N°. 236.
137e Jaargang.
1894
Zaterdag
6 October.
Een toegestoken hand
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën 20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50;
iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Reclames 40 cent per regel.
Is. YAN HOÜTE
Middelburg 5 October.
ONDERWIJS.
UIT STAD EN PROVINCIE
till) IIIIIII li(.S(HK COURANT.
Tkernometer.
Middelburg 5 Oct. 8 u. vm. 55 gr.
m. 12 u. 58 gr., av. 4 u. 56 gr,
Verwacht N. O. wind.
i Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Boiuit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KruiningenF. y. d. Peiji, te ZierikzeeA. C. de Mooij,
i te Tholen: W. A. yan Nieuwenhulizen en te Terneuzen: M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën
F. aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmab, te Botterdam, de Gebb. Belinjante, te 's Gravenhage, en A. de La Mab Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Datoe Crz., John F. Jones, opvolger.
Advertentlfia
moeten des namiddags te ééa nul
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen^
Voor de verkiezing voor een lid der Pro
vinciale staten in het district Sluis, op Dins
dag 9 October a., bevelen wij aan den heer
burgemeester
Staten.
van Oostburg en oud-lid dier
I.
denken, onderschreven
i
en die *eer_e duidelijke grens
worden nieuwe groepeeringen in te
Voo' een rental kiezers ging het te snel in'naar rechts doen kennen."
zjjn werkzjj konden de verschuivingen in j Wordt het idee van mr Treub verwezen
de verschillende legerkampen niet volgen; <ie j lytt en „vertrouwt de nieuw te vormen partij
lijnen waar langs dié positieyeranderingen zich j jn de kracht harer richtingbeseft zij dien-
Opmerkelijk dat na de strubbeling tus-
sehen eigenaar of eigenaars en de oude
redactie van de AmsterdammerDagblad voor
Nederlanddie het heengaan der laatste
tengevolge had, in dat blad het eerst aan
het woord was mr Treub, de man die in
de laatste jaren ook al niet meer voldeed
aan de wenschen van hen, met wie bij een
maal samen ging.
Hoe menigen aanval heeft ook bij te ver
duren gehad van de heeren De Koo c. s.,
die de weinig loffelijke gewoonte hadden
om, altijd even scherp en sarcastisch, hun
pijlen te richten op allen, die niet juist hen
wilden volgen in al hun doen.
Maar nog opmerkelijker was hetgeen mr
Treub schreef. Het was een soort verzoe
ningspredikatie die hij hield, waarin hij be
gon met een herinnering aan de vorming
der radicale partij in ons land in 1888,
en aan haar democratisch karakter, tegen
over de liberalen van tweeërlei schakeering.
Het was of het woord van mr Treub het
zegel drukte op het heengaan der vorige re
dactie van den Amsf. en getuigen wilde, dat in
de radicale gelederen, evengoed als in andere
partijentweeërlei stroomingen zich open
baarde, de onverzoenlljken en de verzoenings-
gezinden, en dat de Amsterdammmer in het
vervolg wil zijn het orgaan der laatstge
noemden.
Vrees dat de conservatieve elementen onder
de liberalen hen allen zou overvleugelen had
de radicalen eertijds genoopt zich af te
scheiden en front te maken tegen de liberale
partij, „haar conservatieve fractie principieel
bestrijdende en hare linkerzijde bij iedere
passende gelegenheid voor de voeten wer-
pennd, dat radicalen en conservatieven,
democraten en aristocraten niet samen kun
nen gaan, maar, te zamen blijvende, tot
stilstaan gedwongen zijn. Van de conser
vatief-liberalen waren de radicalen geschei
den door een principieel, van de vooruit-
strevend-liberalen door een tactisch verschil!"
„Doch zoo schrjjft mr Treub terwjjl
de radicalen aan de vooruitstrevend-liberalen
verweten, dat zjj zich niet van de conserva
tieven afscheidden, verweten deze aan de ra
dicalen dat zjj door bun heengaan de kracht
der vooruitstrevende groep verzwakt en daar
door de kansen om op de liberale partjj den
stempel der democratie te drukken, verkleind
hadden.
Zóó stonden de radicalen en de radicaal
liberalen nog tegenover elkaar, toen de kies
wetten van den minister Tak aan de orde kwa
men. Deze werkten op alle partijen als eene
zuiverende donderbui. Zjj toonden het on
houdbare aan van de op het verleden en niet
op de toekomst gebaseerde partjjverdeelingen,
rukten de oude partjj en uiteen en brachten
toenadering te weeg tusschen de naar een
zelfden kant geworpen stukken van de ver
schillende partgen. De conservatief-liberalen
maakten gemeene zaak met de voor het over-
groote deel eveneens conservatief gezinde Room-
schen en met de jonkerpartij uit het uiteen
geslagen anti-revolutionaire legerde voor
uitstrevende liberalen trokken met radicalen
en democratische anti-revolutionairen op, ter-
verdediging van dezelfde candidaturen.
Deze afscheidingen eener- en toenaderingen
anderzijds waren niet het gevolg van vooraf
beraamde plannen het waren onvermjjdeljjke
gevolgen van den toestand van het oogenblik.
De zucht naar democratie hier, de vrees voor
democratie ginds deden namen vergeten en
banden verbreken, welke men tot enkele dagen
te voren onvergetelijk en onverbreekbaar had
gewaand. De verschikkingen op bet politieke
schaakbord gingen zóo snelde stand der
stukken werd in weinige dagen zóo geheel
anders, dat zelfs de leiders die aan de wel
abnormale maar door ouderdom eenigszins ge
sanctioneerde partjj verdeelingen gewend waren
moeite hadden zich in de zoo plotseling ge-
bewogen, merkten zjj niet op en de toestand
scheen in het oog van velen een warwinkel
te zjjn geworden, terwjjl die in werkelijkheid
in vergelijking met hetgeen geweest was door
regelmatigheid uitmuntte.
Thans nu de strjjd gestreden is, en er weer
kalmte gekomen is, wordt het gemakkeljjker
de posities, welke de strjjdende groepen inna
men, te onderscheiden.De conservatief-liberalen,
de katholieken en de aristocratisch-antirevolu-
tionairen hebben stilzwjjgend een verbond ge
sloten om te zamen bet radicale spook te be
vechten. Hun conservatisme drjjft ben samen,
maar van vermenging is geen sprake. Iedere
groep bljjft op zich zelf en moet op zich zelf
bljjven, omdat elk harer van een gansch ander
beginsel uitgaat. Hadden zjj zich niet te ver
dedigen tegen een allen bedreigend gevaar,
dan zouden zjj elkaar even sterk afstooten als
zjj nu door elkaar aangetrokken worden.
Hetzelfde geldt ongeveer voor de samen
werking van democratisch-anti-revolutionnairen
met radicalen en radicaal-liberalen. Ook deze
twee groepen worden tot samenwerking ge
noopt, omdat zjj, alleen strjjdende, te zwak
zjjn om bet conservatisme met kans van sla
gen te bevechten, maar hare geheel verschil
lende staatsrechtelijke beginselen beletten hare
samensmelting tot éene partjj.
Anders daarentegen staat bet met de samen
werking tusschen radicalen en vooruitstrevend
of radicaal-liberalen."
Zoo heeft er dan, deze schets van mr
Treub is juist een zuivering in de poli
tieke atmosfeer plaats gehad. Onder de
liberalen is de scheiding tusschen hervor-
mingsgezinden, k la Kerdijk en Goeman
Borgesius, en conservatieven, als Van Karne-
beek, d'Aulnis en anderen, gekomen, en deze
zal het kan niet anders door den drang
der omstandigheden met den dag scherper
afgeteekend worden. De gauche der liberalen
en de radicalen, die nimmer door principiëele
maar alleen door tactische verschilpunten
verdeeld werden, zien de barrière, die tus
schen hen in stond, wegvallen. Zullen zij
nu toch zich van elkander afgescheiden
houden, als ware er niets veranderd, als
stond de muur, die hen scheidde, nog overeind
Al zijn er die dit willen, mr Treub zou
dit onverstandige politiek noemen.
ïZoolang de oude partjj groepeering nog
stand hield, was het, zegt hjj, niet van zoo
overwegend belang voor de radicalen om om
trent dit punt tot de noodige klaarheid te
komen bjj abnormale groepeering der andere
partjj en kon zjj toch niets anders dan eene
geheel op zichzelf staande positie bljjven
innemen. Thans echter is de zaak anders
geworden.
Van het oogenblik af, dat de linkerzjjde der
liberale partjj zich duideljjk van de rechter-
zjjde afscheidt, is er voor het innemen van een
geïsoleerd standpunt door de radicalen geen
grond meer.
Men leide hieruit niet af, dat ik de radi
oalen zou willen liitnoodigen in diepen oot-
moet te gaan aankloppen bjj de tractie-Kerdjjk
en haar onder hek-aanbieden van verontschul
digingen voor bedreven ondeugendheden,
onderdanig te verzoeken, weder in genade te
worden aangenomen. Neen, zulk een houding
zou den radicalen evenmin passen, als zjj van
de vooruitstrevend liberalen kunnen verlangen,
dat dezen zich tot iets van dien aard verlagen
zullen. Van beide zjjden moet bet besef
komen, dat toenadering onder de tegenwoor
dige omstandigheden noodig is ter bestrijding
van het nog zoo krachtige conservatisme en
dat men daartoe elkaar moet ontmoeten op
een terrein, waarheen beide groepen zich
begeven kunnen zonder iets van haar waar
digheid prjjs te geven. Is zulk een terrein te vin
den Mg dunkt van wel. Stellig moet men niet
met elkaar samenkomen zonder omtrent de
grondslagen der vereeniging te zjjn overeen
gekomen. Een nieuwe partjjformatie zonder
deugdcljjk program zou reeds bjj hare geboorte
de kiem van haar ondergang medebrengen.
Zullen de radicalen en de vooruitstrevend
liberalen tot elkaar komen, dan is de naam,
waaronder zjj dit doen, eene betrekkeljjk nietige
bjjzaakhoofdzaak is, dat zij hunne nieuwe
partjj opbouwen op een goed gelegd fundament.
Bjj het leggen daarvan kan het program der
radicale partjj tot leiddraad worden genomen
Dit program bevat vele punten, die door de
jinkerzjjde der liberale partjj ten volle worden
tengevolge dat zij er toe kan worden geroepen
haar streven in daden te belichamen, dan
moet zij, naar zijne meening, voor den dag
komen met een program niet van vrome
wenschen, maar van voor practische door
voering hie et nunc vatbare hervormingen.
Niemand der toetredenden wordt daardoor
belet voor zich of in vereeniging met ande
ren te ijveren voor nog verder gaande her
vormingen, die eerst later, als een grondwets
herziening zal zijn gevolgd, doorgevoerd
znllen kunnen worden, mits hij maar wille
medewerken tot het nastreven van hetgeen
vóór dien tijd reeds te krijgen is."
De heer Treub laat het aan de hoofden
der radicale en der vooruitstrevende liberale
partijen over of zij in de aangegeven lichting
willen sturen.
Ziedaar eene poging tot toenadering, die
wij met waardeering beschouwen. Zij ver
dient nadenken en overweging.
Onloochenbaar is het feit, dat er in de
liberale partij eene breuk is ontstaan, die
niet gemakkelijk zal te heelen zijnhoezeer
men daartoe ook van zekere zijde pogingen
moge aanwenden.
De strooming is nu eenmaal gelegd in zeer
vooruitstrevende richting en wij hebben reeds
er op gewezen, dat het zaak wordt na al
het gebeurde de bakens te verzetten en
zonder wantrouwen te letten op hetgeen in
die richting bij andere partijen geschiedt.
Op dit standpunt ons plaatsende, slaan wij
ook met belangstelling gade welke de resul
taten znllen zijn van het pogen van mr
Treub bij zijne eigen partijgenooten. Voor
een groot, zoo niet het grootste deel, der
liberale party is het goed daarop vooral te
letten en ernstig te overwegen of het zaak
is de toegestoken hand niet te weigeren zij
het ook een eisch der voorzichtigheid haar
niet dadelijk met beide handen aan te grijpen-
Mr Treub's poging waardeerende, nemen
wij daartegenover nog eene afwachtende
houding aan, omdat wij eerst willen weten
of zij onder zijn eigen vrienden en aanhan
gers aan gene zijde al of niet in goede
aarde valt
Aan een particulieren brief uit Indië ont
leent de Eaarl. Ct. het volgende omtrent
den verradeljjken aanval op onze troepen te
Tjakra Negara. (Lombok.)
Van den nacht gebruik makende, had de
vijand ons verraderljjk overvallen. Langs den
grond voortsluipende, hadden ze plotseling
alle schildwachten tegeljjk overrompeld en
gedood, waarna ze zelf alarm sloegen,, waarop
de Boldaten in woeste vaart naar buiten vlo
gen om te zien wat er gebeurd was. Helaas!
tot zien was geen tgd zoodra ze zich ver
toonden, werden ze door de duivelsche Baliërs
afgemaakt.
Van krjjgstucht was geen sprake meer. De
generaal beproefde op Mataram terug te trek
ken en zich te vereenigen met den aldaar
bivakkeerenden troep hjj vond het bivak ech
ter verlaten en stond nu tusschen twee vjjan-
deljjke sterkten in. Zich verdedigen was on-
mogeljjk al vechtende trok men naar de haven
plaats Ampanam, waar men, onder bescherming
der oorlogschepen en door vereeniging met
eenige andere troepen, stand kon houden.
De troep, die het bivak te Mataram bezet
had, was eveneens overvallen en had zich door
de vlucht moeten redden.
Een andere colonne, onder overste Bjjleveld
was bjj het overtrekken van een rivier met
den vgand slaags geraakt, had dezen echter
teruggeworpen en was met betrekkeljjk gering
verlies te Ampanam aangekomen.
Een vreeselijk lot trof echter de 4e colonne,
onder den luit.-kol. Van Lawick van Pabst,
een hoofd-officier, zoo gezien bjj den troep, zoo
geëerd bjj zjjn chefs, als maar weinigen zjjn
Ook hg werd overvallen, wist zich echter op
Tjakra Negara terug te trekken, denkende,
dat de aanval kwam van den een of anderen
vgandelgken stam, die met Tjakra Negara
niets te maken had. Aan het hoofd van den
troep reed hjj Tjakra Negara binnen geen
enkel schot werd gelost, de overste ver
moedde niets. Maar toen zij goed en wel bin
nen waren, werd aan alle kanten uit doorboorde
kleimuren een moorddadig vuur geopend. Zjj
konden vóór- noch achteruit, doch wisten zich
tot den volgenden dag staande te houden,
waarbjj echter tallooze dooden en gekwetsten
vielen. Een der eerste gesneuvelden was van
Lawick van Pabst. Men kan zich de verbit
tering voorstellen van zijn soldaten, bjj wie hg
als een vader gezien was. Den volgenden dag
bereikte ook deze troep Ampanam.
Onder de gesneuvelden bevindt zich ook
generaal Van Ham, de onderbevelhebber, die
volgens zeggen op zjjn bed in stukken is ge
sneden.
Bg kon. besluit
is benoemd tot griffier der arr.-rechtbank te
Groningen mr C. Witholt, thans rechter in de
arr.-rechtbank te Heerenveen
zjjn benoemdtot ambtenaar van bet O. M.
bg de kantongerechten in het arr. te Zwolle,
ter standplaats Zwolle, mr P. J. M. Schaepman,
thans ambtenaar van het O. M. bg de kan
tongerechten in het arr. Breda, voor de kantons
Oosterhout, Zevenbergen en Bergen op Zoom,
ter standplaats Breda; tot ambtenaar van het
O. M. bg de kantongerechten in bet arr. Breda,
voor genoemde kantons, ter standplaats Breda,
mr A. L. 0. Pabst, advocaat en procureur te
's-Gravenhage, tevens beëedigd klerk ter griffie
van de arr-rechtbank aldaar.
Bjj kon. besluit zjjn voor den tgd van 5
jaren gedetacheerd bjj het leger in N. I., bjj
het wapen der infanterie de le luit. J. Buys
en de 2e luit. M. F. Goldenberg, beiden van
het 3e regt infanterie.
De eerste-luitenant-kwartiermeester C. F.
Frevel, van het 3de regiment infanterie, is
overgeplaatst bg het regiment grenadiers en
jagers.
De beide laatste berichten zjjn nog opge
nomen in een deel der oplaag van ons vorig
nommer.
De minister van financiën brengt ter kennis
van ambtenaren der directe belastingen, in
voerrechten en accjjnzen, die volgens de be
staande bepalingen voor de vervulling van
ontvangkantoren in aanmerking kunnen komen
en verlangen benoemd te worden tot ontvan
ger te Heinkenszand e. a., dat zjj daar
voor nog tot 25 October e. k. een adres kunnen
indienen, onverschillig of zjj overigens tot
mededinging naar kantoren der zevende klasse
bevoegd zjjn.
Door de afdèelingen van de Tweede Ka
mer zjjn benoemd tot rapporteurs voor de alge-
meene beschouwingen over de staatsbegrooting
voor 1895 de heeren Rink, De Beaufort (Wjjk),
De Savornin Lohman, Kerdjjk en Tak van
Poortvliet.
De leden van die Kamerbehoorende
tot de vooruitstrevende partjj, hebben het bureau
van hun club geconstitueerd. Het bestaat uit
de heeren mr. Goeman BorgeBius, mr. Veegens
en Cremer.
van 40 tot 45
van 70 tot 75
Met ingang van 1 November 1894 is
tot hoofd der openbare school te Driel, prov,
Noord-Brabant, benoemd de heer J. Gorisser,
onderwjjzer aan de openbare school te S 1 u i s.
De Vrije Vrouivenvereeniging heelt zich
tot de Koningin-regentes en den ministerraad
gewend met verzoek de rjjkssubsidiën aan de
gemeenteljjke H. B. scholen slechts te ver
strekken onder voorwaarde, dat ook meisjes
moeten worden toegelaten.
Hoezeer het subaidieeren van middelbare
scholen voor meisjes ook toejuiching verdient
komt het der vereeniging toch voor, dat de
vrouweljjke bevolking alleen in de grootere
steden van dezen voor haar vooideeligen maat
regel zal kunnen profiteeren, terwjjl het ver
strekken van subsidie onder voorwaarde van
toelating der meisjes een breedere schare van
meisjes in de gelegenheid zou stellen middel
baar onderwjjs te genieten.
Door den Generaal-Majoor, hoofdintendant
bij het leger, is de levering van vleesch voor
de militaire slachterjj te Middelburg 1
Nov. '94 1 Nov. '95 gegund aan den heer
S. Van Os, slager alhier.
Bljjkens het zgn. Maandboekje overleden
a 1 h e i r in de maand September 26 personen
De ouderdom der overledenen wasbeneden
het jaar 12, van 1 tot 5 jaar 5, van 5 tot 10
jaar 1, van 20 tot 25 jaar 1,
jaar 1, van 65 tot 70 jaar 4,
jaar 1, van 75 tot 80 jaar 1.
De ziekten der overledenen waren kinder-
diarrhoea 5, kliertering 4, levenszwakte, kanker,
hersenontsteking, longtering en ingewands
ziekte ieder 2, en verder ouderdom, hersen-
verweeking, longontsteking, kinkhoest, nier
ziekte en verhanging. Van een persoon was
de ziekte onbekend.
Van onderscheidene plaatsen in de pro
vin c i e ontvangen wjj berichten van het
barsten van koeien tengevolge van het grazen
op nat klaverland.
Men schrjjft ons
In den nacht van Maandag op Dinsdag jl.
werden twee personen, wonende in den
Bastiaan de Langre-polder, gewekt door een
vreeseljjk gebrul der ossen en het gesnuif der
paarden, die als razend door de weiden liepen.
Buiten gekomen zagen zjj eenige stroopers
met een lichtbak, voortdurend schoten lossende.
De opzichter van den polder werd gewekt
en deze hield met eenige arbeiders een ware
klopjacht om de stroopers m handen te krjjgen.
Het einde was, dat een der stroopers met
geweer, lichtbak en zes bazen werd aange
houden, terwjjl door de gemeente-veldwachters
van Arnemuiden en Nieuwdorp later vier
medeplichtigen werden opgespoord.
Het wordt meer dan tgd, dat aan deze verre
gaand brutale strooperjjen een einde wordt
gemaakt, want ongelukken voor mensch en
vee en schade aan den landbouw kunnen niet
uitbljjven.
De brutaliteit der stroopers, die steeds ver
trouwen op de afwezigheid der politie, neemt
zoodanig toe, dat zjj zich niet ontzien om bg
dag de Suzanna-, RapenburgOud- en Nieuw
St Joosland en Byleveld-polders af te stroopen,
een feit dat enkele dagen geleden zich nog
voordeed.
Meer politie-toezicht is zeker in alle op
zichten gewenscht.
De drie van de klasse van discipline
weggeloopen soldaten zgn te Koudekerk*
weer gevat.
Een ander uit dezelfde klasse weggeloopen
militair kwam, na op Walcheren zgn krjjgi-
mansgewaad ingeruild te hebben tegen een
Walchersch boerencostuum, te Krniningen
op vriendeljjken toon nachtlogies vragen aan
de politie, die hem behoorljjk intern eerd8
onder den gemeentetoren.
Tot ontvanger der steigerrechten te
Borssele en agent van den prov. stoom-
bootdienst op de Wester-Schelde is benoemd
N. de Kunder, roeier bjj het Belgische loods
wezen te Vlissingen.
Uit Goes schrjjft men ons
Een sympathieke spreker, die heer Balfoort,
van Middelburg. Met gloed en overtuiging,
met bezieling durven wjj zeggen, droeg hjj
Donderdag avond alhier in eene openbare
samenkomst, uitgeschreven door de Debating
club, zyne beschouwingen voor over »Het
reservekader." Tevens toonde hjj zich een
handig debater, die volkomen voor zjjne taak
was opgewassen.
Als de heer Balfoort nog eenige zulke
lezingen houdt, is de zaak van het reserve
kader gewonnen"; is dat geen vleiend getui
genis Die woorden werden gesproken door
een bevoegd beoordeelaar.
Wat nu eigenljjk het reserve-kader is, daar
omtrent verwjjzen wjj naar desbetreffende
koninkljjke besluiten en de vroeger in dit blad
gedane uitvoerige mededeelingen Een op
somming daarvan doet te kort aan de waar-
ljjk sekoone voordracht.
In hooge mate welsprekend was de heer
Balfoort toen hjj den verderfeljjken invloed
van de plaatsvervanging schetste. Niet de
militair, maar de warme vaderlander was toen
aan het woord. Het is een schande, als het
intellect langer aan bet leger wordt onttrok
kenhoe zou men bet vinden, als bjj inbraak
de zoon des huizes de verdediging van zgn
eigendom en dat zjjner ouders aan vreemden
overliet Zou men zulk een niet verachten
en toch wat doet de zoon der meergegoeden
ter opzichte van ons dus ook zgn goed,
het vaderland
Het spreekt van zelf dat inlichtingen werden
gevraagd en bezwaren geopperd. De heer Bal-
toort verschafte of weerlegde die op aangename
wjjze. Eén bezwaar tegen het reserve-kader
kon spreker niet weerleggen »het was zoo".
Sommige jongelui zouden gedurende hun deel
nemen aan den actieven dienst wel een» in
Men zie
vember 1893.
o. a. de sommers van 17 en 18 No.
(Red.)
