N°. 17.
137' Jaargang.
1894
Zaterdag
20 Januari.
VOLKSVOEDING.
Middelburg 19 Januari,
Deze courant verschijnt d a g e 1 f} k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën 20 cent per regel: Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50
iedere regel meer ƒ0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Reclames 40 cent per regel.
Vh er mom eter.
Middelburg 19 Jan, 8 u. vtr. 43 gr.
m. 12 tl 47 gr., av. 4 u. 48 gr. F.
Verwacht W. wind
Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mesidagh Zoo», te Goes A. C. Boluit, firma weduwe A. O. de Jonge, te Kruiningen F. v. d. Peijl, te ZierikzeeA. C. de Mooij,
te TholenW. A. van Nleuwenhuuzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën
aan, evenals de adverientie-bureau's van Nugh V«.n Ditmab,, te Rotterdam, de Gebb.. Belinïahte, te 's Gravenhage, en A. de La Mab, Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjja en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cle., John F. Jones, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te één uur
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen.
ii.
{Slot.)
Hoewel bij de tegenwoordige prijzen der
levensmiddelen, in verband met den dikwijls
lagen stand der loonen, eene voldoende re
geling der kostrantsoenen met groote moei
lijkheden gepaard gaat, zoo is toch in dit
opzicht, volgens den heer dr A. J. C. Snij
ders, nog groote verbetering mogelijk en kan,
behalve in de ongunstigste gevallen, waarbij
een zeer laag loon met een talrijk kroost
gepaard gaat, bij eene doeltreffende keuze
der spijzen zelfs in tamelijk ongunstige om
standigheden nog in de behoeften van den
arbeider en zijn gezin worden voorzien.
Daarbij wordt natuurlijk verondersteld, dat
de arbeider in den gunstigen tijd van zijne
grootere verdiensten bespaart voor tijden van
gebrek. In die veronderstelling neemt de
heer Snijden b. v. als gemiddelde verdienste
eene som aan van 8 per week, dus ƒ416
per jaar, van welke som een huisgezin, be
staande uit man, vrouw en 3 kinderen, z. i.
voldoende gevoed kan worden.
Bij de berekening der voedingsrantsoenen
stelt men gewoonlijk eene vrouw gelijk met
4/s man en 3 kinderen met 2 mannen, zoodat
het geheele gezin kan gerekend worden te
bestaan uit 3 4/5 volwassen mannen. Na af
trek'van het benoodigde voor andere uit
gaven kan men bij den arbeidersstand on
geveer 70 procent van het inkomen voor de
voeding rekenen, zoodat in het veronderstelde
geval daarvoor beschikbaar is 291 in het
jaar of 79.5 cents per dag voor 34/s persoon,
d. i. per volwassen man ongeveer 21 cents.
Voor deze som kan men, ook bij de tegen
woordige prijzen der levensmiddelen, met
esnig overleg der keuze, een rantsoen samen
stellen, dat voldoende aan de behoeften der
voeding beantwoordt.
Men berekent dat een volwassen man bij
gemiddelden arbeid dagelijks noodig heeft
105 gram eiwit, 50—90 gram vet en 500
gram koolhydraten. Nu is het natuurlijk
zaak om, in overeenstemming met de hier
boven gestelde financieele berekening en met
de voedingswaarde, voor den werkman rant
soenen saam te stellen. En dit kan zeer
goed geschieden, \ooral door gebruik te
maken van sommige dierlijke voedingsmid
delen, zooals karnemelk, vlotemelk, magere
kaas, stokvisch, haring enz., die, bij een veel
grooter eiwitgehalte, niet veel hooger in prijs
zijn dan vele plantaardige spijzen. De heer
Snijders geeft daarvan een paar voorbeelden,
en wel ten eerste een, bestaande uit 500
gram roggebrood, 200 gram tarwebrood,
koffie, zout, 50 gram melk enz., 80 gram
vet varken8vleesch, 350 gram aardappelen,
150 gram erwten, 1/4 liter karnemelk, 20
gram boter of veten ten tweede een rant
soeu, gevormd, behalve door brood, koffie,
zout en melk als bij het eerste, door 500
gram aardappelen, 1 haring, 110 gram, 1/2
liter karnemelk, 70 gram meel, 10 gram
stroop en 30 gram boter ot vet.
Het eerste rantsoen bevat totaal 107.9
gram eiwit, 61.3 gram vet, 512.8 gram kool
hydraten en kost 21 3 centterwijl bij het
tweede die cijfers respectievelijk beloopen
103.4; 61.2; 527.9 en 20.7.
Nu ligt het voor de hand dat in sommige
gezinnen de verdiensten hooger zijn en de
keuze van duurdere rantsoenen mogelijk
wordt. Maar daartegenover staan veel minder
gunstige gevallen, waarbij grootere talrijkheid
van het gezin en geringere verdiensten hand
aan hand gaan. Zulke gevallen doen zich
veelvuldiger voor, vooral in Friesland, waar,
als de man alleen in de behoeften van het
gezin moet voorzien, het jaarlijksch inkomen
niet meer dan ƒ300 k f 325 bedraagt.
„Nu moge zegt de heer Snijders
het waar zijn, dat men ten plattelande vele
levensmiddelen tegen lagere prijzen kan
bekomen dan in de steden, doch dit ver
schil is niet groot genoeg om bij dergelijke
ongunstige toestanden op de gewone wiize
voldoende in de behoeften van het gezin te
^oorzien. Loonz ver booging zou daarin slechts
ten deele verbetering kunnen brengen en men
zal dus bovendien moeten trachten den
arbeider voedzame spijzen tegen lagere
prijzeu te verschaffen.
„Eenigermate zou daartoe reeds de coöpe
ratie een doeltreffend middel blijken te zijn,
zooals dit dan ook reeds op vele plaatsen
met gunstig gevolg is toegepast. De uit
gaven voor de voeding worden aanzienlijk
lager, als men voor de levensmiddelen niet
den gewonen marktprijs, doch de en-gros-
prijzen betaalt. Uit het budget van gestichten,
gevangenissen, militaire inrichtingen enz.,
waar de levensmiddelen zooveel mogelijk in
het groot worden aangekocht, eigen vee
wordt geslacht enz., blijkt duidelijk, welke
groote voordeelen daaraan verbonden zijD.
De oprichting van coöperatieve vereenigingen,
welke zich ten doel stellen om aan het volk
de levensmiddelen tegen en-gros-prijzen te
verschaffen, zou dus ongetwijfeld een zeer
gunstigen invloed op de volksvoeding uit
oefenen.
„Doch deze maatregel is volstrekt niet
altijd en overal uitvoerbaar en in den regel
zal men dus tot andere hulpmiddelen zijne
toevlucht moeten nemen.
„Men heeft tot dit doel reeds meermalen
gewezen op het wenschelijke van eene
ilgemeene toepassing der vegetarische levens
wijze en deze niet slechts als veel doeltref
tender, doch ook ala goedkooper afgeschilderd
dan de voeding met gemengden kost."
Tegen deze levenswijze heeft de heer
Snijders echter ernstige bezwaren, ook wat
de kosten betreft, omdat plautenkost in deE
regel volstrekt niet goedkooper en bovendien
veel minder verteerbaar is dan de gemengde.
Daarom vestigt de schrijver de aandacht
op goedkoopere dierlijke voedingsmiddelen
dan de gewone vleeschsoorten. Volgens hem
wordt voor de voeding van den onbemiddelde
nog al te weinig gebruik gemaakt van vele
goedkoope en daarbij toch zeer voedzame,
dierlijke voedingsstoffen, die veel beter in
staat zijn om de dure vleeschsoorten te ver
vangen, dan de verbazende massa's plant
aardige spijzen, welke gewoonlijk op de
tafel van den werkman verschijnen. De
heer Snijders heeft daarbij in de eerste plaats
het oog op het slachtafval, zooals lever,
hart, nier, tong, enz. en verder het paarde-
en konijne-vleesch.
Tegen dergelijke voedingsmiddelen bestaat
bij velen een zeker vooroordeel, dat volkomen
zonder grond is. Runder- en varkenslever,
hart, nier, enz. die zeer smakelijk kunnen
toebereid worden en zelfs door meergegoeden
als lekkernij worden genuttigd, bevatten
evenveel eiwit als vleesch en zijn zeer goed
verteerbaar, terwijl de prijs veel geringer is.
Vervangt men in het eerstgenoemd rantsoen
de 80 gram varkensvleesch door 100 gram
lever, dan verschaft men zich, tegen bijna
de helft van den prijs (3.5 cents), eene hoe
veelheid eiwit, die de helft meer bedraagt
(19.6 gram).
Verder weidt de heer Snijders uit over het
paardevleesch,als een uitstekend voedingsmid
del, waarvan het gebruik steeds toeneemt, ook
in ons land; over tamme konijnen, waarvan
het gebruik in ons land nog zeer weinig in
zwang is, en waarvan het vleesch een uit
stekend voedingsmiddel mag heeten en dat
algemeen tegen zeer lagen prijs verkrijgbaar
is. Visch, o. a. rog, spiering, bliek, schel-
visch, haring, alikruiken en mosselen, is z. i,
ook zeer aan te bevelen voor volksspijs.
Aanvoer van vleesch, in bevroren toestand,
van elders ware zeer aanbevelenswaardig,
vooral uit Australië en Amerika, waar,
hoofdzakelijk ten behoeve van de wol- eu
leder-industrie, zulke verbazende kudden
vee gefokt, of in het wild in zulke massa's
worden aangetroffen dat jaarlijks ontzaglijke
hoeveelheden vleesch, voldoende om eene
aanzienlijke bevolking te voeden, renteloos
verloren gaan. In Nederland heeft men
daarvan tot heden nog veel te weinig pro
fijt getrokken.
„Dit is zeer te betreuren, zegt de heer
Snijders, met het oog op de volksvoeding,
daar de onbemiddelde er door in staat zou
gesteld worden zijn eiwitrantsoen, bij lageren
prijs, aar.zienljjk fe verbeteren. Pjj «en
prijs van 35 cents per kilogram voor het
bevroren schapenvleesch, zou men in het
eerstgenoemde rantsoentje 80 gram varkens,
vleesch kunnen vervangen door 100 gram
bevroren vleesch, waardoor het eiwitrantsoen
zou stijgen tot 111.4 gram, terwijl de prijs
van het dagrantsoen zou dalen tot 18.4
cents.
Men kan met vrij groote zekerheid aan
nemen, dat ook bij on3 te lande znlk eene
onderneming levensvatbaarheid zou blijken
te bezitten en ook voor de ondernemers eene
winstgevende industrie zou worden.
Op kleinere schaal werd in den aanvang
van het jaar 1892 eene proef genomen met
den invoer van bevroren schelvisch uit Noor
wegen naar Amsterdam. Aanvankelijk be
stond tegen het gebruik eene zeker veroor
deel, doch toen verschillende verbruikers
verklaard hadden, dat de bevroren visch van
uitstekende hoedanigheid was, werd de voor
raad met graagte verkocht. Groote exem
plaren schelvisch werden verkocht voor 20
cents.
Het zou dus van zeer groote beteekenis
voor de volksvoeding zijn, als deze industrie
met alle mogelijke middelen gesteund en
bevorderd werd en zij zou des te meer kans
op levensvatbaarheid hebben, daar zulk eene
onderneming, op grootere schaal uitgevoerd,
zeer winstgevend blijkt te zijn."
Wij zullen den heer Snijders niet verder
volgen bij zijn betoog omtrent de inrichting
van zulk eene onderneming, omdat dit miD-
der het hoofddoel raakt, waarom wij op zijn
beschouwing de aandacht vestigen. Aan
ondernemende manner* sij de lezing van zijn
betoog over dit punt zeer aanbevolen.
Bij de verdere bespreking van het vraagstuk
der voeding wijst ook de heer Snijders op
de zeer onvoldoende verhouding tusschen de
verschillende voedingsbestanddeelen in ons
gewone tarwe- en roggebrood en behandelt
hij de kwestie der voedingswaarde van sui
ker. De voeding daarmee acht hij in som
mige opzichten eene dwaasheid suiker zal
zich z. i. bij de voeding moeten bepalen tot
de rol van genotmiddel en, hoe gewichtig
ook als zoodanig, zich niet kunnen verhef
fen tot den rang van voedingsmiddel.
Om nu van al die zaken het volk goed op
de hoogte te brengen, de meisjes en vrouwen
uit de volksklasen te leeren begrijpen welke
waarde sommige voedingsmiddelen hebben,
hoe zij met weinig geld een goed maal kun
nen samenstellen, acht de heer Snijders vooral
noodig oprichting van volksscholen voor het
onderricht in de huishoudleer of het ver
strekken van dit onderwijs als aansluiting
aan de volksschool, dus in den vorm van
„kosteloos herhalingsonderwijs", waar de
dochters uit de volksklasse bekend gemaakt
worden met de voornaamste zaken, die op
de huishouding betrekking hebben en dus
ook met de keuze en de toebereiding der
spijzen
„Want, zegt de schrijver, de graagte, waar
mede de spijzen genuttigd worden, hangt
niet alleen af van den aard der spijzen zelf,
doch ook zeer veel van de wijze, waarop zij
toebereid worden. Dikwijls kan eene spijs, die,
hoe voedzaam ook, niet in den smaak valt, door
eene andere wijze van toebereiding in een
aangenaam gerecht veranderd worden.
Eerst door nadere bekendheid met de
eischen der voeding en door eene nauw
keurige berekening van hare kosten, kan de
vrouw uit de volksklasse in staat gesteld
worden om, althans zooveel mogelijk, te
woekeren met de geringe middelen, die haar
gegeven zijn.
In Duitschland zijn dergelijke avondhuis
houdscholen reeds in vele steden opgericht
ten behoeve van den werkmansstand en zij
vinden aldaar groote waardeering."
Aan deze nuttige inrichtingen is het slot
van het opstel des heeren Snijders gewijd;
en hij wijst daarbij, aan de hand van dr
Prausnitz, op de huishoudschool, verbonden
aan de staalfabriek van Friedrich Krupp te
Essen, waar de dochters van de arbeiders
en van de bedienden na haar veertiende jaar
kosteloos eene practische opleiding in de
huishouding ontvangen. Het onderwijs daar
«trpkt zjch uit overtoebereiding der spijze»,
inmaken van groenten en vruchten, bewaren
van levensmiddelen in voorraad, inkoop van
levensmiddelen, tuinbouw met betrekking tot
de groententeelt en verder: wasschen, man
gelen, strijken, herstellen van klêederen en
ondergoed en allerlei huishoudelijke bezig
heden.
Hierbij wordt vooral gelet op toebereiding
van een eenvoudigen, doch voedzamen kost.
Niet slechts de toebereiding zelve echter
wordt hierbij in aanmerking genomen, doch
de leerlingen worden ook nauwkeurig bekend
gemaakt met de hoeveelheden der afzonder
lijke voedingsmiddelen, benoodigd voor een
bepaald aantal personen, de hoeveelheden
die voor eiken maaltijd vereischt worden enz
De leerlingen moeten geregeld boekhouden
over hetgeen voor eiken maaltijd gebruikt
wordt, over de som, die daarvoor betaald
wordt enz. Dit alles wordt opgeteekend in
een dagboek, dat de leerlingen na afloop
van den cursus behouden en waarin zij
later als huisvrouwen steeds eene nuttige
handleiding hebben, die haar de inlichtingen
verschaft, wat en hoe zij moeten koken.
Uitstekende resultaten zijn met die volks-
huishoudscbolen verkregenomdat de leer
lingen leeren hoe zij, ook met betrekkelijk
geringe middelen, een degelijken, voedzamen
en smakelijken kost kunnen bereiden, en hoe
zij de overige
De belangstelling voor dit vraagstuk kon
dan ook veel grooter zijn dan zij nu is
voor menig ander, lang niet zoo gewichtig,
tracht men veel meer de gemoederen in be
weging te brengen.
Vooral mannen van gezag en invloed, die
de volksbelangen zich aantrekken, of althans
daaraan zich moesten gelegen laten liggen,
dienen dr Snijder's opstel te lezen.
En waar het niet te wachten is dat in
den eersten tijd van overheidswege in de
door hem aangegeven richting iets gedaan
zal worden, dienen particulieren de handen
aan het werk te slaan.
Als straks in onze omgeving eene inrich
ting als Ons huis eens tot stand mocht komen,
wat wij van harte hopen, dan is er ook op
het gebied der volksvoeding nog wel wat
te doen om daarin verbetering te brengen.
Voor het eerst sinds vele jaren is zoo
schrijft het Vad. de opbrengst der R jj k s-
middelen bij de raming teruggebleven en
is de opbrengst merkbaar lager dan vooraf
gaande jaren. Het is zaak de beteekenis van
dit verschijnsel tot juiste proportiën terug te
brengen. Dan mag allereerst worden aange-
huishouding zoo voordeelig teekend, dat de totaalopbrengst, ƒ114.876.000
mogelijk kunnen inrichten. j bedragende, iets meer is dan die van 1890,
Jammer is het dat de Maatschappij tot Nut ze 114.436.000 beliep, en dat de jaren
van 't algemeen, blijkens het op de jongste alge-1891 5" 1892 c«fe/"'
F 8 i van 117.635.000 en 119.473.000, ten deele
meene vergadering met groote meerderheid
P I, te danken hadden aan de exceptioneel ruime
genomen besluit, tot oprichting van zulke opbrengst van -t successierecht 13.667.000
scholen niet wil medewerken. en f 15.048.000). Hadde dit recht in 1893 even
Dergelijke maatschappijen of vereenigingen ruim gevloeid als in 1892, de raming zou met
moesten juist met steun van het rijk of ge- j meer dan 3 millioen zjjn overschreden,
meenten deze belangrijke zaak ter hand j Intusschen, een feit is dat de uitkomst
nemen. Het geldt hier eene volkszaak bij teleurstellend is en 838.000 beneden de ra-
uitnemendheid. Hoe beter een volk gevoed ming bleef- In de allereerste plaats is daarvoor
is, hoe flinker het zal zijn. Bevordering der aansprakelijk de vermogensbelasting,die, bp een
j J* i j v l raming van f 5.730.000 over de 8 maanden»
kennis van ae voedingsleer en der huishou- ,e - AAA
slechts f 4.743.000 opleverde. Nu gaat natuur-
delijke bezigheden kan in hooge mate mee- ]gk niet aaUj geip de tegenparts en ook een
werken om den arbeidersstand eenigermate anevvi.ien<ie;ijkate oppositie in enkele meer
op te heffen uit den veelal treurigen toestand, bevriende persorganen doet, hiervan den
waarin hij thans verkeert. j minister rechtstreeks of zjjdelings een verwjjt
En als staat en gemeenten waken tegen, te maken. Toen ter toelichting van het wets-
vervalsching en bedrog in de levensmiddelen,
doen zij ontegenzeggelijk een goed werk,
vooral waar tegenwoordig de zucht naar
goedkoope waar als gevolg van te
geringe verdiensten vaak het groote pu
bliek niet kieskeurig doet zijn in de keuze
van zijne waren en menig leverancier, daarop
speculeerend, er toe dringt slechte waar aan
den man te brengen. j
In hoofdtrekken maakten wij onze lezers
bekend met het zeer lezenswaardig opstel
van den heer Snijders.
Dat het bestrijding zou ondervinden lag
voor de hand. Wij zullen niet spreken
van die welke uitgaat van hen, die in alles
wat voor en over de volksklassen wordt
gezegd, zij het ook met de beste be
doeling en dat niet strookt met hunne
ideeën, slechts eene poging zien om de waarde
van die klasse te veruleinen.
En dat mag men allerminst van een man
als de heer Snijders vermoeden.
Juist belangstelling voor de lagere klassen,
wier strijd om het bestaan zoo moeilijk is,
dreef hem tot het geven van nuttige wenken
omtrent hetgeen op éen voornaam puntde
voeling gedaan zou kunnen worden teneinde
aan dien strijd te gemoet te komen.
Toch zijn er bedenkingen geopperd, die
ook overweging verdienen. In hoever nl.
zijne berekeningen èu omtrent de verdiensten
van een gezin èa bij de samenstelling der
rantsoenen juist zijn, kunnen wij echter niet
beoordeelen; maar al valt daarop af te dingen,
toch verdient zijne beschouwing ernstige
overweging.
Nog te weinig wordt op de volksvoeding
gelet. Bij al wat tegenwoordig de aandacht
ontwerp het roerend vermogen moest geschat
worden, moest worden gewerkt met enkele
stellige gegevens en met een reeks van
onbekenden. H et resultaat was onzeker, maar
niemand kon toen aanwjjzen in hoeverre
fouten waren begaan. En thans is de critiek
in de weer, om den minister zjjn berekenin
gen te verwjjten, en te roemen in eigen pro
fetische gave, die 't wel voorzien had
Is werkeljjk het nationaal vermogen, of lie
ver de som der vermogens boven de 13,000
overschat De toekomst zal het moeten leeren.
Zoo het eerste jaar der vermogensbelasting
teleurstellend is, de toekomst kan 't misschien
beter maken, als men, door de ervaring inge
licht, fouten der uitvoering vermjjdt en enkele
wetteljjken grondslagen der belasting verbe
tert.
Intusschen is de uitkomst der verdere be
lastinghervorming uit een financieel oogpunt
niet teleurstellend. De grondbelasting, ge
raamd op 11.590.000, gaf 11.614.000; het
gedistilleerd, raming 25.200.000, bracht op
25.755.000de registratie- en hypotheek
rechten, gedrukt door 't uitstellen van vele
overdrachten in de eerste 4 maanden des jaars
brachten toch f 5.150.000 en 503,000 op by
ramingen van 5.710.000 en 545.000. De
zeepaccjjns gaf 555.000 bjj ramiDg van
500.000. Een voor ons onverklaarbaar ver -
schjjnsel is slechts, dat de zoufaccjjns, niette
genstaande het heet dat de sluikerjj is ver
minderd, zoo allerbelangrjjkst bjj de raming
is teruggebleven 2.047.000 bjj een raming
van 2.160.000.)
Van verschillende der ongewijzigd gebleven
belastingen is de opbrengst niet ongunstig, nl.
invoerrechten ƒ5,835,000, tegen 5,771,000 in
1892, suikeraccjjns ƒ8,735,000 (dus boven de
verplichte 8Ys millioen), tegen ƒ7,762,000,
wjjnaccjjns 1,850,000, tegen J 1,833,000, bie
ren en azjjnen ƒ1,203,000, tegen ƒ1,131,000
(een buitengew. stijging), geslacht ƒ3,057,000,
vraagt, bekleedt zij eene zeer geringe plaats, tegen/8 035,,000,zegelrechter3^26 J)00, tegen
niettegenstaande zij een hoofdrol in onze f3,213,000 de raming was ƒ60,000 te hoog), pos-
6 tenjen ƒ7,154,000 (of met de nog te innen ïn-
maatschappij vervult. komsten ƒ7,386,000), tegen ƒ6,983,000 (of met
Wij blijven m Nederland tegenover derge- inkomgten ala bov^n ƒ7,220,000), telegrafen
Ijjke vraagstukken zoo lang op éen standpunt ƒ1,383,000, tegen ƒ1,351,000 en loodsgelden
"staan; wij zijn niet gemakkelijk warm te ƒ1,433,000, tegen ƒ1,383,000. Een mindex
verbljjdeud verschijnsel je de teruggang v&jj
