N°. 15.
138® Jaargang.
1895.
Vrijdag
18 Januari.
HIlBElBliRGSCHI COURANT.
Deze 'courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco j 2.-
Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel.' Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50
iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte;
Reclames 40 cent per regel.
Tb ermoneter.
Middelburg 17 Jan. 8 n. vm. 40 gr.
m. 12 u. 42 gr-, av. 4 tl. 41 gr. F.
Verwacht Z. wind.
Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Boltjit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KruiningenF. v. d. Peijl, te ZierikzeeA. C. de Mooi/,
te Tholen: W. A. van Neeuwenhutjzen en te Terneuzen: M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën
aan, evenals de advertentie-bureau's van Ni/gh Van Ditmab, te Rotterdam, de Gebs. Belibeante, te 's Gravenhage, en A. de La Mas Azn., te Amsterdam, j aan het bnrean bezorgd zjjn willen
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parys en Londen, de Comnagsie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cee., John F. Johes, opvolger. j zp deB avonds nog worden opgenomen
AdverteoHëa
moeten des namiddags te één; uur
De naaste toekomst?
Meer en meer nadert de tijd dat de
regeering hare belofte zal moeten inruilen
tegen een daad.
Er is immers beweerd dat begin Februari
bet nieuwe kiesrecbt-ontwerp door haar zal
worden ingediend; en al willen wij die be
wering niet al te letterlijk opvatten, onmo
gelijk kan het ministerie veel laDger onaf
gedaan laten het gewichtigste vraagstuk, by
zijn optreden ter afdoening aanvaard.
Zelfs al moesten wij geduld oefenen tot
Maart of April, die enkele maanden zgn
raseh voorbij.
Wij hebben al eens vroeger onze verba
zing geuit over dit lange dralen. Iemand
als de minister Van Houten, die zoo fel
oppositie voerde tegen het wetsontwerp-Tak,
moest, dunkt ons, de noodige gegevens reeds
te zijner beschikking hebben om het werk
van zijn voorganger te verbeteren.
Dit blijkt niet het geval te zijn. Vergis
sen wij ons niet, dan ziet de minister echter
vooral van zijn collega voor financiën eeDige
données te gemoet. Deze, op zijn beurt, haast
zich met zijne financieele hervormingen al
evenminvan eene herziening der belas
ting op het personeel, waarnaar de belasting
schuldigen met brandend verlangen uitzien,
is ook nog niets te aanschouwen. En zoo
blijft het Nederlandsche volk geduldig in
eene afwachtende houding verkeerenzonder
zelfs voor het meerendeel zich te herinneren,
welke groote lijst van beloften nn Teeds bij
twee openingsreden bet geboden werd.
Bij die reeks van toezeggingen zullen wij
maar niet stilstaanwij hebben ze met
weinig opgewondenheid begroet, hoe schoon
ze ook klonkenovertuigd als wij waren,
dat zij toch niet vervuld zouden kunnen
worden. En in die meening zijn wij ver
sterkt nu er tot heden nog geen spoor te
vinden is van eenige poging om ze nit te
voeren.
Trouwens, onzerzijds geven wij gaarne al
die beloften cadeau, wanneer slechts de twee
genoemde hoofdzaken goed geregeld worden.
Een berg ontwerpen zou ten slotte toch niet
anders kunneD baren dan een muis; en een
gezonde oplossing van 'al van sociale kwesties
kan, dunkt ons, allerminst verwacht worden
van eene regeering, die zoozeer in een con
servatief vaarwater is verzeild en eigenlijk
tal van natuurlijke tegenstanders naar de
oogen moet zienvan eene ver tegen vfoovdi-
ging, samengesteld als de huidige. Daarom
te meer zien wij met verlangen de vrucht
van den arbeid der regeering inzake het
kiesrecht te gemoeten nog meer de gevol
gen der indiening daarvan.
Want meer dan het wetsontwerp zelf is
de kwestie van belanghoe zullen de poli
tieke partijen zich daartegenover gedragen
Al is het waar dat hieromtrent nog niets
met zekerheid valt te zeggen vóór bet ter
overweging is aangeboden de algemeene
toestand op politiek gebied geeft recht tot
vermoedens en verwachtingen.
De katholieke partij is op dat gebied sta-
tionnair gebleven als dr Schaepman zijn
vroeger ingenomen standpunt getrouw blijft,
is hij nog altijd de eenige zijner partij, die
eene zeer ruime uitbreiding van het kies
recht voorstaat; en zijn zijne volgelingen
niet vele.
By de anti-revolutionnaire party zal de
aristocratische en de democratische fractie,
de party van jbr mr A. F. de Savornin
Lohman en die van dr A. Kuyper, zeker
wel elk haar standpunt handhaven. Of er
onder haar een fusie zal plaats hebbenof de
ziekte van dr A. Kuyper belangrijken invloed
heeft uitgeoefendof een der beide deelen
der partij soms is versterkt, en zoo ja welke,
ziedaar vragen, waarover eerst licht zal
opgaan, zoodra het lang verwachte kiesrecht-
ontwerp ter tafel is gekomen.
Dat de breuk hersteld zou zijn, betwijfelen
■wij, afgaande op sommige teekenen, die in
onze oogen van het tegenovergestelde blijk
geven.
Maar dit alles ia voor ons van minder
belang dan de kwestie, hoe het gesteld ia
met öe liberale party.
Er is indertijd nog al hoog opgegeven van
de zucht, die er onder de beide fracties dei
liberalen zon bestaan om zich te verzoenen.
Wie echter met aandacht de algemeene
beraadslagingen, bij de behandeling der
staatsbegrooting gevoerd, gevolgd heeft, zal
van die verzoeningsgezindheid, vooral van
de zijde der anti-Takkianen, weiDig ge
merkt hebben. Tot in de kleinste kleinig
heden heeft men, de hoofdzaak latende
rusten, zich in nevenkwesties verdiept en
verder de houding van de vorige regeering
in verdenking gebracht. Was men waarlijk
ernstig tot verzoening geneigd, men had
minstens een anderen toon moeten aanslaaD
of beter nog, na het spreken van twee
hoofdmannen, de kwestie moeten laten rusten,
liever wijzend op de naaste toekomst, dan
zich verdiepend in haarkloverijen uit het
verleden.
Wy vreezen daarom, dat dc geboorte van
de te verwachten kleine ook weêr het sein
geven zal tot een zelfden strijd, vooral van
de zijde der conservatieven.
Welnu, dat het zoo zij. Eene zuivering is
noodig.
Maar daarom is het nuttig, dat aan den
anderen kant, aan onze zijde, men zich
voorbereide op de naaste toekomst.
Uit dat oogpunt is vooral belangrijk de
rede, dezer dagen door-den heer mr A.
Kerdijk, een der geavanceerd liberalen, te
Zaandam gehouden, en waarvan wij in 't
kort den hoofdinhoud meedeelden.
Daarin doelde hij op die toekomst, wees
hij op het initiatief, door het bestuur der
Liberale Unie genomen om tot een program
te geraken, dat het blijvend vereenigings-
punt kan zijn van allen, die in echt, in
zuiver demoeratischen geest willen geregeerd
zien.
De jongste circulaire van dat bestuur is
onzen lezers bekend. Zij bevat veel, zeer
veel goedsmaar wij beschouwen haar een
voudig als eene vingerwijzing voor de toe
komst, eene herinnering aan veel waarover
men bet vrij wel eens wasen vooral als
een middel om, langs geleidelijken weg, de
beide stroomingen in de liberale partij het
sein te geven, dat er niet langer van samen
werking sprake mag zijn, wanneer men niet
in de aangegeven kwesties beslist partij kiest.
Op het gebied van het kiesrecht is reeds
een beslissing gevallen omtrent hetgeen de
Unie wenschtwat zij nu verlangt omtrent
andere vraagstukken kunnen de vereeni-
gingen-leden uitmaken, niet om daarvan
dadelijk practisch nut te trekken doch
eenvoudig om de schifting tot stand te bren
gen, die komen moet.
Want dat die komen zal, evengoed als
die reeds gekomen is onder de radicale
party, staat by ons vast.
Als straks het kiesrecht-vraagstuk aan de
orde komt, moet de TJnie weten op wie zy
vertrouwen kanen dan zal blijken dat
haar kracht nog groot is. Tot heden is het
aantal van de vereenigingen, die zich van
baar afscheiden, gering en zij die dit deden
stonden baar bloei, haar gezond leven in
den weg.
Maar daartoe moet ook, zooals de heer
Kerdijk opmerkte, een bindend pro
gram voor de naaste toekomst worden
vastgesteld. En als dat er is, dan krijgen
wij van zelf verandering in de partij, dan
zal langs den geleidelijken weg eene vevee-
niging worden bevorderd met hen, die zich
nu nog radicalen noemen, en komt de fusie
tot stand, door mr Treub gedroomd en door
ons onder reserve toegejuicht.
Die radicale partij heeft in den laatsten
tijd heel wat van zich doen booren.
Wij hebben onzen lezers niet vermoeid
met al het geschrijf en gewrijf tusschen de
heeren Treub, Gerritsen en Van denBergh.
De eerste heeft veel te verduren gehad
en ondervindt nog dagelijks de ongenade
van hen, wien zijn fusie-plan alles behalve
aangenaam was. Die kibbelarijen, nog vaak
ontaardend in persoonlijke aanvallen, meen
den wij onzen lezers gerust te kunnen
sparen de politiek heeft toch voor
velen weinig aantrekkelijks en te minder
wanneer zij niets te aanschouwen geeft dan
geharrewar onder vroegere vrienden.
Daarby zullen wij dan ook maar niet
verder stilstaanalleen willen wij er op
wijzen dat wat nu gebeurd is, reeds jaren
geleden door ons is voorspeld- Toen eertijds
eenige radicale leiders niet anders wisten
te doen dan afgeven op de liberale party
geen oor en oog hadden voor het goede
dat deze bad, maar slechts hare fonten
breed wisten uit te meten, toen hebben wij
huu gewaarschuwd dat eenmaal hun partij
hetzelfde lot zou beschoren zijn. Er zou
ook onder hen verschil van gevoelen, ver
deeldheid komen.
Dat viel niet zoo moeilijk te voorspellen.
Het is de geschiedenis van elke partij,
dat er zijn hardloopers en achterblijvers,
dal er, wanneer het op belangrijke kwesties
aankomt, verschil van meening, scheuring
ontstaat. En dit is vooral bij liberalen,
radicalen of hoe men ze ook noemen moge,
bet geval.
Bij de partijen, wier aanhangers door het
gelooven op gezag zijn gebonden, is een
breuk gemakkelijker te heelen, samenhang
lichter te behouden. Niet bij hen, die zelf
standig denken, op hunne zelfstandigheid
prijs stellen, niet aan den leiband loopen.
Eu nu het eenmaal onder de radicalen en de
liberalen zoover is, dat er bij elk hunner in
eigen boezem eene scheuring valt waar te
nemen, nu zal van zelf aan beide kanten
toenadering gevonden worden tusschen de
fracties onder hen, aio zich tot elkaar ge
voelen aangetrokken; zoo zullen de conser
vatieven, die met de tegenwoordige stroo
ming, welke door de gansche wereld gaat,
niet willen meegaan, van zelf een anderen
weg kiezen en zal tegenover hen een nieuwe
partij geboren worden.
En dan gelooven wij, dat de heer Kerdijk
die juist schetste toen hij de nieuwe partij
een vierledig karakter toekendeen profe
teerde dat zij zal zijn
Vrij zinnig piet vollen eerbied voor
ieders godsdienstige overtuiging, den gods
dienst allen recbtstreekschen invloed op den
staat ontzeggend.
Democratisch, d. w. z. belijdend, dat
de deelneming van allen, zoover de grondwet
het toelaat, aan het staatsbestuur is een zaak
van recht en van het welbegrepen belang
van allen.
Sociaal, een partij die erkent, dat er
meer nog noodig is om te komen tot ver
beterde maatschappelijke toestanden, dan
macht van den staat, n.m. vrijwillige toe
wijding van goedgezinden.
Sociaal-politiek, overtuigd, dat
politiek als zoodanig slechts een vorm, maar
maatschappelijke hervorming het wezen der
zaak is, dat ze streven moet naar een maat
schappij, waarin geen andere ellende geleden
wordt, dan door eigen schuld.
Die beginselen te verwezenlijken, zal nog
jaren vorderen, maar men kan er naar
strevenedoch dan met kracht en met toe
wijding. Het wordt tyd.
Een partij met zulk een ideaal beeft levens
vatbaarheid en zou voor ons land een zegen
in.
België is daar om ons te leeren welke de
ivolgen zijn als niet t ij d i g' eene zoo
danige partij wordt gevormd en krachtig
optreedt. Dan wordt de overwinning ge
makkelijk aan ben, die in verkeerden koers
willen sturen, ten koste van de vrijzinnigen.
In die richting wijst dan ook de circulaire
der Liberale TJnie heen. Hare ideeën, neer
gelegd in die circulaire, zijn op dien grond
slag gebouwd.
En ons dunkt wij kunnen, daarop
voortbouwend, gerust de naaste toekomst
afwachten en tegemoet zien wat de regeering
ons schenken zal.
Dat deze echter toone te begrijpen hoe bet
meer dan tijd wordt inzake het kiesrecht
vooral beslist partij te kiezen. En komt zij
met haar ontwerp, dan zal dit getoetst
moeten worden aan den tweeden eiseb, der
nieuwe party gesteld. Elk ontwerp, dat
niet aan dien eisch voldoet, is onaanneme
lijk voor hen, die op bovengenoemde grond
slagen wenschen voort te bonwen.
Nieuwe strijd zal dan onvermijdelijk zijn;
maar alleen daardoor zal afdoende zuivering
en verbetering der partijverhouding mogelijk
worden.
Wij hopen echter dat die strijd meer over
beginselen en minder over personen zal
loopen dan die van het vorig jaar en er
met edeler wapenen dan toen zal worden
gestreden.
Middelburg 17 Januari.
In eenige clericale bladen, katholieke zoowel
als protestantsche, wordt weêr gewezen op
het gevaar, dat bestaat in het lezen van
slechte boeken door de jeugd.
Nu, dat kan zyn nut hebben. Ouders
dienen vooral te letten op hetgeen hunne
kinderen in handen krjjgen; en zelfs zich
noemende christeljjke vaders en moeders
mogen ook daarby wel uiterst voorzichtig zyn.
De ongerechtigheden, die in den laatsten tyd
onder eigen »broeders" en »zusters" aan het
licht kwamen, zyn misschien wel voor een deel
aan het lezen van Blechte boeken te wyten al
waren het dan ook juist niet jeugdige per
sonen die ze bedreven, en al kan men voor
gangers, weesvaders enz. nu niet rekenen tot
hen, op wie slechte lectuur nog vat zou kunnen
hebbener zyn er bovendien onder die allen
genoeg, die in het geheel niet lezen en wier
moreel ook niet hoog staat.
In elk geval zouden wy hun ook voorzich
tigheid aanraden by het lezen van het z.g.
»beste boek".
Maar by die waarschuwing dienen boven
genoemde bladen zich toch voor dwaze en
belachelyke overdryving te hoeden.
Die slechte lectuur wordt gebruikt als wapen
tegen het bezoek door meisjes van de Hoogere
burgerscholen voor jongens.
En waarom, denkt men
Omdat zoo'n burgerscholier eens een meisje
met onderscheiding bejegende hoe beleefd
en voorbeeldighaar dikwjjls naar huis
vergezelde, maar haar dan een boek ter lezing
gaf, waarin zy 's nachts zat te lezen. En
toen haar vader haar eens verraste, bleek dat
boek een roman van Zola te zyn.
Het is verschrikkelijk.
Jammer dat men den naam van dien snooden
knaap en dat beklagenswaardig meisje niet
bekend maakt. Men kon dan die beiden tot
voorbeeld stellen.
Wy weten nog meer
Een jongen, in wiens ouderljjk huis een
spel kaarten de familie den schrik op het ljjf
zou jagen, ging naar de Hooge school, bezocht
de >kroeg", en leerde langzamerhand uitste
kend whist en quadrille spelen. Kwam hjj
thuis, dan beweerde hy daarvan niets te ken
nen en was hy in de oogen zjjner ouders een
zeer braaf zoon.
Die jongen leerde wat men thuis verderfe-
ljjk acht en tevens wat nog erger is
huichelen.
Christeljjke ouders dienen zich dus te wach
ten met het zenden hunner jongens naar
hoogeacholen,
Kinderen, die naar de kerk worden gezonden,
houden vaak, op aanraden van hunne kame
raden, de voor de armen of den dienst be
stemde centen in den zak en werpen knoopen
in de bussen. Dit kan de eerste stap worden
tot diefstal.
In Frankryk gaat menige jonge dame met
een romannetje naar de kerk; en overal is
dikwyls het slot van een kerkgang bet bedillen,
vaak ook belasteren, van zyn naaste en by
de dames het critiBeeren van elkaar's toilet.
Durven die clericale bladen nu de conse
quentie van hun raad aan en beweren, dat
men voorzichtig moet zyn met kinderen en
grooten naar de kerk te zenden
Laat men die dan liever in huis opsluiten
en onttrekken aan den invloed der wereld,
om ze als lid der samenleving onmogeljjk, en
voor hun leven ongelukkig te maken.
Welke bakers-redacteuren verspreiden toch
zulke dwaasheden?
Clericale heeren, wien het eenvoudig te doen
is om onze inrichtingen voor ondeiwjja in
miscrediet te brengen en 70 or al de ont
wikkeling der vrouw tegen te gaan.
En daarvoor zoeken zy, met allerlei dwaze
verhalen, steun bjj de onnoozelen en de
domme goedgeloovigen.
Was het hun in ernst te doen om ouders
te waarschuwen, dan dienden zy dezen een
voudig te zeggenweest oplettend, en ziet
op hetgeen uwe kinderen lezen. Ziet
daar alles.
Woensdagavond had te Deventer de
voorgenomen huldebetuiging plaats aan den
veldprediker Rogge, bekend uit de geschiede
nis der jongste gebeurtenissen op Lombok.
Te acht uur werd de beer Rogge met zyn
echtgenoote in de commissiekamer van den
schouwburg door dat comité ontvangen en
vervolgens in de geheel gevulde en toepasse
lijk versierde schouwburgzaal binnengeleid.
Nadat het orkest de volksliederen had ten
gehoore gebracht, sprak de heer Van Slee,
voorzitter der commissie, den heer Rogge op
hartelyke en waardeerende wjjze toe, waarbjj
ook hulde werd gebracht aaa mannen als
Vetter, Scheuer en pastoor Voogel.
Hierna werd den heer Rogge een gouden
medaille aangeboden, aan de eene zyde het
Deventer wapen vertoonende en aan den ande
ren kant de inscriptie: »Deventers burgerij
aan ds C. Rogge, veldprediker Lombok 1895".
Het orkest, bestaande uit leden van het
muziekgenootschap Unis par les sons de la
musique, hief fanfares aan en het publiek
barstte in stormachtig gejuich los.
De heer Rogge dankte in- de eerste plaats
God voor zyn behoud en de goede aankomst te
midden van zyne familieledenvoorts den
deelnemers aan het huldebljjk en Deventer»
Mannenkoor, Unis, enz. en eindigde met:
Leve de KoninginnenLeve het Indische
leger
Hierna werden verschillende nommers uit
gevoerd, o. a. Gevallengedicht vanjhr Alting
van Geusau, muziek van Berger.
In een interview, welke een redacteur van
Tel. met genoemden veldprediker had, ver
klaarde deze op een vraag of de Sassaks te
vertrouwen waren, dat de Sassaks moreel
hooger staan dan de Baliërs, en ons steeds
gewaarschuwd hebben.
De heer Rogge acht invoering van recht-
streeksch bestuur noodig maar met een Balisch
hoofd voor de Baliërs, die afgescheiden moeten
bljjven van de Sassaks, omdat laatstgenoemden
fanatieke Mohamedanen zyn en de Baliërs
zeker niet met rust zouden laten.
Het zedelyk gedrag der soldaten was over
het algemeen uitmuntend. Dronkenschap werd
uiterst stveng gestraft. De krygstucht is geen
oogenblik gestoord geweest. Ten slotte ver
klaarde de heer Rogge nog, toen gevraagd
werd of zendelingen op Lombok een goed werk
zouden kunnen doen >Ik geloof dat hunne
pogingen niet met succes zouden worden be
kroond, en dat men er geen zendelingen moet
houden."
Het wenschelyk achtende dat door eene com
missie van deskundigen advies worde uitge
bracht omtrent de vraag op welke wjjze, binnen
de stelling van Amsterdam, in tyd van oorlog,
voldoende zal kunnen worden voorzien in de be
hoefte aan drinkwater is door de koningin-regen
tes zulk een commissie benoemd, bestaande uit
den luitenant-generaal J. H. Kromhout, inspec
teur van het wapen der genie, als lid en voor
zitter als leden de heeren J. F. W. Conrad,
jhr. mr. J. W. H. Rutgers van Rozenburg en
C. Lely, leden van de Tweede kamer der Sta-
ten-generaalden kolonel H. T. Schalken en
den luitenant-kolonel R. Sturms, beiden van
den straf der genieen aan de commissie als
secretaris toe te voegen den kaptein P. Kleyn-
hens, van den staf der genie.
Bljj kens een telegram van den Gouverneur.
Generaal van Nederlandsch-Indië, van 16 dezer,
wordt de gouvernements-koffieoogst op Java
voor dit jaar geraamd op 339790 pikols.
Volgens het W. v. h. R. besloot de re
geering de door het overljjden van mr. Bol-
dingh ontstane vacature van rechter te
Leeuwarden, althans voorloopig, niet te ver
vullen, maar het personeel van de rechtbank
te Winschoten met éen rechter uitte breiden,
