N°. 247.
1376 Jaargang.
1894
Vrijdag
19 October.
De sloiirteoilieMl op ie Iester-ScMe.
Middelburg 18 October.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco J 2.
Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50
iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Reclames 40 cent per regel.
HIDDELBll
Xkernonieter.
Middelburg 18 Oct. 8 u. vm. 48 gr.
m. 12 u- 50 gr., av. 4 u. 51 gr. F.
Verwacht verand. wind.
Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Boluit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KruiningenF. v. d. Peijl, te ZierikzeeA. C. de Mooij,
te TholenW. A, van Nieuweniiuijzen en te Terneuzen: M. de Jongs. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën
aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmab, te Rotterdam, db Gebb. Bblihtantb, te "s Gravenhage, en A. de La M*it Am., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., Jobn F. Jones, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te één nuf
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen|
I.
Binnen enkele weken komen de Provin
ciale staten van Zeeland weer samen voor
hunne gebruikelijke najaarsbijeenkomst.
In hoever dan reeds namens het Gedepu
teerd college mededeelingen zullen worden
gedaan omtrent bovengenoemden stoomboot-
dienst, o. a. ter bevestiging van het door
ons gedane bericht dat geen enkel particu
lier zich aanbood om dien dienst in exploi
tatie te nemen, is ons niet bekend.
Maar dit sluit niet uit dat deze dienst
zelve, waarover in den laatsten tijd ook
weêr eenige gebruikelijke klachten zijn te
berde gebracht, en de te zijnen opzichte
door de Provinciale staten, in zijne zitting
van 6 Juli 1.1., genomen beslissing, thans
wel eenige bespreking verdient.
Hoe luidde de opdracht, door dat college
destijds gedaan? Aldus: De vergadering
heeft de eer het Gedeputeerd college uit te
noodigen te onderzoeken of de provinciale
stoombootdienst Vlissingen—Terneuzen en
Vlissingen— Breskens door particulieren zal
kunnen geëxploiteerd worden."
Zooals die opdracht daar ligt is zij weêr
een bewijs te meer voor de gemakkelijkheid,
waarmee in sommige colleges allerlei voor
stellen worden gedaan en aangenomen, zon
der dat men zich veel rekenschap geelt van
de gevolgen van zulk een besluitvan de
mogelijkheid om daaraan te voldoen, van de
moeilijkheden, aan die voldoening verbonden.
Terecht werd dan ook reeds destijds door den
heer Buteux opgemerkt dat geen onderzoek
tot iets goeds kan leiden, zoolang er geen
doelmatige aanbieding is gedaan.
Wat verlangde men eigenlijk van het
Gedeputeerd college
Dat het aan verschillende deuren kloppen
zou met de vriendelijke vraag, of men soms
lust gevoelde dien stoombootdienst te exploi-
teeren Dat men daarvan eene openlijke
aankondiging deed en gegadigden opriep?
Daarvan kon men toch al weinig resultaat
verwachten.
De heer Buteux had ook daaromtrent al
eenig licht ontstoken door de mededeeling
dat vroeger reeds eene uitbesteding der
exploitatie is beproefd doch zonder gunstig
gevolgdat enkele jaren geleden door een
particulier zijne denkbeelden omtrent de
exploitatie reeds waren ontwikkeld, en dat
deze hierop neerkwamen: de exploitatie zou
met drie snelvarende stoombooten voldoende
kunnen geschieden mits de vaart tusschen
Hoedekenskerlce en Terneuzen zou worden
gestaakt, overigens de vaart per dag zou
worden beperkt terwijl dan een jaarlijksche
subsidie van 60.000 zou noodig zijn.
Het komt ods zeer twijfelachtig voor dat
in dezen tijd, waarin de eischen, die men
aan dezen dienst meer en meer gaat stellen,
voortdurend hooger worden, andere, gunstiger
voorwaarden te verwachten zijn voor eene
particuliere exploitatie
En dan rest nog de groote vraag of zulk
eene exploitatie wel in het belang der
Provincie zijn zal.
Bij het aangenomen voorstel hadden toch
wel uitdrukkelijk mogen gevoegd worden de
woordenZonder dat de belangen der
Provincie worden geschaad, zonder nadeel
voor den dienst, zooals dia thans geregeld
is, en met de waarborgen dat ook voor het
vervolg aan de eischen, die zich meer en
meer zullen doen gevoelen, o, a. wat uit
breiding van den dienst betreft, zal worden
voldaan.
Wij willen aannemen dat, als stilzwijgende
conditie, die voorwaarden in het voorstel
lagen opgeslotenmaar dan ware het, dunkt
ons, goed geweest dit nog eens uitdrukkelijk
te constateeren om te doen uitkomen dat de
opdracht niet zoo eenvoudig is als zij wel
lijkt. Eene vergelijking met de diensten
Middelburg-Zierikzee en Walzoorden-Vlake
gaat, dunkt ons, niet op; deze zijn gemak
kelijker door particulieren te vervullen,
wellicht ook omdat zij voor meerdere uit
fcieiding niet vatbaar zijn. En het bewijs
daarvoor is gegeven door het feit dat zich
daarvoor gegadigden van zelf aanboden.
Is het echter zoo dringend noodig dat er
verandering in de exploitatie kome
Wij betwijfelen dit en gelooven dat by
exploitatie door particulieren de provincie en
hare bewoners aan gene zijde der Schelde
in slechter conditie zouden geraken.
Er zijn in den jongsten zomer klachten
aangehevende heer mr L. Stevens maakte
zich tot echo daarvan, maar eigenaardig dat
dit zelfs aan het Weekblad van Z. VI (W. D.)
dat toch waarlijk niet behoort tot de pers
organen die gemakkelijk zijn te bevredigen,
te kras was. Dit weekblad schreef nl.
Over het algemeeu valt er over den dienst
der booten op de Schelde niet te klagen
niet alleen, maar heeft men alle redenen
van tevredenheid over de juistheid, waar
mede hij verricht wordt, 't Eenige wat men
redelijker wijze nog kan verlangen is, d a t
de directeur bij de afvaart en
aankomst van iedere boot tegen
woordig zij, en dat hij door eigen aan
schouwing op de hoogte van den dienst
blijve, ook wat het netjes houden betreft."
Over die klacht straks nader. Naast deze
nemen eene voorname plaats in die over de
hooge passagiers- en goederenvrachten en
die over de slechte aansluiting met de cor-
respondeerende vervoermiddelen.
Het gaat met die klachten zooals de heer
Van Deinse terecht opmerkte: „Zoolang de
provincie den dienst exploiteert zullen tel
kens klachten worden vernomen wanneer
particulieren exploiteeren niet; dit leert de
ervaring." En dit ligt voor de hand. Een
dienst, zooals deze, is gemeengoedieder
inwoner van de provincie, vooral in de voor
malige vierde en vijfde districten, meent een
zeker recht daarop te hebbenen bij de drie
vaders, die daarover gesteld zijn naast den
directeur, eigenen zich zoo gaarne tal van
anderen daarover een soort vaderschap toe.
Deze toestand doet ons onwillekeurig denken
aan de positie van een neef, over wien, als
hij ten minste het vaak twijfelachtige voor
recht heeft eenige tantes te bezitten, die
dames gaarne een zekere voogdijschap uit
oefenen. Elk harer meent zich geroepen
hare adviezen te moeten geven en zich te
moeten beklagen als iets niet naar haar zin
gaat. Bij den stoombootdienst op de Wester-
Schelde komt nog dit eigenaardige dat
natuurlijk de leden der Staten van hun recht
op critiek gebruik maken maar tevens dat
ieder, die meent reden tot klagen te hebben,
spoedig geneigd is, niet om den directeur
in den arm te nemen, neen om oogenblik-
kelijk hooger ressort te zoeken, terwijl hij
dan in menig Statenlid een tolk van zijn
grieven vindt. Dit maakt dat al die klach
ten, geringe of groote, gegronde of onge
gronde, dadelijk aan de groote klok hangen.
Wat nu de aangehaalde klachten betreft,
laat ons beginnen met de kwestie der tarieven.
Het ligt voor de hand dat bij de hooge
onkosten, die de exploitatie van den dienst
met zich brengt, het niet mogelijk is aan
alle eischen op dit punt te voldoen en die
tarieven zoo laag te stellen als sommigen wel
zouden wenschen en het provinciaal bestuur
zelf misschien wel het meest.
Toch en daaraan mogen wij wel eens
herinneren zijn in den laatsten tijd
belangrijke wijzigingen gebracht in het
passagierstarief. De retourkaarten, vroeger
alleen in de zomermaanden des Zondags
verkrijgbaar, worden nu dagelijks uitgegeven
geldig voor vier dagen.
En wat het vrachtgoederentarief betreft,
als bewijs dat dit uitstekend werkt en niet
te duur is kan wel strekken dat het aantal
zendingen van 11000 in 1874 steeg tot
26000 in het afgeloopen jaar, niettegen
staande de rijkspostpakketten-dienst in 1883
in werking trad met uniformtarief voor de
verst afgelegen plaatsen.
Dit feit pleit, dunkt ons, tegen het be
weren, onlangs door den heer Stevens geuit,
dat voor het vervoer „van goederen nog
slechter wordt gezorgd dan voor het per
sonenvervoer." Als men bovendien nagaat
dat dagelijks drie k vier maal goederen
kunnen gezonden worden van en naar Ter
neuzen en vijf k zesmaal naar Breskens
vice versa, in aansluiting met treiD, stoom
boot of tram, alles tegen billijke tarieven,
dan moet men van zelf al tot een andere
conclusie komen dau de heer Stevens.
Wat de slechte aansluiting met de cor-
respondeerende vervoermiddelen betreft, ook
bij het klagen daarover heerscht veel over
drijving. Do dienstregeling bij den stoom
bootdienst is in overeenstemming gebracht
met de uren van aaukom3t en vavtrek der
treinen te Vlissingen, waarbij rekening is
gehouden met de spoorwegen te Terneuzen
en de tram te Breskens. Storm, mist en
ijsgang voorbehouden, wordt, vooral ook met
het oog op de post, de vaart regelmatig
onderhouden. Opmerking verdient, dat in
den bekenden strengen winter van 1890
1891, toen de booten niet varen konden
vanwege het ijs, door de provincie per sleep
boot de communicatie met Breskens werd
onderhouden, wat 100 per reis kostte.
Welke particuliere onderneming zal dit doen
Zij zou zich spoedig op force majeure be
roepen. Natuurlijk heeft er wel eens stag
natie plaatsdoch dit behoort tot de groote
zeldzaamheden. Zoo geschiedde dit een enkele
maal door het breken van een straalijzer van
de Walchereneen gebrek, waarin binnenkort,
naar wij vernemen, zal worden voorzien door
het aanbrengen van nieuwe straalyzers. Dat
juist met het bezoek der koninginnen aan
Walcheren eene onaangename tijdelijke sta
king plaats had, was zeker te betreuren
maar hiervan is, naar onze meening, al te
veel ophef en een te groote grief jegens de
directie gemaakt. Er oa.stond bij een der
booten een defect in de raderkast. Toen
naen echter te Vlissingen van het ougeval
vernam, werd onmiddelijk een andere boot
naar Terneuzen gezonden, waardoor slechts
eene vertraging van anderhalf uur in de
afvaart van die plaats ontstond. Dit was
zeker voor de talrijke reizigers een teleur
stelling maar aan een dergelijk ongeval staat,
zelfs bij de beste regeling, elke exploitant^
zelfs een particulier, bloot.
Iu die koninginnen-dagen heeft menigeen
zijne verbazing erover geuit, dat door de
Provincie niet een paar extra booten in
dienst waren genomen, vooral omdat een boot
uit de vaart was voor Hare Majesteiten.
Men verlieze echter niet uit het oog dat dit
veel gemakkelijker is gezegd dan gedaan.
Het ligt toch voor de hand dat de beman
ning van zulke gehuurde booten niet altijd
bekend is met het vaarwater en niet bere
kend voor het aandoen onzer havens Breskens
en Terneuzen evenmin als die booten zeiven
die niet voorzien zijn van voorroeren.
Boüz en de Nederlander.
Wij hebben onlangs onze verwondering te
kennen gegeven dat in de laatste jaarverga
dering der antirev. patroonsvereeniging Boüz
zonder tegenspraak de wensch is uitgesproken
dat beschermende graanrechten worden inge
voerd. Op het belang van den werkman bjj
goedkoop brood en van den veehouder bjj goed
koop voeder was in 't geheel niet gelet.
Het genoegen zien wij, dat die eenzijdigheid
ook aanstoot heeft gegeven in antirevolutio
naire kringen. De Nederlander, het Rotter-
damBch antirevolutionair blad, dat onder leiding
van den oud-minister De Savornin Lohman
staat, noemt de bespreking, die het beschermend
stelsel in Boüz heeft gevonden, gebrekkig".
»Geen enkel woord werd er gesproken ten
voordeele van vrjjen handel, terwjjl er onder
de 2600 leden van Böciz zeker tal van voor
standers van vrjjhandel zjjn. Doordat deze in
die discussie niet vertegenwoordigd waren,
was de bespreking eenzjjdig, hetgeen zeker
niet bjj dragen zal tot het effect van het be
sluit der vergadering om zich beslist uit te
spreken voor bescherming in den ruimsten
zin des woords.
Ware door een bekwaam coreferent de be
zwaren tegen bescherming helder uiteen gezet
dan zou zeker een beslissing der vergadering
omtrent dit punt van grootere waarde zjjn
geweest."
Aan de vereeniging wordt daarom de raad
gegeven de behandeling der onderwerpen
beter voor te bereiden. Als voorbeeld wordt
de Ned. Juristen-Vereeniging gesteld, die
over elk vraagstuk het advies van twee des
kundigen, liefst van verschillend inzicht, eenige
maanden vóór de vergadering openbaar maakt,
en dan naar aanleiding der adviezen vraag
punten stelt. Zoo werd ook op het sociaal
congres der antirev. party gehandeldalleen
behoorde ook nog voor anderen gelegenheid
te bestaan hun gevoelen tjjdig schrifteljjk
mede te deelen.
>Nu weten wjj wel, zegt De Nederlander,
dat sommige onzer vrienden niet veel met
rechtsgeleerdheid op hebben en meenen dat
deze lieden niets weten van de praktjjk en
vol zitten van theorieën, maar, wat daarvan
zjj, om over een zaak te oordeelen moet men
zo kennen. Te meenen dat een landbouwer
over sbescherming" of een arbeider over
»arbeiderspensionneering" beter oordeelen kan
dan iemand anders, omdat zjj, »mannen van
de praktjjk", er het meest belang bjj hebben
is even ongegrond, als te meenen dat een
vergadering van zieken, die meer dan anderen
behoefte hebben aan herstel van gezondheid,
nu ook beter over de aan te wenden genees
middelen kunnen oordeelen dan de genees-
heeren."
Dat zjjn stellig zeer juiste opmerkingen.
En tevens verheugen wjj ons er over, dat
aldus ook van anti-revolutionaire zjjde wordt
opgekomen tegen de hoogst eenzjjdige behan
deling, die het vraagstuk der beschermende
rechten in genoemde vereeniging heeft ge
vonden.
Aldus het Hbld.
Het is trouwens niet de eerste maal, dat der
vereeniging Boüz groote oppervlakkigheid ver
weten wordt.
Nog niet lang geleden werd er op gewezen,
hpe vluchtig die vereeniging de zaken behan
delt en hoe zjj allerlei overhoop haalt, alsof
zjj groote haast heeft om den volke te laten
zien dat zjj zich interesseert voor vraagstukken
van den dagen dat doet onder de vlag van
christeljjkheid.
Het ware beter zonder zulk een uiterljjk
vertoon eerst de kwesties eens goed te onder
zoeken en te toonen, dat men op de hoogte is
van hetgeen men wil, opdat niemand door
allerlei ondoordachte adviezen op een dwaal
spoor worde gebracht.
Het is goed dat iemand van de party dat
eens heeft gezegd.
JLetteren en JXxuast.
Alweer een sociale droomHoe vele
zullen er nog gedroomd worden, alvorens een
miniem deel van het Duizendjarig rjjk op aarde
zich heeft vervuld Zonder den romantischen
vorm van Looking backward zonder de poëzie
van News from nowhere, is het door den heer
J. van Loenen Maritnet uit het Engelsch ver
taalde en bjj den heer H. D. Tjeenk Willink
uitgegeven Toen ik dictator was, van een
ongenoemden schrjjver, een meer praktisch
propaganda-boekje voor de landnationalisatie.
Men moge nu over de landnationalisatie den
ken zooals men wil, met genoegen, zoo
niet met instemming laat zich dit werkje lezen.
De schryver, 's avonds te huis gekomen van
een vergadering met politieke vrienden, die
warm gediscussieerd hebben over de sociale
kwestie en de geneesmiddelen te harer oplos
sing, raakt aan het droomen. Hjj ziet zich
op Trafalgar Square. Een algemeene verga
dering heeft plaats gevonden. De democratie
heeft gezegevierd en het volk maakt hem tot
Lord Protector zooals hij zelf opmerkt, een
vrjj belacheljjk iets, dat de zegepraal der de
mocratie zou uitloopen op een dictator-schap.
Met het maken van een constitutie is de
dictator spoedig gereed. Kortaf luidt zjj
»Ieder individu heeft geljjk en onvervreemdbaar
recht op het leven, de vryheid en het streven
naar geluk." In aansluiting aan een zyner
eerste proclamaties»dat voor iedereen de
vrjje toegang zal openstaan tot de voorraad
schuur der natuur, omdat zonder zulk een
toegang tot de bronnen der natuur het streven
naar levensbehoud, vrjjheid en geluk onmo
geljjk is," of korter gezegd, dat de grond aan
allen behoort, moet ieder, die het uitsluitend
gebruik van een stuk land heeft, aan de ge
meenschap betalen naar gelang der natuurljjke
voordeelen, die voor hem uit dat uitsluitend
bezit voortvloeien. Te dien einde wordt, onder
afschaffing van alle voormalige belastingen,
voortaan een belasting geheven op de pacht-
waarde, van den blooten grond, bedragende
twintig shillings voor elk pond of 1Ö0 der
pacht.
Achtereenvolgens komen nu een landlooper,
een winkelier, een socialist, een deputatie van
spoorweg-directeurendirecteuren van een
watercompagnie, deputaties van. vereenigingen.
bestaande uit hertogen, lords, rechtsgeleerden,
bisschoppen en beursspeculanten tot den dic
tator met hun bezwaren, grieven en dreige
menten tegen de nieuwe constitutie. In ge
sprekken met dezen afgevaardigden zet de
dictator zjjn systeem nader uiteen en
overtuigt hen van het heil.
Wie in het groote vraagstuk van den dag
belang stelt en in een aangenamen, duide-
ljjke vorm wil kennis nemen van de theorieën
der landnationalisatoreD,kunnen wjj dit boekske
slechts aanbevelen.
Een oorspronkelijke roman, compre»
gedrukt in twee lyvige deelen, verscheen bjj
den heer J. P. Revers te Dordrecht. Nelly is
de naam van dit boek en M. van Waldrichemi
bljjkbaar alweer een pseudoniem, de naam van
den schryver (of schryfster Wjj gelooven het
laatste).
Voor lezeressen van achttien twintig
jaar, wier litteraire smaak nog niet te ge
moderniseerd is, zal Nelly ongemeen interes
sant zjjn. Voor dien leeftjjd bezit de ideaal-
losbol, door de auteur geplaatst naast den
engel", die hem tot een degel jjk burgemees
ter en een zorgvol huisvader maakt, groote
aantrekkelijkheid.
In 't algemeen is dit boek nog wat ouder-
wetsch romantisch, hoewel het toestanden uit
onzen tyd en uit de naaste omgeving van
den Haag schetst. Verduistering van een testa
ment, een giftmengster, onderschepping van
brieven, het zjjn geen alledaagsche dingen in
onze dagen en in ons ordelievend land.
Er komen enkele aardige typen in het boek
voor; het best geteekend zjjn de jongemeisjes-
karakters; ook bljjkt de schryfster het wil
er bjj ons maar niet in dat Van Waldrichem
een schryver is zin voor humor te hebben,
als zy huiselijke tafreeltjes schetst.
Vermoedelijk hebben wjj te doen met een
jeugdige auteur (een in de litteraire broeikas
getrokken Hollandsche Lelie Is onze veron
derstelling juist, dan meenen wjj nog iets
beters van M. van Waldrichem te mogen ver
wachten, als zy geleerd heeft de Hollandsche
uitvoerigheid te vermyden en haar romantische
stof en personen wat meer aan de werkeljjk-
heid wil toetsen.
Aan het uiterljjk van Nelly werd door den
heer Revers de zorg besteed, welke wjj ge
woon zjjn in het werk van dezen uitgever te
waardeeren.
Wy ontvingen het eerste nummer van
een nieuw maandblad Onze Gildestem, orgaan
voor typografen en aanverwanten, uitgegeven
door den Ned. R. K. Typografenbond te Am
sterdam.
Blylcens een inleidings artikel is dit blad in
de eerste plaats een orgaan voor de vakgeDOot-
ten eener bepaalde richting, hoofdzakelijk van
d e Roomsch-Katholieke richting, en daarom
zal het zich steeds bewegen op de banen der
Roomsch-Ratholieke Kerk, optredende voor de
belangen der Roomsch-Kalholieken beginselen,
waar deze in verband zjjn te brengen met de
persoonlijke belangen,
ln de tweede plaats zal het orgaan gewjjd
zjjn aan de belangen van het vak en van diens
beoefenaren, uitgaande van het standpnnt, door
Z. H. Paus Leo XIII aangegeven in zyn en
cycliek Berum Novarum.
Het blad ziet er netjes uit.
Van het concert, dat het »Hollandsche
Terzet" de dames Jeannette de Jong, Anna
Oorver en Marie Snyders in de nieuwe concert»
zaal (te Arnhem) hebben gegeven, kunnen we
zegt de Arnh. Ort niets dan goeds zeg
gen. Mocht al Bargiel's Frühling van het
lieftallige drietal wat scherp van uitspraak
hebben geklonken, Goeden nacht (van Cato
van Rennes), gezongen door Anna Oorver en
Marie Snjjders, pakte geweldig. Ook het
Angelus deed goed. Mej. De Jong was het
best in Wiegenlied (Taubert) en allerliefst in
Geburtstagslied (Sachs). Heerljjk klonken
weder de daarna volgende terzetten a capella.
Wat bjj de vrjj talrjjke bezoekers het meest
aansprak van de voordrachten na do pauze
waren Weg der Liebe (Brahms), voor sopraan
en alt, Meine Mutter hafsgewolltjLessmann,
en Klein Anna Kathrin1 voor mezzo sopraan,
en Innamorato d'una stella (Randegger),
voor alt.
Het laatBte terzet a capella Cose rara (Mar
tini) was een waaidig slot. De machtige
indruk van den samenzang zal nog lang bjj-
bljjven.
Marie Seebach is te Berljjn voor het eerst
na haar herstel van de verwondingen, die zjj
kreeg toen zjj door een zwaren wagen werd
.overreden, weer opgetreden in hetSchauspiel-
haus. De oude beroemde actrice werd door de
