N°. 17.
138® Jaargang.
1895.
Maandag
21 Januari.
MID1ELBMSCHE COIIKANT.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.'
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.-
Afzonderlijke nummers,* met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel.' Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50
iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.'
Reclames 40 cent per regel.
Th ermometer.
Middelburg 19 Jan. 8 u. vm. 38 gr.
m. 12 u. 42 gr-, av. 4 n. 41 gr. F.
Verwacht Z. O. wind.
Idverlentlën
namiddags te isFuur
ille
Bij deze ooniant behoort een Bijvoegsel.
Hulp in nood.
Voor de slachtoffers van de overBtrooming
te 9TRIJEN, onder PoorAvIiet, ontvingen
wjj nog van den burgemeester van St. Lau
rens bedrag inschry vingen in die gemeente
80.40; in de bus f 0.25.
Totaal met de vorige opgaaf f 169.65.
Middelburg 19 Januari.
Een schrijven uit Zuid-Beveland geeft ons
aanleiding tot een paar opmerkingen. Het
bevat, hoewel het eenigszins van vertrouwe-
ljjken aard is, althans niet geheel voor open
baarheid vatbaar, een paar vragen, waarvan
de beantwoording, ten minste wat de eerste
betreft, wel in onze kolommen mag geschieden.
Onze beschouwing over De naaste toe
komst?, in ons nommer van Vrjjdag, en het
daarop volgende over de dwaasheden, die
clericale bladen den goedgeloovigen opdisschen,
gaf den schrjjver die vragen in de pen.
Hjj kan zich volkomen vereenigen met de
organisatie van een nieuwe party in den geest,
zooals mr Kerdjjk die schetste, maar vraagt
tochmoet de leuze »anti-clericaal" dan ge
heel op den achtergrond bljjven Hy zou dit
gevaarlyk achten, omdat hy in het clericalisme
ook nog altjjd een grooten vyand ziet van ons
volksleven.
Wy zjjn dit volkomen met hem eens, mits
hy het clericalisme niet alleen zoeke by ortho
doxen, ultra-katholieken maar ook in andere
kringen, die, op kerkelijk gebied zich vrjj-
zinnig noemend, op staatkundig gebied toch
ook hun godsdienst willen laten heersohen.
Maar in hetgeen de Bchrjjver wenscht is,
dunkt ons, voldoende voorzien door de bepaling,
dat de nieuwe party, zooals wy schreven en
de heer Kerdyk ook wenscht, moet zjjn
»Vrjjzinnig met vollen eerbied voor ieders
godsdienstige overtuiging, den godsdienst
allen rechtstreekschen invloed op
den staat ontzeggend."
Er moet onzerzjjds geen kwestie meer zyn
van overwegingen of men zyn kind al of niet
laat doopen of men ter kerke gaat, ja dan
neenof men de orthodoxe of de moderne
Protestantsche, de Israëlitische of de Roomsche
leer bel jjdtof men geloovig of ongeloovig heet.
Dat zyn zaken, waarmee men op staatkundig
gebied niets te maken heeft.
Vroeger beBtond de meening, dat men anti-
clericaal was, wanneer men uitsluitend de
strenge, de orthodoxe of de Jesuïtische leer
bestreed. Later is men van dat idee in zoover
teruggekomen, dat men alle godsdienstleer,
ook van modernen kant, weren wil op staat
kundig gebied.
Het geloof bljjve een zaak van het hart en
het gemoedieder zjj in deze voor zicbzelven
volkomen vrjj en make dit met zich zeiven uit.
Scherpe afscheiding dient er te wezen
tusschen kerk en staat, tusschen het gods
dienstig en het politiek leven.
Elks gevoelen op het gebied van het eerste
ter zy latende, is er op staatkundig, op sociaal
terrein alleen samenwerking te verkrygen
wanneer men dien grooten scheidsmuur: de kerk,
in welken vorm ook, er buiten laat.
En wil die haar gezag doen gelden, dan
dient zjj teruggebracht te worden binnen de
grenzen van haar gebied.
Wy weten genoeg welken heilloozen in
vloed in deze uitgeoefend wordt door dry ver
die, hoewel voorgangers van kerkeljjke
meenten en daardoor geroepen om liefde te
prediken jegens andersdenkenden, zich in den
politieken strjjd mengen ten koste van hun
eigen prestige, wat minder is, maar vooral ten
nadeele van tal van gemoedeljjke, goedgezinde
menschen, die zy meeslepen in een stryd,
dezen liever buiten bleven, en wien in dagen
van politieke beweging de rust ontnomen wordt
en haat ingeboezemd jegens andersdenkenden;
een haat, dien zjj uit eigen beweging niet in
hun hart zouden hebben toegelaten. En dat
is de schold van zich noemende dienaren
des goddelyken Evangelies. Hunne handeling
heeft alles behalve het goddel jjke, het verhevene.
Gelukkig zjjn er loffeljjke uitzonderingen
tal van voorgangers die zich eenvoudig wjjden
aan het werk der dienende liefde, dat opbouwt
en stichtmaar toch de vele variëteiten, die
er bestaan, waar het het geloof aan de on-
zienljjke dingen betreft, maken het onmogeljjk
dat geloof tot een samenbindende kracht te
maken. Dat men daarom ieder vrjj late zalig
te worden op zyn manier of ook het niet
te wordenen men tegen hen, die door ge
zag dwang willen uitoefenen ten nadeele van
ons maatBchappeljjk leven, ten strjjde zich
gorde onder de leuze»anti-clericaal".
Maar wat de volgelingen der nieuwe partjjt
wat velen in de laatste jaren reeds, mei willen,
is dat men zich op dat punt blind stare en
onder bovengenoemde leuze niet anders doe
dan de clericaal-gezinden bestrjjden ten koste
eener dringende oplossing van tal van maat-
schappeljjke vraagstukken. Deze moet op den
voorgrond Btaan, naast den stryd dien onze
vrager met ons wenscht.
De sociale politiek eischt toewjjding aan de
hervorming der maatschappyhet idee van
algemeene menschenliefde heeft, zonder dogma's
of kerkleer, kracht genoeg om saam te doen
werken ten nutte van 't algemeen, om zich ge-
zamenlyk aan die hervorming te wjjden.
Wy meenen door deze regelen voldoende
van ons gevoelen te hebben doen bljjken en
te hebben aangetoond, hoe de leuze van anti-
clericaal nog altjjd van kracht zal moeten
blyven, maar tevens hoe ook hierop by de
vorming der nieuwe party het oog gevestigd
is geweest.
De tweede vraag, hoewel nauw met de eerste
in verband staande, slaat meer op de clericale
bladen en in 't byzonder op het clericale
orgaan, dat in Goes verschynt en ook de on
zinnige redeneering omtrent het lezen van
slechte boeken door een meisje, dat de Hoogere
burgerschool voor jongens bezocht, verspreidde.
Onze vriendelyke vrager opperde de beden
king, dat het toch vrjj onverstandig, ja dwaas
is van zich noemende vryzinnigen om, langs
allerlei wegen, een dergeljjk blad te steunen,
zooals hy dit in zyn eigen omgeving, waar
men tooh een liberaal blad heeft, waarneemt.
Onder allerlei schjjngrondeD, onder de vaan
van groote liberaliteit helpt men een anti
liberaal orgaan meer en meer zyn invloed
verspreiden. Omgekeerd, zegt by, geschiedt
dat niet.
Men zal begrypen dat dit een punt is, waar
over wy liefst het zwjjgen bewaren. Er is
reeds meermalen gewezen op het gevaar, dat uit
het feit, hetwelk de vrager releveert, kan voor
komen voor de vrjjzinnige party en vóórhaar
invloed in Zeeland. Dit is zekerin het li
berale Schouwen doet men aan dat spelletje
niet mee. Wjj meenen ons dus tot de een
voudige mededeeling van het geopperde be
zwaar te moeten bepalen.
In verband met het bovenstaande laten wjj j
hier tot slot eene aardige opmerking volgen,
die de Goesche Courant maakt. Ook hare
redactie komt op tegen de dwaze waarschu
wing tegen het lezen van romans en feuille
tons in liberale bladen, in verband met de
kwestie van het bezoeken van burgerscholen
door meisjes. Zjj bestrijdt bovengenoemd cleri-
caal blad en besluit hare beschouwing aldus:
»We lezen af en toe wel eens een feuilleton,
maar uit die van de laatste maanden herin
neren we er ons maar éen, waarin van een
moordaanslag en van het doen van ^schande-
ljjke voorstellen" tegenover eene getrouwde
vrouw sprake is. Wel is waar worden de
dry vers van die slechte daden ten slotte door
de genade Gods" bekeerd eigenljjk slechts
van den anderen hoopt de schryver het
maar doch dit neemt niet weg, dat de
doelde zaken erin worden behandeld. Dit
feuilleton was getiteldUros, uit het Duitsch
vertaald door J. M. de J. initialen, die in
ons stadje te denken geven en het stond
onlangs te lezen in De Zeeuw."
Dat is nu wel de vos, die de passie preekt.
UIT STAD EN PROVINCIE.
Wij ontvingen van de Maatschappij tot
Nut van 't algemeen een rapport omtrent per
soonlijke bemoeiingen van meer ontwikkelden
het belang van minder ontwikkelden (Toyn-
bee-werk). Dit is uitgebracht door eene com
missie van onderzoek, bestaande uit de heeren
mr A. Bloembergen Ez., W. J. Blydenstein,
mr F. N. Sickenga en dr W. Plejjte, waar
aan als secretaris-rapporteur was toegevoegd
mr A. van Gjjn.
Na breedvoerige uiteenzetting van hetgeen
op dit gebied in Engeland, Amerika en België
reeds is gedaan, constateert de commissie dat
het toynbee-werk in Nederland, hoewel nog
van zeer jongen datum, reeds vasten grond
heeft gekregenAmsterdam, Leiden, Utrecht
en Dordrecht mogen vooral genoemd worden,
bovenaan natuurlyk Amsterdam, dat in >Ons
Huiszoo niet het oudste, dan toch het voor
naamste middelpunt van Toynbee-werk vindt.
Omtrent Middelburg wordt alleen ge
meld, dat daar ernstige plannen bestaan om
de zaak aan te vatten. Uit den aard der zaak
kon daarover nog niet meer medegedeeld
worden, omdat, toen het rapport gesteld werd,
Ons Huis alhier nog niet geopend was.
Uit persoonijjke ondervinding of door hetgeen
door ons omtrent deze zaak reeds is medege
deeld, kunnen onze lezers weten dat, hoe kort
de instelling nog slechts bestaat, die hier ter
stede veel levensvatbaarheid toout en door
hen, voor wie ze werd tot stand gebracht, hoog
wordt gewaardeerd.
Wjj ontvingen de mededeeling dat by de
Werkverschaffing alhier gedurende de ver-
loopen week juist 100 menschen hebben ge
werkt. Dit aantal zal ook de volgende week
gehandhaafd blyven.
Door het sub-comité -,oo: Lombok te
Middelburg is als tweede gift overge
maakt aan het centrale comité te 's Graven-
hage de som van f 380.78.
Behalve de reeds vermelde gitten zjjn hier
onder begrepen uit de gemeente V1 i s s i n-
g e n de gift van f 230.62 en wel f 123.87
opbrengst van een concert, f 81.25 van het
Nederlandsche loodswezen en f25.50 aan par
ticuliere bydragen.
De Kamer van koophandel en fabrieken
alhier houdt Maandag den 21en dezer te
drie uren precies eene openbare vergadering
ter verrichting van periodieke werkzaamheden.
Blykens het 19e jaarverslag, loopende
over het jaar 1894, van de Coöperatieve Voor-
schotvp.reeniging met Spaarbank te Middelburg
bedroeg het ledental by den aanvang van het
boekjaar 89.
In het afgeloopen jaar traden 11 leden tot
de vereeniging toe, en traden er 13 leden uit,
zoodat zjj op 31 December 1894 87 leden
telde, wier gezamenlyk bedrag aan gestorte
aandeelen bedroeg f 5437,97s.
Op 1 Januari 1894 bedroeg het kapitaal der
gestorte aandeelen, met inbegrip van het
geschreven dividend 1893, f 5791,46s; aan
stortingen werd ontvangen f 372,26, samen dus
f 6163,72s, terwjjl aan uittredende leden werd
terugbetaald f 725,75, zoodat het aandeelen
kapitaal op 31 Dec. 1894 bedraagt f 5437,97s.
Het reservefonds bedroeg 1 Januari 1894
f 907,50, de inkomsten gedurende het afge
loopen jaar bestonden uit entréegelden en
opbrengst van de verkochte statuten en spaar
boekjes ad f 25,05 en uit rente van tjjdeljjk
belegd kasgeld f 15,09, zoodat het reservefonds
op 31 Dec. 1894 bedraagt f 947,64.
Verliezen kwamen in dit jaar weder niet voor.
Het dienstjaar werd aangevangen met een
bedrag aan spaargelden groot f 7600,52; inge
bracht werd in den loop van het jaar f5723,59,
samen dus f 13324,11, terwjjl een bedrag van
f 7531,79s werd terugbetaald, zoodat er op het
einde van het boekjaar f 5792,31s aan spaar
gelden in de bank overbleef.
De intrest, op spaargelden by geschreven, be
draagt f 113,74, samen dus f 5906,05s.
De f 1435, die by het begin van het boekjaar
van particulieren opgenomen zyn, werden,
evenals f 4000 die in den loop van het jaar
moesten worden opgenomen, terugbetaald.
Door de voorschotvereeniging werden 131
voorschotten verleend tot een gezamenlyk
bedrag van f22.571 in den aanvang van het
boekjaar waren nog aan voorschotten uitstaande
f 15.741,50, zoodat de voorschotrekening beliep
een totaal van f 38.312,50; daarvan werd in
den loop van het jaar afgelost f 27.187,50,
zoodat by het sluiten van het boekjaar de nog
onafgeloste voorschotten bedroegen f 11125.
De bank ontving voor de in het afgeloopen
boekjaar 1893/94*. verleende voorschotten
f 1183,76 rente, gaf f 16,67 wegens vervroegde
aflossing terug en ontving f 12,20s boete.
De onkosten van de veieeniging bedroegen
f 80,93s.
De uitkomst over 1894 is als volgtont
vangen rente op de voorschotten f 1183,76,
ontvangen boete f 12,20s, samen f 1195,96s
waarvan afgetrokken moet worden de rente
op 1895 over te brengen f 244,45, de rente op
het spaargeld en het opgenomen geld uitbe
taald en bjjgeschreven f 195,93, de rente
terugbetaald voor vervroegde aflossing f 16,67,
de onkosten f 80,93s of f 537.98s, bljjft een
zuivere winst van f 657,98.
Overeenkomstig art. 30 der statuten stelt
het bestuur voor dit bedrag te bestemmen tot
uitkeering aan het bestuur voor administratie
kosten f 328,99, uitkeering aan de leden van
5 over het bedrag hunner stortingen
f 267,95, betaling van de belasting op bedrjjfs-
en andere inkomsten (21/- pet van f 200) f 5
en storting in het reservefonds van de restee-
rende f 56,04, samen f 657,98.
Uit de gemeenten Nisse en Ovezand
zyn verzoekschriften om beschermende rechten
op de granen, voorzien van vele bandteeke-
ningen, naar de Tweede kamer opgezonden.
Te 's Gravenpolder bracht de col
lecte voor Strjjen— Poortvliet zuiver f 44.30 op.
De vereeniging de Kolenmijn aldaar bloeit
en telt meer dan 80 leden. In de laatste ver
gadering werd besloten van het batig slot een
eigen bergplaats te laten bouwenook kwam
men overeen een nieuw reglement te maken,
waartoe eene commissie benoemd werd.
De vereeniging de Uitroeier musschen-
gilde men heeft] sprekende namen in die
gemeente vjjf jaren geleden met veel animo
begonnen, gaat gelukkig in ledental geregeld
achteruit. Vele landbouwers onthouden zich
de jongelui houden het gilde in stand, met
eenigen die niet direct by het bestaan van
vogels geïnteresseerd zyn.
Door het fanfare-gezelschap Eendracht
maakt macht te Cortgene, dat in Novem
ber jl. zjjn 15-jarig bestaan herdacht, is Don
derdagavond in eene toen gehouden algemeene
vergadering besloten in den loop van dezen
zomer een festival te organiseeren.
De heer W. F. J. Wagtho, burgemeester van
de gemeente, zal als president van het feest
comité optreden, met de heeren J. A. de Graaf
als vice-voorzitter, D. H, Jonk als secretaris en L.
D. van der Linde als penningmeester, benevens
de heeren A. Maas, A. Basting, K. van Roojji
J. de Kater, P. Kramer en L. van Hulst als
bestuursleden en commissarissen.
Na discussie werd besloten het feest op den
tweeden Pinksterdag te doen plaats hebben.
Door het post- en telegraafkantoor te
Zierikzee werden in het jaar 1894 ont
vangen het volgende aantal binnenlandsche
stukken gefrankeerde brieven 189.521, onge-
frankeerde dito 959, gefrankeerde stadsbrieven
1043, ongefrankeerde dito 29, enkele briefkaar
ten 87.675, dubbele 358, drukwerken (couran
ten en andere) 477.184, monsters ot stalen 3111,
dienstbrieven 31.946, gewone aangeteekende
brieven 4296, aangeteekende brieven met
aangegeven geldswaarde 974 tot een bedrag
,n f 553.513.60, expressebrieven 98.
Ter invordering werden ontvangen
kwitantiën tot een bedrag van 112.958.17,
waarvan werden betaald 8369 ad f 97.005.09.
In de postspaarbank werd ingelegd f 34.841.50,
terwjjl terugbetaald werd J 25.487.50.
Voor postwissels werd gestort f 229.270.19
en voor postbewjjzen f 2140.
Voor postwissels is uitbetaald f 147.044.33
en voor postbewjjzen 723.50.
De uitbetalingen wegens ter invordering
gedeponeerde kwitantiën bedroegen f 17.924.06
Het zegeldebiet beliep f 23.822.71s.
Gewone postpakketten werden er 18.719 ver
zonden, aangeteekende 48 ad f 3899.45, ver
rekenpakketten 122 ad f 589.14s, terwjjl naar
het buitenland 137 stuks verzonden werden
en daaruit ontvangen 432 stukB.
Het aantal behandelde telegrammen was
15.262.
Den 17en dezer overleed te St. Anna-
land, in den ouderdom van ruim 85 jaar, de
heer J. Polderman Nz. De overledene was
zoo schrjjft men ons tot zyn dood toe
rentmeester van de weezen-armen en
daartoe den 23n October 1837 door den
gemeenteraad benoemd. Voorts was hij door
den gouverneur van Zeeland den len Septem
ber 1830 tot gemachtigde ontvanger van de
accjjnzen, den 15en Juni 1832 door Gedepu
teerde staten van Zeeland tot gemeente-ont
vanger en den 12en Juni 1857 door den ge
meenteraad' tot secretaris benoemd. Zjjn
kleinzoon, de heer A. J. van Lujjk, thans
geagreëerd klerk ter secretarie dezer gemeente,
volgde hem in 1891 in de tweede betrekking
op. Zjjn zoon, de heer J. Polderman, volgde
zjjn vader als secretaris en ontvanger op in
December 1891. De overledene heeft een
welbesteed leven achter zich en was tot in
zyn hoogen leeftyd altjjd even accuraat in
zjjne betrekkingen.
In den heer P. Soeters, verleden week over
leden, verloor het muziekgezelschap een jjverig
commissaris. Deze zou den len April 80 jaar
geworden zjjn.
In 1894 zyn op het telegraafkantoor in
bovengenoemde gemeente behandeld 1982
telegrammen, n. 1. verzonden 978, ontvangen
1004. Hieronder zyn van en naarBelgië 34,
Duitschland 7, Engeland 2 en Zwitserland 5.
In 1893 bedroeg het aantal behandelde tele
grammen 2330.
Het getal der in en uit de haven dier ge
meente gevaren schepen in den loop van 1894
bedroeg 223. Hieronder zyn niet begrepen 3
beurtschippers op Rotterdam en een op Bergen
op Zoom, die geregeld elke week voeren. Eene
flinke verbetering aan de haven is aangebracht
door uitdieping.
Aan één landbouwer, den heer W. A.
van Nieuwenhuizen in den Vanhaaften pol
der onder Oud-Vosmeer is, zegt de Th
Yers. Courantdoor het rjjk eene som uit
gekeerd wegenB geleden schade by het op stal
houden van vee tjjdens het heerschen van
mond- en klauwzeer op zjjne hoeve. De ver
zoeken van de heeren Rjjstenbil enAmptzjjn
gewezen van de hand, wat, met het oog op
het voldoen aan het verzoek van den heer Van
Nieuwenhuyzen, wel wat vreemd voorkomt.
Donderdagavond werd door de te S t
Maartensdjjk bestaande rederjjkersver-
eeniging Streven naar beter eene openbare
opvoering gegeven. Ten tooneele werden ge
voerd Emma Berthold, tooneelspel in 5 be
drijven, door J. J. Cremer en Ik wil trouioen
of de huwelijksadvertentie, kluchtspel in éen
bedrjjf, door P. K. de Vries.
Naar den algemeenen indruk te oordeelen,
mag de opvoering goed geslaagd heeten. Het
gezelschap gaf bljjk van studie en jjver. Een
volle zaal bekroonde dan ook de moeite der
leden, terwjjl een geanimeerd bal den avond
besloot.
Donderdagavond had in de nabyheid van
Koewacht een ontmoeting plaats tusschen
een tiéntal Belgische douanen en ongeveer 30
lieden, die in stryd met de in België bestaande
bepalingen, twaalf stuks koeien in België wil
den invoeren. De ambtenaren ondervonden
nog al tegenstand, zoodat zy het geraden acht
ten van hunne vuurwapenen gebruik te maken,
waardoor een zekere Z. van Stekene aan den
arm werd gewond.
De drjjvers kozen met hunne koeien wjj-
seljjk het hazenpad en keerden naar de
Nederlandsche grens terug. Nog dienzelfden
avond evenwel beproefden ze den ambtenaren
opnieuw te verschalken door langB een anderen
weg de dieven in te voeren, hetgeen hun
thans hoe ongeloofljjk het moge klinken
volkomen gelukte.
De bevolking van Terneuzen, die op
31 Dec. 1893 bestond uit 3498 m. en 3743 vr.
of 7241 personen, is in den loop des jaars
gestegen tot 3598 m. en 3840 vr. of 7438
personen en dus vermeerderd met 197 personen.
De bevolking van C l i n g e, die op 31 Dec.
1893 2689 personen, 1321 m. en 1368 vr.,
bedroeg, klom in den loop deB jaars tot 2788,
nl. 1352 m. 1436 vr.; de vermeerdering bedroeg
dus 99 personen.
{De bevolking der gemeente Sluis bedroeg
op 31 December 1893 1154 m. 1221 vr., totaal
2375. Zy vermeerderde gedurende 1894 door
geboorten met 33 m., 31 vr., totaal 70 door
vestiging met 51 m. 56 vr., totaal 107, geza-
ienlyk alzoo met 84 m. 87 v., totaal 171.
Daarentegen verminderde zjj door overljjden
met 20 m. 18 vr., totaal 38door vertrek met
m. 71 vr., totaal 139, gezamenlyk met 88 m.
1 vr., totaal 177.
Het bevolkingscjjfer verminderde dus met
4 m. 2 vr. en bedroeg alzoo op 31 December
1894 1150 m. en 1219 vr., totaal 2369.
Er werden gedurende 1894 22 huweljjken
voltrokken, namelyk 20 tusschen jongmans en
jongedochters, 1 tusschen jongman en eene
weduwe en 1 tusschen een weduwnaar en eene
weduwe.
Donderdagavond gaf in die gemeente het mu
ziekgezelschap Apollo eene openbare uitvoering,
die goed voldeed. De uitvoering van de mu
ziekstukken viel zeer te prjjzen, terwjjl een
paar comische scènes en eenige zangnummers
het genot van den avond verhoogden.
Hoogst voldaan keerden alle aanwezigen
huiswaarts.
