N°. 234.
137° Jaargang.
1894
Donderdag
4 October.
Is. VAN HOUTE
Middelburg 3 October.
Deze ffourant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën 20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens "alle'
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50
iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Reclames 40 cent per regel.
groote weg van Ampenan naar Tjakranegara
MIDDELBURGS
COURANT.
Tkemometer.
Middelburg 3 Oct. 8 a. vm. 51 gr.
tn. 12 u. 59 gr., av. 4 tl 57 gr. F.
Verwacht O. wind.
Agenten te VhssingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Boltjit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KruiningenF. v. d. Peul, té ZierikzeeA. C. de Mocij,
te TholenW. A. van Nzeijwenhudzen en te Terneuzen: M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën
i aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Jan Ditmab, te Eotterdam, db Gebb. Belineante, te 's Gravenhage, en A. de La Mar Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daitbe Cxe., John F. Jones, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te éém nuf
aan het bureau bezorgd zijn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen^
Voor de verkiezing voor een lid der Pro
vinciale staten in het district Sluis, op Dins
dag 9 October a., betelec' *i) aan den htter
burgemeester van Oostburg en oud-lid dier
Staten.
Een adres-beweging te tliddelbnrg
De ondergeteekenden noodigen ouders, voog
den van schoolgaande kinderen, en belang
hebbenden in het lager onderwjjs onzer ge
meente uit, om onderstaand adres te teekenen.
De ljjsten liggen van af heden ter teekening
bjj de boekhandelaren Altorffer, VanBenthem
Jutting en Den Boer.
Bjj de eerstkomende gemeenteraads-verga-
dering zal het adres ingediend zijn, zoodat
slechts enkele dagen de gelegenheid openstaat
om te teekenen.
M. G. BoassoN.
J. C. Bolle.
M. J. de Witt Hamer.
J. A. van Hoek.
P. W. H. de Kan.
F. M. Wibaut.
C. Ir. van Woeldeben.
Middelburg 3 October 1894.
Dit adres, van welks inhoud wjj gisteren ge
deeltelik melding maakten, luidt in zjjn ge
heel als volgt
»Wjj ondergeteekenden, belangstellenden in
het lager en meer uitgebreid lager onderwjjs,
geven bjj dezen aan uwen geachten raad te
kennen, dat wjj .net mee.' dan gewone belang
stelling kennis hebben genomen van de ge-
meentebegrooting voor bet dienstjaar 1895,
die den 5 September 1894 is aangeboden.
Waar verschillende uitgaven stjjgende zjjn,
waaronder wjj op de subsidiën van het burg.
armbestuur wjjzen, in 1894 toegestaan f 35080,
voor 1895 begroot op f 37510, waar bovendien
de gemeente als exploitant der duinwaterlei
ding alsnog te kampen heeft met een nadee-
lig saldo, dat in afwjjking van de twee voor
gaande jaren niet meer wordt gerekend als
te behooren tot de oprichtingskosten, is bet
geen wonder, dat de dienst voor 1895 niet
met dezelfde middelen kan gedreven worden
die voor 1894 voldoende waren.
Tot onze spjjt ziet bet dag. bestuur de ge
meentehuishouding donkerder in dan wjj uit
de cjjfers kunnen opmaken, en geeft het onder
hoofdst. Ill, afd. II, art. 1 der memorie van
toelichting eene beschouwing, die wjj niet
alleen niet deelen, maar waarvan wjj ten
zeerste betreuren, dat zjj, voor zoover zjj be
trekking heeft op art. 1 en art. 10 der Veror
dening II tot regeling van het lager onderwjjs,
door uwe geachte vergadering wordt gedeeld.
Eeeds den 12 Sept. gaf de raad zjjn sanctie
aan een voorstel, welks strekking het publiek
eerst den 5 Sept. uit de memorie van toe
lichting kende. Zonder dat belanghebbenden
behoorljjk in de gelegenheid waren om uwe
vergadering met gepasten eerbied hunne mee
ning over de gevolgen van het voorstel te
doen toekomen, werd besloten om de hoofden
der scholen A, B en C van contróleerende
hoofden tot klasse-onderwjjzers te maken, en
het maximum aantal kinderen per klasse op
60 te brengen. Alsnog bljjft ons de hoop,
dat de raad vrjjheid vinde om het besluit,
hetgeen het dageljjksch bestuur betitelde als
niet in het voordeel van het onderwjjs, in
eene meer volledige vergadering andermaal in
discussie te brengen, ten einde het gewichtige
vraagstuk der volksschool worde behandeld
met den ernst, dien het waard is.
Consequent is het dageljjksch bestuur in
zjjne memorie om, tegeljjk met bezuiniging
van 't onderwjjs in scholen A, B en C, uwe
geachte vergadering den weg te wjj zen, hoe
eene combinatie der scholen D, E en G der
gemeente een financieel voordeel aanbrengt,
dat voor de toekomst niet minder dan op
7500 's jaars wordt geschat, al zal het in de
eerste twee jaren vermoedeljjk slechts f 5500
bedragen.
Bjj de behandeling der begrooting zal deze
toelichting, in verband met de uitgaven voor
school D, E en G, ongetwjjfeld een onderwerp
van discussie uitmaken. Wjj nemen bjj deze
de vrjjheid uwe geachte vergadering onze
zienswjjze te doen kennen.
Overtuigd als wjj zjjn, dat uwe vergadering
het onderwjjs een warm hart toedraagt, komt
het ons onnoodig voer te herhalen, wat reeds
duizendvoud is gezegd, dat goed en degeljjk
onderwjjs noodzakeljjk is voor alle rangen en
streden dor -maatschappjj. Met medewerking
van den staat, wjj denken hier aan de R. ri. B.
school met 5jarigen cursus, aan de leerschool
met 350 leerlingen, is het den raad tot nu
toe mogeljjk geweest om het openbaar onder
wjjs naar behooren te behartigen. Wjj zjjn
thans in 't bezit van éen jongensschool ter
opleiding voor R. H. B. school en gymnasium
en éen, kort geleden nog twee, opleidings
scholen voor meisjes voor de school van meer
uitgebreid lager onderwjjs ("tot 1885 Hoogere
burgerschool, door intrekking der rjjkssubsidie
opgeheven). Dat organisme werkt gezond, de
resultaten bewjjzea nog jaarljjks, dat de in
richtingen aan de verwachting volkomen be
antwoorden. Bedenken wjj daarbjj, dat de
overgroote meerderheid dier kinderen, de
jongens allen, met intellectueelen arbeid hun
brood zullen moeten verdienen, dan zal het
uwe vergadering begrjjpeljjk voorkomen, dat
belangstellenden in het onderwjjs hunnerzjjds
hetgeen in de memorie van toelichting als
bezuiniging wordt aangegeven, met den noodi
gen ernst hebben overwogen.
Ons houdende aan cjjfers komt het ons be-
denkeljjk voor, dat, in stede van een met
veel moeite en ernstig overleg door de feiten
deugdeljjk bevonden systeem van scholen af te
breken, door het dageljjksch bestuur eene
poging wordt verzuimd, om met eene nieuwe
wjjze van schoolgeldheffing een resultaat te
verkvjjgen, dat het voor de gemeente financieel
mogeljjk maakt om te behouden wat practisch
is gebleken uitstekend te zjjn. Bekjjken wjj
de cjjfers nader, dan bljjkt, dat school D, E
en G aan de gemeente bruto kosten f 21181,
dat er aan schoolgelden worden betaald
f 6841, zoodat jaarljjks genoemde scholen
f 14340 kosten.
Volgens verordening, regelende het school
geld,'v&n 25 Juli 1894 bedraagt het schoolgeld
op school D f 20 en f 30, op school E f 30
en f 40 en op school G f 60.
Volgens art. 46 der wet op het lager onder
was wordt voor ieder schoolgaand kind, be
houdens uitzonderingen, schoolgeld geheven.
De invordering wordt geregeld door eene
plaatseljjke verordening, met dien verstande,
dat het schoolgeld voor geen kind meer bedrage
dan hetgeen voor het onderwjjs van dat kind
kan geacht worden voor rekening der gemeente
te bljjven.
Volgens art. 45 wordt door het rjjk over
elk dienstjaar eene bjjdrage verleend, die
echter niet in aanmerking komt voor scholen,
waarvan de opbrengst der schoolgelden eene
inkomst oplevert van gemiddeld tachtig gulden
of meer per leerling en per jaar.
Rekening houdende met deze gegevens heb
ben wjj de eer u het volgende systeem van
progressieve schoolgeldheffing aan te bevelen
en veroorloven ons tevens het financieel resul
taat er bjj te voegen, berekend naar het aan
tal leerlingen in het 4e kwartaal 1894.
Voor school E, hoofd de heer Blankert.
A B G*)
KI. 3 (f 501— 600) 4 f 8 32
4 601— 700) 1 15 15
5 701— 800) 1 15 15
6 801— 900) 1 15 15
7 901— 1000) 3 20 60
8 1001— 1200) 13 25 325
9 1201— 1400) 7 30 210
10 1401— 1700) 3 40 120
11 1701- 2000) 5 40 200
12 2001— 2500) 3 50 150
13 2501— 3000) 5 50 250
14 3001— 3500) 4 60 240
»15 3501- 4000) 4 60 240
»16 4001- 4500) 1 60 60
17 4501— 5000) 1 60 60
19 6001— 7000) 6 60 360
20 7001— 8000) 2 60 120
21 8001—10000) 2 60 120
22 10001-12000) 1 60 60
24 14001—17000) 2 60 120
26 20001—24000) 1 60 60
29 32001- 40000) 1 60 60
Buiten de gemeente 3 60 180
Niet te zien in den H. O. 2 30 zx 60
Leerlingen. 76 f 3132
Thans bedraagt het schoolgeld 2481
Geeft eene vermeerdering 651
De school kost aan de gemeente f 5796
Bjjdrage van het rjjk f 900 met
verhooging1125
Bljjft. f 4671
zoodat de kostende prjjs per kind bedraagt
ruim f 60. Hooger dan dit bedrag kan vol
A duidt aan Hoofdelijken Omslag, B getal leer
lingeu ea C schoolgeld.
gens art. 46 der wet het schoolgeld niet
worden geheven.
Voor school D, hoofd mej. Tiggelaar.
A 1*- C*}
KI. 2 (f 401- 500) 1 f 8 f 8
4 601- 700) 1 v 15 15
5 701— 800) 3 15 45
6 801— 900) 2 15 30
7 901— 1000) 3 20
8 1001— 1200) 2 25 50
9 1201— 1400) 4 30 120
10 1401— 1700) 1 40 40
11 1701- 2000) 7 40 280
12 2001— 2500) 6 50 300
13 2501— 3000) 4 50 200
V 14 3001— 3500) 4 60 240
15 3501- 4000) 4 70 280
18 5001— 6000) 4 70 280
19 6001- 7000) 3 70 210
20 7001- 8000) 1 70 70
21 8001—10000) 3 70 210
26 20001—24000) 1 70 70
Buiten de gemeente 1 60 60
Niet na te zien irv den
Hoofd, omslag 2 30 60
Leerlingen
f 2628
1450
57
Thans bedraagt het schoolgeld
Geeft een vermeerdering f 1178
De school kost aan de gemeente f 5000,
waaronder f 100 huur aan de godsh.
Bjjdrage Rjjk met verhooging 1100.
Bljjft dus voor gemeenterekening 3900,
zoodat de kostende prjjs per kind per jaar
kan gesteld worden op f 70 vandaar dat wjj
op deze school voorstellen de progressie na de
15de klasse te eindigen, overtuigd als wjj zjjn,
dat de meergegoeden zich gaarne nog ruimer
bjj dragen zouden getroosten bjjaldien de wet
het toeliet.
Voor school E, hoofd mejuffrouw Van Slee.
A B C*)
Kt. i—3 301»- - 0 8 f Nihil
3—6 601— 900) 0 15
7 901— 1000) 3 20 60
8 1001— 1200) 1 25 25
9 1201— 1400) 1 30 30
11 1701— 2000) 10 50 500
12 2001— 2500) 5 60 300
13 2501— 3000) 4 70 280
14 3001— 3500) 4 80 320
15 3501— 4000) 1 90 90
16 4001— 4500) 2 100 200
18 5001— 6000) 3 120 360
20 7001— 8000) 2 120 240
21 8001—10000) 5 120 600
24 14001—17000) 2 120 240
26 20001—24000) 1 120 120
29 32001—40000) 1 120 120
Buiten de gemeente 3 100 300
Niet te zien in de H. O. 2 60 120
Leerlingen 50 f 3905
Thans bedraagt het schoolgeld2910
Geeft eene vermeerdering f 995
De school kost aan de gemeente f 10.485
Bjjdrage van het rjjk met verhooging 750
Bljjft voor [gemeente-rekening f 9735,
zoodat de kostende prjjs per kind per jaar
bedraagt f 192. Volgens art. 45 der wetl.o.
mag, om de rjjksbjjdrage te kunnen behouden,
voor 50 leerlingen de totale opbrengst der
schoolgelden niet meer bedragen dan f 4000,
zoodat een hooger schoolgeld dan 120 in de
hoogste klasse door de wet wordt tegengehouden.
Naar wjj vertrouwen zjjn de genoemde cijfers
juist en geven dus tot resultaat, dat de scholen
D, E en G aan de gemeente 18.306 kosten,
terwjjl aan schoolgelden te heffen zjjn ƒ9665,
zoodat de scholen de gemeenterekening belas
ten met f 8641, een sper, dat ongetwjjfeld
lager is, dan het zal bedragen met de tegen
woordige schoolgeldheffing, indien de scholen
in een nieuw te stichten lokaal vereenigd zjjn.
Ter nadere aanbeveling eener progressieve
schoolgeldheffing hebben wjj de eer in het
midden te brengen
I. dat sedert 8 Mei 1891 in Goes de pro
gressieve schoolgeldheffing is ingevoerd op
den grondslag, zooals wjj hebben aangegeven,
en daar aan de verwachting beantwoordt;
II. de erkenning der noodzakeljjkheid dat
de scholen D, E en G voor een ieder toegan-
keljjk moeten zjjn en daardoor meer nut
stichten dan tot heden
III. den ongewenschten toestand van de
bevoorrechting der meergegoeden
IV de eenige mogeljjkbeid om een systeem
scholen te behouden, dat in de practjjk sedert
jaren is gebleken goede resultaten te geven.
Mocht uwe raad met de voorgestelde pro
gressie genoegen kunnen nemen, dan zullen
ongetwjjfeld de scholen D en E geen finan
oiëel bezwaar meer opleveren, hetgeen niet
dadel jjk kan worden gezegd van school G.
Toch hebben wjj de overtuiging dat Mid
delburg onmogeljjk eene inrichting, als school
G is, missen kan en ruim de onkosten waard
is, die de gemeente zich alsnog daarvoor ge
troost. Bovendien zjj het ons veroorloofd te
wjjzen op de volgende punten
I. Niet 't onderwjjs in de eerste plaats maar
de uitgaven voor armenzorg en dito voor rijks
aangelegenheden in engeren zinals kosten
voor verkiezingen, scbutterjj, politie etc. etc.
hebben eene wanverhouding in de financiën
der gemeentehuishouding gebracht, die Mid
delburg deelt met bjjna alle steden, en naar
te verwachten is zal binnenkort aan den on-
houdbaren toestand van rjjkswege een eind
komen.
II. Meer dan vroeger bestaat er vooruitzicht
dat rjjkssubsidie voor H. B. scholen voor
meisjes bjj de wet zal worden geregeld; in de
troonrede van September jl. werd zjj in voor
uitzicht gesteld.
Met 't oog op de bekende denkbeelden van
den tegenwoordigen minister van binnenland-
sche zaken ten opzichte der positie der vrouw
in de maatschappjj is het vrjj zeker, dat Z. Exc.
deze gelegenheid zal waarnemen om bjj de
wet te doen regelen, wat weleer bjj koninkljjk
besluit was aangenomen, doch dat helaas tot
groote schade van het meisjesonderwjjs slechts
enkele jaren van kracht bleef.
III. Ten onrechte wordt beweerd, dat meisjes
desverlangd toegang kunnen verkrjjgen tot
het gymnasium en de R. H. B. school voor
jongens. Immers, al is het gymnasium eene
stedeljjke instelling, inrichting en doel daarvan
is nooit geweest veel meisjes toe te laten,
omdat de ruimte der lokalen het zouden ver
bieden. Ook zullen slechts enkele meisjes
gebaat zjjn met een onderwjjs, dat tot doel
heeft voorbereiding voor de academie.
De toegang tot de R. H. B. school is slechts
te verkrjjgen met verlof van den minister van
binnenlandsche zaken. Wordt het door eene
of andere reden wenscheljjk geacht om den
toegang der rjjks H. B. school voor meisjes te
sluiten, dan ligt het buiten de macht uwer
vergadering een dergeljjhen maatregel te voor
komen.
Nog breDgen wjj onder uwe aandacht enkele
maatregelen, die in 't voordeel zouden zjjn der
gemeentescholen, of die van gunstigen invloed
kunnen zjjn op de gemeentebegrooting der
eerstvolgende jaren.
I. Bjj bet jaar is het aantal kinderen der
meergegoeden op de leerschool der Rjjks kweek
school klimmende, zeer tot nadeel van ouders,
voor wie een schoolgeld van ruim f 6,— het
maximum van draagkracht is, en tot niet
minder schade voor het bezoek op scholen D
en E, en bjjgevolg voor de gemeente-financiën.
Een verzoek door uwe vergadering aan de
regeering om den toegang van de leerschool
bjj voorkeur te gunnen aan de kinderen der
kleine burgerjj zou zoowel leerschool als den
scholen D en E ten goede komen.
II. Ten einde de jaarljjksche uitgaven te
verminderen zou ook een verzoek aan de re
geering kunnen worden gedaan om de afbe
taling van het verschuldigde volgens de over
eenkomst van 23 Februari 1866 voor haven en
kanaalwerken, thans nog bedragende ruim
f 300.000, te verdeelen over langer tjjdsverloop.
III. De scholen te voorzien van bruikbare
waterclosets, ten einde 't waterverbruik voor
1895, geraamd op f 5500, te beperken, opdat
het onderwjjs geen gevaar loope door het water
te worden verzwolgen.
Door het vorenstaande meenen wij te heb
ben aangetoond, dat het mogeljjk is de be
staande inrichtingen van onderwijs te behouden
zonder storing in de verhouding tusschen inkom
sten en uitgaven van de gemeente. Met vertrou
wen verzoeken wjj daarom uwe vergadering
lo. in te trekken uw besluit van 12 Septem
ber, waarbjj is aangenomen het voorstel van
burgemeester en wethouders van 31 Augustus
jl, hetwelk ten gevolge heeft, dat de hoofden
der scholen A, B en O, in plaats van contro-
leerende hoofden, zooals zjj steeds zjjn geweest,
voortaan een klasse moeten onder wjj zen, en
dat 't maximum leerlingen voortaan 60 zal
zjjn in plaats van 50, en
2o. niet aan te nemen het voorstel van het
dageljjksch bestuur tot combinatie van de
scholen D (hoofd mej. Tiggelaar), E (hoofd de
heer Blankert) en G (hoofd mej. van Slee)."
Bjj het bericht, dat de troonsopvolger van
Lombok op 29 Sept. gesneuveld is teekent het
N. v. d. D. aan
Er moet uit volgen, dat de Kroonprins, Ratoe
Agoeng Agoeng K'toet Karang Asem, zooalB
hjj met zjjn volledige titels heet, bjj den aan
val op Zaterdag deel heeft genomen aan de
wanhopige amok, dat onder den naam van
pjo e p o t a n bekend is. Dik wjj Is geschiedt dit
onder aanvoering van den vorst zelf, die, na
zjjn vrouwen en kinderen gekrist te hebben,
in het wit gekleed, zich met eenige honderden
volgelingen in den dichtsten drom der vjjan-
den stort.
Ia den regel zjjn de vorsten slechts toeschou
wers van het gevecht, maar in zulk een
uiterste geval nemen zjj daaraan deel, en dan
met volharding. Het is onteerend voor de
hoofden om te vluchten, zoo zjj eenmaal hand
gemeen geworden zjjn.
In het Bat. Nbl. vindt men de volgende
schetsteekening van het overrompelde bivouac
in Tjakra Negara, die een zeer aanschouwelijke
voorstelling geeft van de gewaagde situatie,
waarin onze troepen daar gelegerd waren.
Het bivouac was dus, zooals men ziet, aan
de vier hoeken ingesloten door lustverblijven,
nog door de Baliërs bewoonden men be
grijpt nu wat een moordende uitwerking een
beschieting van uit die muren hebben moest,
maar men begrjjpt nog niet hoe men er toe
kwam op die plaats zjjn bivouac op te slaan.
Op ditzelfde terrein is het dan ook geweest,
dat de colonne van Lawick van Pabst het zoo
deerljjk heeft moeten ontgelden, toen zjj op
haar terugtocht uit de binnenlanden den
grooten weg naar Ampenan passeerde en dus
ook tusschen die verraderljjke muren door moest.
Het boren van die schietgaten houdt de
zegsman van het Bat. Nbld intusschen niet
voor het werk van een enkelen nacht doch er
moet, naar bjj onderstelt, zelfs zeer lang aan
gewerkt zjjnalleen maar waren de Baliërs
leep genoeg, om de buitenste kalklaag op alle
doorboorde punten onaangeroerd te laten, tot
den nacht, dat alles voor den overval gereed was.
Bjj kon. besluit
is aan J. de Visser, geneesk undige, thans te
Leiden, op zjjn verzoek, eervol ontslag verleend
als plaatsvervangend lid van den geneeskun
digen raad voor Zeeland en Westeljjk Noord-
Brabant
is aan jhr. mr. L. B. C. L. van Sasse van
Ysselt, op zjjn verzoek, een eervol ontslag ver
leend uit zjjne betrekking van auditeur-mili
tair in het tweede militaire arr., standplaats
's Hertogenbosch, onder dankbetuiging
is de eerste-luitenant W. N. A. de Vos, van
het 3de reg. inf., wegens tjjdeljjke ongesteld
heid, op non-activiteit gesteld.
Uit Amsterdam schrjjft men ons:
Waren er wellicht nog die meenden, dat de
scheiding en scheuring, in het kamp der sociaal
democraten ontstaan, enkel een spiegelgevecht
was tusschen sommige hoofden en woordvoer
ders, en dat, aangezien toch allen op de hoofd
punten van het programma het eens zjjn, die
scheuring wel geen groote proportiën zou
aannemen, ja, dat vereeniging wel mogeljjk
was, zjj die Maandag avond de eerste
openbare vergadering van de dissentieerde
sociaal-democratische arbeiderspartij in Con-
stantia bjj woonden, hebben eerst eens een
goed denkbeeld kunnen bekomen van den
wrok, deD njjd, den geïncarneerden haat, die
de volgelingen van Domela en Cornelissen, van
Hermans en Hartorf koesteren tegen de hoofden
der parlementaire socialisten als dr Vitus
Bruinsma en Van Zinderen Bakker, Helsdingen
en Vliegen, Schaper en Troelstra.
Het mocht een waagstuk heeten van de
parlementairen, om in het gebouw op de Ro
zengracht, dat de revolutionnairen als hun
vergaderlokaal beschouwen, en waarin dan
inderdaad ook menig onzalig plan gesmeed
of tot rjjpheid gebracht wordt, eene openbare
bjjeenkomst tegen 5 ct entrée uit te schrjjven,
met het doel om personen uit het kamp der
revolutionnairen naar dat der parlementairen
over te brengen. Dat die toeleg geheel mis
lukken zou, was te voorzien. Doch Vliegen c.s.
hadden tot wachtwoord gekozenden Leeuw
(Domela) in zjjn eigen kamp (Constantia) be
