137° Jaargang,
Dinsdag
6 November.
N°. 263,
1894
FEUILLETON.
Een wiiiteruitslapje.
Middelburg 5 November.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco j 2.
Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50
iedere regel meer f 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Reclames 40 cent per regel.
JUettereia. en Kunst.
ONDERWIJS.
Thermometer.
Middelburg 5 Nov. 8 u. vm. 52 gr.
m. 12 u. 56 gr., av. 4 u. 55 gr. F.
Verwacht Z. W. wind.
Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Boltiit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KroiningenF. v. d. Peul, te ZierikzeeA. C. de Mooii,
te TholenW. A. van Nieuwenhuxjzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën
aan, evenals de advertentie-bnreau's van Nijgi Van Ditmab, te Botterdam, de Gesb, Belineante, te 's Gravenhage, en A. de La M>i Aan., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cns., Joen F. Jones, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te iéu nul
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen^
Het Nieuws van den Dag heeft in een ge
moedelijk woordje voor den Zondag iets gezegd
over het in den Amsterdamschen raad gespro
kene, in verband met bet incident-Den Hertogh,
en wel naar aanleiding van een briefje van
een Amsterdamsch onderwijzer die als schrijf
voorbeeld pas had gegeven »Aan Godes zegen
is 't al gelegen" en nu, nadat de voorzitter
van den raad heeft verklaard dat bet woord
God in de openbare school niet mag worden
genoemd, in zak en asch zit dat hjj dit in 't
vervolg niet meer doen mag.
Dit briefje heeft den hoofd-redacteur van
het blad diep geschokt; nu mag men volgens
hem het Volkslied zelfs niet meer zingen in
de Volksschool. Maar dat neemt niet weg, dat
hjj, al is hg zelf zeer geroerd, toch nog de
macht gevoelt om als trooster voor anderen
op te treden. Als 't ware zegenend legt hg
nog de hand op het hoofd van den bedrukten
onderwgzer, en alsof hg alleen te bevelen
heeft in deze en alle macht bezit, roept hg
hem toe»Ga gjj intusschen maar gerust voort
met uwe leerlingen tot voorbeeld te geven
»»Aan Godes zegen is 't al gelegen.""
Die onderwjjzer kan dus onbezorgd zjjn....
Wie weet hoe opgewekt en vroolgk de man
zich gevoelt na deze geruststellende verzekering.
Als hg nu soms in botsing komt met het
hoofd der gemeente of de schoolautoriteiten,
dan zal hg zich zeker beroepen op zgn raads
man. Of hem dit veel baten zal, betwijfelen
wg echter.
Wjj zouden evenwel, waren wjj in hun plaats,
den man anders niet hard vallen als hg zgn
leerlingen dat zelfde voorbeeld weer geeft
al zgn er wel betere, die bjj de kinderen het
besef aan eigen kracht, aan eigen wil, aan
eigen plicht wat meer opwekken. Evenmin
zien wg er eenig bezwaar in dat men het
volkslied zingt. Het woord God in 't een en
't ander is door het gebruik zoo gejjkt dat
niemand er zich aan ergert, te minder daar
elk er het zjjne van denken kan. Het is voor
velen een woord van hooge beteekenis, voor
anderen niets meer dan een klank.
Maar de hoofdredacteur van het Nieuws
wil verder gaanhg wil in de openbare school
de lessen laten aanvangen met gebed, en
Zaterdags de bjjbelsche verhalen laten ver
tellen, zooals men dit vroeger deed.
Daardoor toont hg den geest der nieuwe
pnderwjjswet en die der openbare Bchool niet
te kennen of liever te miskennen. De eerste
geeft nu de gelegenheid aan de dienaren der
kerk om eenige uren in de week na de gewone
schooluren les te geven in hun vakde open-
Uit het Engelsch,
van
MARY BRADFORD WHITING.
Onmiddellijk na het ontbgt begaf het ge
zelschap zich op weg en de heer Campbell
voelde zich genoopt mee te gaan om toe te
zien dat zjjn vrouw geen ongeluk kreeg. De
besneeuwde helling was spoedig bereikt en
terwjjl hg naar het opklimmen stond te kgken
met een verbazing, waarvoor hg geen woorden
kon vinden, hoorde hg een spotachtig gelach
achter zich.
>Belachelgk! Niet waar?" zei de heer
Chambers, een bejaard heer, dien hg den
vorigen avond aan tafel had opgemerkt.
»Zjj zullen bjjna twee uur noodig hebben om
den top te bereiken en dan gigden zg ineen
paar minuten naar beneden Maar zg sebgnen
het prettig te vinden
Hg keek minachtend naar die zwoegende
gedaanten en wendde zich toen weer tot zgn
tochtgenoot. »Gaat gg mee wandelen? Ik
Ben big dat ik ten minste een verstandig
mensch vind om mee te praten. Mjjn dochters
hebben mg mee getroond, anders zou ik hier
nooit gekomen zjjn. Ik heb eenige van uwe
Boeken gelezen. Volstrekt niet in mgn geest;
bare school, die zich buiten godsdienstig
getwist moet houden, wil dat in hare lokalen
alle kinderen, die van Protestanten, niet-
kerkscbe menschen, Katholieken, Israëlieten
enz. een plaats vinden. De oude waarheid,
dat die school voor allen is, schjjnt de
redacteur van het Nieuws niet te kennen of
in zjjne gemoedelijkheid liefst over het hoofd
te zien. Maar door zgn eigenaardige, hoewel
zeker goed gemeende adviezen, niet getoetst
aan de praetjjk des levens, en de eischen
die deze stelt, begaat hjj een grooten misslag
aan eene nuttige instelling.
Hg zou onze openbare school, tegen haar
karakter in, weêr brengen op bet slechte spoor.
En hg vergeet dat op het oogenblik, dat men
zjjn advies volgt, op die school of zgn leer
of die van anderen verkondigt, men in botsing
moet komen met elkaar en öf voor den een óf
voor den anderen die school onmogeljjk zou
maken.
De redacteur is te goed bekend op kerkeljjk
gebied om niet te weten hoe gevaarlgk het
is zich daarop te begeven; hoe tevens zgn leen
zelfs zgn begrip omtrent God, contrabande is
bjj een groot deel van ons volk. En hoe zelfs
het eenvoudigste gebed aanstoot geven kan
bjj ouders of kinderen.
Wjj gelooven dat de openbare school nog
beter gediend wordt door hare ergste vganden
dan door halfslachtige vrienden, als de hoofd
redacteur van het Nieuws er een is, die
eigenljjk nog beter doen rondweg partjj te
kiezen voor de christeljjke school met den
bjjbel en met gebed.
Tot bewjjs boe nauwkeurig de Tweede kamer
soms de uitgaven controleert, kan wel het
geval dienen van een regenbak. Op de
begrooting van binn. zaken is nl. voor 1895
een som van 581.48 aangevraagd om een
regenbak te laten maken in het gebouw van
het proefstation te Goes. Nu is die rjjksinrich-
ting, meende men, gevestigd in een gehuurd
huis, en is in Goes een regenbak in elk huis
onmisbaar. Men vond 't dus vreemd dat be
doeld perceel er geen schjjnt te hebben en
dat de huurder er een moet laten maken
In het voorloopig verslag over hoofdstuk
binnenlandsche zaken komt het volgende voor
>Het ontbreken van elk toezicht van rjjks-
wege op de weeshuizen werd een leemte in
onze wetgeving genoemd. Evenals ten aanzien
van de krankzinnigengestichten, is de staat
verplicht toe te zien, dat in de vaak dichtbe
volkte weesbuizen de behandeling hygiënisch
en paedagogisch zjj. Het rapport betreffende
de wees-inrichting Neerbosch, aldus werd ge
zegd, toonde nog onlangs aan, dat eenig toe
zicht noode kan worden gemist."
In de afdeelingen der Tweede kamer is door
enkele leden de wensch herhaald, dat vergoe
ding zou toegekend worden bjj verplichte op-
stalling van vee. Die vergoeding zou gegeven
kunnen worden tot aan het tjjdstip, waarop
het jaargetjjde toch iet opstalling zou gedron
gen hebben.
Waar een maatregel als de opstalling in het
algemeen belang wordt verplichtend gesteld,
vond men het billjjk dat de kosten, die daaruit
voor de veehouders voortvloeien, uit de open
bare middelen worden vergoed. »Men geve
zich rekenschap van de naieelen, die van de
geldende regeling het gevolg zjjn. De veehou
ders plegen in den zomer meer vee te houden
dan in den winter het meerdere wordt in het
najaar verkocht. Nu is echter die verkoop on
mogelgk, of deze wordt althans belemmerd, en
bovendien is de opstalling verplicht. Het ge
volg is dat de voor den vinter gereed liggen
de voonaad hooi reeds vóór dien tjjd moet
worden gebruikt."
De berekening dier vergoeding werd echter
door anderen »een nauweljjks op te lossen
probleem" genoemd.
maar toch zie ik er uit dat gjj uwe vjjf zinnen
bjj elkaar hebt."
De heer Campbell was in 't minst niet be-
leedigd door deze rondborstige taal en ofschoon
zgn nieuwe vriend niets voelde voor poëzie
of romantiek, vonden zg genoeg punten van
aanraking om den tjjd aangenaam samen door
te brengen.
Om half twee keerde iedereen naar het
hotel terug, met grooten eetlust, en zoodra
was het tweede ontbgt niet genuttigd of de
meest ondernemende leden van het gezel
schap gingen weer uit voor een tweede
bestjjging. Mevrouw Campbell behoorde daar
ook toemaar haar man ging een eindje
wandelen en voelde zich zeer eenzaam. Bjj
zgn terugkeer zag hjj in de vestibule iemand
in een grooten stoel bjj de kachel zitten,
trachtende zich een weinig te verwarmen.
Het was Eva Weston, een meisje dat hjj in
Londen meermalen ontmoet had, en dus ging
hjj haar aanspreken.
Zjj t gjj van middag niet mee gegaan?"
»0 neen, ik heb het nog niet warm ge
had, zoo lang ik hier ben, en ik word met
den dag kouder, niettegenstaande ik zóo dicht
op de kachels zit dat ik er hoofdpjjn van krjjg."
Waarom gaat gjj dan niet terug
vroeg de heer Campbell, bigde dat hjj een
lotgenoot in het ongeluk had gevonden.
»Moeder vindt het zoo prettig", zei Eva
kortaf en Campbell was bescheiden genoeg
De ingeschrevenen voor de militie, die er
prjjs op stellen om, bjj hunne indeeling als
milicien, in het garnizoen en bjj het wapen
hunner keuze, geplaatst te worden, kunnen
dit voordeel verkrjjgen, als zjj in de maand
Januari, aan de indeeling voorafgaande, aan
een examen voldoen, waarvan het programma
door den minister van oorlog is vastgesteld
als volgt:
1. Het schrjjven van eene goedleesbare hand.
2. De kennis van de gronden der spelling
van de Nederlandsche taal, welke bljjken moet
uit een te vervaardigen opstel.
3. Dé vier hoofdbewerkingen der reken
kunde met geheele getallen.
4. De kennis van bet Nederlandsche stelsel
van maten en gewichten.
5. Eenige bekendheid met de Vaderland-
sche geschiedenis.
6. Voldoende k^iiis der aardrijkskunde
van Nederland.
De militieplichtigen, die met voldoenden
uitslag aan dit examen hebben deelgenomen,
worden, voor zooveel dit met de belangen van
den dienst strookt, bjj elkander gehuisvest en
kunnen desverkiezende, zoo daartoe gelegen
heid bestaat, met elkander afzonderljjk apjjzen.
Bjj kon. besluit
is benoemd bjj den pl. staf tot pi. adj. te
Wiericker Schans de kap. J. L. Furnee van
het 5e reg. inf.
is bepaald dat alsnog, ter zake van zgn ge
drag bjj de krijgsverrichtingen in Atjeh, ge
durende het 2de halfjaar 1892, bjj afzonderlijke
dagorders, zoo in indië als in Nederland, eer
vol zal worden vermeld de fuselier van het
leger N.-I. G. C. van der Meeren.
Van den gouvern.-gen. van N.-I. is telegra-
phisch bericht ontvangen dat de 1ste luit. W.
P. Broekman, die bjj de inneming der vier
poeri's van Mataram, op 29 September jl.,
zwaar verwond werd, thans overleden is.
Bljjkena een bjj het dep. van koloniën ont
vangen telegraphisch bericht van den gouv.-
gen. van N.-I., is op 1 dezer het gedeelte
Tasikmalajadie Maos van den staatsspoorweg
Preanger-Tjilatjap voor het publiek verkeer
opengesteld, waarmede de spoorweggemeen
schap tuasehen Oost- en West-Java tot stand
is geb.acht.
De heer Henri Bosmans te Amsterdam is
benoemd tot leeraar voor violoncel aan de
muziekschool der Maatschappij voor Toonkunst
te Haarlem.
Siegfried Wagner heeft den heer J. Mossel
uitgenoodigd in 1896 te Bayreuth als eerste
solo-cellist mede te werken.
Directeuren van Teylers stichting en de
leden van TeylersGodgeleerd Genootschap
hebben in hun vergadering van 19 October
uitspraak gedaan over het eenige antwoord,
dat bjj hen was ingekomen op de prjjsvraag
over den invloed van het Parsisme op bet
Jodendom, besloten de bekroning niet toe te
kennen en de prjjsvraag opnieuw uit te schrjj
ven, doch thans voor twee jaren, zoodat de
antwoorden worden ingewacht vóór 1 Ja
nuari 1897.
Voorts wordt als nieuwe prjjsvraag aange
boden ter beantwoording vóór 1 Januari 1896
Wat blijft er bij den tegenwoordigen stand
der Nieuw-testamentische critiek historisch
zeker aangaande den persoon en het leven
van Jezus V
Behalve, de feesteljjkheden, die Neuren
berg ter eere van den 400sten geboortedag
van Hans Sachs op heden, Maandag, heeft ge
organiseerd, wordt in de Katharina-kerk aldaar
tot den llen ook een tentoonstelling van
werken des dichters en van allerlei berinne
ringen aan hem en zgn tjjd gehouden.
Naar men verzekert heeft de paus aan
Emile Zola, die zich thans te Eome bevindt,
een audiëntie geweigerd. Men zegt, dat er zells
maatregelen zullen worden genomen om te
voorkomen, dat Zola in een collectieve audiën
tie van vreemdelingen worde toegelaten.
Tot onderwgzerea aan de openbare lagere
school te Domburg is benoemd mejuffrouw
A. Schoonenboomen te Coljjnsplaat mej.
S. P. Geertsema Beckeringh te Schoondjjke.
In de St. Crt. is opgenomen het programma
voor het in 1895 te houden examen tot toe
lating aan de rijkskweekscholen voor onder
wijzers, bedoeld bjj art. 25 der regelen voor
de rijkskweekscholen, vastgesteld bjj kon. besl.
van 21 Mei 1891.
Het Hbld. schrjjft het volgendo
De minister (van binnenlandsche zaken)
heeft weder een lange ljjst overgelegd van
de bjjzondere scholen die over 1894 de sub
sidie hebben ontvangen. Wg leeren daaruit
o. a. het aantal kinderen, dat op 15 Januari
elke school bezocht en het getal der onder
wijzers.
In de ljjst worden 1064 scholen vermeld.
Daarvan zgn er 8 door departementen der
Maatschappij tot het nut van het Algemeen
gesticht en 3 Israëlietischë scholen te Am
sterdam, alle reeds ruimschoots in het bezit
van het in eerst 1899 vereischt aantal onder
wijzers.
Van de overige 1053 scholen zgn 513 ka
tholieken en 540 protestantsche. Bjj deze is
om niets meer te zeggen.
Mevrouw Weston was een bedrijvige dame
van veertig jaar, die er veel jonger uitzag
dan zjj was en het als de grootste ramp haars
levens beschouwde dat zjj een twintigjarige
dochter hadZg hield van loopen, rjjden en
klimmenzjj was onvermoeid en hare
opgewektheid verliet haar nooit. Er wa
ren echter twee dingen, die haar boos
maakten het eene was de gedachte aan een
mogeljjken schoonzoon en het andere was de
veronderstelling dat iemand van het gezel
schap wel eens over haar zou kunnen spreken
als de »oude mevrouw Weston".
Zjj was een soort van vrouw, zooals de heer
Campbell niet kon uitstaan, en hjj had naar die
mate medeljjden met haar dochter; dus ging
hjj aan de andere zjj de van de kachel zitten
en trachtte haar wat op te vrooljjken, totdat
zjj gestoord werden door een haastigen stap
en kapitein Burns, van top tot teen doornat,
voor hen stond.
»Zjj hebben mg in de sneeuw begraven",
zei hjj lachend, zoover mogeljjk van hen af
bljjvende, »en dus moest ik gauw naar huis
om mjj te verkleeden". Hjj had niet lang
noodig voor zgn toilet en toen hg weer be
neden kwam ging hjj bjj hen zitten en begon
zoo gezellig te praten, dat Campbell wel ant
woorden moest en Eva bare gewone stjjfheid
liet varen. Het was een genoegeljjk uurtje,
maar het geluid van naderende voetstappen
en opengaande deuren waarschuwde hen wel
dra dat het uit was en eensklaps stormde de
opgewonden troep naar binnen.
Eva had spjjt dat zjj niet eerder.opgestaan
was en zg werd in dit gevoel versterkt, toen
zjj het gezicht van haar moeder zag. De heer
Campbell zag het ook en en was dus niet ver
baasd, toen hg Eva met een bedrukt gelaat
aan tafel zag komen.
Er scheen dien avond iets aan de gezellig
heid te haperen. Nellie en Margo Chambers
waren opgewondener dan ooit en barstten bjj
elke opmerking in een schaterend gelach uit,
dat wel wat vervelend werd na een tiende of
twaalfde herhaling. Mevrouw Weston was
geheel uit baar humeur en scheen lust te
hebben om troost te zoeken bjj mevrouw
Campbell, die oververmoeid was en dus zeer
prikkelbaar.
Kapitein Burns ging kalm naar Eva toe,
nam achter haar stoel plaats en boog zich
over haar heen, op overredenden toon vragende,
of zjj niet eens zou willen zingen.
Eva keek bedeesd naar hare moeder, maar
die hield het hoofd naar den anderen kant
en dus stond zjj op en begaf zich naar de
piano.
De zachte tonen werden te nauwernood
gehoord in het gegons om hen heen, maar
dat vond de kapitein wel prettig. Hg
hoopte harteljjk dat niemand op hem zou
lettendoch toen het eerste liedje uit was eu
de toestand nog verre van bevredigend. Voor
1891 en 1892 bebben wg in de beide vorige
jaren de cjjfers gegeven der gesubsidieerde
scholen, waar gemiddeld meer dan 55 leerlin
gen aan één onderwjjzer waren toevertrouwd.
Voegen wg er de cjjfers voor 1893 bjj, dan
vindt men
In 1891 had men 490 katholieke en 485
protestantsche scholen in 1892 509 kat. en
527 protest.; in 1893 513 kat. tn 510 protest.
Overbevolkt waren in 1891 171 kath. en
108 protest.; in 1892 181 kath. en 137 protest,
en in 1893 156 kath. en 142 protest.
Wg vinden dus bjj de katholieke scholen
een vermeerdering van het aantal gesubs.
scholen met 23, maar tevens het getal over
bevolkte sedert 1891 met 15 en sedert 1892
met 25 verminderd.
Daarentegen ziet men dat bjj de protestantsche,
naast een stjjging van het geheele aantal met
55, dat der overbevolkte 34 hooger is geworden.
De verhouding is dus bjj de katholieke scho
len verbeterd van 35 tot 30 pet., maar bjj de
protestantsche verergerd van 22 tot 26 pet.
Over het geheel was het echter bjj de laatst»
nog altjjd beter gesteld dan bjj de katholieke.
Intusschen die verhouding van 1 onderwjjzer
voor 55 leerlingen moet eerst in 1899 aanwe
zig zjjn. Hoe is het gesteld met de cjjfers die
de wet op 1 Jan. 1894 eischte en waarvoor,
zooals gezegd is, een jaar uitstel is verleend
Wjj vinden in de ljjst nog 94 scholen ver
meld, waar in het begin van dit jaar nog een
of meer onderwjjzers minder waren dan was
bepaald. Daarvan zgn 33 katholieke en 61
protestantsche scholen.
Er waren in het geheel nog 198 en wel
112 katholieke en 86 protestantsche die be
neden het cjjfer waren, dat voor 1 Januari
1895 is voorgeschreven.
Dat zgn nog zeer ongunstige cjjfers. Van elk
elftal gesubsidieerde scholen nog eén beneden
betgeen reeds bjjna een jaar geleden noodig
was, en op elk v jj f t a 1 één, die aan den
eisch ran 1 Jan. 1895 nog te voldoen had.
Zeer treurig was het verder gesteld aan
een klein veertigtal scholen, waar meer dan
80, ja tot 140 leerlingen toe aan éen onder
wjjzer waren toevertrouwd. Van 8090 vin
den wjj zulke katholieke scholen in de ge
meenten Fjjnaart (2), Bakel, Ter Aar, Nieu-
wer-Amstel, Wormermeer, Weststellingwerf,
Maastricht en Venloo; en protestantsche in
Barneveld, Doornspjjk, Dinkspertoo, Katwjjk
aan Zee, Zuid-Beierland, Oost-Beierland, Veere,
Bruinisae, Arendskerke, Holwerd, Hoogkerk
en Hoogeveen.
Die scholen onderscheiden zich echter nog
gunstig van de volgende, waar de verhouding
nog veel droeviger was
Tilburg (Kath). 6 huipond. en 697 leerlin
gen Vlijmen (K.) 1 en 193; Woubrugge (K.)
0 en 94Oudewater (K.) 0 en 93Rotterdam
(K.) 0 en 138Waddingsveen (K.) 0 en 91
Sliedrecht (P.) 0 en 93; Beverwjjk (K.) 1 en
208Zjjpe (K.) 0 en 99 Bovencarspel (K.) 0
en 124; Zaamslag (P.) 0 en 93Wissenkerke
(P.) 0 en 91Mjjdreeht (K.) 1 en 183; Smal-
lingerland (P.) 0 en 104Emmen (P.) 0 en
95, en Heiden (K.) 0 en 140.
hjj e6n ander opzocht, bracht een onwellui
dende stem hem tot de werkeljjkheid terug.
»Ja, kapitein Burns, het is wel heel
vriendelijk van u dat gg mjju kleine meid
zoo aanmoedigt, maar gg moogt haar niet
over het paard tillen. Het is haar tjjd om
Daar bed te gaan en juffrouw Chambers wacht
reeds al dien tjjd om ons iets voor te zingen."
Eva was opgestaan, zoodra >baar moeder be
gon te spreken en dook met een droevig ge
laat weer in haar armstoel. De kapitein
volgde haar en ging met een boek bjj de
tafel zitten, terwgl de dames Chambers een
duett van Mendelssohn radbraakten
«Wohin ieh gehe nnd schans
In Wald in held und ine.
Giüss ich dich tausend mal 1
Gruss ich dich tausend mal
»Ja, dat zouden zg zeker doen", mom
pelde hjj en boe weemoedig Eva gestemd was,
moest zg toch even lachen.
Haar moeder merkte dit en wenkte haar
om bjj haar te komen.
»Gg moest nu naar bed gaan", zei zjj
op strengen, toon en Eva, die wist wat het
beduidde, snelde de kamer uit en zocht troost
in de eenzaamheid. Een oogenblik flikkerde
er toom in de oogen van den kapitein hjj
was echter te verstandig om iets te zeggen.
Tot op dit oogenblik had hjj slechts vriende
lijke belangstelling voor Eva gevoeld maar
mevrouw Westen was mooi op weg om met