N°. 83.
137" Jaargang.
1894
Maandag
9 April.
Deze courant verschijnt d a g e 1 Ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prys per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiëa20 cent per regel* By abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50
iedere regel meer ƒ0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Reclames 40 cent per regel.
Bjj deze courant behoort een Bijvoegsel
Middelburg 7 April.
Waarheen?
Het geldt Dinsdag eene buitengewone
verkiezing ouder buitengewone osnssiandig-
In het district Hontenisse dienen de
liberalen vooral zich in te spannen voor mr
J. G. van Deinse, die ook als een be-
uwaam en algemeen geacht man bekend staat.
He» steunen oase partjjgeuootejj zooveel
UIT STAD EN PROVINCIE.
11)1 HAM.
Thermometer.
Middelburg 7 April. 8 u. vm. 53 gr.
m. 12 u. 68 gr., av. 4 u. 68 gr. F.
Verwacht O. wind.
Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mes^dagh Zoon, te GoeB A. C. Bolüit, firma weduwe A. C. de Jonge, te Kruiningen F. v. d. Peije, te ZierikzeeA. C. de Mooij,
te Tholen: W. A. tan Nieuwenhuijzen en te Terneuzen: M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën
aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmab, te Botterdam, de Gebb. Belini'ante, te 's Gravenhage, en A. de La Mae Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Ces., John F. Jones, opvolger.
Ahvertentiën
moeten des namiddags te één uur
aan het bureau bezorgd zjjn, willes
zjj des avonds nog worden opgenomen*
Wij houden ons overtuigd dat menig cou-
ranten-lezer in deze dagen huiverig is zijn
dagelijk8che lectuur aan te vangen, omdat
een groot deel daarvan bestaat uit mededee-
lingen en beschouwingen, de verkiezing op
aanstaanden Dinsdag betreffende.
Voegt men daarbij nog de afzonderlijke
brochures, de z. g. „woorden," tot liberale
en andere kiezers gerichtdan zou men zeker
hem, die zich onttrekt aan dien stroom van
politieke gerechtigheid, daarvan geen ver
wijt mogen maken.
Men kan van het goede zelfs te veel krij
gen en hoeveel te meer dan van zooveel,
dat alles behalve goed is maar onafscheide
lijk aan een verkiezingsstrijd verbonden.
Wij zien het ook thans weêr in deze dagen,
hoe men bij zulke gelegenheden er bijna
altijd op uit is om de eenvoudigste kwestie
voor het algemeen onsmakelijk en ongeniet
baar te maken door haar te verdrinken in
bijzaken of zich te verdiepen in andere
kwesties, die buiten de orde zijn of vroeger
reeds lang en breed zijn besproken.
Zoo heeft men ditmaal van de zijde der
tegenstanders van de kiesrechtuitbreiding,
zooals de regeering die wenscht, een ma
chine de guerre gemaakt tegen den minister
Tak van Poortvliet. Aan persoonlijke aan
vallen jegens hem geen gebrek. Men heeft
het voorgesteld alsof het Dinsdag a. gaat
om de vraag: vóór of tegen Tak; men heeft
zelfs geschreven van Takiaansche candidaten,
en die voorgesteld als het Trojaansche paard,
dat men zou binnen halen.
Men heeft verder weer de oude versleten
kwestie der grondwettigheid aan de orde
gesteld.
Alsof' wij allen niet weten dat art. 80 der
grondwet als 't ware van elastiek is en
alsof niet in den breede vroeger die kwestie
van alle kanten is bekeken, zoodat er van
zelf eene bepaalde uitspraak zich heeft ge
vestigd. Wij hebben vermeien, hoezeer wij
daartoe ook van geachte zijde werden aan
gezocht, om onze lezers met dit vraagstuk
nog lastig te vallen. Wij deden dit vroeger
uitvoerig en waar in eigen boezem de strijd
zich door kalmte kenmerkt, meenden wij
ons van herhalingen in deze te kunnen
onthouden.
Het bewuste artikel der grondwet is rek
baar voorzeker, maar ontwijfelbaar staat vast
dat het in de bedoeling van den grondwet
gever heeft gelegen tot eene ruime uitbrei
ding van het kiesrecht den weg te openen
en dat, zooals prof. Buys 8,chrrjftdie
grondwetgever van gecnerlei voorkeur voor
dit of dat stelsel van greDSomschrijving blijk
heeft gegeven. Hij heeft verlangd „dat hier
de beslissing worde gelaten aan den wil van
den gewonen wetgever, zoodat deze slechts
het bestaan van dien wil behoeft te open
haren om zeker te zijn dat hij getrouw blijft
aan den geest van de grondwet."
Juist op den geest kwam het aan. En
dat toonde de regeering te begrijpen.
Zoo ruim mogelijk heeft zij dien geest
willen opvattenen op dat beginsel heeft
zij een ontwerp opgetrokken, geheel over
eenkomstig de hedendaagsche strooming.
Aan het welslagen der poging van de
regeering heeft de Tweede kamer echter
een hinderpaal in den weg gelegd.
Zie, dat is de eenvoudige kwestie waai
het Dinsdag om gaat.
En om de daad dier Kamer, toen zij het
amendement-De Meijier aannam, nog eens
in hare volle beteekenis te doen kennen,
weten wij niet beter te doen dan het woord
te geven aan een die zelf deelnam aan de
jongste gebeurtenis, welke zooveel sensatie
wekte, aan mr J. D. Veegens, die in het
jongste nommer van de Vragen des Tijde
schryft
^De beslissing der Tweede karper is vooral
daarom te betreuren, wijl elke vertraging
de,- voorgestelde hervorming aan het daar
mede beoogde doel, het wegnemen eeDer
hoofdoorzaak van wantrouwen en ontevreden
heid, afbreuk moet doen. Het Nederlandsche
volk is zeer geduldigmaar het acht den
tijd ter bevrediging zijner billijke wenschen
sedert lang gekomen. Om zijn vertrouwen
te schenken, maakt het zelf aanspraak op
volledig vertrouwen. Halve maatregelen, die
de kiesbevoegdheid aan eene kern zouden
verleenen, om haar aan een breeden kring
van in eigen onderhoud voorziende personeD
te onthouden, verlangt het allerminst. Het
is te hopen dat de kiezers, door het wijs
beleid van de Koningin-regentes tot de
stembus geroepen, zullen toonen dit te
beseffen. Zij zullen daardoor veel kunnen
bijdragen om maatschappelijke tweespalt te
keeren en vrede en eendracht tusschen de
bewoners van één vaderland te bevorderen.
Mochten zij het anders inzien, zoo gaat de
natie een nieuw uitstel der gewenschte
DervormiDg, met al de daarvan onafscheide
lijke nadoelen, tegemoet; maar uitstel zal
hier geen afstel zijn. Het hoofdbeginsel der
gevallen wet, de kiesbevoegdheid van hem
die in zijne behoefte en die der zijnen
voorziet, staat voortaan als met blinkende
letteren geschreven op eiken der vier wanden
van de meest bescheiden woning, omdat het
in de ziel van den bewoner leeft; en eene
volgende beslissing zal aan het Nederland
sche volk ook de uitwerking van dat beginsel,
in den geest waarin het geschreven is, niet
onthouden.
„De partij van vooruitgang is getrouw
gebleven aan' de staatkundige belijdenis,
vóór drie jaren door haar afgelegd. Zij heefi
pal gestaan voor het beginsel van hervor
ming en de lokstemmen van het rechts en
links zetelend conservatisme versmaad. Op
het beslissend oogenblik heeft zij zich
rondom haar kloeken leidsman, thans hoofd
van het kabinet, geschaard. Met hem heeft
zij de nederlaag geledeneene van die
nederlagen, waarbij de overwinnaars de
oogen neerslaan en de verslagenen het hoofd
omhoog heffen. Voor haar zal finale uit
breiding van kiesbevoegdheid blijven, wat
het voorstel der negen mannen eene halve
eeuw geleden was voor de toenmalige liberale
partijhet naaste doelwit harer staatkunde,
waarop zij de oogen gericht houdt, totdat
het getroffen is. Reeds waande men haar,
toen onversaagd optreden hare rijen dunde,
ten ondergang gedoemd. Maar op het oogen
blik dat hare vijanden riepenSie ist ge
richte?', werd uit den mond des volks eene
machtige stem gehoord: „1st gerettetVox
populi vox Dei.""
Wie het in de zitting der Tweede kamer
van Vrijdag 9 Maart voorgevallene en den
strijd, die Dinsdag den kiezers wacht, in een
ander licht plaatst en de gewezen afge
vaardigde van Groningen behoeft niet ver
te gaan om iemand te ontmoeten die dat
doet hij miskent de historie der laatste
jarenhij miskent de goede bedoeling der
regeering en de hooge waarde, die hare han
deling voor de toekomst heeft.
Zoo ooit dan geldt van de dagen, die wij
thans beleven, vooral
In 't verleden ligt het heden
In het nu wat worden zal.
Vrijwillig, langs geleidelijken weg kan
au tot stand gebracht worden wat na enkele
jaren zal geëiseht en gedwongen tot stand
moeten gebracht worden.
De democratische stroom kan niet worden
tegen gehouden er kan geen kalmte komen
en rust vóór op kiesrechtgebied de uiterste
grens is bereikt, welke de grondwet stelt.
Maar waartoe al die, van verschillende
jijden als waarheid erkende beweringen nog
verder herhaald 1 Waarom zouden wij nog
langer stilstaan bij het vraagstuk, dat reeds
te lang bepraat, beschreven, bepleit, van
alle kanten bekeken is?
Er wordt nu gewacht op de uitspraak, op
eene daad van de kiezers.
hedenen getrouw aan het standpunt, in
ons nommer van Woensdag Ü'L Maart ont
vouwd, vragen wij vooral van onze geest
verwanten, van hen die met ons de regeering
m haar pogen willen steunen, het daarheen
te sturen dat de overwinning worde verschaft
aan hen, die kiesrechtuitbreiding in den geest
van de nu ingetrokken wetsontwerpen willen
helpen tot stand brengen.
Het is bij deze verkiezing toch niet de
vraag: hoeveel leden van deze of geDe partij
zal de nieuwe kamer bevatten maar wel
üoeveel voorstanders en hoeveel tegenstan
ders van kiesrechtuitbreiding in den geest
van minister Tak zal zij tellen Wie dus
vóór die kiesrechtuitbreiding is, helpe mede
om een zoo groot mogelijk aantal voorstan-
iiers te doen verkiezen
En tot die voorstanders rekenen wij, na
de door dezen afgelegde verklaringen, de
liberale heeren mr J. G. van Deinse, mr
P. C. J. Hennequin en J. J. van Kerkwijk.
Kon men hem in herstemming brengen
met den nu afgetreden vertegenwoordiger,
die niet voor kiesrechtuitbreiding is, dan
zouden de kansen voor mr J. G. van Deinse
zeker gunstig staan.
Over mr P. C. J. Hennequin kunnen
wij eveneens kort zijn. De eervolle wijze,
waarop hij weder candidaai is gesteldzijne
houding tegenover en zijne betuigingen om
trent het kiesrecht-ontwerp der regeering,
maken hem voor de voorstanders daarvan
in het district Oostburg tot een afge
vaardigde, die, ook op grond van zijn op
treden in anderezaken in de Tweede kamer,
aller vertrouwen verdient.
In het district Zierikzee heeft men van
den heer J. J. van Kerkwijk voldoende
schriftelijke waarborgen gekregen
dat hij de regeering steunen wil. Daardoor
gebondenzal hij zeker, wanneer hem een
vernieuwd mandaat wordt aangeboden, waar
aan wel geen twijfel bestaat of dit zal ge
schieden, een goeden invloed kunnen uitoefe
nen ter bevordering eener oplossing van het
kiesrechtvraagstuk in onzen geest.
In het district Middelburg kunnen
onze geestverwanten zich onthouden, eeD
Dlanco-biljet inleveren of den oud-afgevaar
digde steunen, die van een zetel in de nieuwe
kamer vrij zeker is. Zoolang hierbij geen
gevaar bestaat voor een anderen uitslag,
tegen het belang eener goede en gezonde
oplossing van de kwestie van den dag, zij
het ieder onzer overgelaten Daar eigen over
tuiging en meening te handelen.
In het district Goes verkeeren onze
geestverwanten in een eigenaardige positie.
Zij kunnen met hun minimum van ruim negen
honderd stemmen, het aantal dat zij Dinsdag
9 Januari 11. uitbrachten, groot gewicht in de
schaal leggen. De liberalen, die destijds
don heer D. Stigter stemden, zijn zeker
meereudeels voor de plannen der regeering;
en waar zij met een eigen candidaat hei
aiet winnen kunnen, zou het ernstige over
weging verdienen of het niet gewenscht zon
zijn van de beide candidaten, die in dal
district gesteld zijn, hem te steunen die het
meest de verwezenlijking dier plannen wil
bevorderen. En dat doet de afgevaardigde die
heenging zeker nietgetuigen zijne verze
keringen, in Goes nog afgelegdzijne houding
in de kamer, die zelfs in de Deputaten-
vergadering ernstige bestrijding vond. Hem
te bestrijden is in elk geval plicht.
Nadat wij dit geschreven hadden zagen
wij dat men van liberale zijde, zij het ook
ter elfder ure, toch nog de handen uit de
mouwen steekt en den heer D. StigtGr op
den voorgrond plaatst. Een uitstekend
man, en thans nog altijd, wat wij vroeger
schreven, de man van het oogen
blik.
zij kunnenHet is wel jammer dat de
kiesvereeniging niet dadelijk een stap in die
richting deed, maar nog is niet alles ver
loren.
De tegenpartij is verdeeldreden te meer
om nog een kans te wagen.
Als straks eene herstemming mocht komen
is het standpunt der onzen, vooral van de
voorstanders der kiesrechtuitbreiding, dunkt
ons, van zelf aangewezen.
Aan onze geestverwanten in dat district
zeiven zij echter dan in de gegeven omstandig
heden de keuze overgelaten, hoe in deze het
best te handelen.
De commissie voor het eindexamen van
leerlingen der H. B. Scholen in Zeeland, dat
dit jaar te Zierikzee wordt gehouden,
bestaat uit de heeren G. Kok Jr., directeur
der H. B. S. te Zierikzee, voorzitter, dr H.
Japikse, J. Broekema, J. P. M. Rejjers, J. J.
van Laar, leeraren aan de H. B. S. te Middel
burg, dr Z. Th. Diehl, directeur, M. C. J. de
Visser, J. A. C. Schmidt, F. Allan, leeraren
aan de H. B. S. te Goes, F. F. Leupen, dr. H.
J. van der Stadt, J. A. de Brujjne en E. M.
J. C. Belmonte, leeraren aan de H. B. S. te
Zierikzee.
Door de Vereeniging Kindervoeding al
hier werden gedurende den afgeloopen winter
over 111 dagen 24.405 portiën warm eten ver
strekt. Het getal kinderen bedroeg gemiddeld
per dag van 211 tot 225. Het laagste cjjfer
per dag was 193, het hoogste 238.
Den 24en Maart staakte de Vereeniging voor
dat seizoen de uitdeeling van spjjzen aan be
hoeftige schoolkinderen.
- De gemeenteraad van Aagt ekerke
benoemde Vrjjdag tot wethouder den heer S.
Bosselaar, in plaats van K. Melis, naar elders
vertrokken.
Tot rjjksveldwachter is benoemd ter stand
plaats Veere M. Isheim, vaste knecht lekl.
bp de visscherjj op de Schelde en Zeeuwsche
stroomen, en J. Poulusse, rijksveldwachter
jachtopziener te O u d-V ossemeer, die ge
plaatst wordt te K a p e 11 e. Verplaatstis de
rijksveldwachter A. Vink Az. van Burgh naar
Oud-Vossemeer.
Men schvjjft ons
Ongeveer 300 kiezers waren Vrjjdagavond
in de Prins van Oranje te Goes vergaderd,
waar de candidaat der nieuwe anti-revolution-
naire kiesvereeniging Het volk achter de kie
zers moet er in, de heer C.J. Huvers, spreken zou.
De heer Huvers leverde ons, in eene impro
visatie van een uur, een pleidooi voor dade-
ljjke kiesrechtuitbreiding, een pleidooi met
humor gekruid, dat we echter niet navertellen
zullen, omdat gisteren in dit blad aan de denk
beelden van den heer Huvers op dit punt
ruimschoots recht is weervaren.
Na de pauze sprak de heer Littooy van
Middelburg over den strjjd tusschen conser
vatisme ên radicalisme. Reeds de oude ge
schiedenis teekent ons de sporen van dien
strjjd. In de eerste kerk van het Nieuwe
Testament staan reeds de figuren van Petrus en
Paulus als vertegenwoordigers dier stroomin
gen geteekend.
Petrus, die kenteekenen eischt, het kenteeken
der besnijdenis, tot toelating, als de conser
vatief, Paulus, de Heidenapostel, als de
radicaal.
In onze geschiedenis zien wjj voortdurend
den strjjd tusschen de behoudende regenten,
en de vooruitstrevende >kleine lujjden." In
den strjjd tusschen de Noordeljjke en Zuide-
ijjke Staten van Amerika is ons het scherpst
de strjjd tusschen conservatisme en radicalisme
in de laatste helft der negentiende eeuw ge
teekend. Ook nu staan we weder midden iu
dien strjjd. Aan welke zjjde wij, als mannen
van de ehristeljjk-historische richting, ons
hebben te scharen, kan niet twjjfelachtig zijn,
zeide de heer Littooy. Niet afstooten, maar
aantrekken, zoo mogeljjk onder ons opnemen
die nog niet tot ons behooren,datisonzeroeping.
Spreker verklaarde het te betreuren dat het
district Goes, voor zoover het een deel der
anti-revolutionnaire partij betreft, afwijkt van
die ljjn, en die roeping scbpnt te vergeten.
Het wordt met deD dag duideljjker dat de
candidaat, door Nederland en Oranje gesteld,
de heer De Savornin Lohman, niet wenscht tot
finale kiesrechtuitbreiding nu reeds mede te
werken.
Mocht het nog voor iemand aan twjjfel on
derhevig 5$n, dan zegt het geaoeg, tfoi de
heer Lohman eene candidatuur tegenover den
heer Löben Seis in het district Ede heeft aan
genomen.
Daar niemand van het aangeboden debat
gebruik wenschte te maken, sloot de heer W.
Kaptejjn de vergadering met een dankbetui
ging aan den heer Littoojj voor de broeder
trouw, waarmee hjj hem bjjstond, en aan den
heer Huvers, voor de zelfopoffering, waarmee
deze, niet rekenende naar eenig succes, zich be
schikbaar stelde om vrienden en geestverwan
ten in de gelegenheid te stellen te kunnen
stemmen op een man, die, met de kern der
anti-revolutionnaire paitjj in het geheele land,
niet wenscht afgeleid te worden op conserva
tieve doolpaden.
In de Vrjjdag avond te Y e r s e k e gehou
den raadsvergadering werd bjj de mededee-
ling van den voorzitter, dat het rioleeren van
een paar straten publiek aanbesteed was voor
f 1390, door den heer Sinke gevraagd of ook
de levering der keien publiek was aanbesteed.
Het antwoord van den voorzitter luidde
ontkennend. Om zeker te zjjn van goede
keien, gelijk aan die in de Damstraat, was de
levering onderhands gegund aan denzelfden
leverancier.
De heer Sinke betwjjfelde of het dageljjksch
bestuur daartoe zonder nadere goedkeuring
van den raad gemachtigd was. In ieder geval
achtte hjj deze handeling niet in het belang
der gemeente, waarom hjj een motie van af
keuring voorstelde. Hierover staakten de
stemmen.
Ingekomen was de bekende mededeeling,
dat aan Yerseke een buitengewoon rjjkssubsidie
van ƒ2000 was toegekend in de kosten van
het lager onderwjjs en van den heer J. J.
Verhulst bericht dat hjj zjjne benoeming tot
onderwjjzer aanneemt.
Op een verzoek van de beide klerken ter
secretarie om verhooging van salaris werd af
wijzend beschikt.
Een persoon werd van de kiezersljjst afge
voerd, omdat hjj onderstand had genoten van
het burgerljjk armbestuur.
Bjj de rondvraag maakte de heer Sinke nog
aanmerking op de handelwijze van het dag.
bestuur betreffende de verpachting van de per-
ceelen aan de haven. De publieke verpach
ting was tweemaal geschorst, omdat er onder
de vergaderden bljjkbaar een afspraak was ge
maakt. De heer Sinke was van oordeel, dat
geen rekening was gehouden met den toestand
der pachters, evenmin als met de belangen
der gemeente, daar men beter laag verpachten
kan dan in 't geheel niet, dewjjl men in het
laatste geval niet alleen de pachtpenningen
maar ook de kaairechten derven moet.
In geheime zitting werd het kohier van den
hoofdeljjken omslag opgemaakt.
De man, die Donderdag bjj het werk aan
den inlaagdjjk in den polder Nieww-Noord"
Beveland zwaar gewond werd, is Vrjjdagavond
aan de gevolgen overleden.
In het district Zierikzee is door de
anti-revolutionnaire kiesvereeniging de heer
mr Th. Heemskerk candidaat gesteld.
Eenige tegenstanders van kiesrecht-uitbrei
ding in den geest der regeering bevelen den
heer mr J. G. Gleichman aan.
Te Tbolen geraakte een twee-jarig knaapje,
in een onbewaakt oogenblik in een modder-
put en werd daaruit levenloos opgehaald. Het
schjjnt er voorover ingevallen te zjjn, want
de put was zóo klein dat zelfs het hoofdhaar
droog van den kleine is gebleven.
De Donderdag te Tholen in hechtenis
genomen M. v. D., als verdacht van den sclirjj-
ver der dreigbrieven te zjjn, heeft onderweg
aan zjjne geleiders zjjne daad bekend.
Volgens bericht uit Terneuzen be
staat er aDe vrees dat de bark Hiram, op de
Suikerplaat gestrand, niet meer zal af te brengen
zjjn, daar het schip reeds gebroken is aan
bakboord. Men is druk bezig de lading hout
te lossen.
- De leden der onderwjjzers-vereeniging
'tkanton Oostburg vergaderden heden
(Zaterdag) onder voorzitterschap van den heer
J. G. Gerritsen, arrondissements-schoolopziener.
De voorzitter deelde mede dat de districts
schoolopziener wegens ambtsbezigheden ver
hinderd was de bjjeenkomst bjj te wonen en
dat deze het eere-lidmaatschap der vereeni
ging had aanvaard.
Tot commissie van beoordeeling van den te
houden wedstrjjd in het vervaardigen van eene
leesles waren aangewezen de heeren V, Ham,
Wit e» Hack, respectievelijk hoofden y»#
icliöié» te Ooslburg, Sluis sn
