N°. 114,
137B Jaargang.
1894
Donderdag
17 Mei.
Deze courant verschijnt dagelijks,
mat uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 8.-3
Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regale Bij abonnement lager:
Geboorte-, Trouw-, Dood- an andera familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 1—7 regels 1.50;
iedere regel meer f 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte:
Reclames 40 cent per regel.
Middelburg 16 Mei.
De Openingsrede.
DIT STAD EN PROVINCIE.
MBDELBI IS(.S(lli: COURANT.
w
w
Thermometer. j Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Boluit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KminingenF. v. d. Peul, te ZierikzeeA. C. de Mooi/, j Advertentiën
Middelburg i 6 Mei. 8 u. vm. 65 gr. te TholanW. A. van Nieuwenhuijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekbandelaren abonnementen en advertsntiê'n j moeten des namiddags te mnr
ia. 12 u. 76 gr., av. 4 79 gr. F. j aan, evenals de adverfcentie-bureau's van Nugh Van Ditmas, te Botterdam, de Gebb, Belinïante, te 's Gravenbage, en A. de La Mas Azn., te Amsterdam, j aan het bureau bezorgd zijn wille*
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Ceb., John F. Jones, opvolger. j zjj des avonds nog worden opgènomea.
Verwacht Z. O. wind.
Hedenmiddag te een uur is de buitenge
wone zitting der Staten-Generaal, uit naam
der Koningin, geopend door een commissie,
bestaande uit de ministers.
De rede, daarbij door den heer jbr mr J.
Roëll, minister van buitenlandsche zaken,
uitgesproken, luidt als volgt:
„Mijne heeren!
„De Koningin-Weduwe, Regentes van bet
koninkrijk, heeft ons opgedragen deze zit
ting van de Staten-generaal in naam der
Koningin te openen.
„De uitslag der jongste verkiezingen voor
de Tweede kamer der Staten-Generaal, raad
zaam geoordeeld om tot eene bevredigende
regeling van het kiesrecht te komen, heeft
het vorig kabinet aanleiding gegeven tol
het verzoek van zijne taak ontheven te
mogen worden; en het ministerie, dat in zijne
plaats met de leiding van 's lands zaken
werd belast, ziet zich daartoe geroepen als
gevolg van buitengewone verkiezingen, met
het oog op een bepaald staatkundig vraag
stuk uitgeschreven.
„Bij de bepaling der taak, die het nieuw
opgetreden bewind zal hebben te vervullen,
staat eene regeling van het kiesrecht op den
voorgrond. Die regeling zal, wil zij aan
rechtmatige wenschen voldoen, op breeden
grondslag moeten worden gebouwd, en be
hoort naar het oordeel der regeering voor
de Tweede kamer der Staten-Generaal, de
Provinciale staten en de Gemeenteraden ge
lijktijdig te geschieden.
„Eene herziening der wet op de personeele
belasting, reeds lang in uitzicht gesteld, is
te meer noodig geworden na de invoering
van de belasting op bedrijfs- en andere
inkomsten.
„Eene nadere regeling van de verhou
ding tu3schen de rijks- en gemeentefinan-
ciën, gepaard met wijziging der bepalingen
omtrent de belastingheffing door de gemeen
ten, is mede te beschouwen als een drin
gende eisch des tijds, waaraan zal moeten
worden voldaan.
„Aan deze hoogst gewichtige, ofschoon
beperkte taak wenscht de regeering in het
bijzonder bare krachten te wijden.
„Andere ontwerpen van wetgeving zullen
mede, naar mate 's lands belang dit vor
dert, worden voorbereid en ingediend
waarbij echter rekening zal worden gehou
den met de noodzakelijkheid dat daardoor
hetgeen in de eerste plaats moet wordeD
afgedaan niet worde vertraagd.
„Moge, onder Gods zegen, onze gemeen
schappelijke arbeid strekken tot heil van
het vaderland
„Door de Koningin-Weduwe, Regentes van
het koninkrijk daartoe gemachtigd, verklaren
wij deze zitting der Staten-generaal, in naam
der Koningin, te zijn geopend".
Deze openingsrede moet bij eerste lezing
een gunstigen indruk maken; omdat zij is
kort en zaakrijk en geheel in overeenstem
ming met de buitengewone politieke omstan
digheden, waarin wij verkeeren en waaron
der dit kabinet is opgetreden.
Aan beloften is zij arm voor hem, die
louter op de hoeveelheid iet, maar wie er
op bedacht is, welke drie belangrijke pun
ten worden toegezegdkiesrechtuitbreiding
op breeden grondslag, herziening van de
personeels belasting en regeling der ver
houding tasschen de financiën van het rijk
en die der gemeenten, zal moeten erkennen
dat de regeering daaraan vooreerst de han
den vol hebben kan.
De taak, die door het vorig kabinet moes
worden neergelegd, neemt bet ministerie
Roëll-Van Honten-Sprenger van Eyk dus
op, daar waar zij werd afgebroken, en het
wil aan de vervulling er van in het bijzon
der zijne krachten wijden.
Dit is trouwens plicht en eisch van het
pogenblik.
Toch begroeten wij die ronde verklaring
met ingenomenheid.
Maar de groote vraag is nuop welke
wijze zal zij die taak uitvoeren?
Op „breeden grondslag" moet de regeling
/an bet kiesrecht worden gebouwd. Zoo
iuidt het in bovenstaande rede.
Wie nu echter in 't oog houdt wat de
beer Van Houten, toen bij lid der Kamer
was, als eisch voor kiesrechtuitbreiding
predikte, moet van zelf eenigszins terug
houdend zich gestemd gevoelen tegenover de
toezegging van den minister Van Houten.
Wat verstaat laatstgenoemde onder bree
den grondslag?
En dan verlieze men niet uit het oog dat
nu ook aan de regeling van bet kiesrecht
voor de Tweede kamer en de Provinciale
staten verbonden wordt een verandering in
dat ree'it voor de Gemeenteraden, die, zoo
luidt bet in de openingsrede, gelijktijdig
moet geschieden.
De minister Tak van Poortvliet achtte
dit minder gewenschtvolgens hem was
het beter de bestaande kies wel, voor zooveel
zij betrekking heeft op de verkiezing van
gemeenteraden, te handhaven, totdat de her-
iening der gemeentewet zou hebben plaats
gevonden.
Dat standpunt werd door anderen niet
gedeeid, maar de kwestie was in eik geval
bij de behandeling van het ontwerp-Tak
van de baan.
Nu zal zij meer dan waarschijnlijk weêr
op den voorgrond treden en kan zij aanlei
ding geven of voor sommigen het gretig
aangegrepen middel zijn tot vertraging
van het berzieningswerk.
Na de pertinente verklaringen, hierboven
afgelegd, dat aan die hoogst gewichtige,
ofschoon beperkte taak, omvattende de
regeling van die brandende vraagstukken
van den dag de regeering in 't bijzonder
hare krachten wenscht te wijdendat zij
geen andere ontwerpen wil noemen, al wor
den zij ook voorbereid, omdat zij bij de
indiening ervan rekening wil houden met
de noodzakelijkheid dat daardoor hetgeen in
ie eerste plaats moet worden afgedaan niet
worde vertraagdna dit alles is het, dunkt
ons, echter voorzichtig en goede taktiek van
de voorstanders eener zeer ruime kiesrecht
uitbreiding, gelijk de vorige regeering die
wenscbte, eene afwachtende en hoogst ge.
reserveerde houdiDg aan te nemen.
Met belangstelling zien wij de toegezegde
ontwerpen te gemoetwij kunnen dan nagaan,
of zij in degelijkheid en ruimte van opvatting
op éen lijn kunnen staan met het korte en
bondige woord, heden morgen namens de
Koningin gesproken.
Het getal voorstanders voor eene ruime
uitbreiding van het kiesrecht is heden door
de keuze van mr A. J. W. Farncombe
Sanders weêr vermeerderd; zij kunnen, onder
aanhaling vaa de belofte, heden gedaan,
de regeering wijzen op hetgeen haar plicht
is; al zal dan altijd, al vervullen de hui
dige ministers ook hunne toezegging, bij
velen dier voorstanders de rechtmatige vraag
op de lippen komen: waarom eigenlijk de
vroegere mannen aan de groene tafel door
de tegenwoordige moesten vervangen
worden.
VEBKIEKIXCiKIli.
De uitslag der Dinsdag gehouden aanvul-
üngsverkiezingen voor lid der Tweede
kamer is dat in het district
Haarlem gekozen werd de heer mr A.
,B. W. ï'ariicoiiilie Handera (Afgetr L
voor ruime kiesrechtuitbreidingj met 1221
van de 2100 uitgebrachte stemmen.
Op den heer jhr mr A. P. C. van Karnebeek
(L tegen) werden 863 Btemmen uitgebracht.
Bij de verkiezing op 10 April werd de heer
jhr mr J. Roëll (L tegenmet 993 van de 1450
geldige stemmen gekozen. De heer mr A. J.
W. Farncombe Sanders (L voor) verkreeg toen
652 stemmen.
Er is in dat district bpzonder warm gestemd.
Te Haarlem bleven van de 2782 kiezers er
slechts 682 thuis, terwpl op 10 April slechts
1466 van de 2707 kiezers stemden.
Rijtuigen om de kiezers af te halen, een
Indisch officier met verlof en jongelui van de
H, P, «ehopl en hef gymnasium om hen te
bezoeken, borden, strooibiljetten, zelfs twee
personen uit Den Haag, werkten mede, om
zoowel van de eene als de andere zpde kiezers
die te traag bleken, stembus te brengen.
Een kiezer, diè voor de tentoonstelling te
Antwerpen vertoeft, maakte eene reis, opzette
lijk om zijne stem uit te brengen.
Tegen 5 our was voor het raadhuis een
lOOtal personen bjjeen om te vernemen hoe
veel stemmen er waren uitgebracht en aan de
bureaux werd gecontroleerd of ze wel precies
te 5 uren werden gesloten. Het opkomen van
2100 kiezers is een ding van belang in de ge
schiedenis dier gemeente.
Utrecht gekozen werd de heer J. Hf.
Bastert (C tegen) met 1542 van de 2503 uit
gebrachte rtemmen.
Op de heeren A. Brummelkamp (A voor) en
Van Beuningen (L voor) werden respectievelijk
556 en 396 stemmen uitgebracht.
Bij de verkiezing op 10 April stemden 3627
van de 4366 kiezers en werden gekozen de
heeren jhr. mr. W. Roëll (L tegen) met 1964
en mr. W. H. de Beaufort (L tegen) met 1867
stemmen, terwpl op de heeren A. Brummel
kamp (A voor) 1029, dr. Schaepman (K voor)
998, J. Duyvis (L voor) 664 en H. A. van Beu
ningen (L voor) 608 stemmen waren uitge
bracht.
In het district Delft is door de centrale
anti-revolutionnaire kiesvereeniging Nederland
en Ora»je met bijna algemeene stemmen tot
candidaat geproclameerd de heer W. M. H.
Boers, candidaat der liberalen.
De liberale kiesvereeniging De Grondwet
te 's Hage heeft in eene Dinsdagavond gehouden
vergadering, na levendige discussie en nadat
een voorstel om, nu herstemd moet worden
tusschen een katholiek, bestrijder van het ont
werp-Tak, en een liberalen voorstander van
dat ontwerp, zich te onthouden van een can-
didaatstelling, met groote meerderheid van
stemmen verworpen was, met 44 van de 72
uitgebrachte stemmen tot candidaat geprocla
meerd de heer mr J. G. S. Bevers, terwjjl 27
stemmen waren uitgebracht op den heer J. M.
Pijnacker Hordjjk en één stem in blanco was
gelaten.
Volgens het Vad. vergadert hedenavond de
liberale kamerclub der Tweede kamer.
Hetzelfde blad maakt melding van eene
neiging die in de Tweede kamer zou bestaan
om reeds bp de verkiezing van een voorzitter een
vijandige positie in te nemen tegenover hen,
die het blad nu maar de conservatief-liberalen
zal noemen. Het weigert daaraan geloof te
slaan en zou het een ernstige fout achten van
deze verkiezing een politieke krachtmeting te
maken of uit een soort van politieke rancune
zijn stem te weigeren aan den man, die door
zijn groot stuurmanstalent, zjjn buitengewo
nen tact en zjjn vlekkelooze onpartijdigheid
voor die betrekking is aangewezen.
Op dit punt staan wjj beslist aan de zjjdc
van het Haagsche liberale blad. De heer
Gleichman is een president van te groote ver
diensten, dan dat men om redenen daaibui
ten, hem die waardigheid zou ontnemen.
Dat zouden wjj geen goede politiek kunnen
noemen.
Bjj kon. besl.i
is aan mr W. van der Kaay. opbetdaartc
door hem te kennen gegeven verlangen, eervol
ontslag verleend als raadsheer in het gerechts
hof te 's Gravenhage
is in zjjnen rang overgeplaatst bij het wapen
der inf. van het leger in N.-I., de tweede-luii.
J. H. J. Ie Cocq d'Armandville, van het 2e
reg. inf., en in rang en ouderdom van rang
overgeplaatst bij het wapen der inf. van het
leger hier te lande, en wel bjj het 2e reg.
van dat wapen, de voor den dienst in N.-I.
bestemde tweede-luit. der inf. J. P. van Lier,
thans a la suite van het koloniaal-werfdepot.
De minister van marine brengt ter kennis
van belanghebbenden, dat dit jaar vier studen
ten in de geneeskunde aan een der Nederland-
scbe universiteiten kunnen worden aangenomen
om voor rekening van het departement vaD
marine te worden opgeleid tot officier van
gezondheid der 2e klasse bjj de zeemacht, on
der genot eener subsidie van 7000), over
eenkomstig de bepalingen van het reglement
vastgesteld bij Kon. besluit van 6 Mei 1886
n° 41 en gewjjzigd bjj Kon. besluit van 12
April 1889 n° 66.
Belanghebbenden kunnen zich, onder over-
I legging der stukken, bedoeld in gemeld regle
ment, bg gezegeld request wenden tot den
i minister voornoemd.
i Het reglement voor de opleiding is verkrjjg
j baat bjj bef departement van jparjp?,
Door de arr.-reohtbank te Dordrecht is, ter
vervulling van de vacature van kantonrechter
te Oud-Bejjerland, opgemaakt de navolgende
alphabetische Ijjst van aanbeveling: mr P. L.
Moens, kantonrechter te Dokkum mr J. C.
von Briel Sasse, griffier bjj het kantongerecht
te Zaandam, en mr. H. Smits, substituut-grif
fier bjj de arr.-reohtbank te 's Hertogenbosch.
De St. Ct. bevat een kon. besluit van den
27sten April 1894, bepalende de plaatsing in
het Staatsblad van de op 24 April 1893 tus
schen Nederland en den Oranje-Vrjjstaat ge
sloten overeenkomst tot wederkeerige uitleve
ring van misdadigers.
^Volksonderwijs"»
In de Dinsdag te Amsterdam gehouden
vergadering van de vereeniging Volksonderwijs
bracht de waarnemende voorzitter, de heer
mr J. A. van Gilse, hulde aan den afgetreden
minister van binnenlandsohe zaken, aan wien
Volksonderwijs groote verplichtingen heeft.
De minister immers verklaarde zich bereid een
statistiek te doen opmaken van de onderwjjzers-
jaarwedden en toonde op menig punt zjjn
ingenomenheid met Volksonderwijs. Redenen
om te betreuren dat de minister is afgetreden.
Doch aan den anderen kant is ook te betreu
ren dat men van den afgetreden minister niet
kreeg een wet op den leerplicht. Wat de
toekomst in deze zal brengeD, is niet te
zeggenmen zal zich moeten bepalen tot het
uitspreken van den wensch dat de minister
Van Houten niet zal vergeten dat hjj 20 jaren
geleden op zjjn programma naast zjjn wet op
den arbeid heeft gehad invoering van een wet
op den leerplicht en het hem gegeven zal zjjn
deze wet thans in te voeren.
Deze woorden werden met toejuichingen be
groet.
In het verslag over de verrichtingen van de
Vereeniging in het afgeloopen jaar, wordt ge
zegd dat zjj niet veel meer te doen had dan
te waken, toe te zien en voor te bereiden,
terwjjl op verschillend gebied bouwstoffen wer
den verzameld. Het aantal afdeelingen bedraagt
104, het aantal correspondentschappen 40,
samen hebbende 5646 leden, tegen 5961 in
het vorig jaar.
Het hoofdbestuur benoemde een commissie
tot het bestudeeren van het vraagstuk van
algemeen kosteloos lager onderwjjs, die den
steun der ministers van binnen- en buiten
landsche zaken in ruime mate mocht onder
vinden. Het rapport is nog niet gereed.
Het hoofdbestuur kreeg op zjjn schrijven aan
den minister van binnenlandsche zaken, hou
dende verzoek tot samenstelling eener stati
stiek der onderwpzers-jaarwedder, het ant
woord, dat de Regeering een statistiek zal doen
opmaken overeenkomstig de wenschen van het
hoofdbestuur.
Uit de rekening over 1893 bljjkt dat de ont
vangsten bedroegen ƒ4726.17, waaronder als
saldo over 1892 1019.56l/2, en aan contribu
tien van de afdeelingen ƒ2927.251/.,, De uit
gaven bedroegen voor het Volksblad ƒ2259.93
voor het schoolfonds J 500, in totaal 4140.53,
zoodat het batig saldo bedraagt f 585.64.
Zooals reeds in het kort gemeld werd is
de heer W, Middelveld Viersen te Middelburg
tot lid van het hoofdbestuur benoemd. De hee
mr H. Ph. de Kanter te Haarlem werd als
zoodanig herkozen.
Met 46 tegen 35 stemmen werd besloten een
erediet van ƒ600 te openen tot het doen van
persoonlek onderzoek in het buitenland naar
het vraagstuk van algemeen kosteloos lager
onderwijs,
Daarna werden de verschillende voorstellen
behandeld.
Door de afdeeling Amsterdam 1 was voor
gesteld om in den loop van dit jaar aan de
afdeelingen een overzicht te doen toekomen
van de wetswjjziging, gewenscht door het
Ned. Onderwijzersgenootschap en den Bond
voor Ned. Onderwijzers, voor zoover die voo>-
een behandelingin de afdeelingen geschikt zjjn
en zoo noodig met aanwjjzing van de wetsar
tikelen, niet door beide lichamen genoemd
maar die volgens het hoofibestuur niet zoo
zjjn als Volksonderivijs die wenschen zou.
Na kort debat werd het voorstel zonder hoof
dei jjke stemming aangenomen.
Het voorstel Assen, om de wenscheljjkheid
uit te spreken, dat het onderwijs geheel Rijks
zaak worde, werd ingetrokken.
Omtrent het voorstel-Buiksloot betreffende
de afschaffing der gedwongen schoolgeldheffing
betoogde de Voorzitter, dat aan de aanneming
daarvan weinig practische waarde verbonden
is, daar Volksonderwijs in 1889 by de behan
deling der wet-Mackay reeds op den wensch
van Buiksloot aandrong. Buiksloot verklaarde j
zich hierop neer te leggen by de meening,
dat deze zaak behoorde by het aangenomen
voorstel.
Door de afdeeling Assen was voorgesteld bjj
de Regeering aan te dringen om voor 1895
geen subsidie te verleenen aan bgzondere scho
len, waar ten opzichte van 't getal onaerwp-
zevs niet aan de wet wordt voldaan.
Door den hoofdbestuurder, den heer Miohels,
werd dit als ontydig bestreden, omdat de
openbare school op verre na niet aan den
eisch der wet voldoet. Elke wet moet in naam
en geest geëerbiedigd worden. Door aanneming
van het voorstel zou de oude, onzalige school-
strpd opnieuw ontbranden. Hp raadde aan het
voorstel in te trekken,
De voorzitter verklaarde namens de overige
hoofdbestuurders met het voorstel te sympathi-
seeren. Assen verdedigde en handhaafde het.
Na verder debat werd het voorstel aangenomen
met 56 tegen 21 stemmen.
De voorstellen-Schiedam het hoofdb. neme
maatregelen voor een algemeen petitionnement
ten gunste van leerplicht; van Oostdongera-
deel, om nogmaals de wenschelpkheid van de
invoering van leerplicht onder de aandacht
der regeering te brengen, en van Buiksloot,
om bp de regeering aan te dringen, dat de
wet op den leerplicht zoo spoedig mogelpk
worde uitgevaardigd, werden gelpktgdig be
handeld.
Schiedam trok zijn voorstel in en de beide
andere werden, na korte toelichting, bjj accla
matie aangenomen.
Eveneens kwamen tegelpk in behandeling
de voorstellen, Amsterdam I om de regeering
te vragen aan de kweekscholen die uitbreiding
te geven, opdat binnen den kortst mogelpken
tpd in de behoefte aan onderwpzers en onder-
wjjzevessen worde voorzien, en Groningen, om
aan de regeering te vragen indien nog
niet, overeenkomstig de wet, tot de oprichting
van een of meer rijkskweekscholen voor onder-
wijzeressen mocht worden overgegaan, althans
een begin van uitvoering worde gegeven aan
het voorschrift der wet, dat rpkstoelagen voor
vronwelpke kweekelingen beschikbaar worden
gesteld, die haar opleiding ontvangen aan van
rpkswege gesubsidieerde gemeentelpke of
bpzondere kweekscholen voor onderwpzeressen.
Zp werden door mevr. Schook-Haver en den
heer Van Milligen toegelicht en verdedigd
Winschoten had eenig bezwaar, dat nu reeds
de kweekscholen misbruikt worden als kost
scholen. Het hoofdbestuur steunde echter de
beide voorstellen, die dan ook zonder hoofde-
lyke stemming werden aangenomen.
Een voorstel-Schiedam, om bp de regeering
aan te dringen, dat de onderwpzers worden
opgenomen in het pensioenfonds voor wedu
wen en weezen van burgerlpke ambtenaren,
werd ingetrokken.
Een voorstel-Utrecht, om de wenschelpkheid
uit te sprekeD, dat op iedere lagere school de
ouders door rapporten op de hoogte blpven
van 't gedrag, vlpt, vorderingen en school
verzuim hunner kinderen, werd met algemeene
stemmen op drie na aangenomen.
Een voorstel van Amsterdam, om de wen
schelpkheid uit te spreken, dat van overheids
wege voedsel, schoeisel en kleeding verstrekt
worde aan behoeftige schoolkindoren, werd
vanwege de afd. kortelpk toegelicht en op de
algemeen bekende gronden krachtig aanbe
volen. Het hoofdbestuur wenscbte de woorden
»van overheidswege" weg te nemen. Zierikzee
stemde daarmede geheel in. Daarentegen gaf
Gorinchem aan Amsterdam I toe, dat de parti
culiere liefdadigheid niet in de behoefte kan
voorzien. Amsterdam wilde in elk geval in't voor
stel zien opgenomen «waar de liefdadigheid te
kort schiet", Den Haag zeide, dat een werkman
niet verlangt dat zpn kinderen van gebedeld
geld gevoed wordenzp hebben recht op
voedsel, kleeding en schoeisel. De heer Van
Milligen meende echter dat Volksonderwijs
zich daarmede niet moest inlaten en alleen de
wenschelpkheid van voorziening in de behoefte,
zonder meer, moest uitspreken. De wjjze van
uitvoering moest in 't midden worden gelaten
Zpn daartoe strekkende motie werd met 56
tegen 22 stemmen aangenomen.
Het laatste punt van bespreking, voorgesteld
door Schiedam: Is aansluiting van het gymna
siaal en inidd. onderwps aan de volksschool
wenschelpk en mogelpk en zoo ja, langs welken
weg werd wegens het vergevorderd uur aan
gehouden en de vergadering met een woord
van dank door den voorzitter gesloten.
De volgende vergadering zal weder te Am
sterdam worden gehouden.
Bp kon. besluit zjjn, met ingang van 10
Mei o, (benoemd tot oplichters y»a
