N°. 233. 1376 Jaargang. 1894 Woensdag 3 October. Is. VAN HOUTE Middelburg 2 October. Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2. Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel, zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager. Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle' dankbetuigingen, van 17 regels 1.50 iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Reclames 40 cent per regel. I De Schouwburg te Middelburg. ONDERWIJS. KERKNIEUWS- UIT STAD EN PROVINCIE. (01IHM. Thernoiaeter. Middelburg 2 Oct. 8 u. Tm. 51 gr, m. 12 u. 60 gr., av. 4 u. 59 gr. O. wind. Verwacht N. Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mïstdagh Zoon, te GoesA. C. Boltjit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KruiningenF. y. d. Peijd, te ZierikzeeA. C. de Mooi/, te Tholen: W. A. van nmuwenhdijzen en te Terneuzen: M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën F. aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgji Van Ditmab, te Botterdam, de Gebb. Beuntante, te 's Gravenhage, en A. de La V'» Azn., te Amsterdam. Hoofdagenten voor het Buitenland; te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Datjbe Cie., John F. Jonbs, opvolger. Advertentie» moeten des namiddags te éém nu aan het bureau bezorgd zgn, willen zjj des avonds nog worden opgenomenj Voor de verkiezing voor een lid der Pro- rakingen vinciale staten in het district Sluis, op Dins dag 10 October a., bevelen wi) aan den heer burgemeester van Oostburg en oud-lid dier Staten. Blijkens officieele mededeeling van den gouverneur-generaal zjjn bjj de krijgsverrich ting tegen Mataram, behalve de tweede-luit. H. Valkenburg, nog gesneuveld de sergeant H. Beneman, de fuselier W. Bjjkerk en 9 inland- sche militairen. Zwaar gewond is de eerste-luit. W. P. Broek man en dertig militairen heneden den rang van officier. Licht gewond zjjn de majoor A. A. van Blommestein, de tweede-luit. J. M. W. Groo- tenboer en H. G. E. Granpré Molière benevens 15 minderen. Dit bericht is voor het grootste deel in ons vorig nommer opgenomen. In de tweede editie meldden wjj nog dat bg het departement van koloniën Maandag namiddag van den Gouverneur-generaal van Nederlandsch-Indië ontvangen is het navol gende telegraphisch bericht: .Werkzaamheden tot versterking onzer stel ling in Mataram voortgezet; niet door vgand verontrust. Alleen werd peleton bg verkenning munitiemagazgn in nauwen gang door vgand beschoten, waarbg twee officieren en twee Europeesche fuseliers gesneuveld, een officier en vier Europeesche minderen zwaar en vgf Europeesche minderen licht gewond. Weder uit Mataram een veldstuk met voorwagen teruggebracht." De Maandag uit Oost-Indië ontvangen Indi sche bladen bevatten omtrent Lombok, weinig bgzonderheden die hier niet bekend zgn. Wg ontleenen daaraan alleen het volgende: De overvalling van de bezetting van Tjakra Negara geschiedde zóo onverhoeds, dat de officieren, die zich naar Ampanam konden doorslaan, meest in nachtgewaad en barrevoets daar zgn aangekomen. Behalve f 270,000 van de oorlogsschatting is een 30,000 verloren gegaan, zgn de de kassen der kwartiermeesters. Van verschillende kanten wordt verzekerd, dat generaal Van Ham en de le luit.-adju- dant Kotting in den slaap zgn afgemaakt. De legercommandant had aangeboden per- soonlgk de leiding der expeditie op zich te nemen, maar de gouverneur-generaal had dit aanbod niet aangenomen. De controleur Liefrinck, die juist op den dag, dat de ramp van Lombok te Batavia bekend werd, belast werd met de betrekking van assistent-resident voor de politieke aan- met het inlandsch zelfbestuur op dat eiland, bevond zich op het oogenblik van het gebeurde te Boeleleag, waarheen hg we gens ziekte vertrokken was. Door de vroeger gevormde Haagsche .voorloopige commissie" voor Lombok, voor zitter de heer A. L. Schmidt Jr., secretaris de heer D. A. Hooger, is aan de verschillende Lombok-comités, die zich op baar verzoek hebben gevormd, een schrgven gezonden, waarin zg mededeelt, dat zg hare taak aan het centrale comité, voorzitter generaal Van Zgll de Jong, heeft overgedragen. De prinses van Wied, geboren prinses Maria der Nederlanden, heeft f 1000 gegeven aan het centraal-comité tot hulpbetoon aan nagelaten betrekkingen van gesneuvelde en vermiste militairen in Indië. Op een adres, namens gepensioneerde oud- Atjehstrgders door een hunner tot den minis ter van koloniën gericht, waarin de wensch werd uitgesproken te mogen deelnemen aan de krijgsverrichtingen op Lombok, is door den minister, onder dankbetuiging voor de vader landslievende strekking van het adres, geant woord dat de beantwoording der vraag, welke troepen-afdeelingen naar het oorlogstooneel op Lombok zullen worden gezonden, behoort te worden overgelaten aan de Indische regeering dat deze voorsbands de uitzending van spe ciale troepenafdeelingen uit het moederland niet noodig oordeelt; en dat de actueele sterkte van het Indische leger en de gunstige resultaten der koloniale werving voor het oogenblik ook de vorming van afdeelingen, zooals de adressant die be doelde, niet vordert; dat intusschen van des adressants aanbie dingen erkentelgk aanteekening is gehouden. TWEEDK KAMKR. Arbeidswetgeving. Het wetsontwerp houdende bepalingen tot beveiliging van personen die in fabrieken en werkplaatsen arbeid verrichten, tegen ziekte of ongevallen, heeft in de afdeelingen der Tweede kamer tot breedvoerige beschouwingen aan leiding gegeven. Sommige leden keurden het af dat zulke ingrjjpende wetsontwerpen worden behandeld vóór dat eene nieuwe kiesrechtregeling is tot stand gekomen, welk gevoelen krachtige tegenspraak vond bjj hen, die voor het recht der tegenwoordige Kamer om hare bevoegd heden ten volle uit te oefenen opkwamen en meenden, dat der Regeering de onmisbare tgd tt vooorbereiding eener wetgeving op kies recht moet gelaten worden, en die het niet alleen het recht maar den plicht der Staten- Generaal achtten om intusschen mede te wer ken tot verbetering onzer wetgeving. Vele leden wenschten van de regeering te vernemen welke hare verdere voornemens zjjn ten aanzien van de politiek van sociale her vorming, een politiek, waartegen enkelen zich principieel verzetten, wegens de belemmering Binnen enkele dagen, Woensdag 10 October, zullen de deuren van onzen Schouwburg we der ontsloten worden voor het gezelschap van de heeren De Vos en Van Korlaar, die, als de deelneming der abonnements voorstellingen vol doende bljjkt, wat wjj ons niet kunnen voor stellen dat niet het geval zjjn zal met Hecht op geluk en Harte vrouw het seizoen der avond-vermakelijkheden zal openen. De alles verjongende lente en zomer de laatste dit jaar nu wel geen van de beste hebben de gelegenheid geboden onzen schouw burg ook een verjongingskuur te doen onder gaan, die hjj sedert lang dringend noodig had, maar die door omstandigheden, welke dit vol komen billjjkten, steeds moest worden uitge steld. Eenmaal echter de zaak ter hand genomen hebbende, deden de eigenaren van het gebouw geen half werk maar werden èn van buiten èn van binnen op flinke en onbekrompen wjj ze de noodige veranderingen, alle verbeteringen, aangebracht. Bjj een bezoek aan den schouwburg zullen onze lezers daarover zelf hun oordeel kunnen vellen, maar toch achten wjj het niet ondien stig thans het een en ander omtrent de plaats gehad hebbende restauratie mede te deelen. Men schenkt daaraan dan van zelf meer de aandacht. Aan den voorgevel zjjn de beide vleugels ieder over eene breedte van 8.30 M. geheel afgebroken, van nieuwe fundamenten voorzien en weder opgemetseldhet geheel is verder gecement met blokwerk. Aan den zjj gevel Ejjde der Koepoort, is de fundeering gedeelte der industrie, die daarvan het gevolg moet zgn, terwjjl anderen meenden dat op dft ge bied door den wetgever ai.g voel te doen valt. Zoo noemde men de oprichting van kamers van arbeid, die dringend noodig waren en waartoe een ontwerp van regeeringswege niet kon uit blijven, omdat een der kamerleden het initia tief reeds had genomen. Gevraagd werd of de regeering voornemens is maatregelen te bera men tot pensionneering van oude en gebrekkige werklieden, en hoever de voorbereiding van dit ontwerp is gevorderd enkele leden hoopten dat in geen geval de patroons daarbij ver plicht zouden worden een gedeelte derpremiën daarvan te betalen. Enkele leden drongen aan op bescherming van de werkgevers tegen on rechtmatige behandeling van de zjjde der werk nemers. Eindelijk werd door sommige leden erop gewezen, dat bier te lande groote be hoedzaamheid ten aanzien van de sociale wet geving geboden is, omdat onze industrie geheel onbeschermd is tegenover de buiten- landsche concurrentie. Wil men de maatschap pelijk zwakken wetteljjk beschermen ten koste der industrieelen, dan dient ten bate onzer in dustrie de herziening van het tarief van in voer krachtig te worden ondernomen. Hier tegenover werd er opgewezen, dat het voorbeeld van de handelspolitiek van andere staten niet tot navolging schjjnt uit te lokken. Over de noodzakelijkheid en wenscheljjkheid van het thans ingediende ontwerp werd zeer verschillend geoordeeld. Terwjjl er waren die bet een uiting van ziekelijke philanthropie noemden om volwassen mannen tegen de ge varen van den arbeid te behoeden, wat alleen van staatswege kan geschieden voor personae miserabiles, en die het ontwerpjdus kenschets ten als tekortdoening aan de vrjjheid van arbeid, juichten vele andere leden daarentegen de algemeene strekking van het ontwerp ten zeerste toe en betuigden hunne instemming met de wederindiening. Het is een misken ning van de maatschappelijk afhankelijke po sitie der werklieden, te willen beweren, dat in dit opzicht de manneljjke meerderjarige ingezetenen voor zichzelf moeten zorgen. De wet van 1889 beschermde dan ook de vrouw niet omdat zjj tot le pesonae misera biles behoorde, maar omdat het tegengaan van overmatigen arbeid door de vrouw het alge meen volksbelang is te achten. Geheel dezelf de overweging moet leiden tot bescherming van den volwassen man. De aanneming van dit ontwerp gaf dan ook juist het voordeel, dat ondubbelzinnig in onze wetgeving het beginsel zou gehuldigd worden, dat de wetgever het recht heeft om, zoo noo dig, de contractsvrijheid te beperken in het belang van de maatschappelijke zwakken. Het verband, in dit ontwerp gelegd met de arbeidswet van '89, gaf tot velerlei besprekin gen aanleiding. Terwjjl sommigen de goede werking dier arbeidswet ontkenden en anderen meenden, dat die niet te loochenen viel, waren er leden, die ten zeerste betreurden, dat dit ontwerp is gemaakt tot een tweede schrede op den weg, waarop de arbeidswet de eerste was. Bepalingen ter bevordering der bygiène en veiligheid op de fabrieken behoorden thuis in de wet, regelende het toezicht op fabrieken van 2 Juni 1875. Er werd daarbjj op gewezen dat, met het oog op nieuw op te richten fabrieken, het ont werp bepalingen bad moeten bevatten, rege- Igk vernieuwd, terwjjl bet verzakte gedeelte van den achtergevel geheel is weggebroken en opnieuw met voldoende fundeering opgemet seld. De gevel aan de zjjde der gasfabriek is ook gedeeltelijk gecement. De kozjjnen met ramen en al het overige houtwerk aan de buitengevels hebben in de restauratie gedeeld, terwijl in de kap eenige versterking is aangebracht. Op het dak zjjn de houten kappen der scboorsteenen door jjzeren vervangen. In bet frontespies, dat een harp als eindi- gingsvorm draagt, wordt tusschen ornamenten, het volgende opschrift aangebracht*Castigat ridento Mores Schouwburg," Dit opschrift beteekent»Lachende of spelende verbetert zg (de komedie) de zeden." Treedt men het gebouw binnen, dan ziet men aan den ingang eene zeer goede verbe tering. De vestibule is ruimer geworden een deur rechts geeft toegang voor hen, die nog een kaartje moeten nemen zg, die daarvan reeds voorzien zgn, gaan recht door. Men loopt of staat nu niet meer, zooals vroeger, elkaar in den weg. Het plaatskaartenbureau is ge heel vernieuwd en aan de vooxzgde gebracht. Deze verbeteringen geschiedden wel eenigszins ten koste van de ruimte in de koffiekamer maar niemand zal zich daarover, dunkt ons beklagen. In de vestibule en in de gangen bezgden de loges zgn steenen parquetvloeren gelegd en de muren, zoowel boven als beneden en in de koffiekamer, zgn opnieuw gepleisterd. De uitgang aan de zgde van de Koepoort (nooddeur) is ook aanmerkelgk verbeterdde vlo8r, naar die deur leidende, welke vroeger veel verschil in hoogte had met den gangvloer, lende de goedkeuring, door de overheid aanl Zooals wg gisteren gemeld hebben heeft de plannen en teekeningen te geven met het Maandag prof. J. V. de Groot zgn professoraat in oog op de gezondheid en veiligheid der per sonen, die in de fabriek mooten verkeeren. Anderen meenden, dat dit punt bg eene her ziening van de wet van 1875 zou kunnen worden geregeld. In verschillende afdeelingen werd het be zwaar gemaakt, dat blgkens de geheele redac tie en inrichting van het tegenwoordige ont werp de samensteller zich veel te angstvallig aan de arbeidswet van 1889 beeft vastgeklampt; zg wenschen, dat het ontwerp geheel zou wor den omgewerkt en wat de techniek betreft van de arbeidswet geheel losgemaakt. Voorts werd bevreemding uitgesproken, dat niet ge- lgktgdig weder is ingediend het wetsontwerp tot regeling van toezicht op het gebruik van stoomtoestellen. In alle afdeelingen werd over de arbeidsin spectie ernstig gesproken. Terwgl men vrg algemeen uitbreiding van het aantal ambte naren noodzakelgk achtte, dacht men zeer verschillend over de wgze waarop dit zou moe ten geschieden. Terwgl sommigen de samen stelling aldus wenschten: een hoofdinspecteur, een beperkt aantal inspecteurs en een grooter aantal adjunct-inspecteurs, vond deze samen stelling van verschillende zgden bestrgding. Evenzeer bestond er verschil over de wen- schelgkheid om het toezicht op de stoomtoe stellen te doen samensmelten met de arbeid s- en fabrieksinspectie. Sommigen wenschten vrouwen te belasten met het toezicht en de uitvoering van arbeids- en veiligheidswetten. Van alle zgden werd de wénschelgkheid be toogd, dat de regeering hare voornemens ten opzichte der fabrieksinspectie zou blootleggen. Het stelsel van het ontwerp om aan het uitvoerend gezag de vaststelling der voorschrif ten, die in acht genomen moeten worden, over te laten, ontmoette ernstige bedenking bg vele leden, terwgl vele anderen partg voor dit stelsel kozen. Verscheidene leden wenschten echter in elk geval vooraf de maatregelen van bestuur te kennen en drongen op overlegging daarvan aan. Vrg algemeen had men overwegend bezwaar tegen de redactie en de uitwerking van het ontwerp. De artikelen zgn duister, de toe lichting geeft veelal geen licht en de gedach- tengang is moeilgk en gewrongen. Vele leden maakten er bovendien een ern stige grief van aan de regeering, dat zg dit ontwerp onveranderd heeft ingediend. be- Mej. W. Kirrwald van Middelburg is noemd tot onderwgzeres te Schoonhoven. Prof. D. Doyer te Leiden mocht Maan dag het voorrecht genieten de 25-jarige ver vulling te berdenken van zgn professoraat. Door verschillende officieele corporatiën begroet, ontving hg ook van vele andere zgden bewg- zen van sympathie. Zoo werd hem o. a. door dr R. R. Bglsma, uit Middelburg, vanwege oud- en tegenwoordige leerlingen aangeboden een schilderg van Roelofs, terwgl namens de tegenwoordige leerlingen het woord werd ge voerd door den beer J. Alma, vice-praeces der Ned. faculteit. is nu met dezen gelgk gemaakt en de toe gangsweg, mede onder bet noodige talud, op gelgke hoogte gebracht, zoodat van dezen uit gang nu zeer gemakkelgk gebruik kan gemaakt worden. Naast dien uitgang achter de beneden- loges zgn twee bewaarplaatsen voor kleeren gemaakt, natuurlgk voorzien van de noodige kapstokken. Thans gaan wg de zaal binnen. Deze is geheel en al gemetamorphoseerd. De borst weringen zgn alle in doffe kleuren beschilderd; tusschen bruine, blauwe en gouden ornamenten en bloemversieringen "zgn medaillons aange bracht, waarin kinderfiguren, die langs de beneden loges den dans, de schilderkunst, de poëzie, de muziek, de beeldhouwkunst en de architectuur voorstellen. Ter zgde van de ingangen vertoonen Pierrots en Harlekgns hunne lachende gezichten, terwgl voor de loge van den Commissaris der Koningin het Zeeuwsche wapen prgkt. De borstwering langs de bovenloges en galerg is geheel op dezelfde wgze behandeld, daar zgn de kinderfiguren symbolen van vroo- lgkheid, liefde, haat, droefheid, luiheid en vlugheid. In het midden prgkt het stadswapen. Verder is de geheele zaal, behalve een deel der galerg, geplafoneerd en in een grgsblauwe tint geschilderd, waartusschen lgsten in goud kleur een uitstekend effect makende Igst langs den bovenkant der zaal is eene voort zetting van de kroonlgst boven het tooneel Wanneer wg nu nog melden dat, in plaats van den steenen vloer met loopplanken, thans over bet geheele benedengedeelte der zaal een houten vloer is gelegd; dat in de stalles de stoelen en in het parket de onoogeljjke banken die, vooral wanneer men wat midden in zat, het verlaten en hernemen van zgne plaats zeer bemoeilgkten, zgn vervangen door klap- stoelen, waardoor de eerste rang aanmerkelgk vergrootdat verder de gordgnen bg de ingangen van het parterre zgn vervangen door flinke, goed sluitende tochtdeuren, dan kan men nagaan hoeveel gerieflgker en aangenamer dan voorbeen men thans beneden in de zaal zal zitten. Stellen wg ons nu voor, dat wg daar gezeten zgn en wenden wg ons oog naar het tooneel. Ook daar zgn groote veranderingen aan' gebracht. Allereerst trekt het voordoek de aandacht, dat thans een nieuw bergachtig landschap met waterpartg te zien geeft, tusschen draperieën in rood met goudboven en voor dat doek is verder een prachtig rideau gehangen, dat onder een mooie kroonlgst aan de zgde spiegels der waarheid te zien geeft, terwgl bet middenvak met engelenfiguurtjes is beschilderd. De beide kolommen ter weerszgde van het tooneel zgn in bruin marmer met gouden kapiteelen afgewerkt. Tusschen de kolommen is aan de eene zgde Shakespaere gehuldigd en de symboliek van het drama voorgesteld,terwgl aan de andere zgde Molière troont boven de muze der comedie, Is er in de zaal veel verbeterd en veran derd, ook op bet tooneel heeft men met de eischen van den laatsten tgd rekening gehou den door het doen maken van een drietal nieuwe decoratiën, zgnde een salon, een bur ger- en een hoerenkamer. Evenals op tooneelen van eersten rang- schouwburgen zgn deze decoratiën op een niet in het gezicht komend, karkas geplaatst de wgsbegeerte van den H. Thomas van Aquino aan de universiteit te Amsterdam aanvaard. Reeds lang vóór het uur van drieën waren alle zitplaatsen in de Aula ingenomen, zoodat velen zich met een standplaats tevreden moes ten stellen. Onder de aanwezigen waren opgemerkt een aantal leden van den Gemeenteraad, een groot aantal Roomsch-Katholieke geestelgken, het lid der Tweede kamer dr. Schaepman wiens binnentreden der zaal door vele aanwezigen met applaus werd begroet, monseigneur P. U. Snickers, aartsbisschop van Utrecht, monsg. O. J. M. Bottemanne, bisschop van Haarlem, beiden in vol ornaatde curatoren der Uni versiteit, waaronder mr. S. A. Vening Meinesz, burgemeester van Amsterdamde wethouders Van Lennep, Treub en Schölvinckeen aan tal hoogleeraren en de oud-hoogleeraren Boot, Gunning en Tilanus. De geheele galerg van de Aula was door studenten gevuld. De heer De Groot beklom het spreekge stoelte, gekleed in de gebruikelgke profes sorale toga en bef, en hield toen zgne rede over de wgsbegeerte van den H. Thomag van Aquino." In de G er. kerk te Gapinge is Zondag de heer A. Stegling als predikant bevestigd door den heer S. de Jager van Serooskerke, die preekte over 2 Tim. 215. 's Middags trad hg zelf op met een preek over Ex. 17 9. Aangenomen het beroep bg de Ned. Herv. gem. te Hoedekenskèrke door den heer J. ten Oever, pred. te Roden. Den trouwen bezoekers van de voorstel, lingen in onzen schouwburg in 't bgzonder en den tooneellief hebbers in 't algemeen zg de lezing van de hieronder als feuilleton geplaatste beschrgving van de in dat gebouw aangebrachte veranderingen bgzonder aanbe volen. Wg ontvingen het eerste nommer van het Dagbladdat onder hoofdredactie van de heeren J. de Koo en dr E. D. Pgzel en met medewerking van de verdere, vroegere redactie van de Amsterdammer verschgnt. In een hoofdartikel legt de nieuwe redactie haar programma bloot, dat geheel hetzelfde is als dat van 1883. Van de Amsterdammer, Dv. N.) ver scheen heden het eerste nommer na de af scheiding der vorige redactie met een hoofd artikel van den heer Treub over radicalen en radicaal-liberalen. De commissie voor de versiering van de Kousteenschen-, Koren- en Kinderdgk alhier, waardoor, ook omdat zg van boven geplafo neerd zgn, zg volkomen den indruk van een gesloten kamer geven en overeenstemmen met de proportiën van actrices en acteurs. Deze decoraties zgn o. i. en wg zagen ze slechts bg dag keurig mooi bewerkt en doen den decoratie-schilder, den heer J. Mie- dema van Rotterdam, die ze op het doek wierp en die ook het voorscherm met het rideau en de borstwering der loges penseelde, alle eer aan. Ook wat de verlichting betreft zgn veran deringen ten goede aangebracht door de firma J. A. Rincker Co. Met de beoordeeling hoe zg voldoet moeten wg wachten tot de eerste opvoering zal zgn afgeloopen. Eerst dan toch zal blgken of aan de eiBchen, die men tegen woordig op dit gebied stelt, is voldaan. Het schilderwerk in de zaal werd verricht door de firma F. Machenaud Jr en buiten door den heer W. Hegboer, het timmerwerk door den heer C. A. Goethals, terwgl de verbou wing volgens de plannen en onder leiding van den architect, den heer S. van der Megden, plaats had. De schouwburg werd in 1821 aangekocht door een veertiental Middelburgsche heeren, waarvan nog een der tegenwoordige eigenaren in de rechte lgn afstamt. Toen werd de schouwburg verbouwd en in den toestand ge bracht, waarin bfl zich tot vóór deze verbou wing bevond. Dat de laatste verbeteringen er bet hare zullen toe bg dragen om, meer nog dan vroeger, het comedie-lievend publiek naar bet Molen water te lokken, kan gerust als vaststaand beschouwd worden.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1894 | | pagina 1