N°. 2
137s Jaargang.
1894
Dinsdag
25 September.
en Feestdagen.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon-
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën 20 cent per regel. Bij abonnement Lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50
iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Reclames 40 cent per regel.
Middelburg 24 September.
Het Tooneel te Amsterdam.
in.
ONDERWIJS.
KERKNIEUWS*
UIT STAD EN PROVINCIE.
hmdeibi mm mmi
AdvertentiëH
Thermometer. j Agenten te YlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Bolttit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KruiningenF. y. d. Peijl, te ZierikzeeA. C. de Mooij, j
Middelburg 24 Sept. 8 u. vm. 59 gr. te TbolenW. A. tan Neeuwsnhuijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën I moeten des namiddags te éém uu*
m. 12 u. 66 gr., av. 4 u. 63 gr. F. j aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Dithar, te Rotterdam, db Gbbb. Bbliniante, te 's Gravenhage, en A. de La Mas Azn., te Amsterdam, j aan het bureau bezorgd zjjn, willen
Verwacht O. wind. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cm., Joh» F. Jobbs, opvolger.j zjj des avonds nog worden opgenomen^
Een heden door het Nieuivs van den Bag
omtrent Lombok ontvangen telegram luidt
„Te Tjakra Negara is een kruitmagazijn
van den vijand door een granaat getroffen
en ontploft. Volgens geruchten is Mataram
nagenoeg vernield. Duizenden pikols rijst
zijn verbrand. Ook in Tjakra is gebrek aan
rijst. De secretaris Valette vertrekt naar
Lombok."
Andere Hollandsche bladen melden het
volgende
„Te Ampanam 150 vaten buskruit ge
vonden, door vijand onder den grond ver
borgen. Pagasangan met goed gevolg be
schoten. Te Tjakra Negara had een ge
weldige ontploffing plaats, waarschijnlijk in
een kruitmagazijn van den vijand."
Bjj kon. besluit:
is aan jhr mr J. E. de Sturler, adjunct-com
mies aan het dep. van oorlog, een buitenlandsch
verlof van zes maanden buiten bezwaar van
's lands schatkist verleend, en jhr de Sturler
voornoemd tjjdeljjk toegevoegd aan het consu
laat der Nederlanden te Djeddah
is het koninklijk besluit, houdende benoeming
van mr L. Boekhout tot griffier bp het kan
tongerecht te Purmerend, op zjjn verzoek,
ingetrokken, en zjjn benoemdtot griffier bjj
het kantongerecht te Purmerend mr W. L. ten
Kate, thans griffier bjj het kantongerecht te
Oud-Bejjerland tot griffier bjj het kantonge
recht te Oud-Bejjerland mr E. J. C. Greven,
advocaat en procureur te Zwollen, tevens be'
éedigd klerk ter griffie van de arr.-rechtbank
aldaar
zjjn benoemd bjj de K. N. marine-réserve,
tot luitenant t/z. 2e kl. de heer P. J. Bakker,
tot adelborst le kl. de heer G. Botje en tot
buiteng. adelborst de heeren C. F. Noorden
dorp en S. J. de Jong
zjjn de volgende pensioenen verleend: aan
D. J. P. N. Gaymans, ontvanger der invoerr.
enz. en van den waarborg f 2534 D. W. Ch.
Veldhorst, ontvanger der dir. bel. f 2720 J.
van de Waereld, ontvanger der dir. bel. enz
f 19*7 T. EngelkeB, kommies ontvanger 2e
cat. bjj 's rjjks belastingen f 616
is benoemd tot boschwachter in het rent
ambt Breda C. J. Bakker, wonende in de ge
meente Ginneken en Bavel
is den eerste-luitenant W. A. P. F. L. de
Koek, van het 1ste regiment vesting-artillerie,
tjjdeljjk pensioen toegekend voor den tjjdvan
vjjf jaren en tot een bedrag van f450'sjaars.
In de St. Ct. is opgenomen het protocol
tusschen Nederland en de Vereenigde Staten
van Venezuela, dd. 20 Augustus 1894, tot herstel
der diplomatieke betrekkingen tuuschen beide
Staten.
De commissaris der koningin in Gelderland
is gemachtigd tot het bjj eenroepen van de
Staten dier provincie in buitengewone verga
dering op Dinsdag 9 October, om dan aan de
orde te stellen de verkiezing van een lid van
Gedeputeerde staten, in plaats van mrA. E, J.
baron van Voorst tot Voorst.
(Slot.)
Er was eenmaal een tjjd dat in Amsterdam
een komedie-gang een gebeurtenis was. Dit
dagteekent uit die dagen, waaraan wjj in den
aanvang van ons opstel herinnerden. Toen
verdeelden de komedie-liefhebbers hun uitgaan
tusschen den stadsschouwburg en het bekende
Salon des Variétés, waar tal van sterren hun
entrée maakten. Voor geringen prjjs, vjjf en
zeventig cent in vertering, zag men daar eerste
tooneelspelers en tooneelspeelsters goede stuk
ken opvoeren. Men kreeg degeljjke waar voor
weinig geld. De roem van dit Salon is, evenals
van alle wereldsche zaken, voorbjjgegaan. Toen
onlangs het vjjftigjarig bestaan van dit kunst
tempeltje herdacht zou worden, waren er
amper zooveel menschen als het jubeljaar aan
weeswat het meest te betreuren was voor
den krassen zeventigjarigen Judels, die een
harteljjke, grootsche ovatie verdiende en wien
wjj die gaarne hadden gegund, niet omdat
wjj met zjjn kunst zoo hebben gedweept, maar
wjjl hjj duizenden en duizenden door het
gansche land het leven heeft opgefrisoht en
veraangenaamd door zjjn humor en zjjn spel
Die feesteljjke voorstelling was, zegt men
te slecht voorbereid; de keuze van het stuk
voor die gelegenheid niet gelukkig. Wjj hopen
het voor Judelsdan is er geen reden voor
hem om in de slechte opkomst iets minder
aangenaams voor zichzelven te zien.
In die vroegere dagen datt bracht allee
JUetteren en Kunst.
Door de heeren Jan C. de Vos en W.
van Korlaar, directeuren van den Tivoli-schouw
burg te Rotterdam, is in Middelburg de
volgende circulaire verspreid
»M. M. Indien dit plan bjj onze vroegere
geabonneerden voldoenden steun vindt, zullen
wjj, in het komend speeljaar, weder zes abon-
nement8-voorstellingen geven in den hernieuw
den schouwburg ten uwent.
De eerste vertooning zou dan plaats kun
nen hebben op Woensdag 10 October e. k.,
den eersten avond waarop het gebouw voor
het publiek wordt opengesteld.
Bjj de keuze der volgende stukken zal zoo
veel mogeljjk rekening gehouden worden met
den zeer uiteenloopenden smaak der geabon
neerden en den wensch naar meer verschei
denheid in het repertroire.
Het gezelschap is voor dit seizoen als volgt
samengesteld
DamesAleida MulderRoelofsen, Aug.
Poolman, L. van Korlaar, N. van Westerhoven,
PoolmanHujjzers, Mina Sasbach, G. Faassen,
Van Rossum, E. Snjjders, e. a.
Heeren: Jan C. de Vos, Henri Poolman,
Alex. Faassen Sr., E. Erfmann, Alex. Faassen Jr.,
A. L. van den Heuvel, D. Holkers, M. van
Warmelo, Van der Does, e. a.
In het vertrouwen dat u, door het teekenen
op de ljjsten, die u voor dit doel zullen wor
den aangeboden, weder een bljjk van belang
stelling in onze onderneming zult willen geven,
hebben wjj de eer te zjjn", enz.
Is er voldoende onderstening, dan zou den
lOen October worden opgevoerd Hecht op
geluk, tooneelspel in drie bedrjjven naar het
Duitsch van Olga Woblbrück en Harten-vrouw,
bljjspel in éen bedrjjf van Max Bernstein.
Met groot genoegen mogen we berichten,
zegt het Weekbl. v. Muz., dat Seleneia het
muziekdrama van onzen talentvoller*, landge
noot E. von Brucken Fock, ter opvoering is
aangenomen aan het »Nederlandsch Lyrisch
Tooneel" te Antwerpen. Ook voor eene opvoe
ring door de Ned. Opera te Amsterdam, dir.
V. d. Linden, bestaat zeer veel kans.
De uitgaaf van een nieuw blad, onder
leiding van de heeren De Koo en verdere
leden der redactie van de Amst Dv. N.)
met 1° Oct. a. is verzekerd. Het blad zal Het
Dagblad heeten.
Ter herinnering aan zjjn tachtigsten
verjaardag 13 Sept. 1894 heeft Nicolaas
Beets de volgende dichtregelen in druk aan
zjjne vrienden toegezonden
Mjjn God, hier bid, hier schrei ik om,
Laat mjj en herfst en zomer derven,
Laat me in mjjns levens lente sterven,
Maar Heer geen wintersche ouderdom.
1836. No'aarsmigm«ring.
'k Beu in de vaag van 't leven niet
Bezweken
Mijn herfst en zomer bleven niet
Ontbreken
Is >wat mijn zomer heeft beloofd"
Gekomen?
Is aan mijn takken .bruikbaar ooft"
Vernomen
't Moest meer geweest zijn, zucht mijn ziel,
Waar zooveel dauw en zegen viel.
Mij is een zómeisi-be ouderdom
Geschonken,
En moed noch kracht, hoe hoog hij klom,
Ontzonken
Veel, heel veel liefde strooide een schat
Van bloemen
Op wat ik nu mijn afgaand pad
Moet noemen,
Maar dat mij van haar steun verzeld,
Haast niet doet voelen, dat het helt
Ik zal, al is het eind niet ver
Niet vreezen;
Daar is voor mij een lieve ster
Gerezen
Een ster die in geen duisternis
V erdwijnen,
Maar helderst waar het donkerst is
Zal schijnen,
Totdat haar licht versmelten mag
In dien nooit ondergaanden dag 1
Lof, eer en dank zij U, mijn God
Gegeven,
Voor al uw goedheên, heel mijn lot
En leven
Voor 't hoogste en heiligste uit uw schat
Verkregen!
Aan al wat me ooit heeft liefgehad
Mijn zegen 1
Mjjn zegen, dierbre \rouw en kroost,
Eu, als 't op scheiden gaat, Zijn troost 1
Max Halbe's drama Jeugd, dat in het
Raimond- en Volkstheater zou worden opge
voerd, werd door de censuur te Weenen
verboden.
Het Aegir-lied, waarvan de Duitsche keizer
de muziek en de woorden heeft geschreven
zal in het Engelsch vertaald worden door eene
der dochters van keizerin Victoria en in het
Italiaansch door koningin Margherita van Italië.
Te Madras is op twee-en-dertigjarigen
leeftjjd gestorven mw S. Sathianadhan, de
eenige romanschrjjfster van Indië.
Na aan een zendingsschool onderwezen te
zjjn en later aan de faculteit der geneeskunde
te Madras te hebben gestudeerd huwde mw
Sathianadhan, die de dochter was van een
bekeerd Brahmaan, een jongen Hindoe, van
de universiteit te Cambridge en tegenwoordig
professor.
De twee voornaamste werken der overleden
au eur zjjn Sagoena, een soort psychologisch
roman, en Kamala meer satyriek boek.
de Hollandsche spoor de reizigers per stoom
wagen aan, reden er nog geen trams, waren
er nog overal hooge bruggen. En evenals de
stad een ander aanzien had, leefde ook de
burgerjj anders dan thans, veel kalmer en
ruBtiger.
Wie van buiten kwam, bleef in Amsterdam
een nacht over en ging naar een van de twee
genoemde schouwburgen. Toen werd er nog
geld verdiend.
Op het Leidsche plein gaf men in denzelfden
tjjd nog balletten, fraai gemonteerd en ge
costumeerd. Thans zouden zjj een tooneel
directeur, die zelfs geen muziek meer kan
laten geven in de pauzen, totaal ruïneeren
Daar liggen heel wat jaren tusschen dat
verleden en het heden. En toch niet zoovele
of men staat nog verstomd over de groote
veranderingen, welke sedert dien tjjd in Am
sterdam plaats hadden.
Wat een druk verkeer is er ontstaan; welke
verbouwingen hebben er plaats gehadhoe is
de stad uitgebreid, verfraaid; hoe is het bezoek
aan de hoofdstad toegenomen 1
Was het wonder dat men, vooral na de
wereldtentoonstelling in 1883, ging droomen
van een wereldstad. Alles werd hooger en
hooger opgevoerd. De weelde vermeerderde:
de zucht naar uitgaan werd steeds grooter.
Maar tegeljjkertjjd stegen ook de financiëele
eischen. De stad vorderde meer en meer van
hare belastingschuldigen; velen zochten daarom
hun verbljjf elders en waren dus 's avonds
niet meer in Amsterdam.
Yoegt daarbjj den tegenspoed, dien de handel
ondervond; de mindere verdiensten, welke de
reizigers, die als paddestoelen uit den grond
verrjjzen, genoten; de slagen die o. a. den
diamanthandel werden toegebrachtdan
heeft men enkele redenen waarom de uitgaven
voor genotartikelen niet meer zoo hoog konden
zjjn en de zucht naar genot zich in andere
richting moest openbaren, temeer wjjl men
daartoe van zelf verlokt werd door allerlei
inrichtingen, waarbjj lichte kost voor weinig
geld als devies gold.
Dit alles deed zich ook gevoelen op tooneel-
gebied.
Van het tooneel was de vjjand een circu™
van beiden bovendien het café-chantant in tal
van verschillende vormen, van deze weer op
zjjn beurt het koffiehuis met of zonder muziek,
Dan nog ontstond er concurrentie voor het
tooneel uit menige instelling op muzikaal ge
bied, een concert-gebouw, een Hollandsche
opera enz.
De onrust en gejaagdheid van het publiek
waren bovendien in de laatste jaren eveneens
toegenomen en maakten het gros totaal onge
schikt voor een rustig genot.
Daarbjj kwamen de veranderde toestanden
in de toon eel wereld zelve.
Ook al geleid door het idee van een wereld
stad, heeft men van Amsterdam op tooneel
gebied te grootsche gedachten gekoesterd,
Nieuwe tooneelgezelschappen werden onop
houdelijk, niet het minst als gevolg van
1 onderlinge veten, opgericht.
Clubjes, die wat zjj wilden en wenschten
per sé het publiek wilden opdringen, zonder
Tot onderwjjzer aan school A te S c h o o n-
jj k e is benoemd de heer F. v. d. Plassche,
thans werkzaam te Waterlandkerkje. Met hem
stond op de voordracht de heer W. Bliek te
Ouwerkerk.
In de Zaterdag alhier gehouden ver
gadering van onderwjjzers aan kweek- en nor
maalscholen in Zeeland, die, zooals in ons
vorig nommer medegedeeld werd, bezocht was
door 18 leden en door den heer G. A. Vorster-
man Van Ojjen werd gepresideerd, werd na de
pauze door den heer L. J. P. Vermeulen, leeraar
in 't Fransch aan de H. B. S. en de R. N. L.
te Goes, ingeleid »Het onderwjjs in 't Fransch
op de R. N. L."
Spreker betreurde het, dat bjj de opleiding
van onderwjjzers zoo weinig op het programma
voorkomt, beoogende eene algemeene ontwik
keling. Voor ieder beschaafd mensch is kennis
van vreemde talen een gebiedende eisch, vooral
voor den onderwjjzer.
Het onderwjjs in het Fransch op de R. N. L.
moest zoo gegeven worden, dat, na het beko
men der acte, de jongelui zonder al te veel
hulp examen in dat vak kunnen doen. Zooals
bekend is, heeft men voor het Fransch een
directe en een indirecte methode. Van eerst
genoemde is het voordeel, dat de jongelieden
spoedig leeren spreken.
Daarom verdient de directe methode de voor
keur voor de R. N. L., maar de jongelui moeten
ook examen doendaarom moet het onderwjjs
ook ingericht worden met het oog op het
programma voor het examen.
Streng moet daarom gelet worden op de
uitspraak. De leesles moet een belangrjjk be
standdeel van het onderwjjs uitmaken en die
leesles moet op dezelfde wjjze behandeld wor
den als in hetNederlandsch geschiedt. Vooral
niet te veel grammaire, omdat deze zoo ver
bazend veel bevat, dat in de practjjk niet ge
bruikt wordt. De bjjzondere regels der taal
moeten op heuristische wjjze geleerd worden,
geen machinaal van buiten leeren. Vertalen
is noodig, maar geen losse zinnen. Kleine
verhalen e. d. g. verdienen de voorkeur.
Evenals voor het teekenen werd ook voor
het onderwjjs in het Fransch het combineeren
van klassen afgekeurd. De wensch werd uit
gesproken, dat voor de toelating tot de R. N-
L. eenige kennis van het Fransch werd geeischt,
De heer De Haas van Middelburg sloot zich
daarbjj aan.
Bjj de Ned. herv. kerk te Ritthem
is beroepen de heer A. van der Flier, cand.
- Zondagmiddag deed de heer Willemse,
na des voormiddags door den heer Wielling,
uit Delfshaven, bevestigd te zjjo, voor een
groot aantal belangstellenden zjjne intrede als
predikant bjj de Ned. herv. gemeente te
Kruiningen, naar aanleiding van 2 Kor.
4 vers 6.
Wekelijksche opgaaf betreffende de Ned.
Herv. kerk.
Beroepen naar Giesen en Rjjswjjk G. van
Dorssen te Elburg; N.-Lekkerland dr E. C.
Gravemejjer te GorinchemStreefkerk P. S.
Bartstra te Krimpen a/d Lek; Melissant H.
H. Barger te BloemendaalGrjjpskerke M. A.
van Rhjjn, cand.; Serooskerke A. de Pecker
Jr. cand.; Heeswjjk en Dinther J. A. Lublink
Schroder, em.-pred.; en naar Boxmeer F. B.
Moorrees te Gennep.
Bedankt voorEibergen J. Ph. Hattink Jr.
te Nieuwerkerk a/d IJselvoor Dokkum A.
L. Th. van der Ven te Abbekerke en Lam-
bertschaag.
Aangenomen het beroep naar Njjkerk P. F.
van den Nieuwenhuizen te Woudrichem.
Bemonstrantsche Broederschap. Beroepen
naar Meppel dr W. H. Stenfert Kroese te
Enschede.
Bedankt voorDokkum door Tj. S. van der
Ley te Tjalleberd.
In de St.Ct. is opgenomen een staat van
de gevallen van besmettelijke veeziekte in
Nederland, voorgekomen gedurende de maand
Augustus 1894. In Zeeland kwam bjj 69
veehouders varkensziekte voor74 dieren wer
den aangetast en wel in de volgende gemeenten
Aagtekerke, Biggekerke, Brouwershaven, Co-
Ijjnplaat, Dreischor, Ellemeet, Grjjpskerke,
Haamstede, Hontenisse, Kattendjjke, Koude-
kerke, St. Maartensdijk, Meliskerke, Middel
burg, Noordwelle, O. en W. Souburg, Oost-
kapelle, Scherpenisse, Serooskerke (S.), Tholen
en Westkapelle.
Andere veeziekten kwamen in deze provincie
niet voor.
In het geheele rjjk kwamen voor 23647 ge
vallen van longziekte, 32 van kwade droes,
450 van varkensziekte, 20 van miltvuur, 1 van
hondsdolheid en 73 van kwaadaardig klauw
zeer der schapen.
Adressen aan den gemeenteraad van
Middelburg met verzoek de f 1200 sub
sidie voor het muziekkorps der dd. schutterjj
niet te schrappen, liggen ter teekening bjj de
heeren boekhandelaars F. B. den Boer, Van
Benthem Jutting en J. C. W. Altorffer.
Tevens bjj de heeren sigarenhandelaarsDiesch,
Groote Markt, Van der Weele, Gortstraat, en
Van Bessem en Hoogenkamp, Lange Delft.
Deze adressen gaan uit van de vereeniging
Gemeentebelang alhier.
De gemeentebegrooting van V1 i s s i n-
gen voor den dienst 1895 besomtin ontvangst
en uitgaaf f 200.744.45". De ontvangsten wor
den geraamd als volgtwegens vroegere
diensten t 5860.09"inkomsten van gemeente
eigendommen f 13147.82"; opcenten op 's rjjks
directe belastingen f 23995.14"hoofdeljjke
omslag f 34.000; belasting op voorwerpen van
verbruik f 50.600; heffingen voor het gebruik
van openbare plaatsen, wegen, werken en in
richtingen f 16437.09andere belastingen
f 3604.50 inkomsten van verschillenden aard
te bedenken dat dit voor hunne ideeën niet
rjjp was, werkten dat vormen van gezelschappen
in de hand. Elk voor zich hief bjj zjjn op
treden een vaandel met prachtige opschriften
hoog in de lucht, om het weldra langzamer
hand te doen zakken en ten slotte voor goed
op te bergen. De beurzen der ondernemers
ondervonden het meest de nadeelen van die
proefnemingen.
Wat in den rustigen tjjd van voorheen
in de dagen van, laat ons eens zeggen Albregt
en Van Ollefen, wellicht nog kans van slagen
zou gehad hebben moest van zelf fiasco Ijjden
in dezen tjjd van zenuwachtige gejaagdheid
van overprikkelde genotzucht.
Voegt daarbjj het verbranden van den Stads
schouwburg, voor de Vereeniging Het Neder-
landsch tooneel een groote rampen men
heeft redenen te over ter verklaring van den
huidigen toestand van het tooneel te Amsterdam.
Langer kan die toestand echter niet duren.
Er moet een reactie plaats hebben.
Zal dit gebeuren nu de nieuwe kunsttempel
op het Leidsche plein weer in vollen luister pry kt
en velen zich daar weêr zullen concentreeren
ten koste van andere schouwburgen, waar
men in de laatste jaren meer heenging bjj
gemis aan een stadsschouwburg?
Die vraag is niet alleen voor Amsterdam
van belang.
Het gansche land stelt belang in de too
neel toestanden in zjjn hoofdstad, omdat deze
ook op de provinciën hun invloed doen gelden.
Wjj, provincialen, genieten daar of in Rot
terdam van wat de kunst er biedt of ont
vangen uit die steden wat ons genotrjjke
avonden geven kan.
Onverschillig kunnen wjj dus in geen geval
voor die toestanden zjjn.
Er zjjn thans twee gezelschappen te Am
sterdam, waarop in 't bjjzonder de aandacht
gevestigd isdat van Het Nederlandsch
tooneel en van Le Gras en Haspels, die ook
daar een vasten tempel betrokken.
Eigenaardig hoe de toestanden kunnen ver
anderen. Toen indertjjd Albregt en Van Ollefen
van uit Rotterdam den stadsschouwburg te Am
sterdam gingen bespelen, ontstond in Rotterdam
daartegen eene bewegingen gaf dit aanlei
ding tot eene scheiding en het ontstaan van
het gezelschap der heeren Le Gras, Van Zuylen
en Haspels. Later is ook in dat gezelschap
weer scheiding ontstaan.
Thans voeren de heeren Le Gras en Haspels
een zelfde idee uit als indertjjd Albregt en
Van Ollefen zjj nemen twee schouwburgen
een in de hoofdstad en een in Rotterdam in
bezit om die geregeld te bespelen. Geen stem
verheft zich thans daartegen.
Alweer een bewjjs hoe de inzichten zjjn
gewjjzigd.
Van het gezelschap in het Paleis van
Volksvlijt te Amsterdam, onder de leiding van
den heer Van Kuyk; en dat, onder directie
van den heer Chrispjjn in het Salon, met hoe
goede bedoelingen in het leven geroepen,
vreezen {wjj een weinig vruchtbaar optreden
misschien een spoedig verval. Het is te be
treuren, maar na al de mislukte goede proef
