N°. 206.
137* Jaargang.
1894
Zaterdag
1 September.
Middelburg 31 Augustus.
Deze courant verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.
Afzonderlijke nummers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën 20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels f 1.50
iedere regel meer f 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.'
Reclames 40 cent per regel.
UIT STAD EN PROVINCIE.
H j|)[)llll[lt(.S(lli: (I) HUM.
Tkenaoraeleii
Middelburg 31 Aug. 8 u. vm, 62 gr.
m. 12 u. 67 gr., av. 4 u. 71 gr. P.
Verwacht Z. O. wind.
Agenten te VlissingenP. Gr. de Vet Mestdagh Zoo», te GoesA. C. Boluit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KruiningenF. v. d. Peiji, te ZierikzeeA. C. de Moon,
te Tholen: W. A. van Nieuwenhttijzen en te Terneuzen: M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën
aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmab, te Botterdam, de Gesb. Biliniantb, te 's Gravenbage, en A. de La Mas Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Dadbe Cis,, John P. Jones, opvolger.
AdvertenttBn
moeten des namiddags te één unl
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen*
N
Wjj meenen onzen lezers een
dienst te bewjjzen door bun bier
nevens te geven een schetskaartje
van het voornaamste deel van het
eiland, waar thans de strijd gevoerd
wordt, die zoo algemeen de aan
dacht trekt.
Een ons in dien geest gisteren
gegeven wenk versterkte ona in die
overtuiging.
Wjj voegen hierbjj de volgende
mededeelingen, ontleend aan het
N. v. d. Dag:
Lombok beeft een oppervlakte,
ongeveer overeenkomende met onze
provincie Noord-Brabant. Het eiland
is zeer bergachtig. Twee ketens
doorsnpden bet eiland van bet
Westen naar bet Oosten; de Noor
delijke keten is vulkanisch en telt
eenige vrjj booge toppen, waaron
der de Wangsit, de Poenikan en
de Bendjani of piek van Lombok,
een der hoogste en grootste vulkanen
van Nederlandsch-lndië. De hoogste
top van dezen berg is de eigenlijke
Goenoeng Rendjani, die op 11651
voet wordt geschat, dus nog iets hooger dan
de Semeroede Zuidelijke keten, welke bet
strand nadert, is van Neptunische formatie en
bezit geen toppen hooger dan 1000 voet. Het
centrum van het eiland is eenigszins heuvel
achtig. Overigens bestaat Lombok uit uitge
strekte vlakten, die als zeer vruchtbaar wor
den geroemd en met een rjjke vegetatie,
waaronder echter, volgens Zollinger, geen aren-
en lontar-palmen en evenmin de djatie voor
komen, zjjn bedekt.
Lombok wordt doorsneden door tal van rivie
ren, die echter door haar sterk verval geheel
onbevaarbaar zjjn. De meeste ontspringen op
Noordelijke bergketens en ontlasten zich aan
de West- ea Oost-zjjde van bet eiland. De
voornaamste rivieren zjjn aan de Westkust de
.rivier van Ampenan, de Antjar, de Babak en
de Bakoeng, en aan de Oostkust de Poetib
de Sembaloen en de Pitjoe.
Aan de Westkust van bet eiland vindt men
verscheidene reeden en ankerplaatsen, welke
in den Oostmoesson zeer goed zjjn. Yan het
Noorden naar het Zuiden gaande, zjjn dit:
de veede van Ampenan, met een zeer boog
strand en dikwjjls zware branding
de reede van Taudjong Karang
de reede van Padang Redjak, en
de baai van Tring, Laboean Tring genaamd,
waarbinnen de schepen bjj eiken moesson
volkomen veilig zjjn. In die baai vindt men
goed drinkwater, en het gebergte in den om
trek is met boscb begroeid.
De Oostkust heeft de beste landingsplaatsen,
nl. de geheel veilige baai van Pidjoe, de
Laboean Hadji, die ook in den Westmoesson
in den regel veilig is, en de vrjj ondiepe baai
van Lombok. De ankerplaatsen aan de Noord-
en Zuidkust zjjn van weinig beteekenis.
De wegen loopen op Lombok meeiendeels
van bet Westen naar het Oosten van het
Menjony
eiland. Behalve in de nabjjheid van Mataram,
de hoofdplaats, zjjn zjj echter alleen voor
paarden en voetgangers bruikbaar, zoodat het
goederentransport met pikolpaarden of koelies
moet geschieden. Volgens de kaart van Stem-
foort en Ten Siethoff zouden er zulke wegen
loopen van Mataram over Pedassan en Pegan-
singan naar Padang Redjak van Pegansingan
over Koeripan, Pajong, Praja en Tandjong
naar Pidjoevan Mataram over Pringadjoerit
naar Lombok en van Pringadjoerit over Pant-
jor naar Laboean hadji. Verder loopt er nog
een weg van Pringarata naar Praja.
De aloude Hindoescbe naam van het eiland
is Selaparang, maar beet ook wel Sasak, waar
door de oorspronkelijke bewoners als Orang
Sasak worden aangeduid. Oudtjjds warenzjjin
kleine rijkjes verdeeld, welke elkander steeds
ondeiling beoorloogden. Toen zjj in bet begin
der vorige eeuw door een vorst vaD Soembawa
werden bedreigd, riepen zjj de hulp in van bun
oosteljjke buren, de Baliërs, die hierin een
welkome gelegenheid vonden om zich op Lom
bok te vestigen. De vorst van Karang Asem
kwam met een leger naar den overkant, ver
dreef de vijanden van den Sasakscben radja,
maar maakte zich te gelyk meester van zjjn
geheele rjjk. De Sasaks hadden het paard van
Troje ingehaald; zjj kwamen geheel onder de
macht der Baliërs, en bleven bet tot op den
buidigen dag. De Sasaks zjjn, zooals men
weet, Moslims, de Baliërs daarentegen Hindoes
die de oorspronkelijke bewoners als ver bene
den zich beschouwen. Over deze verhouding,
als van den edelman tot den ljjfeigene, is
trouwens reeds genoeg licht opgegaan, want
de knevelarjj en willekeur der Baliscbe groote
heeren is een der voornaamste redenen geweest
van onze expeditie.
De bevolking wordt geschat op ruim 400,000
zielen, waarvan 20,000 Balineezen en 380,000
Sasaks. De Baliërs zjjn hoofdzakelijk opgehoopt
in de Westelijke vlakte, de Sasaks meer in
kampongs aan de Oostkust, waarvan als de
voornaamste worden genoemd Praja, Batoe
Kleang en Kota Radja.
De voornaamste havenplaats van het eiland
is Ampenan, dat bestaat uit vier kampongs,
waarvan er een door Boegineezen, een door
Maleiers, een door Baiiers en een door de
Sasaks wordt bewoond.
Van Ampenan loopt een zeer goede en breede
weg, behoorljjk van bruggetjes en steenen dui
kertjes voorzien, waar een rivier of beek het
pad snijdt, door de sawahs naar Mataram, de
hoofdplaats van het eiland, dat op minstens 2
palen in rechte ljjn van de kust aan den
linkeroever van de kali Djangkok ligt. De stad
is omgeven door een zware bamboezen heining,
waarin vier ingangen zjjn. De wegen zijn alle
zeer breed, met wilde vjjgeboomen omzoomd,
hier en daar van fonteintjes voorzien, en snij
den elkander rechthoekig. De woningen zjjn
opgetrokken van leem en staan in vierkanten
die door leemen muren van elkander geschei
den zjjn. De meeste zjjn vuil en verwaarloosd,
een kwaal, waarvan zelfs het v.er big f van den
vorst niet vrjj moet zjjn.
Mataram is met het het geschut van 17 cM.
achterlaat van de oorlogsschepen te bereiken.
Tjakra Negara, meer dan een paal verder
aan den grooten weg (volgens sommigen 5
paal van Ampenan), schjjnt meer bepaald be
stemd te zjjn als het buitenverbljjf poeri
van den Kroonprins, Het wordt beschreven als
een zeer ruim en goed onderhouden gebouw,
gelegen aan een groot vierkant plein, als een
aloon-aloon op Java. Ook de plaats Narmada
in een der telegrammen genoemd wordt
als een der lustverblijven van de vorsten
opgegeven.
Donderdag avond, na het afdrukken van
onze eerste editie van ons vorig nommer,
seinde men ons nog uit 's Gravenhage een
telegram, des namiddags te vier uren van
den gouverneur-generaal van Ned.-Indië ont
vangen. Dit bevestigde de berichten, ons
des middags nit Amsterdam gezonden. Het
luidde als volgt:
„Van vermist terug Kamerman licht ge
wond, en 34 Europeesche minderen waarvan
7 gewond. Vetter heeft marine opgedragen
beschieting van Mataram.
Eenige inlandsche fusiliers en bedienden,
die, na door Baliërs gevangen te zijn, te
Ampenan terugkeerdenberichten vijand
Westzijde Mataram versterkte en granaten
van marine Zuidoost Mataram zijn neêr
gekomen.
Aan Quispel (den commandant maritieme
middelen) correctie aangegeven. Balische
strandkampong Tanambat door marine be
schoten.
Hoofden Tandjong Karang, Sekarbela en
Sasaksche kampongs bij Ampenan opge
roepen zij betoonen meeste hulpvaardigheid
en medewerking.
Het verraad zou uitgegaan zijn van ouden
vorst op aansporing Poenggawa.
Djelantik zou met zijn volk niet mede
gedaan hebben. Toch is zijn houding ver
dacht, daar hij ons niet heeft gewaarschuwd.
Liefrinck is naar Oostkust om tot Sasak
sche verontrusting Balisch gebied aan te
sporen. Plannen omtrent hernieuwd offensief
optreden en hetgeen daarbij in acht te nemen
deelde Vetter mij mede.
Opgave namen gesneuvelde minderen nog
niet mogelijk. Toestand van de naar Soera-
baija overgebrachte gewonden over 't alge
meen zeer gunstig."
Uit die jongste tijdingen blijkt dus en
dit mag met ingenomenheid geconstateerd
worden dat de aanval uitging van de
Balineezen, van de hofpartij, en dat de
Sasaks ons tronw zijn gebleven.
Het praatje, dat de onechte zoon van den
vorst van Lombok nog in leven zou zijn,
wordt weêrlegd door eene vroeger officiëel
gedane mededeeling dat de controleur Lief
rinck en vele andere personen indertijd het
lijk van Anak Agoeng Madé hebben herkend.
Bjj kon. besl. zjjn a. a. benoemd
tot ridder in de orde van den Nederland-
schen Leeuw de kap. C. J. Snjjders van den
stat der genie, werkzaam bjj de K. M. Academie,
E. J. B. H. M. Engeringh, chef van den dienst
der exploitatie bjj de Mij tot Expl. van ss.
verder tot officier in de orde van Oranje-
Nassau mr A. R. Arntzenius, lid en secretaris
der staatscommissie ter voorlichting van de
regeering omtrent de grondslagen waarop de
regeling van de administratieve rechtspraak
volgens de grondwet behoort te berustentot
ridder in die orde W. H. Houwing, ont
vanger der accjjnsen enz. te Rotterdamtot
groot-officier in de orde van Oranje-Nassau
jhr P. de Casembroot, kanselier der Neder
landsche ordentot commandeur in de orde
van den Ned. Leeuw mr J, G. Gleichman
voorzitter van de Tweede kamer der staten-
generaaltot ridder in die orde mr A. Kerdjjk,
voorzitter van de derde afd. der staatscom
missie betreffende de arbeidsenqnête j H. E. de
Bruyn, hoofdingenieur der le kl. van den rijks
waterstaat te 's Gravenhage dr J. K. Koch,
predikant bjj de Nederi. hec,?. gemeente te
s Hertogenbosch, oud-president van de alge
meen® synode der Ned. herv. kerk; W. van
de Ven, bisschop van het Roomsch-Katholiek
kerkgenootschap te 's HertogenboschG. Gul,
aartsbisschop der oud-bisschoppeljjke cleresie
mr H. Goeman Borgeaius, lid van de Tweede
kamer der staten-generaal, ondervoorzitter van
de centrale commissie voor de statistiekmr
D. P. D. Fabius, hoogleeraar aan de vrjje uni
versiteit te AmsterdamS. Bisschop, kunst
schilder te ScheveningenM. Maris, kunst
schilder te Londen.
Verder is mr G. Kortenbout van der Sluys,
te Almelo benoemd tot schoolopziener in het
arrondissement Almelo
zjjn aan de navolgende gepens. hoofd- en
subalterne officieren van het leger de hoogere
rangen verleend, hieronder vermeld, alsde
rang van generaal-majoor aan de gepens.
kolonels A. I. M. C. baron de Posson, adj. in
buiteng. dienst van wjjlen Z. M. den koning,
en J. M. Michaelisde rang van kolonel aan
de gepens. luit.-kols. E. J. L. Meuter en H.
Vermeulen; de rang van majoor aan de
gepens. kapiteins jhr L. van Beyma, A. G.
Wilkens en W. F. A. Schroevers, alsmede aan
den gepens. ritmeester H. M. Werner; de rang
van kapitein aan den gepens. eerste-luitenant
J. Scheuer
is, aan A. Isaacson, op zjjn verzoek, eervol
ontslag verleend uit zjjne betrekking van di
recteur van het telegraafkantoor te Njjmegen;
is aan den hoofdinspecteur van den rijks
waterstaat G. van Diesen, op zjjn verzoek,
eervol ontslag uit zjjne betrekking als zoodanig
verleend, behoudens aanspraak op pensioen en
met dankbetuiging
en zjjn benoemdt tot hoofdinspecteur van
den rijkswaterstaat J. M. F. Wellan, thans
inspecteur
tot inspecteur van den rijkswaterstaat A. M.
K. W. baron van Ittersum, thans hoofdinge
nieur der le klasse
benoemd tot adjunct-commies bjj het depar
tement van waterstaat, handel en njjverheid
mr J. B. Byrot te Rotterdam
iB verleend de tit. rang van luit-generaal aan
den gepens. generaal-majoor van het leger in
N.-I. J. H. Romswinckel, die van kolonel aan
den gepens. luit.-kol. der inf. van bet genoemde
leger K. H. O. van Bennekom, en die van
luit-kol. aan den gepens. majoor der genie van
hetzelfde leger C. R. van Lennep;
is de kolonel M. Segov, bevorderd tot gene
raal majoor der inf. bjj het leger in N.-l.
Bjj kon. besl. zjjn, zooals nog in een deel
der oplaag van ons vorig nommer gemeld werd,
benoemd tot ridder in de orde van den Neder-
Idndschen Leeuw J. J. T. Evers, directeur der
directe belastingen, invoerrechten enaccjjnzen
te Middelburg en Jos. van Raalte, direc
teur der Koninklijke maatschappij de Schelde,
scheepsbouw- en werktuigenfabriek, te Vlis
singen.
Verder is verleend de eere-medaille der orde
van Oranje Nassau in brons aan J. G. Collet,
brievenbesteller te Vlissingen.
Aan dr H. Japikse is, zooals eveneens reeds
gemeld is, op zjjn verzeek eervol ontslag ver
leend als onderwijzer aan de rijkskweekschool
voor onderwijzers te Middelburg.
De commissie in onze stad, die gelden
wenscht in te zamelen ten behoeve van de
wed. Heuseveldt en hare kinderen, heeft zich
uitgebreid en den arbeid verdeeld. De wjjken
zjjn onder de navolgende heeren ingedeeld
als volgtwjjk A. H. J. G. HartmanB. J.
Hackenberg en K. J. de KosterC. D. J. Mes
D. J. F. van Dunne; E. W. Hejjboer; F. W
Polman KruBemanGr. A. Rademaker en A.
LittoojjH. P. G. de Jager, J. A. Frederiks en
dr BolleI. H. M. van Beem en E. Helder
K. en L. L. K. v. d. Harst, J.Jz., W. A. de
Rjjcke, C. Verbage en P. J. de KrujjterM.
I. Pouwer en F. J. van DitmarsN. J. Snoep, J.Jz.,
J. Mejjers, (arts); O. J. A. Vertregt en L. C.
VilléeP. J. A. Goethals Q. P. C. Huvers
en buitenwijkenC. Allaavt, D. Gideonse
A. Sterk en A. Antheunisse.
In de Donderdag te Yerseke gehou
den raadsvergadering werd aangeboden de
rekening over 1893 en de begrooting over
1895 van het burgerl. armbestuur en de be
grooting der gemeente voor 1895.
De gemeenterekening 1893 werd voorloopig
vastgesteld met een ontvangst van 31485.97
uitgaaf 29043.52, alzoo met een goed slot
2442.45s. Op een paar uitgaven, o. a. het
aanschaffen van een staatsalmanak, werd door
de commissie aanmerking gemaakt.
Van den minister van binnenlandsche zaken
was bericht ingekomen, dat een overschot van
het rijkssubsidie voor de "ergrooting der
scholen, groot ƒ140, overeenkomstig het advies
van Ged. staten, aan de gemeente zou blgven,
aangezien dit overschot ontstaan is door den
verkoop van 2 huizen, welke huizen door de
gemeente zelve voor de genoemde vergrooting
waren aangekocht.
De wjjziging der verordening op het lager
onderwjjs, waarbjj de toelating van leerlingen
voor school 1 veranderd werd, werd door Ged.
staten goedgekeurd. Doch zjj wenschten dat
ook de leeftjjd voor de verwjjdering van de
scholen veranderd en van 13 op 15 gesteld werd.
De heer Sinke was daar tegen. De leeftjjd
was vroeger juist van 15 tot 13 jaar vermin
derd om te voorkomen, dat leerlingen van 14
en 15 jaar, die door slecht schoolbezoek ach-
terljjk waren geraakt, het onderwjjs der trouwe
schoolbezoekers zouden benadeelen. Zulke leer
lingen waren een last voor de onderwgzers.
Er was uitdrukkelijk bjj bepaald dat de be
perking niet op trouwe schoolbezoekers zou
worden toegepast.
De heer Cupéry meende dat de vrees van
den heer Sinke overdreven was, omdat er
weinig leerlingen van 14 en 15 jaar op school
zjjn. En bjj wenschte een waarborg dat ook
trouwe schoolbezoekers niet met hun 13e jaar
konden weggezonden worden.
De voorzitter, de burgemeester, beval het
voorstel van Ged. staten warm aan, dat dan
ook met 5 tegen 2 stemmen werd aangenomen.
Het plan tot vergrooting der haven kwam
weer aan de orde. Aangezien de voorzitter
den heer Heeftje niet van zjjn eisch tot vrjj dom
van havengeld voor zjjue vaartuigen had
kunnen afbrengen, meende de heer Cupéry,
dat daarmee het huidige p'an als vervallen
moest worden beschouwd.
De verdere bespreking had met gesloten
deuren plaats.
Door den raad van Cólgnsplaat is
Woensdag vastgesteld de gemeente-rekening
over 1893 in ontvang op 15.487.05 en in
uitgaaf op f 15.034.01s, alzoo met een goed
slot van 453.036de rekening van het bur-
gerljjk armbestuur over 1893 in ontvang op
639.75 en uitgaaf f 595.55ergo met een
goed slot van 44.20. De begrooting van het
zelfde bestuur voor 1895 werd in ontvang en
uitgaaf op 644.20 vastgesteld, waaronder is
begrepen eene subsidie uit de gemeentekas
van J 600.
De aangeboden gemeente-begrooting over
1895 bedraagt in ontvang en uitgaaf 15.156.34s.
Voor zetters werd de volgende voordracht
opgemaakt: A. D. Snoep, P. v. d. Weele, J.
Oranje en Ph. de Back.
De heer Tazelaar verzocht als zoodanig niet
meer in aanmerking te komen.
De zorg voor het onderhoud van de straatver
lichting is onder goedkeuring van Gedeputeerde
staten onderhands aanbesteed voor 3 jaren
aan D. Korsuize.
Ala leerlinge aan de opleidingschool voor
vroedvrouwen te Rotterdam is toegelaten mej.
M. Lanoojj te Sint-Ann aland.
- In de St. Ct zjjn opgenomen de statuten
der Vereeniging van koinmiez en-ontvangers
der invoerrechten, aan kantoren der tweede
categorie in Nederland, te Overslag.
De vereeniging is gevestigd te Overslag en
opgericht voor den tjj d van 29 jaren, ingaande
met den dag der oprichting, zjjnde den eersten
Februari 1893, behoudens ontbinding vóór dien
tjjd op de wjjze, in de acte omschreven of ver
lenging op wettige wjjze.
Het doel der vereeniging is om door alle
gepa»te middelen de belangen harer leden te
bevorderen en te handhaven, alsmede het be
vorderen van onderlinge goede ambteljjke en
persoonljjke verstandhouding, mededeeling en
samenwerking.
Zjj tracht haar doel te bereiken a door
correspondentie, zoowel van de leden onderling,
als de leden met het bestuur en omgekeerd
b zoo noodig door het henden van algemeene,
buitengewone en bestuursvergaderingen.
Door wjjlen mej. S. M. Geene, den 15den
dezer te Hulst overleden, is aan de Ned.hervJ
gemeente te Hulst ƒ12,000 gelegateerd onder
last van 2 weekgelden, het een groot 5 en
het ander groot 2.50. Aan het Ned. zende
linggenootschap Rotterdam bemaakte zjj ƒ250
en aan de Vereeniging tot verpleging van
minvermogende ooglijders te Rotterdam mede
250.
In de Donderdag te Terneuzen ge
houden raadszitting werd de gemeente-rekening
over 1893, na rapport der onderzoekende com
missie, vastgesteld.
Aangeboden werd de gemeente-begrooting
voor 1895, in ontvang en uitgaaf op 50.855.47 U,.
