N°. 38. 138" Jaargang. 1895. Donderdag 14 Februari. IDBELBIMSCflE (MEANT. Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2, Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel, zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën20 cent per regel: Bij abonnement lager. Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle dankbetuigingen, van 17 regels 1.50 iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Reclames 40 cent per regel. Th emonetei. Middelburg 13 Febr. 8 u. vm. 25 gr. m. 12 u 29 gr-, av. 4 n. 29 gr F Verwacht verand. wind. Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoo», te GoesA. C. Boluit, firma weduwe A. C. de Jongb, te KruiningenF. v. d. Peijl, te ZierikzeeA. C. de Moour, j Adverlentlë* te Tbolen: W. A. va» Nietjwenhuijzen en te Temeuzen: M. de Johgb. Verder nemen alle postkantoren en boekbandelaren abonnementen en advertentiën j moeten des namiddags te één nor aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmab, te Rotterdam, db Gei». Bslintante, te 's Gravenhage, en A. de La Mae Azn., te Amsterdam. aan het bureau bezorgd sjjn, wille* Hoofdagenten voor bet Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., Joh» F. Jones, opvolger. sjj des avonds nog worden opgenomen Middelburg 13 Februari. Bjj eene bespreking van het rapport der Unie voor schoolwetgeving maakt de Tijd de bere kening dat de regeling, geljjk die door de com missie gewenBcbt wordt en in ons vorig nom- mer werd medegedeeld, aan den Staat vijftien millioen zal kosten. Na aftrok van de uitgaven voor het lager onderwjjs, welke thans reeds ten laste van het rjjk komen, zou deze uitgave uit de schatkist tien millioen bedragen. Het Hbld vindt in bet voorstel aanleiding fot de volgende juiste opmerking Het daarbjj aangevangen stelsel komt dus ten slotte neder op een bevordering van zoo veel mogeljjk gesplitste party- en secte-scho- len en schooltjes, zooals reeds veertig jaren geleden de heer Van Reenen wilde invoeren. Niet alleen een uiterst duur stelsel, daar de Staat voor ieder, die een eigen school of schooltje wil tot stand brengen, den sleutel der schat kist beschikbaar stelt, maar ook een uiterst bedenkelijk stelsel, omdat bet de kinderen der burgerjj van elkander vervreemdt. De minister Van Houten heeft dan ook op 14 December terecht gezegd, dat men hier te doen heeft «met een oude bekende, de Staats- gezindte-school, alleen met dit onderscheid, dat vroeger die school zou berusten op de in deeling in gezindten door den Staat, terwjjl bier de Staat met zjjn beurs alle variatiën en evolutiën, alle groepeeringen, splitsingen en hereenigingen zou moeten volgen van alle rich tingen in de maatschappij. De Staat zal er al- tjjd met geopende beurs by moeten staan". Geen wonder dat de minister daartegen nogal bezwaren bad uit het oogpunt van de staats-financiën. Hjj wees er op, dat in katho lieke streken reeds nu de openbare Bchool, enkel door katholieken bezocht, min of meer heeft van een gezindteschool. «Maar hoe men het zou moeten doen by twee andere groote afdeelingen der bevolking, by degenen die zich aan de herv. kerk heb ben onttrokken en by ben die behooren tot de richting, die zich de sociaal-democratische noemthoe men de onophondelyke verande ringen in die richtingen telkens met het schoolwezen zou volgen, schynt my niet alleen financieel, maar ook practisch een tameljjk onoplosbaar probleem." Zoo zullen wel nog een tjjd lang de meeB- ten er over denken, en daarom gelooven wjj niet dat de toeleg om, nu één vinger is ver kregen, de geheele hand te grypen, in bet eerst veel kans van slagen heeft. Het byzonder onderwjjs heett in 1889 ge- kregen, waarop bet aanspraak mocht maken staatshulp mits voor goed ingerichte veree- nigingsacholen goed, in de toekomst althansdie zich zelf niet kunnen bedrui pen. Maar gehandhaafd is het openbaar onder wys als regel, en zoolang art. 192 der grond wet bestaat, moet die openbare school als regel gehandhaafd bljjven. De school, die het onderwys dienstbaar maakt aan »alle christe lijke en maatschappelijke deugden", zal nog zeer lang een onmisbare behoefte blyven voor bet Nederlandsche volk. Wanneer de Tweede kamer haar werkzaam heden zal hervatten, is nog onzeker. De Haagsche correspondent der Zutph. Crt. gelooft, dat het wel Maart zal worden, omdat nog geen be- langryke wetsvoorstellen in staat van wyzen zjjn. De memorie van antwoord op het ont werp betreffende de heffing van invoerrechten naar de waarde bljjft langer uit dan men ver wacht had. Men zegt, dat in het ontwerp nog wijzigingen zullen worden aangebracht naar aanleiding van bezwaren, door sommige or ganen van den handel opgesomd. De memorie van antwoord op de gewerenwet laat ook nog steeds op zich wachten. Wel kon de Tweede kamer bijeenkomen om eenige moties er staan op dit oogenblik 7 op de agenda te behandelen, maar het is te begrjjpen, dat daar voor de lust niet groot is, omdat de moties toch bjj na nooit tot een practisch resultaat leiden. Het Centrum neemt een ingezonden stuk op van »een renteniertje", die wel eens phi- losopheert over het groote vraagstuk" en die als middelen som tot een normalen toestand te komen" o. a. aanbeveelt >1°. iverkdadige naleving van het gebod der naastenliefdeen >4°. de joden onschadelijk maken." Een jodenvervolging schynt dus een »werk- dadige naleving" te zyn «van het gebod der .naastenliefde" Inzake Tarwe- en Roggebrood merkt een lezer van het N. v. d. D. op dat men dwaalt als men, op grond van scheikun dige analysen der granen, geljjke voedings waarde van tarwebrood en roggebrood wil aantoonen. De veldarbeiders zyn door ondervinding het allen eens, dat men bjj gebruik van roggebrood beter kan werken dan bjj gebruik van tarwe brood, inzonderheid bjj aanhoudende zware werkzaamheden. De analyse der granen beteekent hier wei nig de analyse van meel zou misschien licht kunnen verschaffen en misschien ook niet. Er zyn dergelyke zaken, waarvan de schei kunde geen oplossing geeft. Byv.met boekweit kan de boer vee vet mesten en met rogge niet, terwjjl de boekweit slechts 6.8 pCt. verteerbaar eiwit bevat en de rogge 9.9 pCt. En hiermee zullen wy voorloopig maar af scheid nemen van die brood-kwestie. De oud-miniater van waterstaat Lely heeft dezer dagen in de kiesvereemging Rotterdam, te Rotterdam, een voordracht gehouden over de droogmaking der Zuiderzee. Hjj deed daarbjj verschillende bekende mede- deelingen, gaf een geschiedkundig overzicht der verschillende droogmakingsplannen, zooals het plan-Van Diggelen, het plan-Stieltjes en het plan-Beyerinck, gewjjzigd door de staats commissie, en eindelyk bet daaruit voortge vloeide regeeringsontwerp van 1877. Andere groote regeeringswerken vertraagden de uitvoering, zooals de Rotterdamsche Water weg, de aanleg van staatsspoorwegen enz. Daarna omschreef hjj de wordingsgeschie denis van het plan der Zuiderzee-commissie. Dit plan omvat een indjjking van 211.900 H.A. of, na aftrek van kanalen, wegen enz. 192.440 H.A. vruchtbaar land, terwjjl de kos ten van alle daaraan verbonden werken ge raamd worden op 189 millioen gulden. Voorts beantwoordde spr. de vragenle. Hoe moeten de voorgestelde werken worden uitgevoerd en de gronden in exploitatie wor den gebracht 2e. Waarom is het voorge stelde ontwerp beter dan eenig ander? en 3e Welke voor- en nadeelen zyn aan het geheel verbonden Ten aanzien der eerste vraag, met name de kwestie der exploitatie, zette spr. uiteen, dat de behoefte aan arbeidskrachten, die door het werk zal ontstaan, op ongeveer l/% pCt. van het tegenwoordige in 't geheele landnoodige kan worden geacht. Deze vermeerdering der arbeidsbehoefte is zeker een groot voordeel, maar nu moet men ook zorgen dat op het nieuwe land flinke land bouwers komen. Bjj de vroegere droogmakingen heeft men steeds het land eenvoudig aan den meestbiedende verkochtin 't algemeen echter kan men aannemen dat de gunstigste voor waarde van landbezit die iB, waarbjj de eigenaar tevens gebruiker is van den grond, dus bjj den z. g. eigengeërfden boerenstand. Om dat te bevorderen, zal de staat het voor den kleinen landbouw zonder veel kapitaal, ge- makkelyk moeten maken, den grond te be bouwen. Verschillende door de commissie aan gegeven middelen (erfpacht of het stelsel van «beklemden meier") hebben ten doel, dat te verzekeren. De beer Lely achtte het voorgestelde ont werp beter dan eenig ander, omdat het even redig veel goedkooper is dan bet stelsel van partieele indjjkingen, thans door de N. Rott. Crt. aanbevolen en in 1888 door haar bestreden. Tot de derde vraag komende, die der voor- en nadeelen, wees spr. eerst op de visscherjj. Die kan niet behouden blyven, noch bjj ge heele, noch bjj partieële indjjking. Alleen wordt ze bjj laatstgenoemde wat langzamer vernietigd. De visschery brengt jaarljjks on geveer J 2.000.000 op, en volgens het rapport van den heer Hoek worden juist de kleigron den het meest door de visschen bezocht, zoo dat ook zonder afsluitdjjk de visschery zou moeten worden vernietigd, daar men juist de kleigronden moet indjjken. VolgenB het voor stel der commissie zou f 4.500.000 noodig zyn om vaartuigen voor de Noordzee-visschery aan visschers te verstrekken en een weekgeld te verzekeren aan enkele oude visschers. Als zuiver financieele onderneming beschouwd, zegt men is de zaak te groot, duurt de uit voering te lang en is er te veel onzekerheid voor een particuliere onderneming. Zonder directe berekening der indirecte belangen zou men„meent spr. de volgende begrooting kunnen maken de kosten per HA. (met renteverlies en kosten voor den djjk) zyn f 1.620, (zoodat alle kosten gedekt zouden zyn (de rente van bet benoodigd kapitaal op 3'/3 pCL stellend) door een pachtprjjs van f 57, een cjjfer dat zelfs tegenwoordig niet hoog ban worden ge noemd voor goede gronden. Wat eenmogeljjke daling der paebtpryzen aangaat, het bezwaar hiervan wordt opgewogen door een mogelyke daling van den rentestandaard. Rekent men b.v. op eene rente-standaard van 2y2 pCt., dan zonden de bosten per H.A, slechts f 1500 worden en de pachtprjjs dus slechts f 37. Maar voor den Staat komen bovendien indi recte voordeelen bjj het werk, zoowel tjjdens de uitvoering als daarna. In de eerste plaats wordt de waterstaatkundige toestand van ons land verbeterd. Voorts zal de uitvoering na- tuurlyk invloed oefenen op tal van takken van bedrjjf, die materiaal te leveren hebben. Gedu rende 30 jaren immers wordt jaarljjks f 6,000,000 verwerkt, hetgeen vooral van veel belang is nu de uitgaven voor spoor- en waterwegen (waaraan in de laatste 35 jaren ongeveer /"SSO.OfO.O 0 is besteed) ten einde loopen. Niet alleen werklieden dus, maar ook industrieelen zullen door de uitvoering worden gebaat. De grootste voordeelen echter zal men ver- krjjgeu na de indjjking. De bevolking van het platteland is vermeerderd, maar het aantal boerenplaatsen niet. Velen zullen nu naar de nieuwe provincie kannen trekken en misschien zelfs ook uit de steden, aangezien toch hand werkslieden noodig zullen zyn. Ook de op brengst der uitgeoefende bedrjjven zal toene men. De visschery brengt slechts f 2.000.000 per jaar op, terwjjl de producten van het nieuw gewonnen vruchtbare land toch mins tens f 40.000.000 per jaar zullen opleveren. De risico is ten slotte het eenige bezwaar, maar men heeft de zaak nu toch zoo van alle kanten overwogen dat men het er nu wel op wagen kan. «Wjj leven aldus besloot spr. in een tyd van werkloosheid. Men tracht zelfs kunst matig werk te verschaffen. Ligt het dan niet op onzen weg, de hand aan den ploeg te slaan en een werk aan te vatten, waardoor het voor uitzicht op nieuwe welvaart wordt geopend Laat ons niet uit het oog verliezen dat, als men dit werk het land tot zegen wil doen strekken, wjj het op grootsche wjjze moeten aanvatten en steeds het einddoel de ver overing eener nieuwe provincie en de verbe tering van den waterstaatkundigen toestand van ons land voor oogen moeten houden. Doen wy dit, dan zullen wjj ons ook niet laten verleiden door het schjjnbare voordeel, om spoedig kleine gedeelten land te winnen, waardoor de tot stand koming van het geheel in de waagschaal gesteld of misschien voor goed bedorven wordt, maar dan dienen wij te be. seffen dat groote zaken niet met vrucht tot stand worden gebracht, door ze klein aan te vatten. Neen, laat ons toonen, dat het Ned. volk juist thans in slechte tjjden genoeg geest kracht en moed bezit om een dertigjarigen strjjd tegen de zee te aanvaarden tot verovering eener nieuwe provincie, overtuigd als wjj zyn, dat, zooals het slot van het verslag der staats commissie luidt: dat de nazaten het tegen woordige geslacht, wanneer het de onderneming mocht beginnen, zonder twjjfel daarvoor dank baar zullen zjjn." Vad De Dinsdag uit Oost-lndië ontvangen mail iu gedateerd 15 Januari. Het verslag omtrent de voornaamste gebeur tenissen in het gouvernement Atjeh en onder- hoorigheden loopt van 19 tot en met 31 December en bevat weinig belangrjjks. Op Groot-Atjeh werden onze posten Kroeng Gloempang, Senelop en Biloel, zoo mede het door Atjehers bezette wachthuis Mata Ajer slechts een enkele maal onbeduidend beschoten, zonder daarvan nadeel te ondervin den. Ook kregen op 20 en 22 December respectievelijk het vivrestraneport van Senelop en een patrouille tot dekking van eene opname ten zuiden van Boekit Terin een paar schoten, mede zonder eenige uitwerking. Op het eiland Web viel niets by zon ders voor. Op de Oostkust bleef de politieke toe stand zeer bevredigend. Te Telok-Semawé en te Segli op de Noo r d- k u s t werden rust en orde niet verstoord. De pretendent-sultan bevond zich te Kwala Batoe. Op de Westkust hadden geen meldens waardige gebeurtenissen plaats. De weersgesteldheid was regenachtig, ge paard met oostelijke winden. Ter Noord- en Oostkust was de zee nu en dan zeer onstuimig, tengevolge waarvan de communicatie met den wal verbroken werd. De gezondheidstoestand op de zeeposten ter Westkust was goed, ter Noord- en Oostkust was hjj minder goed. In Groot-Atjeh was de toestand over het algemeen veel gunstiger. Het gemiddelde ziektecjjfer bedroeg 22 tegen 24 en dat van de beri-beri 9 tegen 7 gedu rende den vorigen verslagtjjd. Het sterftecjjfer was lager. JUetteren en Kunst. De heer F. Ebeling, voorzitter van de Rotterdamsche afdeeling van het Ned. Too- neelverbond, richt den 23sten dezer bjj Stroom- berg een heerenfeestmaal aan, ter eere van Willem van Zuylen's jubileum. Genoodigd zyn o. a. de voornaamste artisten van den Grooten en van den Tivoli-Schouwburgde heer Yan Zuylen zal dus daar nieuwe en oude kennissen vinden. In de tydingzaal van het Rd. Nbld. hangen tal van portretten van Yan Zuylen (o. a. een als ventje van 14 jaar) tusschen groene eike bladeren. Het is niet onwaarschynlyk, dat de feest- voorstelling op den 18en Februari is, en niet op Dinsdag 19, den gewonen speelavond, om dat 19 Februari de sterfdag van Multatuli is, met wien de heeren Le Gras en Haspels zeer bevriend waren en aan wien zjj zeer veel te danken hebben. De juistheid van die onder, stelling zal worden bevestigd, indien op den 19en hetzjj Vorstenschool of Aleid vertoond wordt ter herinnering aan den overleden dichter. De heer Le Gras heeft Zondagavond voor 't eerst weder gespeeldZwarte Griet werd vertoond. Met groote plechtigheid werd Dinsdag te Brussel het ljjk van Jean Portaels, directeur der Academie van Schoone Kunsten, ter aarde besteld. De militaire eer werd bewezen door afdeelingen van de verschillende wapencorpsen, in garnizoen te Brussel. Behalve de leerlingen der Academie volgden tal van vrienden en kunstenaars de ljjkbaar. De regeering was vertegenwoordigd door den minister De Bruyn. In het sterfhuis werden zes toespraken gehouden. Het eerst voerde het woord burgemeester Buis, daarna o. a. Jules de Vriendt en Paul de Vigne. Met grooten luister vond de ljjkdienst in de kerk Sainte-Marie plaats en daarna begaf de stoet zich naar de begraafplaats te Laeken. ONDERWIJS. De voordracht ter benoeming van eene onderwjjzeres bjj het openb. lager onderwys te G o e s, en wel aan school B, bestaat uit de dames A. J. Nyland te Hazerswoude, A. M. Anschiitz te Cats en M. C. van den Ende te Wolfaartsdjjk. De in ons vorig nommer gemelde benoe ming van den heer K. ter Laan, te Arnhem, tot hoofd van Bchool A te Sluis geschiedde met 4 stemmen. Op den heer A. Weisfelt te Krommenie werden 3 stemmen uitgebracht. UIT STAD EN PROVINCIE. Te Ylissingen overleed Dinsdag een algemeen bekend en in vele kringen geacht persoon, nl. de heer H. L. Stasse, commandant bjj de stoomvaartmaatschappij Zeeland. Herhaaldeljjk had hjj het voorrecht vorste- Ijjke personen van en naar Engeland te ver voeren, die hem tal van geschenken als souve nir aanboden. Het is natuurljjk niet aan ons over zjjne verdiensten als gezagvoerder bier uit te wjjden. Wjj bepalen ons daarom tot de mededeeling dat hjj benoemd werd tot ridder van de Eiken kroon, terwjjl hem ook de orde van denitoodera Adelaar van Pruisen werd geschonken. De heer StasBe bereikte den leeftjjd van bijna 67 jaren. Dinsdag avond vergaderden, onder voor zitterschap van den heer mr E. Fokker, op de bovenzaal van de sociëteit de Vergenoeging alhier, de leden van de afdeeling Middel burg der Vereeniging tot bevordering van fabriek- en handwerknijverheid in Nederland. Als naar gewoonte was de opkomst niet byzonder groot; een tiental leden en eenige genoodigden gaven acte de presence. Na lezing der notulen deed de Becretaris mededeeling van een schryven van het hoofd bestuur, houdende bericht dat de heer mr E. Fokker is benoemd tot lid van het hoofdbe stuur en president der vereeniging. Hjj voegde daarbjj een woord van gelukwensching, waar mede de aanwezigen door applaus hunne in stemming betuigden. Daarna werden de punten van beschryving voor de 44e algemeene vergadering, te Mid delburg te houden, behandeld. Deze, meerendeels overgebleven van de vo rige algemeene vergadering, werden niet be sproken. Den afgevaardigde werd vrjjheid van handelen gelaten. Het hoofdbestuur had een drietal vragen ter bespeking aan de afdeelingen gezonden. Het eerste luidde •Welke maatregelen kunnen worden geno men in het belang van de ontwikkeling der kunstny verheid en in het byzonder ter bevor dering van het onderwys daarin?" De voorzitter deelde mede dat de heer J, A. Frederiks zich bereid had verklaard dit punt bjj de vergadering in te leiden. Hjj is met die inleiding nog niet gereed, waarom de behandeling ervan werd aange houden. Ditzelfde was het geval met een andere vraag, welke luidde «In hoeverre is het wenschelyk het onder wys aan de ambachtscholen meer dan thans vrjj algemeen het geval is uit te breiden tot andere dan de bouwvakken Tot de inleiding daarvan had zich de beer Geldof, directeur der ambachtsschool, bereid verklaard. De derde vraag, luidende «In hoeverre verdient opneming van het onderricht in het boekhouden in het volks onderwijs aanbeveling en hoe ware dat onder richt te bevorderen?" wenschte het bestuur ook niet te bespreken het meende den afgevaardigde vrjjheid te moeten laten naar bevind van zaken te handelen. De heer Herm. Snyders kon zich daarmede niet vereenigen. Hjj zou gaarne zien dat in de afdeeling iemand gevonden kon worden om de bespreking over dit punt, dat voor den ambachtsman van vrjj groot gewicht is, in te leiden. Het bestuur deelde, bjj monde van den voor zitter, mede dat het trachten zal iemand te vinden om deze zaak te bespreken. Ook deelde de voorzitter mede dat het be stuur den heer Polet, directeur der gasfabriek, heeft uitgenoodigd om der vergadering in do gelegenheid te stellen kennis te doen maken met den munt gasmeter of gasautomaat j de heer Polet heeft zich daartoe bereid verklaard. Hierna was aan de orde het uitbrengen van het rapport der commissie over de vraag. »Hoe is het arbeidscontract in onze wetgeving te verbeteren" Die commissie, bestaande uit de heeren Herin. Snyders, M. C. Roest en J. Belderok, bracht by monde van eerstgenoemde een uitgebreid rapport uit. Onze ruimte laat niet toe dit ljjvig stuk in zyn geheel op te nemen. Alleen vermelden wy dat het in hoofdzaak overeenkomst met het bekende rapport, dat aan het hoofdbestuur is uitgebracht en dat aan het slot ervan de com missie de vraag doet of het niet op den weg der afdeeling ligt om te trachten hier ter stede eene particuliere Kamer van arbeid op te richten Naar aanleiding van het rapport deed een der genoodigden eenige vragen. Moet zoo vroeg hy zooals op 1t oogen blik de zaken staan, de werkman de premie, die voor de ongelukken-verzekering betaald worden moet, geheel of ten deele betalen? De voorzitter wees er op dat hierover veel verschil van gevoelen bestaat en dat eerst, wanneer die zaak bjj de wet geregeld is, hut antwoord is te geven. Hoe staat het met den arbeidstyd voor min derjarigen? was de tweede vraag. De voorzitter wees op de wetgeving ten deze, waarby de arbeid voor minderjarigen en vrouwen geregeld is. De laatste vraag gold aan wien het toezicht is opgedragen. De voorzitter gaf ook hieromtrent inlichtin gen. De inspecteur van den arbeid of, bjj gebreke van dien, de burgemeester is de persoon, tot wien men zich wenden moet met klachten over overtreding der arbeidswet. Een der aanwezigen wees er, in verband hiermede, op hoe in groote plaatsen voor zgn. thuiswerkers de arbeidswet een wassen neus is, hoe deze kinderen voor lage loonen afbeu len en gevestigde bazen een ondraagljjke con currentie aandoen. De voorzitter meende dat het op den weg der werkliedenvereenigingen ligt om, waar ontduiking der arbeidswet te barer kennis komt, aan de bevoegde autoriteit daarvan mededeeling te doen en te zorgen dat hunne kinderen zich niet in dienst begeven van dergelyke werkgevers. Ten Blotte deelde de voorzitter nog mede dat binnenkort in de Kamer de indiening te voorzien is van een wetsontwerp omtrent Kamers van arbeid. Hjj gaf verder zjjne instemming te kennen met het denkbeeld der commissie, wat betreft het tot stand brengen van een particulieren raad van arbeid hier ter stede, welk denkbeeld bet bestuur gaarne wil overwegen. De afdeeling vereenigde daarna zich met het rapport der commissie, dat aan het hooid- bestuur zal worden medegedeeld.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1895 | | pagina 1