17 April.
N°. 90.
187° Jaargang.
1894
Dinsdag
FEUILLETOH.
Moeder's lieveling.
D. S t i g t e r
mr J. G. van Deinse
Middelburg 16 April.
Dot# courant verschijnt d a g e 1JJ k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen;
Prfls per kwartaal in Middelburg en per post franco 8.
Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent par regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- an andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 1—7 regels 1.50
iedere regel meer 0,20. Groots letters worden berekend naar plaatsruimte.
Reclames 40 cent per regel.
ONDERWIJS.
»Ik geloof niet dat ife Wilhelftrine vêf->
keerd beoordeel en om dit u en mjj zeiven
duideljjker te maken, moet ik eens open over1
mjjn verleden spreken."
mi ii lieu; i k(.m:iii: courant.
Thermometer
Middelburg 16
m. 12 u. 60
Verwacht Z
Agenten te VlissingenP. G. de Yet Mestdagh Zoon, te Goes A. C. Boltjit, firma weduwe A. C. de Jonge, te Kruiningen F. v. d. Peijl, te ZierikzeeA. C. de Mooij, j
Eg I
A dvertentiCz
mur
wille*
i avonds nog worden opgenomen.
Voor de herstemming op Dinsdag 24 April
bevelen wij ten dringendste aan in het
District Goes
District Honteniose
Alle voorstanders van kiesrechtuitbreiding
tot aan de uiterste grens der Grondwet, alle
vrijzinnigen noodigen wij met aandrang uit
hunne stem op die heeren uit te brengen.
Niet genoeg kan het worden herhaald,
zegt het liberale weekblad De Nederlander,
warm strjjder voor de beginselen der regeering
inzake het kiesrecht, dat, al staan van beide
kanten groepen bjjeen, die enkel door de
huidige worsteling zjjn saamgebracht, er toch
tusschen de saamverbonden groepen aan weers
kanten diepgaand verschil is.
Aan onze zjjde vereenigd zjj, die gemeen
hebben wat zjj willen. Aan de overzjjde de
genen, die enkel-en-alleen worden bijeenge
houden door hetgeen zjj niet willen.
Hier dezulken, die te zamen willen en kunnen
opbouwen. Ginds slechts afbreken als gemeen
schappelijk doel, maar onvermogen om met
elkander iets tot stand te brengen.
Als vrucht van de overwinning aan onzen
kant de bestendiging van de krachtigste liberale
regeering, welke Nederland sedert de dagen
van Thorbecke's grootheid heeft gekend. Als
vrucht van de zegepraal onzer tegenstanders
een vraagteeken en hopelooze verwarring.
In het eerste geval de onverwijlde kiesrecht
hervorming gewaarborgd, en daarmede het uit
gangspunt verkregen voor zooveel dringend
noodige sociaal-politieke maatregelen, die te
lang reeds zijn verzuimd. In het laatste geval
alles op losse schroeven, toenemende verbitte
ring, en koren op den molen van eenDomela
Nieuwenhuis, die, op zjjn standpunt terecht,
daags na de aanneming van het amendement-
De Meijier in Recht voor Allen schreef, dat
de heeren uitstekend gewerkt hadden voor
hem en de zjjnen.
Ziedaar de tegenstelling. Ziedaar wat uit volle
overtuiging ons doet zeggenschande over wie,
aan onze zjjde staande, iets vermag om 24 April
te maken tot een triomfdag van de kiesrecht
hervorming, en die niettemin het verzuimt!
Te Rotterdam verwacht men, dat de heer
mr Gleichman voor zjjne verkiezing aldaar
zal bedanken.
In eene huishoudelijke vergadering van de
kiesvereeniging Vooruitgang, Vrijdagavond ge
houden, werden in dat geval als candidaten
genoemd de heeren W. de Mejjier en mr S.
van Houten.
De heer B. L. Tjjdens, lid der Tweede
kamer, wil met zjjn vriend, den heer H. Roelf-
8.
Uit het Duitsch.
van
R. VON DER ELBE.
Charlotte luisterde verstrooid hoe haar vrien
din dit thema nog verder uitspon. Hare ge
dachte dwaalden naar Heisterbuschmaar zij
voelde dat zjj het nog lang niet met zichzelf
eenB was en dat zjj beter deed met er van
daag niet over te spreken.
Daar August morgen avond niet vrjj was,
verklaarde zjjne tante zich bereid, om acht
uur, als de winkel gesloten was, bjj Charlotte
boven te komen. Het was deze laatste een
verademing toen zjj haar vriendin verliet, dat
zjj nog vier en twintig uur had om over de
zaak na te denken.
Boven komende vond zjj een kaartje in de
deur steken en las daarop Arthur von Müller,
luitenant bjj het le garde regiment."
Sedert den dood van den ouden oom, na
zjjn officieele condoleantie visite - is dit de
eerste maal dacht Charlotte. Zou mjjnheer
mjjn neef op bevel zjjner moeder gekomen
zjjn En of hjj bjj voorkeur dit schemeruur
gekozen heelt Naditi oom Bartels eens zjjn
pogingen om geld te leenen weerstond, heeft
sema, te Winschoten, een reuzen-petitionne
ment op het touw zetten in het belang der
kiesrechtuitbreiding.
Zou het willen wjj vragen niet ver
standig wezen eerst eens den uitslag der
herstemmingen af te wachten
Bjj kon. bestuit:
is benoemd tot notaris binnen het arr.
Alkmaar, ter standplaats Hoorn, P. Bos, can-
didaat-notaris te Obdam
is op pensioen gesteld ad ƒ1400 'sj aars met
een verhooging van 1275 'sjaars de officier
van adm. 1ste kt. F. W. Sprenger
is bevorderd tot officier van adm. 1ste kl.,
de officier van adm. 2de kl. W. Baerts, en tot
officier van adm. 2de kl., de adj.-adm. F.
Bezemer
zjjn benoemd tot ontv. der dir. bel. enz te
Lemmer c. a. J. C. Roest, te Texelte Ossen-
drecht c. a. J. D. Boerma, ontvanger te Ter
schelling c. a.te Ede c. a. W. C. Kuyk,
ontvanger te Beek c. a. (Limburg)te Oude
water c. a. H. J. Messer, ontvanger te Ber-
gejjk c. a.
is benoemd tot directeur van het post- en
telegraafkantoor te Boxmeer A. Preesman,
thans directeur van bet postkantoor te Gennep.
De Protestantsche Noordbrdbanter publi
ceert, met weglating van wat voor het groote
publiek zonder belang is, een particulier
schrjjven van den heer jhr mr A. F. de Sa-
vornin Lohman aan de heeren M. de Jonge
en Donner te Goes, waarin hij zjjn standpunt
tegenover dr Kuyper omschrjjft en duideljjk
zegt niet te behooren tot de voorstanders van
het huidige kabinet.
Verder schrjjft de heer De Savornin Lohman
daarin het volgende
In De Standaard no 6770 zult gjj eene brief
wisseling aantreffen tusschen dr Kuyper en
mjj, waaruit u zal bljjken dat dr Kuyper zich
nog altjjd bereid verklaart om op mijn ver
zoek eene candidatuur voor Goes te aanvaar
den, omdat hjj vreest dat men mij enkel om
des persoons wille zou kiezen, want dat, naar
men hem schreef, een zeer groot gedeelte der-
kiezers thans in andere richting wenseht te
sturen dan ik dat mitsdien de zedeljjke band
tusschen kiezers en gekozene te loor zou gaan
en dat hjj mjj uit deze impasse (uit deze verle
genheid) wil helpen. Bjj ondervinding we
tende dat De Standaard liever niet met mij
in discussie treedt, wil ik dr Kuyper in dat
blad liever niet beantwoorden, doch het is
noodig dat de kiezers in uw district duideljjk
en klaar weten, wat zjj door mij te stemmen
doen, weshalve ik u, M. H. die zoo vriendeljjk
waart mjj uit te noodigen om in Goes te
spreken voordat over mjjne candidatuur defi
nitief beslist werd, verzoek het volgende ter
kennis van de kiezers te willen brengen.
Geljjk in mjjne rede reeds gezegd heb, ver
lang ik niet in het allerminst gekozen te
worden om mjjn persoon, dien ik veeleer zou
wenschen buiten bet debat te houden.
Maar op mjjn standpunt van den door dr
Kuyper zoo vriendeljjk aangeboden dienst ge
bruik te maken, acht ik ongeoorloofd. Indien
in mjjne oogen de Grondwet verbiedt kiezers
de deftige jonge heer zich niet veel meer om
ons bekommerd.
Den volgenden dag bracht Charlotte grooten-
deels door met het lezen van oude brieven en
zich in het verledene te verdiepen. Zij over
woog ook haar tegenwoordige leven in Berljjn.
Het was inderdaad zooals gisteren haar eerste
opwelling haar reeds zeide die goede huis-
genoote was de eenige, die baar met gezond
verstand en onbaatzuchtigheid kon raden
al zouden hare eigen belangen ook ljjden onder
het vertrek barer huurster. En al stond zjj
ook in ontwikkeling en stand op een lageren
trap dan Charlotte, deze voelde zich toch
het meest tot haar aangetrokken om hare
moederljjke hulpvaardigheid.
Haar verdere omgang in de groote stad was
altjjd slechts met oppervlakkige kennissen ge
weest, die zjj na den dood van den ouden
heer veel minder zag en zjj wist bjj ervaring
dat, als juffrouw Kleinschmid niet afgeleid
werd door de bemoeiingen voor haar zaak,
zjj met ernst en liefde bare belangen zou be
hartigen.
Zjj maakte bjj tjjds alles gereed. Er brandde
een helder vuurtje in den haard der wit por-
celeinen kachelde gesluierde hanglamp ver
spreidde een zachten glans over de wel voor
ziene theetafel; warme gordjjnen sloten den
blik pp de besneeuwde straat buiten en het
geloei van den wind verhoogde het gevoel
te maken zonder kenleeken van wélstand, dan
mag ik niet eene daad doen waardoor dat
toch geschiedt. *4
Indien een joodsch generaal oordeelt dat hjj
op Zaterdag geen slag mag leveren, doch een
ander wel, dan kan hjj het commando over
dragen. Niet, indien hjj meent dat op dien
dag geen. slag door wien dan ook mag gele
verd worden.
Of mag een ouderling, die b. v. de kermis
ongeoorloofd acht als in strjjd met Gods Woord,
zich niet herkiesbaar stellen, alleen omdat hij
weet dat »een groot gedeelte" van de gemeente
die kermis toch zoo gaarne zou willen behou
den. Mag hjj dat doen, wanneer hjj weet dat
»dit groot gedeelte" minder dan hjj zelf 't huis
is in Gods Woord Hoe zoudt gjj, M. H.,
zulk een handel wjj ze qualificeeren
Er is nog een andere reden die mjj verhin
dert in dezen naar dr K. of die hem inlichten
te luisteren.
Dr K. en ik zjjn het eens over finale uit
breiding, nu reeds, binnen de grenzen dei
grondwet-
Welke die grenzen zijn, daarover kunnen
feiteljjk de kiezers niet beslissen, omdat zjj
onmogeljjk het voor en tegen kunnen onder
zoeken. Hoogstens kunnen zjj zich althans
voor 't grootste deel houden aan de eenzjj-
dige voorlichting van éen blad.
Indien nu desniettemin de kiezers hun stem
geven aan A en niet aan B, omdat A eene
wetsuitiegging verdedigt die ten goede komt
aan hunne wenschen, dan treedt hun wil in
de plaats van de wet. Als partijen de beslissing
inroepen over eene vraag, die zjj niet goed
zei ven kunnen beoordeelen, dan benoemen zjj
een onpartjjdigen arbiter, maar vragen dezen
niet vooraf boe hjj over de vraag denkt, om
dan daarnaar bare keuze te bepalen. Mjj komt
het stellen van zjjn wenschen in de plaats
van de wet voor te zjjn eene bjj uitstek revo
lutionaire handelwjjze.
Ik herinner voorts aan het onderscheid tus
schen verklaring (omtrent beginselen of rich
ting) en belofte .(betreffende het uitbrengen
eener stem over eene wet). Wil eens naslaan
mr Groen van Prinsterer Aan de kiezers (1864
no VIII): Belofte acht de heer Groen even
verwerpeljjk, als eene verklaring (geljjk ik er
eene heb algelegd) geoorloofd. Het geval,
waarop De Standaard doelt in haar no 6769,
betrof noch eene wetsuitiegging, noch een op
dracht aan of overeenkomst met den gekozene
om in eene bepaalde richting te stemmen.
De kiezers behooren te weten ot hun can-
didaat is vóór of tegen »finale uitbreiding".
Daar ik dit laatste duideljjk beantwoord heb,
weten zjj dat ik de grondwet niet om bjjrede-
nen zal verwringen. Stellen zjj nu genoeg
vertrouwen in mijn kennis en eerljjkheid om
mjj de toetsing van eventueele wetsvoorstellen
aan de grondwet toe te vertrouwen, dan, doch
ook dan alleen, zjjn zjj verantwoord door op
mjj te stemmen.
Op welke wijze door de kamer de uitbrei
ding moet tot stand worden gebracht, daar
over kan noch mag bjj de stembus worden
beslist.
Tegen de voorstelling dat iemand van mjjn
van behageljjkheid daar binnen.
Eindeljjk werd er geklopt en het kleine,
grappige persoontje kwam binnen, met een
rood shawltje om en een fluweelen werktasch
aan den arm zij maakte half schertsend, hall
ernstig een dienaresse en zei, buiten adem
van het trappen klimmen: »Ja, ja, kindje, daar
ben ik veel complimenten van August
hjj was weer alleraardigst en zoo beelderig,
in het hemelsblauw. Ik heb Emma naar de
comedie gestuurd met een bouquet om hem
toe te werpen. Maar nu ben ik met alles gereed
en kan den heelen avond gezellig bjj ubljjven.
Wat zie ik, zalm! neen, kind, dat is te veel,
welk een verkwisting. Ja, schenk mjj maar in,
ik heb dorst gekregen van al de drukte."
Al etende en drinkende praatte zjj voort,
zonder hare gastvrouw aan het woord te
laten komen»Hebt gjj de gravin gezien
Dank u, ik zal mjj wel bedienen. Zij is een
knappe vrouw, sneeuwwit haar en zoo slank
en statig. De jonge graaf sprong het eerst
uit het rijtuig en hielp zjjn mama, zoo voor
zichtig alsof zjj van glas ware. Ik keek door
het kjjkraampje in mjjn gangdeur, die op een
kier stond en hoorde haar zeggen Victor, het
huis maakt een fatsoenljjken indruk". »De
kamers zijn gezellig en smaakvol", zei hjj, »en
ik geloof zeer voldoende voor een paar win
termaanden". »Heel graag nog een kopje.
Wat ik zeggen wil, die oude gravin ziet
er net naar uit alsof ze veel oude kant
gevoelen slechts mag worden gekozen door
hen die wenschen dat het kabinet genood
zaakt worde af te treden, protesteer ik, even
als tegen de geheel onjuiste voorstelling
met opzet bezig ik het zachtste woord die
door den redacteur van De Standaard gege
ven wordt aan de verklaring der tien kamer
leden, bljjkens welke zjj zouden weigeren het
legislatief wangedrocht van den heer Tak
goed te keuren, zoo hun dat opnieuw wordt
voorgelegd. Dat zelfs dr Kuyper zoo iets zou
doen, zal ik niet gelooven, vóórdat ik het zie.
In Tamiang is, naar de Deli courant meldt,
de toestand langzamerhand vooruitgaande.
Wel werd onlangs nog weder een stoombarkas
tusschen Seroeway en Kwala Simpang van
den linker-oever der Tamiang rivier beschoten,
maar aan den rechteroever gaan de trans
porten levensmiddelen ongehinderd langs den
nieuwen weg. Het vertrouwen scbjjnt bjj de
bevolking terug te keeren, want beneden
strooms van Seroeway verrjjzen drie kampongs,
waarvan de bewoners handel in hout drjjven
met Chineezen.
Te Seroeway komen nog altjjd gevallen van
pokken voor.
De rivier tusschen die plaats en Kwala Sim
pang worden vanwege het gouvernement met
dynamiet van de daarin zich bevindende boom.
stammen bevrjjd.
Verder wordt nog aan bet blad geschreven
Nu de weg van Seroeway naar Kwala Simpang
zjjne voltooiing en verbetering nadert, wordt
door het bestuur met kracht gewerkt aan een
weg van Seroeway naar Soengei Ijoe, waardoor
deze kampong in anderhalf uur zal zjjn te
bereiken. De rintes er voor door het bosch zjjn
reeds geslagen. Verder wordt begonnen aan
een weg van Seroeway naar Ajer Masin, ter-
wjjl het ook in de bedoeling ligt Kwala
Simpang met Salahadji te verbinden. Altemaal
maatregelen, die zoowel uit een handels
als uit een strategisch oogpunt toejuiching
verdienen.
Zaterdag jl. vergaderde het onderwjjzers-
gezelschap in het arrondissement Middel
burg in het Schutterhof alhier. De presen
tielijst telde 61 namen.
Het oudste lid, de heer L. de Man, verwel
komde den heer mr J. P. F. van der Mieden
van Opmeer, den nieuwen schoolopziener, te
vens voorzitter van het gezelschap, en beval
de belangen van 't onderwjjs en van het ge
zelschap m zjjne welwillendheid aan. De heer
Van der Mieden betoonde zich zeer gevoelig
voor het gesprokene en voor de groote eer als
voorzitter van dezen kring op te treden, deed
wederkeerig een beroep op de welwillendheid
van allen en heette vervolgens zjjn ambts
voorganger, mr J. van der Lek de Clercq wel
kom in de bjjeenkomst.
Voorts deelde hjj mede, dat de beer W. van
Middelveld Viersen, districts-schoolopziener,
zich wegens ambstbezigbeden verschoond bad
gebruik te maken van de uitnoodiging tot bjj-
woning der vergadering.
Na voorlezing en goedkeuring der notulen
heeft. Let op, het duurt geen twee
dagen of ze laat een mutsje van kost
bare point d'Alencon bjj mjj opmaken. En
wat hem betreft, er zullen heel wat jonge
dameB in mjjn winkel komen, als zjj merken
dat hjj veel in- en uitgaat. De oude knecht
Fuchs heeft tegen Emma gezegd»Graaf
Victor is onmeteljjk rjjk, bjj bet gezantschap
aangesteld en nog te krjjgen," Neen, dank
u, Charlotte, geen thee meer! Nu zullen wjj
eens gezellig gaan praten
De oude juffrouw ging gemakkelijk in een
hoekje van de sofa zitten en haalde haar
werk voor den dag, Charlotte had bet thee
goed weggezet en ook haar naaidoos gekregen;
zjj nam echter geen werk ter hand, maar las
den brief van haar zuster, bedaard en lang
zaam van bet begin tot het einde voor.
Onder bet luisteren richtte juffrouw Klein
schmid zich meer en meer op, knikte en
schudde met het hoofd, nam haar bril af en
zag de lezende met klimmende aandacht aan.
Toen Charlotte geëindigd had riep zjj uit
»Wjj zullen u moeten afstaan, dat zie ik wel
aankomen."
»Niet zoo geheel, tante Kleinschmid,
voor goed ga ik niet bjj mjjn zuster in huis."
»Ik weet wel dat gjj niet beBt samen
overweg kunt; maar zjjt gjj niet een weinig
onbilljjk jegens mevrouw Von Müller, Lotje?
Bloedverwantschap is een voortdurende ge-
meenschap; hoe era Ier uien wordt, des te mee?
stelde de voorzitter het eerste punt der agenda:
»De voorstellen der heeren Kollewjjn o. s. in
zake vereenvoudiging onzer spelling en ver
buiging", aan de orde. Als inleider trad op
de heer G. van de Putte te Domburg, die in
eene beknopte beschouwing trad van de voor-
deelen voor de school en het leven van do
toepassing der bekende vereenvoudigingen.
Vele leden maakten daarop van de gegeven
gelegenheid gebruik om hunne ziens wjj ze daar
omtrent te verklaren en toe te lichten.
Voor en tegenstanders lieten zich hooren,
waarom de voorzitter door zitten en opstaan
trachtte uit te maken, hoe men algemeen
over de zaak dacht. Er bleek uit, dat de
voorstanders van zekere vereenvoudigingen
de meerderheid vormden.
Na hei opening der discussiën, meer bepaald
over de voorstellen Kollewjjn c. s., ging men
tot boofdeljjke stemming over met het resul
taat, dat 23 vóór- en 13 tegenstanders zich
deden kennen en dat 25 verlangden in deze
kwestie buiten stemming te bljjven.
Hierna bracht de voorzitter den inleider en
den overigen sprekers zjjn welgemeenden dank,
werd het tweede punt der agenda wegens het
vergevorderde uur tot de volgende vergade
ring aangehouden en sloot hjj de bjjeenkomst.
Zaterdag hield de hoofdonderwjjzersver-
eeniging Walcheren hare gtwone maandeljjk-
sche vergadering.
Als spreker trad op de heer Mejjier, h. d. s.
te Koudekerke, met het onderwerp»Over-
drjjvmg bjj het onderwjjs".
Om niet te uitvoerig te worden, behandelde
hjj slechts de overdrjjving bjj 't onderwjjs in
de aardrjjkskunde en het rekenen. Met ver
schillende voorbeelden toonde hjj aan, hoeveel
overdrevens er in 't onderwjjs in die vakken
nog valt op te merken.
Zjjn lezing en de daaruit voortvloeiende dis
cussie leidde tot de volgende conclusiën
lo. De overdrjjving in verschillende vakken
is te wjjten aan de meest eminente mannen
op t gebied van t onderwjjs. (leder wil voor
zijn vak bet leeuwenaandeel.)
2o. Het is onnoodig dingen, die ieder op
schoolkomend kind kent, aanschouweljjk te
behandelen.
(Men denke aan de examen-opgaveeen
proefles in de aanvangsklasse over een potlood.)
3o. Wat het rekenen betreft, eische men,
dat een leerling wete, in welk geval hjj een
der hoofdregels moet toepassendaarbjj ook
theoretische verklaringen te eischen is onprac-
tisch slechts t eerste heeft waarde voor 't leven.
4o. Overdrjjving is het ook, dat de wet
gever b. v. om eenige onpractische onderdeelen
een zoo nuttig vak als de vormleer over boord
werpt, en zoodoende de onderwjjzers nood
zaakt het afgeschafte vak bjj 't rekenen weer
binnen te smokkelen.
Zaterdag jl. had aan de Rjjkslandbouw-
winterschool te Goes het overgangsexamen
plaats, in tegenwoordigheid van den inspec
teur, den heer F. B. Löhnis, en de commissie van
toezicht.
Tot de tweede klasse werden bevorderd
de leerlingen L. de Jager, A. C. J. Notenboom,
G.de Jager, J. Zujjdweg, allen te Wolfaartsdjjk,
voelt men dat."
»Doe dat, mjjn kind gjj hebt mjj eens
verteld dat gjj uw klein romannetje hebt ge*
had; maar wjj hebben het nooit verder ge
voerd. Wilt gjj uw hart voor nrjj uitstorten,
dan weet gjj dat ik geen misbruik van uw
vertrouwen zal maken."
Charlotte verviel nu toch weer in eert
schuchter nadenken. Zjj wilde spreken, zjj
had het zich vast voorgenomen en al den tjjd
gehad om zich voor te bereidenmaar het
kostte haar toch nog veel om te beginnen etf
den innerljjken tegenzin te overwinnen. Ein
deljjk vermande zjj zich en zei>Mjjn vadér
was, zooals gjj weet, dokter in Bleiden, een
stadje aan de Beneden-Elbe, ongeveer drie
uur van Hamburg. Wilhelmine was het oudste
kind, ik ben tien jaar jonger; er zjjn tusschen ons
een paar kindeven gestorven. Toen mjjn zuster 16
jaar was ging zjj bjj familie in een naburige stad
logeeren. Zjj moet zeer mooi geweest zjjn en
veel opzien gebaard hebben zjj keerde als de
aanstaande van luitenant Von Müller terug,
»Mjjn aanstaande zwager bezat eenig vermo
gen, de pvaktjjk van vader was zeer winstge
vend en dus overreed de moeder hem om
Wilhelmine's wenscb te vervullen en haar een
aanzienlijke jaarljjkschs toslap te verzekert:#/
