N°. 45. 138" Jaargang. 1895. Vrijdag 22 Februari. Reveille geblazen. Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s met uitzondering van Zon- en Feestdagen.' Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco/ 2.- Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel, zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën20 cent per regel.' Bij abonnement lager. Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle dankbetuigingen, van 17 regels 1.50 iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.' Reclames 40 cent per regel. ernometer. Middelbar# 21 Febr. 8 u. vm. 34 g m. 12 xv 37 gr-, av. 4 xv 37 gr. Verwacht N. W. wind. Agenten te VbssingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Bolttit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KruiningenF. y. d. Peiji, te ZierikzeeA. C. de Mooij, te rholenW. A. van Nieüwenhüijzen en te Tenieuzen: M. de Jonge. Verder nemei alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmar, te Rotterdam, de Geen. Bslinïante, te 's Gravenhage, en A. de La Mas Azn., te Amsterdam. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicity étrangère G. L. Daube Cu., John F. Johis, opvolger. Er wordt in den laatsten tijd weêr eene byzondere belangstelling aan den dag gelegd in ons onderwijs, vooral door de vrienden van de kerk. Onlangs maakten wij onze lezers opmerk zaam op een idee, in de jongste vergadering van den Nederlandschen Protestantenbond nit om onderwijzers aan die scbool bet diploma te verschaffen teneinde les in den godsdienst te kannen geven. Dit ging dus nit van bevriende zijde. Daar had men onze openbare school zoo onprac- tisch liet dat men haar uit louter sympathie zou willen dooddrukken, door haar het stem pel van moderne secte-school op het voor hoofd te drukken. Thans wordt onverwacht een geheel nieuw idee ter tafel gebracht, dat, werd het toe gepast, gelgk staat met opheifing van de openbare school. Het heeft dit voor op het eerstgenoemde dat men omtrent de bedoeling ervan niet in twijfel behoeft te verkeeren, wijl de mannen, van wie het uitgaat, nooit iets anders gedaan hebben dan onze open bare school aanvallen en bestrijden. Beide komen echter hierin overeen dat zij gegrond zijn op de gedachte dat kerkdienst en godsdienst eensluidende begrippen zijn en dat er in de wereld geen heil te ver wachten is zonder het geloof, hetzij dit gestoken is in modern kleed of gebaseerd op dat der Dordsche vaderenom van de verschillende schakeeringen, die tusschen die beide uitersten bestaan, niet te gewageD, evenmin als van het Roomsch-Katholieke geloof. Het eerste idee kunnen wij laten rusten eigen geestverwanten van hem, die het aan gaf, en die hem op den door hem aange wezen weg willen volgen, zullen er, naar wQ hopen, niet velen zijnen mocht dit zoo wezen, dan zullen openbare ondei- wijzers wel zoo verstandig zgn om zich van die beweging niets aan te trekken. Zij hebben wel wat beters te doen dan te helpen de inrichting, voor wier neutraliteit op ker kelijk gebied zg moeten waken, den dood steek te geven. Dit werk kunnen zg gerust overlaten aan de mannen der Unie, die voorstellen om het vrije onderwijs regel, het openbaar onderwgs uitzondering en aanvulling te doen zijn. Wij herhalen hier nog eens de conclusie uit het rapport der Unie-commissie, luidende »De gemeenten worden niet langer belast met de bekostiging van de lagere school. ïDoor het Rjjk worde voor elke lagere school een vaste bijdrage uitgekeerd, te berekenen naar regelen, bjj de wet vast te stellen, waarbjj de tegenwoordige wet tot leiddraad kan worden genomen, en naar zoodanigen maatstaf, dat de kosten van eene gewone, eenvoudig ingerichte lagere school worden gedekt, en rekening ge houden wordt met uitbreiding van leerstof en vermeerdering van het onderwijzend personeel. »Die uitkeering van die bjjdrage worde, even als thans, verbonden aan voorwaarden, die de inrichting van het onderwgs vrjj laten en alleen strekken om de besteding der rjj kegel den voor het beoogde doel te verzekeren. »Voor zoover de ingezetenen niet zeiven in hun onderwgs voorzien, treden in hunne plaats de gemeentebesturen op. Hun worde de vrg heid verleend het beheer hunner scholen over te dragen aan plaatselijke schoolcommissies, en voorts die scholen zóo in te riohten, als het meest strookt met den geest van de ouders der schoolgaande kinderen. Tegen het eerste punt zouden wij geen bezwaar hebben, mits dan het rgk de gansche zorg voor het openbaar onderwijs op zich namen het geheele lager onderwys rf" zaak werd. Edoch zoover zullen wij onze vooreerst nog niet uitstrekkenwij willen ons thans eenvoudig bepalen tot den be- staanden tosstand en het hierboven aange haalde voorstel, dat uitgaat van de stelling vermindering van het peil of liever vernieti ging van ons openbaar onderwijs. Eenige bedenkingen, tegen dit voorstel ge maakt, deelden wij ieeds mee. Op het oogenblik dat zulk eene regeling, als daarbij wordt aangegeven, werd maakt, zou men onze openbare school nit ons volksleven verbannenzou onze grondwet te voren herzien moeten zgn om de regeering van de verplichting te ontheffen der aan houdende zorg voor het openbaar onderwgs, thans bij art. 192 dier wet haar voorge schreven, en zou er een wedstrgd ontstaan in het stichten van allerlei scholen en school tjes, zooals er nu kerkjes verrijzen als padde stoelen. Dit laatste zou misschien nog niet zoo slecht zijn met het oog op de vrienden van het zg. „christelgk onderwijs". Zij zouden dan elkaar eene doodelgke concurrentie aan doen, zooals thans reeds de regeling van 1889 den onderlingen vrede niet heeft be vorderd. Wie een weinig achter de schermen kan zien, weet wel hoe het eigenlijk gesteld is met dien hooggeroemden christelijken zin van het volk. Zeker, godsdienstig en rustig is het van aard en had er in de laatste jaren op kerkelijk gebied niet zoo'n drijverij plaats gehadware er niet zoo geagiteerd, en waren de menschen eigenlijk niet door allerlei beunhazen op kerkelijk terrein nage- loopen en als 't ware geprikkeld, zij zouden in vrede en eendracht nog hun kerk ge trouw gebleven zijn. Thans zijn er velen, na lang aanhouden praten, overgehaald tot een z.g. doleerende of andere kerksommigen zelfs onder verklaring, dat het hun eigenlijk om 'teven Daaruit blijkt hoe weinig zg van de ken zelve begrijpen. Trouwens, wie kan anders verwachten van menschen, die slechtB opgaan m a«6v lgkschen sleur, bij wie van eigen onderzoek of nadenken geen sprake is en die eenvoudig meeloopen in 't gareel, hun aangelegd door bekrompen ouders of den een of anderen zalvenden oefenaar? Zoo zal het ook gaan met de secte-scholen, als eenmaal bovenstaand plan eens tot rgp- heid mocht komen. Doch zoover zullen wij in de eerste halve of heele eeuw wel niet komen. De voorstanders zeiven zien wel in, dat er nog heel wat jaren zullen voorbij gaan vóór zij hun ideaal hebben bereikt. Het is dan ook niet zoo zeer, omdat wij n spoedige behandeling van zulk een voorstel in onze vertegenwoordiging tegemoet zien, maar wel om de klaarblijkelijke be doeling, die de Unie met haar voorstel heeft, dat wij er de aandacht op vestigen. Men wil reveille blazen. Men wil allen, die de openbare school vijandig zijn en die op andere punten elkaar bestrgdeu, weêr samenroepen, wakker schud den. En dat doet liefst eene commissie met den oud-minister Mackay, den man van het gematigd verzet, aan het hoofd. Ook hierbij is politiek in 'tspel. Juist van die zijde zal de roepstem meer gehoor vinden. Men lette nog eens op de teekenen der tijden. De herziening der onderwijswet in 1889, waarbij aan de bijzondere scholen subsidie werd gegeven, heeft niet aan de verwach ting der vrienden van die school voldaan. De verdeeldheid onder alle schakeeringen dier vrienden is grooter geworden. Over de Unie-collecten heerscbt al sedert lang verschil van meening en de opbrengst ervan is in de laatste jaren weinig bevre digend. Op andere punten is de anti-revolution- naire en de katholieke partij verdeeld. Geen enkele kwestie is meer bij machte om to* eendrachtige samenwerking te prikkelen. De Standaard vond onlangs in dat alles aanleiding om „zijn heimwee te ontboeze men naar een samenwerking van wie Chris tus in den lande beleidt, om ons volk en vaderland van veel verderf te redden." De redactie van De Tijd verklaarde ij lings daarop dat haar redactioneel ideaal bniten alle heimwee van dien aard omging. Meer sympathie voor zulk een heimwee koesterde Het Centrum. i Maar, zoo vroeg het blad, wie anders dan de man van het vast accoord heeft de be vrediging van dit heimwee des harten al- En van eenzelfde gevoelen was de heer Bronsveld, „wiens fractie, volgens dr Kuy- per, guerilla op eigen hand voert,", en die in zijn blad de Vaderlander schreef „Wat de „Bronsveldianen" er toe zeggen? Wij vermoeden, dat zij wel eens gaarne een „program" zouden ontvangen van de Stan daard, wel te verstaan een politiek program, 3rd op de „belijdenis van den Chris tus Gods", en bruikbaar voor protestanten, rOomachen, en wie verder genoemde belij denis aanvaarden. Wie weet, of de „gue- riila-oorlog dan niet verkeerde in een ge regeld gevecht, waarvan de Standaard nu niets schijnt te ontdekken." Na den redacteur van Standaard en He raut eens herinnerd te hebben aan zijn „optreden tegenover de irenischen", aan zijn vaderschap „der doleantie, die een breede scheur heeft getrokken door het kerkelijk en godsdiens.ig leven van velen, die vroe ger éen weg bewandelden", verklaarde dr. Bronsveld dat die man allerminst het recht heeft om te vermanen tot eenheid. En is, zoo vroeg hij verder, inderdaad gemeenschappelijke belijdenis van den Chris tus Gods genoegzaam, om tot een grond slag te dienen voor een staatkundige actie? Heeft de ervaring der jongst-verloopen maanden en weken niet geleerd, dat men dezelfde kerkelijke symbolen kan hebben onderteekend, aan een inrichting van hoo- ger onderwijs met nauwkeurig omschreven grondslag, als hoogleeraar werkzaam zgn, en toch op politiek gebied lgnrecht tegen vuur 9 WorHpn de an)i- revolutionaire beginselen niet tegen eikanaer uitgespeeld in de Tweede kamer door de heeren Kuyper en Lobman, en bleek het toen niet, hoe weinig eenheid van geloofs overtuiging eenheid van politiek inzicht waarborgt „Geschiedt dit in den betrekkelijk engen kring der „gereformeerden", wat moet men verwachten van een samenwerking tusschen Protestanten en Roomschen Het Evangelie, dat de Protestanten prediken en verspreiden willen, wordt geweerd door de Roomschen. Hieruit vloeit voort, en hierin ligt uitgedrukt zulk een principieel en diepgaand verschil, dat znlks niet kan nalaten op alle dingen, op elk levensgebied zijn licht te doen vallen of zgn schaduw. Neen, politiek moet van godsdienstig ge loof worden gescheiden. En De Stand, zelf deed het, toen dat blad ten vorige jare met atheïsten samenwerkte in ultra-üemokrati- schen geeBt". Hieruit blijkt weer dat dr Bronsveld zijn oud standpunt blijft handhaven en uit al die ontboezemingen ziet men hoe diep de klove is, die de fracties onderling en de vrienden van het bgzonder onderwijs blijft scheiden. Dat alles wordt gevaarlijk voor de toe komst. Want als straks de kiesrechtregeling is tot stand gekomen, meer democratische stroomingen zullen zijn waar te nemen, dan loopt men nog meer gevaar uit elkaar te gaan en nieuwe partijverhoudingen te ver krijgen, die de algemeene samenwerking ter bestrgding van het vrijzinnige element in ons land in gevaar brengen. Maar men is thans gelukkig op een goed idee gekomen. Er wordt reveille geblazen. En van mr JR. baron Mackay, den man die indertijd verklaarde dat de schoolstrijd uit was, na de herziening in 1889dat onder de vigueur van art. 192 der Grondwet aan geen verdere tegemoetkoming aan de vrije school te denken viel, en die in deze tegen over jbr mr A. F. de Savornin Lohman stond; die zelfde oud-minister staat nu naast zijn collega en is de eerste onderteekenaar van het bewuste ripport. In clericale kringen juicht men over de goede vondst. Niet heden of morgen zal men eene be^ slissing verwachten in dien geestmen heef dtn tijdhet is nu slechts te doen om eene vingerwgzing te geven in welke richting samenwerking te verkrygen is en de oude partgen, vijandig aan het liberalisme en aan onze neutrale volksschool, weêr, zooals voor heen, samen kunnen gaan. De tweedracht, de scheiding, die bestond, werkte doodelgk. Democratische en aristocratische elementen zouden weer onder éen vlag kunnen samen gaan. Dat is het hoofddoel van het voorstel. En daarop dient gelet, dient het oog gehouden te worden. Waakzaamheid ook onzerzijds zij aanbe volen. Meer dan men in de laatste jaren wel zou zeggen, is onder ons volk de liefde voor het openbare, neutrale onderwijs nog altijd zeer sterk en zeer groot. Maar deze dient wakker gehouden te worden, om te zijner tgd krachtig te zijn, wanneer de tegenpartij verder wil gaan met den s*rgd, die in 1889 geëindigd heette. Wg begroeten dns het rapport der Unie- commissie als eene leerzame waarschuwing voor de toekomsten beschouwen de ver- wezenlgking van het daarin vervatte voorstel alleen slechts mogelijk, en dan nog in een zeer verwijderd verschiet wanneer de voorstanders van de openbare school niet op hun gui-vive zijn en men bij eene even- tueele uitbreiding van het kiesrecht niet de denr zooveel mogelgk openzet voor den werk man, die zeer goed begrijpt dat alleen goed koop en goed onderwijs, vrij van alle clericalisme, zgn kinderen kan maken tot nuttige leden der maatschappij. Advertentlëa moeten des namiddags te één uur aan het bureau bezorgd zgn, willen zg des avonds nog worden opgenomen Middelburg *21 reuman Het plan bestaat om de volgende week Woensdag in de afdeelingen der Tweede kamer te doen onderzoeken verschillende ontwerpen de overeenkomst met België tot regeling van den invoer van vee en mest. Verder zal worden voorgesteld Donderdag l'/s uur voor openbare behandeling aan de orde te stellen de ontwerpen tot regeling van het bankwezen, verlenging militiewet en na dere bepalingen omtrent de heffing van in voerrecht naar de waarde. Bg bovengenoemde overeenkomst wordt uit gebreid en internationaal op vasten grondslag geregeld de bepaling van het beginsel, dat het, op grond van veeziekte in een aangren- zenden staat, uitgevaardigde verbod van in voer van vee en mest uit dien staat zoo wei nig mogelgk benadeele hen, die nabjj de grens in beide staten land exploiteeren. De voorwaarden, waaronder uit het eene land vee en mest ter beweiding enz. van de graslandergen in het andere zal worden toe gelaten, zgn, wat Nederland betreft, na raad pleging der districtsveeartsen in de grensdis tricten vastgesteld en de regeering vertrouwt dat zg voldoende waarborgen geven tegen over brenging van besmetting. Aan den anderen kant zullen zg aan belanghebbenden de ge- wenechte zekerheid verschaffen, dat zg in de uitoefening van hun bedrjjf, zoo weinig moge lgk belemmering zullen ondervinden. Een belangrgk punt is, dat de vergunningen tot invoer kosteloos zullen worden verstrekt en dat de verplichte keuringen voor rijksrekening zullen plaats hebben. De minister van oorlog heeft bepaald, dat bg de indeeling van de miliciens voor den dienst bg de infanterie bgzonder geschikt zgn te achten breedgeschouderde manschappen, ook al zgn zg niet lang. Allerminst mag als regel gelden om inge- ljjfden bg de militie te land van minder krach- tigen lichaamsbouw of wier uiterljjk een min der sterk gestel verraadt, bg dit wapen in te deelen. De minister heeft verder bepaald, dat bg de regimenten cavalerie niet dan bg volstrekte noodzakelijkheid miliciens zullen worden ge plaatst, die, gekleed, zwaarder wegen dan 70 kilogram. Ook heeft dezelfde minister bepaald dat spoorweg- en telegraaf-ambtenaren en werk lieden en wie tot deze vakken behooren, bj voorkeur bg de genietroepen moeten worden Bg kon. besluit: is benoemd tot griffier bg bet kantongerecht te Deventer mr S. van Delden Pzv advocaat en procureur aldaar is de adelborst lste kl. J. ./E. Ramondt, op zgn verzoek, eervol uit den zeedienst ontslagen iB aan C. B. Matthjjs eervol ontslag ver leend uit zjjne betrekking van adjunct-com mies bg het dep. van financiën, behoudens aanspraak op pensioenen is de eerste-luitenant C. M. Phaff, van het 8e reg. inf., op pensioen gesteld ad 90D 'sjaais. Uit Nederlandsch-lndië ontvingen verschil lende Hollandsche bladen telegraphisch be richt, dat de bekende etbnoloog Dr. Julius Jacobs te Makassar is overleden. Bljjkens een telegram van den gouverneur- generaal van Nederlandsch-lndië van 19dezer wordt de gouvernements-koffieoogst op Java voor dit jaar thans geraamd op 347,691 pikols. Hoe staat het toch met wat men de Ta- miangsche troebelen heeft genoemd? vraagt Mokumèr in het Bat. Nbld. En hg schrjjffc verderHet is nog geen twee jaren geleden, dat men daar vol van was. De zich ontwik kelende njjverheid in Langkat maakte een alarm, dat heele kudden magere varkens be schaamd afdropen dkar konden ze niet tegenop schreeuwen. Nja Makan, Kedjoeboean di Karang en an dere inlandsche vorsten en grooten trokken met Atjehers en Tamiangers tegen ons op. Er werd hevig gevochten, waarbjj wg o. a. den len luitenant Van der Schroeff verloren; er moeBt versterking heen, en ten slotte kwam men, als ik mg wel herinner, tot het voor de toekomst eener koloniale mogendheid hoogst gevaarljjke systeem van concentratied. w. z. '.en kant van zekere grens zgn wg baas, en aan den anderen laten wjj den vjjand maar -"in gang gaan. gef1heeft, weten t. bewe- weet ik niethet was meen ik onder den over ste Stemfoort. Zeker, echter, is het, dan men in het Tamiangsche thans gelukkig gereed is, zoo zelfs, dat in den loop der vorige maand de hoofdopstandeling Silang zich op genade of ongenade heeft moeten overgeven en nu met hem het geheele vorsteljjke huis van Karang in onze handen is. Uit hun eigen verklarin gen moet, naar ik hoorde, zgn gebleken, dat zjj bet hoofd in den schoot legden, omdat zjj zich nergens meer een oogenblik veilig konden achtentelkenmale, zoo bg dag als bg nacht en ontgden, werden zg door onze troepen op gezocht, overvallen en verjaagd, altjjd verlie zen Ijjdend, tot zg ten slotte zelfsmdoor honger en gebrek werden geteisterd. Het bereiken van dat doel heeft gedurende een vol jaar aan onze troepen in Tamiang de grootste inspanning gekost; in buitengewoon moeiljjk terrein hebben zjj dag en nacht on verpoosd en ten koste van dooden en gewon den, zieken en uitgeputten, geageerd, om ten slotte een volledig succes te behalen, waardoor ook nit een staatkundig oogpunt een zuivere toestand is in het leven geroepen. Want thans is er in geheel Tamiang geen plek, waar onze militairen niet den voet heb ben gezetgeen plaats, hoe Bterk van nature en oogenscbjjnljjk onbereikbaar, waaruit de opstandelingen niet zgn verdreven, of waar zjj niet werden gedood of gevangen genomen. Ik zie mjjn lezers eenigszins vreemd opkjjken- Fopt nu Mokumèr onB vragen ze. »Als dat alles waar was zouden we toch Er iets van gehoord hebben Och neen. De overgave van den boofdopstandeling, de laatste band dus aan het werk, geschiedde in den tgd, dat alle aan dacht werd in beslag genomen door Lombok. Daar was het publiek, daar was de regeering, daar was vermoedeljjk het legerbestuur zoo vol var, dat men voor niets anders oog of aan dacht had. Welnu, dat is minder goed, schoon alleszins verklaarbaar. Bjj alle hulde aan de houding onzer troe pen op Lombok, mag niet worden miskend, wat onze troepen deden op Tamiang. Ik twjjfel niet of dit zal overwogen worden door den legercommandant, en ook door den gouverneur-generaal, die beiden ongetwjjfeld zullen inzien, dat niet enkel de rechtvaardig heid, maar ook met het welbegrepen staats belang elk meten met twee maten bg zulke gelegenheden in strjjd is. De witte sabelkwast wordt door een zwarte vervangen, die aan een zwart koord wordt. De ^etteren en JSunst* beer August Winter te Zutfen zal met September aftreden als directeur der mu ziekschool aldaar. De financieel e regeling moet de oorzaak zgn dat de heer Winter zgn con tract wenscht te eindigen. Is de Zutf. Grt goed

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1895 | | pagina 1