N°. 235.
137s Jaargang.
1894
a g
5 October.
Is. VAN HOÜTE
Middelburg 4 October.
Deze courant verschijn d a g e I ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per oost franco 2.
Afzonderlijke nummers, met of zon bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 c
regel. B abonnement lager.
Advertentiën 20 cen^.
Geboorte-, Trouw-, DoocKvjpU-aiidere familieberichten, benevens alle
dankbetui$n</efi^°fan 17 regels 1.50;
iedere regel meer 0.20. lïra(5teqletters worden berekend naar plaatsruimte.
ReclVnl^lf) cent per regel.
JUetteren en Kunst.
ONDERWIJS.
MDDELBl K(.S<Iir («HUM.
Tkemonetei.
Middelburg 4 Oct. 8 u. vm. 55 gr.
m. 12 u. 60 gr., av. 4 u. 59 gr. F.
Verwacht N. O. wind.
i Agenten te VlissingenI' Gr. im Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Boidit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KruiningenF. y. d. Peijx, te ZierikzeeA. C. de Mooi/, j Adverieallëa
i te Tholen: W. A. tab 1 i.-dwehhcuzen en te TemeuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën moeten des namiddags te nul
j aan, evenals de advertentie-bureau's van Ni/gh Van Ditmab, te Rotterdam, de Gbbb. Beltnïantb, te 's Gravenhage, en A. de La Mab Azn., te Amsterdam. aan het bureau bezorgd zpn, willen
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cdj., John F. Johïs, opvolger. zp des avonds nog worden opgenomenj
Voor de verkiezing voor een lid der Pro
vinciale staten in het district Sluis, op Dins
dag 9 October a., bevelen wij aan den heer
burgemeester van Oostbnrg en oud-lid dier
Staten.
Geneeskundige hulp op Itet
platteland.
In het Woensdag-nommer van het Dagblad,
het nieuwe orgaan, schreef B. het volgende
>Een tiental jaren geleden werd er voor het
eerst in ons land en#erder ieder jaar opnieuw,
een som van f 8000 op de begrooting uitge
trokken om daaruit subsidies te verleenen aan
vroedvrouwen en geneeskundigen, die zich
wilden vestigen in gemeenten, waar anders
gebrek aan deskundige bulp zou aanwezig zjjn.
Sedert dien tjjd is het aantal geneeskundigen
in Nederland aanzienlijk toegenomen, zoo
zelfs dat een paar jaren geleden een der me
dische hoogleeraren in een openbare rede
waarschuwde tegen een wetenschappelijk pro
letariaat, dat hij reeds in 't verschiet zag.
En nog altijd neemt de toevloed van nieuwe
geneeskundigen toede gehoorzalen aan
de universiteiten zjjn overvuld, klachten over
gebrek aan ruimte in de laboratoria, aan de
ziekbedden en op de kliniek wegens het groot
aantal toehoorders zjjn aan de orde van den
dag; aan vernieuwing óf vergrooting dier
lokalen worden telkens duizenden besteed
de examen-commissies zjjn bij na permanent
aan het werkalle duideljjks bewezen van een
werkeljjke overbevolking van geneesheeren.
En niettegenstaande dit verschijnsel lezen
wjj in de toelichting bjj de begrooting voor
1895 van den minister van financiënDe post
.toelage van geneeskundigen en vroedvrouwen"
is f 1800 hooger geraamd met het oog op de
toenemende behoefte aan hulp in plattelands
gemeenten".
Dus toenemend gebrek aan geneeskundigen
op het land, niettegenstaande steeds grooteren
toevoer van jonge artsen
Bestaat hier niet een duideljjke aanwijzing,
dat het niet langer noodig is, tegen betaling
van slechts f200 per jaar, dus grootendeels
op kosten van 't algemeen, maar steeds voort
te gaan een talrjjk corps van medici op te
leiden, die voor de behoefte der steden niet
meer noodig zjjn en toch geen lust hebben
zich te vestigen op het platteland
Of anders om aan deze goedkoope opleiding
de verplichting te verbinden zich minstens
eenige jaren na hun promotie beschikbaar te
stellen voor de noodljj denden in minder wel
varende of minder aangename streken van
ons land
Het is reeds meermalen gezegd, doch nude
gelegenheid zich aanbiedt, kan het nuttig zjjn,
het nogmaals te herhalen."
Dit betoog nemen wjj hierom vooral over,
omdat het een voor een groot deel van ons
land gewichtige kwestie geldt.
Over het gebrek aan geneeskundige hulp
ten plattelande is reeds veel geschrevenen
allerlei middelen om daarin te voorzien zjjn
aangegeven middelen vaak, o. a. het brengen
overal van de telefoon, die ons, raet waardee
ring van de goede bedoeling der ontwerpers,
toch den indruk gaven, dat dezen op weg waren
de paarden achter den wagen te spannen.
Het is echter een feit, dat voorziening in
den huidigen toestand dringend noodig is.
Wjj, stedelingen, kennen de nadeelen niet,
verbonden aan het gemis van zulke hulp,
laat staan nog het feit, dat, bp het bezit van
éen geneeskundige, ten plattelande in spoed
eischende gevallen de toestand nog veel te
wensehen overlaat.
Het volmaakte zal daar echter wel nooit te
bereiken zjjnmaar is, om het noodige te
verkrjjgen, het door B. aangegeven middel
practisch uitvoerbaar Alleen omdat een
jongmensch (slechts) f 200 's jaars voor zjjn
opleiding krjjgt, heeft men, dunkt ons, nog
niet het recht over hem te beschikken.
Dat kan alleen geschieden wanneer men
zooals dit met militaire artsen het geval is,
hem een ruimere toelage geeft, zjjne opleiding
geheel betaalt, of wanneer bp van een beurs
waaraan zekere bepaling is verbonden, pro
fiteert.
Wjj staan hier echter voor een groo-lendeela
gemeentelijk belang; en of daarom het rjjk
de geneeskundige hulp voor het platteland ooit
geheel aan zich zal nemen, en de jongelui
steunen in hunne opleiding om dan over hen
vrpelpk te kunnen beschikkenziedaar de
groote vraag.
Zonder de gemeenten er in te kennen,
zouden, volgens B's voorstel, dien jongen
artsen door 's lands regeering een standplaats
aangegeven moeten worden.
Is dit mogeljjk?
Voor de zelfstandigheid van den jeugdigen
arts zou het misschien te wensehen zjjn, dat
dit het geval ware.
Van vele gemeentebesturen en bewoners van
het platteland is in deze toch niet veel te
verwachten.
De mededeelingen in de jongste, teMiddel-
burg gehouden vergadering van den genees
kundigen raad, dat in verschillende gemeenten
aan de hulp van niet gediplomeerde deskun
digen de voorkeur werd gegeven boven die
door een gediplomeerde vroedvrouwdat in
vele gemeenten nog de hulp van bakers boven
die van vroedvrouwen wordt gekozen en dat
het gebleken is dat sommigen der laatsten,
die zich ergens vestigen, door gebrek aan
practpk weder eene andere woonplaats moesten
kiezen; bewpzen wel hoe kortzichtig velen
zjjn ten opzichte van deze belangrijke zaak.
En zoo is 't ook met geneeskundige hulp. Men
zou haast gaan gelooven aan de bewering dat
menigeen meer zorg heeft voor zjjn vee dan,
voor zjjn naasten; al is die hem zelfs zoo na
als zjjn eigen vrouw.
Toch zjjn niet allen zoo kortzichtig en wp
willen daarom aannemen dat ten opzichte'
van geneeskundige hulp er in de richting van
het door B. aangegeven idee iets tot stand te
brengen is door gemeenschappelijke samen-
menwerking van rjjk, provincie en gemeenten.
Eenvoudig zou het zpn als het rjjk slechts
de macht had om artsen, die hunne opleiding
met ondersteuning van het rpk hebben ge
noten, te dirigeeren naar die gemeenten, waar
behoefte aan hulp bestaat en waar die wordt
gevraagd.
In de meeste gevallen zal dit eebter zoo
gemakkelijk niet gaan. Weinigen zullen zich
laten vinden om, zonder tejweten waar zjj een
maal hun ambt moeten uitoefenen, zich te bin
den. Bovendien zou de billjjkheid eischen, dat
gemeentebesturen in deze zich ook eenige op
offeringen getroosten, daar zp toch de voor-
deelen van die bepaling zouden plukken en
volgens de wet verplicht zpn voor genees
kundige hulp in het belang der armen te
zorgen. Het meest practische zou het ons
daarom voorkomen, dat de provinciale bestu
ren zich in deze bemoeiingen getroostten en
optraden als tusschenpersoon tusschen rjjk en
gemeenten.
"Van de laatste zullen sommige wellicht ge
neigd zpn aan de kosten der opleiding van
een bepaald persoon bp te dragen, wanneer
deze zich verbindt zich daar gedurende een
zekeren tjjd te vestigen of anders het geschon-
kene terug te geven.
Als de provincie dan ook het hare doet
onder voorwaarde, dat aan die bepaling de
hand wordt gehouden, dan dient zp ook tevens
hare eigen belangen, nauw betrokken bp een
goeden geneeskundigen dienst.
Aan het rpk dan nog om in deze meê te
werken teneinde eene goede regeling tot stand
te brengen.
Is de door ons aangegeven weg misschien
wat omslachtig, de kwestie zelve leidt
daartoe. Zoo eenvoudig op te lossen als B.
dit wenscht ia zp, dunkt ons, niet.
Maar dat zp dringend oplossing behoeft, valt
niet te loochenenen wp gaven daarom te
meer onze meening in de hoop, dat deze over
wogen moge worden en aanleiding geven tot
nadere gedachtenwisseling. Het geldt een
vraagstuk van den dag, dat meer en meer op
den voorgrond treedt en van zuiver practisch
belang is.
Met het oog op de thans in Amsterdam
plaats hebbende werkstakingen laat het N-vd D.
sen verstandig wjórdje^ffift&en.
Terecht erkent het blad dat een arbeider
zijn loon waardig isdat hjj hooger loon mag
begeeren en vragen, en dat hjj, als zjjn wensch
niet wordt ingewilligd, het recht heeft zpn
diensten verder te weigeren.
Maar de wjjze, waarop deze zaak thans is
behandeld, kan niet worden goedgekeurd.
Men heeft onmiddelyk hooger loon gevraagd
en dus den patroons geen tjjd gelaten om uit
te cijferen of zp het konden geven, om te
berekenen welke verhooging van hunne prjj-
zen daaruit moest volgen en om te onder
zoeken of hunne cliënten tot die verhooging
bereid zouden zpn.
Men heeft medegedeeld, dat werkstaking
van de werklieden onmiddeljjk op een wei
gering der patroons zou volgen een maat
regel dus van dwang, en wel een, die strpdt
met goede trouw. Waar goede trouw heerscht,
zegt men zjjn diensten niet onmiddeljjk op
noch de patroon den typograaf, noch de
typograaf den patroon. Het gold hier vooral
drukkerijen, waar dagbladen worden gereed
gemaakt, drukkerjjen dus, waar een stagnatie,
ook maar van enkele uren, de grootste moeie-
Ipkheden na zich sleept. Yan deze omstandig
heid hebben de typografen partjj getrokken,
en daardoor wordt hunne vraag om onmiddel
lijke loonsverhooging en hun besluit tot on-
middeljjke werkstaking, in andere omstan
digheden reeds een onwaardige handelwpze,
dubbel onwaardig.
En dan zp hebben anderen afgevaardigd,
om voor hen het woord te doen. Op zichzelf
is daar niets tegen. Toch is deze manier van
doen geen bewjjs van hartelijkheid en ver
trouwen. In den regel geeft men de verdediging
van eigen belangen <pi($ aan anderen over,
voor én aleer eigen pogingen zjjn mislukt.
En in dat stadium verkeerden, voor zoover wp
weten, vele typografen niet. Integendeelons
is een drukkerp bekend, waar drie jaren ge
leden het personeel loonsverhooging vraagde
bij eigen monde, en op die vraag ook ver
hooging ontving, welk zelfde personeel thans
een ander voor zich heeft laten spreken.
Eindeljjkeen menigte heeft den toegang
tot de werkplaatsen, aan wie geen deel wilden
nemen aan de beweging, moeieljjk of zelfs
onmogeljjk gemaakt. Onmiddellijke loonsver
hooging gevraagd- onder bedreiging van onmid
dellijke werkstaking, bp monde van anderen
en gesteund door een volksoploop en dat
alles zonder dat vooraf was gegaan een in
goeder minne gedaan verzoek zulk een
handelwpze zp wat zjj wil maar zp is geen
goede trouwzegt de redactie van genoemd
blad terecht.
En wat wp daarbij voegen willen is dit
zulk een handelwpze kan niet anders dan
ten slotte ten nadeele worden van de werk-
stakenden, al behalen zjj ook tjjdelpk voordeel.
De goede verstandhouding wordt verbroken;
en een patroon, die aldus is bejegend, zal
later, wanneer alles weer geregeld is, van zelf
op zpn qui vive zpn en allerminst consideraties
gebruiken tegenover hen, die aldus misbruik
maakten van het oogenblik.
Dat men dit toch bedenke.
Er zjjn onbillpke, onrechtvaardige patroons;
edoch, er zpn ook tal van gezellen die verre
van volmaakt zpn, en zelfs die met den besten
wil niet meer kunnen pwïsteeren wat zjj vroe
ger deden. In hun belang wordt nog wel
eens veel door den patroon door de vingers
gezien.
Alleen bjj onderlinge samenwerking is er
wat goeds voor beide partpen tot stand te
brengen.
Wjj zeggen het Amsterdamsche blad het na
recht om niet langer te werken, als men meent
aanspraak te hebben op betere bejegening of
meer loon, heeft elk werkman. Maar hij
trachte langs geleidelijken, kalmen weg ver
betering te verkrjjgenhp doe dit zóo dat
geen wrok blpve bjj zpn patroon, noeh bjj
hem zeiven.
Gaat het hard tegen hard niemand die
er voordeel van heeft.
Dat de werkman daarom vooral luistere naar
goede raadgevers.
Er is tegenwoordig een manie bp zekere
leiders of bjj hen die zich als adviseurs van
den werkman opwerpen om al wat hun pro
tégés doen te verheerlijken en goed te keuren
nooit aan hun adres een woord van afkeuring
te doen hooren maar daartegenover wel alles
wat de patroons willen in een ongunstig licht
te plaatsen. 1
Dat zpn de ware vrienden der werklieden
niet.
Zp jagen meer naar volkspopulariteit dan
naar rechtvaardigheid. Men zjj dus op zpn
hoede voor zulke raadgevers.
Over de kwestie zelve iB, vooral van verre,
moeiljjk te oordeelen.
Nu echter de redactie van een blad als het
N. v. d. D., die den toestand van nabjj kent,
een oordeel uitspreekt als hierboven is aan
gehaald, meenen wjj wel gerechtigd te zjjn
om aldus ons gevoelen te uiten en te getuigen
dat wjj voorloopig nog weinig sympathie
kunnen hebben voor de werkstakers in Am
sterdam en nog minder voor de manier, waarop
zp in deze hebben gehandeld.
Hadden zjj eerst met de patroons gesproken
en bjj niet-inwilliging van hunne eischen,
over welker al of niet billjjkheid wjj geen
oordeel kunnen vellen, gezegd wat hun plan
was, dan hadden zij vrjj wat beter en zeker
ook meer in hun eigen belang gehandeld.
In verband met onze opmerkingen achten
wp het niet ongeschikt hier te laten volgen
het volgende oordeel, uitgesproken door de
R. "K. Typografen-Vereeniging De Katholieke
pers te Amsterdam, op een 30 Sept. gehouden
algemeene vergaderingeen oordeel waarvan
wp eerst kennis namen,nadat wp het hier vooraf
gaande reeds geschreven hadden. Dit oordeel
luidt als volgt
>1°. is de vergadering van oordeel, dat door
deze werkstakingen niet een loonsverbetering
is of wordt verkregen, die een gevolg is van
gerieen overleg tuBschen, of wederzpdsch goed
vinden van beide betrokken partpen, en, daar
die loonsverbetering is afgedwongen door over
macht, die geforceerde loonsverhooging niet
kan beschouwd worden van bljj venden aard
te zjjn, doch de aanleiding zal bljj ven tot
wederkeerig geweld, wanneer daartoe de ge
legenheid zich zal voordoen, zoodat inderdaad
een staat van oorlog tusschen de beide partjj en
(patroons en gezellen) zal bljjven bestaan
2°. kan zp niet goedkeuren het door het werk-
takings-comité gestelde loontarief, waarbij in
hoofd-zaak is rekening gehouden met geboor
tebewijs en niet met beroepsbekwaamheid, en
meent daarin op den duur een twistpunt te
zien voor de gezellen onderling
3°. is de vergadering van oordeel, dat de
loonen in het typografenvak een dringende
verbetering behoeven, daar deze thans niet
zpn in overeenstemming met de eerste be
hoeften der werkliedenen
4°. meent daarom de vergadering dat op een
algemeene loonsverbetering over het geheele
land moet worden aangedrongen, in billjjke
verhouding tot de krachten der werkgevers.
Draagt de vergadering haar bestuur op ten
spoedigste maatregelen te nemen ter verkrij
ging van een beter loontarief, dat, door we
derzpdsch goedvinden tot stand gekomen, een
waarborg geeft voor de duurzaamheid der ver
betering
en noodigt bp deze de patroons dringend
uit, zicb niet tegen een noodzakelijk geble
ken loonsverhooging te willen verzetten, ten
einde te voorkomen, dat een gerechtvaardigde
verbittering der gezellen hen aansprakelijk zal
moeten stellen voor de gevolgen, die uit een
verkeerd opgevat eigenbelang zouden kunnen
voortspruiten."
Op een door die vereeniging en de anti-
revolutionnaire lypografen-vereeniging gehou
den vergadering, waarop de verschillende chefs
van drukkerjjen te Amsterdam waren uitge-
noodigd, is met bpna algemeene stemmen in
beginsel besloten, dat men een minimum loon
zal vaststellen van 20 cents per uur voor let
terzetters, die hun werk goed verstaan, en dat
de regeling van loonen voor overwerk en nacht
werk, evenals Zondagsarbeid, bjj eene nadere
bespreking zal worden vastgesteld.
Te Amsterdam is thans opgericht de Nederl.
Vereeniging van Boekdrukkerspatroons. 24
Amsterdamsche firma's, waaronder de grootste
inrichtingen, traden als lid toe.
Het bestuur zal zich onverwjjld in verbin
ding stellen met alle boekdrukkerspatroons in
Nederland.
Naar de telegrammen der laatste dagen te
oordeelen, hebben wp nu dan toch werkeljjk
op Lombok succes, zegt het. Vad. Als zoodanig
beschouwen wjj ook het sneuvelen van den
Troonopvolger, waardoor de keuze tusschen
handhaving van het Vorstenhuis en recht-
streeksch bestuur veel eenvoudiger wordt. Wil
men handhaving van het Yorstenbestuur, dan
is wel een eerste voorwaarde, dat er een Vor
stentelg is, dien ,-uen met vertrouwen op den
heerscherszetel kan brengen, gelpk het geval
was in Manipore, waarop men zich heeft be
roepen handhaving van een Vorstenhuis, waar
geen vorst meer is, -heeft geen zin.
Tegen het rechtstreeksch bestuur behoeft
men te minder op te zien, omdat het schrik
beeld van de groote kosten, waarmede ge
schermd werd, ongegrond ia. Terecht is dit
aangetoond door den heer Kielstra in het
Hbdl, die Bali en Palembang aanhaalt als
voorbeelden, dat juist het directe bestuur onze
inkomsten doet stjjgen, terwjjl bjjv. Borneo's
Westkust met het overal heerschend zelfbe
stuur financieel een lastpost is. Dat Lombok,
een klein landje met naar hetschpnt vrucht
baren grond, op den duur een lastpost zou
zpn, is niet aanneemljjk, en de bestuursuit-
gaven bjj direct bestuur kunnen niet veel
meer kosten dan bp indirect bestuur, dat bjj
de daar bestaande verhoudingen toch zeer
zeker een zorgvuldige en voortdurende con
trole in zich zou sluiten.
Over de onvermpdelpkheid der expeditie kan
men verschillend bljjven denken, maar hoe,
nu het er eenmaal toe gekomen is, een andere
uitweg is te vinden dan rechtstreeksch bestuur,
verklaren wp niet te begrppen. Ook moeten
wp ten sterkste opkomen tegen beschouwingen
als in Het Dagblad het Amsterdamsche
waarin de expeditie vergeleken wordt met die
naar Plores, de heeren Van Houten en Cremer
om hun veranderde houding worden gegispt,
en de Baliërs tegen de besehuldiging van
verraderljjk te hebben gehandeld worden in
bescherming genomen. Naar Flores gingen wjj
om tin te zoeken, naar Lombok om een schan
delijk onderdrukte bevolking, die ons om uit
redding smeekte uit den nood, te hulp te
komen ziedaar een niet geheel onbeteekenend
verschil. En hoeveel sympathie men moge heb
ben voor menschen, die hun land verdedigen,
men mag niet vergeten, dat de Baliërs niet
hun land, maar het door hen overheerschte
en onderdrukte land verdedigen, en dat zjj ons
hebben aangevallen, nadat zp zich volledig
hadden onderworpen.
Als men behoefte gevoelt het wierookvat te
zwaaien voor de vpanden van Nederland, dan
kan men nog wel waardiger subjecten vinden
dan deze heeren.
Bjj kon. besluit
is dr J. van der Hoeven, te Rotterdam, be
noemd tot ridder in de orde van den Neder-
landsche Leeuw,
is aan Ch. Th. Weide er, eervol ontslagen
apotheker der 2e klasse van het Ned.-Indisch
leger, de bevoegdheid van apotheker verleend.
Joh. Messaert en Röntgen zullen samen
een tournée door Nederland maken. Zp treden
op te Haarlem, Den Haag, Hilversum, Rotter
dam, Utrecht, Leiden, Hoorn, Breda, Gronin
gen, Deventer, Zwolle, Arnhem en Njjmegen.
Zouden zp Middelburg niet met een bezoek
vereeren
Het gezelschap van den Tivoli-schouw-
burg te Rotterdam, dir. de hh. Jan C. de Vos
en W. van Korlaar, heeft het uitsluitend recht
van opvoering voor Nederland verkregen van
een nieuw stuk van den heer W. G. van
Nouhuys, die drie jaren geleden zoo ge
lukkig debuteerde met Eerloos en daarna
een in ons land maar zelden geëvenaard
succes verwierf met Het Goudvischje, welk
werk bijna honderd malen is vertoond. Het
stuk is getiteld In Kleinen Kring en telt
vier bedrjjven. De directie durft de meening
uit te spreken, dat In Kleinen Kring wederom
een belangrpke schrede voorwaarts is van de
zen begaafden schrjjver. Twee jaren lang
heeft hjj er aan gewerkt en hjj is er, naar
hare meening, in geslaagd een tooneelspel te
8c.hrpven, Idat tot de beste onzer Hollandsche
dramatische litteratuur behoort.
Door en door Nederlandsch is dit werk in
de goede beteekenis. Vol Nederlandsche satire
en humor, vol menschen- en tooneelkennis".
Zondag opende het Vlaamsche Theater
te Brussel het winterseizoen met een nieuw stuk
van Nestor de Tière, de Wilde Lea. Een hart
stochtelijk en somber drama wordt het in
Brusselsche bladen genoemd, dat nog meer
dan Liefdedrift en Roze Kate de realistische
strekking van den schrjjver kenmerkt.
De opvoering was een succes voor Nestor de
Tière en voor Julia Cuypera in de titelrol.
Als eene bijzonderheid meldt het School
blad dat als deskundigen by de akte-examens