1894
Vrijdag
16 November.
Middelburg 15 November.
LOMBOK.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën 20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50
iedere regel meer f 0.20. Groote letters w i berekend naar plaatsruimte.
Reclames 40 cent p
regel.
Bij deze courant behoort een Bijvoegsel-
■keraometei.
Middelburg 15 Nov. 8 u. vno. 53 gr.
m. 12 u- 58 gr-, av. 4 n. 54 gr. F.
Verwacht Z. W. wind.
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Puhlicité étrangère Gr. L. Daube Cee., Johït F. Jonas, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te één uur
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen.
De Nieuwe Rott. Crt. schjjnt het ons bp
zonder kwaljjk te nemen dat wjj den minis
ter van binnenlandsche zaken bard vallen
over zjjne beslissing inzake den beer dr P. C.
F. Frowein te Den Helder.
Het blad verdedigt den minister, die zich
plaatst op bet standpunt van zjjn voorganger
Heemskerk. Het haalt aan den aanhef van
art. 39 der gemeentewet, luidende «Bjj het
aanvaarden hunner betrekking wordt door de
leden van den Raad, in de vergadering, in
banden van den voorzitter, door ieder op
de wpze zpner godsdienstige ge
zindheid, de volgende eed of belofte afge
legd", en verklaart dat de minister, met zpn
opvatting in overeenstemming is met de steeds
gevolgde praktijk.
Hiertegen valt niets te zeggen dat is een
feit. Maar dat is de kwestie hier niet.
De N. R. Crt. beweert dat hp, die tegen de
beslissing van den beer Van Houten bezwaar
heeft, niet de meening zal hebben te verde
digen dat de facultatieve eed gewenscht is,
maar dat de wet een» andere toepassing
toelaat.
Van ons standpunt zouden wjj willen zeggen,
dat hp, die in deze vaart in 't zog van den
minister Heemskerk, moet aantoonen dat de
wet geen andere toepassing toelaat.
Wp verwijzen de N. R. Ct naar het debat,
dat o. a. in 1881 in de Tweede Kamer over
de kwestie werd gevoerd en waarin, zelfs met
de uitlegging dat gezindheid kerkgenootschap
beteekent, overtuigend werd betoogd dat daar
uit nog niet volgt dat zjj, die tot geen kerk
genootschap behooren, naar de beginselen onzer
grondwet tegen hun zin een eed moeten afleg
gen. Staande buiten eenig kerkgenootschap
kunnen zjj niet voldoen aan den eisch van
artikel 83 der grondwet of soortgelijke bepa
lingen onzer wetgeving. Zp kunnen noch den
eed noch de belofte afleggen »naar de wjjze
hunner godsdienstige gezindheid." Wat blijft
dan, logisch geredeneerd, anders over dan dat
men aan het oordeel van dengene, die in dit
geval verkeert, overlate om een eed of eene
belofte af te leggen?
Eischt men daarentegen van hen, die ver
klaren niet tot een kerkgenootschap te behoo
ren, tegen hun zin een eed of belofteont
houdt men hun ambten en betrekkingen, omdat
zp hunne bijzondere meeningen hebben omtrent
religie-zaken, wat blpft er dan over van de
grondwet in zpne bepalingen dat ieder staats
burger de beginselen van vrjjheid en geljjk-
heid niet alleen vrjjeljjk mag koesteren maar
ook b e 1 ij d e n, en wat is dit laatste anders
dan eiscben dat de daden van hem, die beljjdt,
in overeenstemming zpn, niet met een kerk
genootschap, maar met zpne geloofsovertuiging.
Het wordt, naar ons voorkomt, hoog tjjd dat
men, door alle artikelen der grondwet in hun
onderling verband te beschouwen, tot deze
opvatting komt. De eerbiediging van bestaande
wetsexplicatiën moge tot zekere hoogte prac-
tiscb juist zpn, men vergete niet dat zelfs de
Hooge raad nu en dan opvattingen over boord
werpt, die door de wetenschap onhoudbaar zijn
verklaard. Niet langer gelde ook op het ge
bied van de «practjjk omtrent den eed" bet
oude versje
Slendria est pluris
Quam tota scientia Juris.
Ten overvloede verwijzen wp de N. R. Crt.
naar een artikel van mr S. van Houten in de
Vragen des Tijds, jaargang 1881, waarin wordt
betoogd dat elke eedadwang toen reeds jure
was afgeschaft.
Juist met bet oog op de antecedenten van
den genoemden minister van binnenlandsche
zaken, diens ruime opvattingen en zpne over
tuiging op tal van punten, neergelegd in ge
schriften, waarvoor wp steeds de grootste
bewondering en sympathie koesterden, hadden
wp van hem eene andere opvatting ver
vracht
In deze zijn wp 't dan ook meer eens met den
burgemeester van Goes, die in 1883 geen be
zwaar had om de heeren De Marees van
Swinderen en Massée toe te laten op de belofte.
Als de uitvoerders der wetten niet daarop
het cachet van hunne eerlijke meening mogen
drukken; daarbij geen ander standpunt mogen
innemen dan dat hunner voorgangers, dan
betreuren wp dit en dan zpn wp van meening
dat wp nooit zullen geraken tot eene «gezonde
wetsinterpretatie," waarop de N. R. Crt zelve
toch ook schjjnt prjjs te stellen.
De onlangs voor de rechtbank te Arnhem
behandelde zaak eener mishandeling in het
weeshuis te Neerbosch geeft het Nijmeegsch
Weekblad een opstel in de pen, waarbp het
in de eerste plaats opmerkt dat het onwaar
heid zou spreken, wanneer het zeide dat het
bekende feit bet blad grooteljjks verrast heeft.
«De houding, door den heer Van 't Linden-
hout tegenover de commissie van onderzoek
aangenomen, heeft, zegt de redactie, op ons,
bp het lezen van het verslag eerljjk bekend
geen gunstigen indruk gemaakt.
We misten in die houding waarheid, man
nelijkheid, een helder inzicht in de gebreken,
die zpne inrichting aankleven, en het levendig
besef dat daarin veel, heel veel te verbeteren
vielhet laatste was een natuurlpk uitvloeisel
van het voorlaatste.
Voorts betreurden wjj het zeer, in een ver
slag, door den directeur op een jaarvergadering
we meenen van 1893 uitgebracht, den
lof verkondigd te zien van een onderwijzer,
die niet lang daarna door de Arnhemsche
rechtbank tot 14 dagen gevangenisstraf ver
oordeeld werd, ivegens mishandeling van een
knaap.
Die onderwijzer is daarop niet ontslagen.
Te meer trof ons die houding van den heer
Van 't Lindenhout, omdat de officier van
justitie, die volstrekt niet van antipathie tegen
de weesinrichting beschuldigd kan worden,
toen met zoovele woorden zeide, dat er te
Neerbosch «veel en hard geslagen werd" en
dat dezelfde, door den heer V. 't L. zoo ge
prezen onderwpzer «daar vooral een handje
van had".
We stonden daar voor eene moeilpk te
beslissen vraag, doch waarop ook in het gun
stigste geval slechts een ongunstig antwoord
kon volgen.
Kent de heer Van 't Lindenhout de man
nen, die onder hem werken, niet, dat hp
prijst, waar bp laken moest
Of wel: Is de heer Van 't Lindenhout niet
op de hoogte van 't geen er op zpne stichting
gebeurt, omdat hp het te druk heeft met andere
zaken
Eene derde mogelijkheid is er niet, tenzjj
men aanneme wat wp niet durven, niet
willen doen - dat de heer Van 't Linden
hout prijst wat hjj zelf afkeurt, om zóo den
naam zpner stichting op te houden.
Tot het eerste gevoelen, dat de directeur
vaak een vreemdeling is in zpn eigen Jeru
zalem, zouden we bjjna geheel overhellen, na
de lezing van het laatste verslag der behan
deling van de zaak van P. L. voor de Arn
hemsche rechtbank".
Na eene herinnering aan hetgeen voor de
rechtbank bleek en dat onzen lezers bekend
zegt het blad
Het moet uit zpn met dat ranselen op eene
stichting, die de vaan van den cbristelpken
godsdienst hoog boven haren gevel doet wap
peren, die door duizenden in den lande ge
steund wordt met geldelpke gaven, waaraan
zelfs zoo menig «penningske der weduwe"
geofferd wordt.
Diakonieën en bjjzondere personen mogen
niet langer gekweld worden door de vraag
Doe ik er wel goed aan, zoo ik weezen of
verwaarloosden, aan mjjne zorgen toevertrouwd,
naar Neerbosch breng
En die vraag kan niet uitbljjven, wanneer
telkens mannen, aan wie de zorg voor de
daar verpleegden is toevertrouwd, wegenB
«mishandeling" door de rechtbank tot boete
of gevangenisstraf worden veroordeeld.
Onze armen zouden recht verkrjjgen tot de
vraag
Wat hebben deze schapen gedaan, dat gjj
hen derwaarts zendt?
De heer Van 't Lindenhout was volgens het
verslag der dagbladen door dit gebeurde diep
ter neer geslagen.
We kunnen ons dat levendig voorstellen.
Hp heeft nu, naar zpne verklaring, eene soort
van fatsoenlijke gevangenis te Neerbosch in
gericht. Best
Dut hjj nu nok zorg drage, dat hg volko.
18
men op de hoogte zp van alles, wat er ge
beurt, zelf iedere straf, zoo die noodig is, op-
legge - - en onverbiddelijk eiken onderwpzer
wegjag-e, die eigenmachtig zpne lichaamskracht
tegenover de verpleeg! -visbruikt I Wanneer
nog een geval van dezen aard bekend werd,
mocht iemand dan nog éen kind aan de
stichting toevertrouwen
Te Neerbosch schpnt éen christeljjk begin
sel nog niet gehuldigd te worden dat stra ffen
een heilig werk is
De heer Van 't Lindenhout zelve bespreekt
in Het Oosten het gebeurde natuurlpk op
verschoonende wpze. Hjj schrijft
«Wp betreuren bet zeer wat met den heer
L. is voorgevallen, doch meenen, dat men wel
in rekening moet brengen welk soort van
knapen in de weesinrichting op Neerbosch
zpn opgenomen, waaronder er zpn, die van
voor de deur en uit de gevangenis zjjn geko
men en die door hun gooien met steenen en
andere baldadigheden, door hen gepleegd,
reeds bekend stonden vóór hun komst op
Neerbosch, als de grootste deugnieten |in
hunne woonplaats. Daarbij komt nog dat de
onderwpzer L. maar 10 maanden in de wees-
inrichting heeft vertoefd.
Voorts dient men er nog aan te denken, hoe
groot het gebrek is aan onderwijzers en ten
slotte dat in elke inrichting iets dergelijks
kan plaats vinden, ook bp 't nauwkeurigst
toezicht. Wp danken den Heere God dat hij
ons zoovele trouwe, goede mede-arbeiders en
arbeidsters heeft geschonken, maar het geval
dat zich bp ons heeft voorgedaan, is toch weer
een nieuw bewjja dat alle uitbreiding van
personeel in een stichting nog geen verbete
ring kan worden genoemd. Het is beter éen
goede, dan twee minder geschikte. Dat men
in weeshuizen meer gevaar zou loopen dat er
dingen gebeuren, die niet behooren, dan in
het huisgezin, dit ontkennen wjj ten sterkste.
Van de weezen, die in de inrichting vertoeven,
zonden er genoeg kinderen zpn aan te wjjzen,
waarmede vóór hun komst op Neerbosch, toen
ze waren uitbesteed in familiën, heel wat ge-
beurd is, dat het daglicht niet mag zien, ook
zelfs daar, waar het nauwkeurigst toezicht op
hen werd gehouden. We zouden hiervan
voorbeelden kunnen noemen, waarmede wp
van nabjj bekend zpn. Doch door al dit
kwaad op Askelons straten te verkondigen,
worden de arme weezen niet geholpen. En
daar moet het ons toch alleen om te doen zpn."
De opbrengst der rijksmiddelen is in
October van dit jaar f 135.000 booger geweest
dan in October 1893. Gaat men de onder
deden na, dan ziet men dat alleen op den
suikeraccijns bpna 6'/2 ton meer is afbetaald,
zoodat de overige middelen ruim een half
millioen minder hebben gegeven. Dat zelfde
bedrag hebben nl. de directe belasting minder
opgeleverd. Bovendien echter vindt men een
lagere opbrengst van 3 ton bjj de successie
rechten in die maandook zijn de accijnzen
op wpn, zout en bieren en azjjnen achter ge
bleven. Die verschillen zpn echter vergoed
door f 150.000 meer uit het gedistilleerd,
50.000 uit de posterpen, f 34.000 uit de in
voerrechten, f 28.000 uit de loodsgelden,
25.000 uit de domeinen, f 4000 uit de rjjks-
telegrafen enz.
De 10 verloopen maanden gaven te zamen
12 ton meer dan in het vorige jaar. Daarvan
is 51/2 ton meer ontvangen uit de directe be
lastingen, 374 ton meer uit de indirecte, ruim
27s meer uit de posterpen, bpna 2 ton uit de
domeinen, 13/4 ton uit de loodsgelden en l2/s
uit de invoerrechten. Daarentegen brachten de
accpnzen f 440.000 minder op, vooral omdat
tegenover de hoogere ontvangst uit de zout
en zeepaccpnzen in de 4 eerste maanden van
1893 (een verschil van 11 ton) slechts 6 ton
meer werd ontvangen uit den verhoogden
aecpns op gedistilleerd.
Er is reeds 5ys millioen afbetaald op de
vermogensbelasting en 11 ton op de bedrijfs
belasting.
De verdere onderdeelen toonen dat bet
successierecht al 1 millioen ongeveer meer
heeft afgeworpen dan in 1893. Van de overige
middelen te zamen is dus slechts 2 ton boven
't vorig jaar ontvangen. (Hbld.)
Bp kon. besluit:
is benoemd tot notaris binnen het arr.
Heerenveen, ter standplaats Oldemarkt, I. J.
H. de Bruyn, thans notaris te Zwolle; en
is benoemd tot auditeur-militair in bet
tweede militaire arr., standplaats 1s Hertogen
Het met de jongste mail aangebrachte ver
slag omtrent de voornaamste gebeurtenissen
in het gouvernement Atjeh en Onderhoorighe-
den loopt van 11 en met 24 Sept.
Slechts enkele onzer posten zoomede de
wachtpost Mata-A jer en het blokhuis Blarxj
Tjoet op Groot Atjeh ondervonden van 's vjjands
vuur eenigen overlastTjot-Rang en genoemd
blokhuis eens, Senelop, Kroeng-Gloempang en
hef wachthuis Mata-Ajer twee- en Biloel drie
malen. Van Poeloe Weh viel niets bpzonders
te vermelden.
In de Onderhoorigheden werd op de Oostkust
de rust niet gestoord, evenmin op de Noord
kust. De politieke toestand onderging geen
verandering.
In de bovenstreken van Melaboeb Westkust
hebben eenige vijandelijkheden plaats gehad
tussehen de kwaadwilligen en onze bondge
nooten T. Bin Raroembei en Panglima Dalem,
waarbij de eersten het onderspit delfden. Elders
ter Westkust bleef de toestand bevredigend
De weersgesteldheid was warm, gepaard met
hevige windvlagen uit het westen, nu en dan
gevolgd door korte slagregens. In de land
schappen Tangan-Tangan-Tjoet en Rajoet
Mangging, Laboean-Hadji en Mukkih ter
Westkust zou cholera heerschende zijn nadere
berichten ontbreken echter. De gezondheids
toestand op de zeeposten was vrp ongunstig.
In Groot-Atjeh was hjj over bet algemeen
stationnair. Het gemiddeld ziektecpfer bedroeg
19 tegen 18 en dat van de berri-berri 4 tegen
4 gedurende den vorigen verslagtjjd. Het
sterfteejjfer was hooger.
Met de mail, Woensdag ochtend uit Oost-
lndië aangekomen, zpn natuurlpk weer tal
van berichten omtrent Lombok aangebracht,
speciaal omtrent de inneming van Mataram.
Nieuws bevatten zp niettrouwens al die
uitvoerige correspondenties komen op hetzelfde
neeralleen verschillen zjj al naar gelang van
de opvatting en de inzichten van de schrijvers.
Tien Oct. werd voortgegaan met de slech
ting van Mataram in Noordelijke richting-
Daar verwacht werd dat de vjj and zich aldaar
nog zoude bevinden, werden daarvoor de noo-
dige maatregelen genomen, doch behoudens
een enkel schot werden geen vjjandeljj kheden
ondervonden. Gedurende de werkzaamheden
meldde zich bjj den tweeden bevelhebber, die
de leiding over het geheel had, aan Poeng-
gawa Ida Bagoes Saray met 59 weerbare man
nen, waaronder 9 Ida's, alsmede 26 vrouwen
en 31 kinderen, die hunne onderwerping kwa
men aanbieden. De wapens werden ingeleverd,
waarbjj 6 achter- en 2 voorlaadgeweren en een
groot aantal lansen en krissen. Bedoelde Ba
liers zouden naar Laboean Tring worden ge
bracht.
Sasak schrjjft aan de Javabode uit Ampenan
dd. 7 Oct,
Heden houden wjj rustdag, doch sinds de
verovering van Mataram zjjn de troepen en
dwangarbeiders dageljjks bezig geweest om de
muren in Mataram omver te halen, betgeen
geen gemakkeljjk werk is, en bovendien ko
men wp hiervoor werkkrachten te kort.
Het eerste factuurtje vrjje koelies van Ma
dura, dat wjj een paar dagen geleden ontvin
gen, is niet veel zaaks meerendeels afgeleefde
menschen en magere jonge kereltjes, die geen
zwaar werk kunnen presteeren. Als de ande
ren, die nog verwacht worden, even slecht zjjn>
dan is het zeker beter de werving te sluiten
en het maar zonder die lui te doen.
Ik vernam zooeven, dat die vrjje koelies, be
halve vrjje voeding en kleeding, een gulden
per dag krjjgen en bjj vertrek naar hier drie
maanden voorschot.
In Tjakranegara werd een paar dsgen ge
leden op drie verschillende punten de Holland-
sche vlag uitgestoken. De artillerie van Pa-
gasangan vuurde hierop, toen werd onder de
Hollandsche de witte vlag geheschen, doch
aangezien de artillerie toch op die punten
bleef doorvuren, werden de vlaggen ingehaald.
In het N. W. deel van Mataram is eergis
teren bjj het opruimen van de muren een kruit
magazijn ontdekt, een steenen gebouwtje, 5
M. in bet vierkant, en aan drie kanten door
een natte gracht omringd. In dit magazjjn
werden gevonden 300 vaatjes buskruit en een
groot aantal patronen voor repeteergeweren.
Het verhaal van de twee Sasaks dat in die
buurt een kruithuis moest zpn, is dus bewaar
heid. Zooals men weet, was het bet zoeken
naar dit kruitmagazijn, dat den dood van den
bosch, jhr mr C. A. J. van Sasse van Ysselt,
thans advocaat en procureur te 's Hertogen-kapitein van Erpecum en luitenant van Oppen
bosch. [ten gevolge had.
1 .mm I De toestand van den luitenant Broekman
laat veel te wenschen over. Omtrent zjjne
verwonding vernam ik het volgende
Toen het 9de bataljon naar de poeris op
rukte, kreeg het zulk een hevig vuur van den
"jjand, dat aan verder voorwaarts gaan niet
kon weiden gedacht dan ten koste van vele
offers. Een sectie Inlanders werd tpen aange
wezen om bp het kruispunt van Mataram stel
ling te nemen, ten einde alzoo al het vuur
tot zich te trekken en den achteraankomenden
troepen gelegenheid te geven voorwaarts te
gaan. Tot tweemalen toe werden achtereen-
'olgens twee inlandsche sectiën naar dit kruis
punt gezonden, doch zjj kregen zulk een vuur
dat de soldaten zich achter de daar aanwezige
waringinboomen moesten dekken.
Het voorgestelde doel werd alzoo niet bereikt.
Luitenant Broekman bood zich toen aan om
met eene sectie Europeanen dit kruispunt te
bezetten. Hjj hield, niettegenstaande een hevig
kruisvuur uit de vier poeris, moedigen krachtig
stand, hield zjjne soLdaten bjj elkaar, met dat
gevolg dat hjj al het vjjandeljjke vuur tot
zich trok en alzoo den achterkomenden troepen
gelegenheid gaf voorwaarts te rukken en de
poeri te vermeesteren.
Alle hulde en eer aan dezen braven en kra-
ningen krpgsmakker
Niet de kapitein Christan, doch de 2e com
pagnie onder den kapitein Janssen was het
eerst in de poeri.
Bjj de begrafenis van kap. Van Erpecum en
luit. Van Oppen waren, zegt de correspondent
van het Bat. Nbl., duizenden officieren en
minderen tegenwoordig. Kolonel De Moulin
en de pastoor Voogel voerden het woord. De
kolonel schetste de verdiensten der overledenen
en wees op het feit dat Van Erpecum zulk
een goed en algemeen bemind kameraad was
de pastoor sprak havtelpk op godsdienstig
gebied. Generaal Vetter was hevig ontroerd
hjj kon bpna geen woord uitbrengen, maar
drukte den pastoor de hand en bedankte hem.
Over pastoor Voogel laat dezelfde bricf-
schrjjver zich met groote waardeering uit. Hjj
schrjjft 0. a.«Te Mataram bleef de pastoor
moedig in het zwaar beschoten bivak om de
stervenden te helpen. Voor de katholieken
doet bjj zulks volgens de Roomsche leer, maar
ook den andersgezinden snelt bp te hulp, zonder
hun godsdienstige gevoelens te kwetsen.
«Ook na het terugtrekken in de dewa en
gedurende den terugtocht naar Ampenam be
moeide hjj zich steeds met de gewonden en
stervenden. Bjj de verovering van Mataram
was het alweer de pastoor Voogel, die zpn
leven waagde om hulp te verleenen, waar die
verlangd werd. En als men dan zulk een
geesteljjke hoort zeggen, dat niets hem aan
genamer zou zjjn dan te vallen als offer van
den godsdienstplicht, dan krjjgt men eerbied
voor zoo iemand en vraagt men zich af, of
zulk een gedrag, eerlijkheidshalve, onbeloond
mag bljjven 1"
Tot predikant bjj de Lombok-expeditie is
voorgedragen de heer A. S. Carpentier Alting,
predikant te Buitenzorg.
Billpkheidshave dienen wp ook hier te laten
volgen wat de Indische correspondent van den
(anti-rev.) Nederlander schrjjft in zpn laatsten
brief over het militair beleid van generaal
Vetter, den opperbevelhebber van de expeditie
naar Lombok. Hfi zoekt dit zooveel mogeljjk
te verdedigen en tegen voorbarig oordeelen te
waarschuwen.
Met betrekking tot de maatregelen, die
genomen zjjn, toen de generaal begon te
•grjjpen, dat er kwaad broeide, schrjjft de
correspondent
-Ge doet onrecht, groot onrecht, zelfs maar
eenigermate Bchuld te zoeken bjj den generaal
Vetter I Zoo er sprake kan zpn van beleid
wat niet waar is! dan is het, omdat ook
hier, geljjk reeds zoo menigmaal, andere stem
men haren invloed hebben doen gelden, ten
nadeele van bajonet en kanon.
»Mjj rest op 't oogenblik weinig tpd. Ik
kan hierover niet verder uitweiden. Later
hoop ik mpne moening te kunnen bewjjzen.
Zeer kort wil ik enkele punten releveeren.
>1° Men droeg kennis van de overvalling
Zaterdagmiddag 25 Aug., omstreek» 4 uur,
heeft de generaal Vetter order gegeven het
bivak te Tjakra op te breken en op Mataram
terug te trekken.
«2° Waarom die order na ongeveer een
uur weer ingetrokken
«3° Om velerlei redenen, van welke de
volgende mjj het gewichtigst schjjnen.
a De resident Dannenbargh geloofde niet
aan den aanval; hjj stelde die voor als iets
onmogelijks en drong er zelfs eenigszins heftig
op aan, dat de generaal te Tjakra bljjven zou
