N°. 304.
136° Jaargang.
1893
Maandag
25 December.
Deza courant verschijnt dagel^ks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal iü Middelburg en per post franco f 2.-
Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën 20 cent per regel. Bij abonnement lager;
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels f 1.50
iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte;
Reclames 40 cent per regel.
dij deze courant behoort een Bijvoegsel.
Middelburg 23 December,
Als hervormer geboren.
Daar gingen in de vroegte de eersten ter
UIT STAD EN PROVINCIE.
Th eraometer.
Middelburg 23 Dec. 8 u. vm 38 gr.
47 gr., av. 4 u. 45 gr, F.
m, 12 a
Verwacht
W. wind
Agenten te YlissingenP. Gr. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes A. C. Boluit, firma weduwe A. C. de Jonge, te Kruiningen F. v. d. Peul, te ZierikzeeA. C. de Mooiï,
te TbolenW. A. van Nieuwenhuiizen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën
aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmab., te Rotterdam, de Gebb,. Belintante, te 's Gravenhage, en A. de La Mae, Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te één uur
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen.
ilfaaudag a. versckijnt geen Dom
mer van ons blaft, Uinsdag, tweeden
Kerstdag, daarentegen wel.
Het was Kerstnachteen nacht die tot
ernstige gedachten stemt.
Te zanten gezeten aan den haard, terwijl
daarbuiten de sterren flonkerden en de scherpe
wind floot door de straten, over velden en
wegen, waren wij in druk gesprek gewikkeld
en dachten wij aan uur noch tijd.
Hij pessimist, wij optimist in onze beschou
wing, liepen onze meeningen vaak zeer
uiteen en werd een kruisvuur van opmer
kingen gewisseld.
I)e ernst der tijden, de nood van velen,
de lichtzinnigheid, overal waar te nemen,
de onverdraagzaamheid, waarvan tal vau
feiten getuigenis afleggen, dit alles en nog
veel meer vormde het onderwerp onzer ge
sprekken.
„En Zola, zegt gij, roept zelfs in
wanhoop uitWie zal ons een nieuw ideaal
geven Wat spreekt gij dan nog van de
kracht van het christendom, wier aanhangers
zich opmaken tot blij herdenken
„Van andere zijde beroept men zich
juist op zijne verklaring om te bewijzen dat
hij, de positivist, na dertig jaren weer be
keerd is en, door de aanslagen der anarchisten
opgeschrikt, alleen heil verwacht van den
christelijken godsdienst."
„Och kom. Men tracht daaruit een
voudig winst te slaan voor de kerk. Wat
beteekent dan zijn verzuchting om een nieuw
ideaal?"
„Goed, aangenomen dat gij gelijk hebt;
wie zegt u dan nog oat hetgeen hem die wan
hoopskreet deed slaken niet veel eerder en
veel meer zich voorgedaan zou hebben, had
niet de milde geest der christelijke lietde
de ideeën gelouterd
„Och kom anarchie en ellende, ziedaar
de grondslagen van de tegenwoordige chris
telijke maatschappij".
„Vóór het christendom waren de zeden
veel ruwer; was de tyrannie veel sterker".
„Maar de middelen, die men thans
aanwendt, zijn veel verfijnder en vreeselijker".
„üat is een der schaduwzijden van de
beschaving".
„Dan vind ik nog geen reden, om in
die christelijke beschaving te roemen. En
de ellende? Ik weet niet beter het contrast
tusschen den werkelijken toestand en cien,
waarin de maatschappij op christelijken
grondslag moest verkeeren, u te schetsen
dan door u te vei zoeken even een blik naar
buiten te werpen. Laar is het koud en
guur. Hier is het behagelijkniets ontbreekt
ons op dit oogenblik. Zie, daar is de wer
kelijkheid te vinden; hier de toestand, zooals
bij zijn moest."
„Dus niemand, wien iets mocht ont
breken
„Een onmogelijkheid; zult gij zeggen.
En dat erken ik. Zooals alle vergelijkingen
gaal ook de mijne mank. Maar toch, het
kon veel beter zijn; want het is nog in tal
van opzichten slecht. De contrasten zijn te
groot. Kerken als paleizen, met versieringen
«n kostbaarheden, die schatten waard zijn.
Bijken met vermogens, die ze niet kunnen
verteeren. Armen, in hutten, ellendig en
naar."
„Scherpe contrasten, voorwaar. Maar
wordt er niet veel gedaan om daaraan tege
moet te komen? Zijn er niet tal van
stichtingen, tal van daden aan te wijzen,
waarbij de christelijke liefde een hoofdrol
vervult
„Ik wil het niet ontkennen. Maar als
ik naga dat men bijna negentien eeuwen
hetzelfde beginsel predikt; dat telken jare
weer lofliederen gezongen en week aan week
jprêeken gebonden worden over hetzelfde
thema; dat elk Kerstfeest ons herinnert aan
het „Vrede op aardein de menschen een
welbehagendan roeme wie wil, maar ik
doe het niet. Schraal is de oogst bij zoo vee'
arbeid. De volken moesten niet langer ge
bukt gaan onder den looden last van het
militairismeer moest veel, veel minder
onrecht gepleegd worden door de mannen
van gezag, die dit vaak doen onder de
vleugelen van het christendomde maat
schappij moest er heel anders uitzien."
„Kunt gij u een maatschappij voor
stellen zonder christendom
„Zeker, heel goed. Vraag het den
Chineezen en JapaneezenBoeddha en
Mohammed leerden even goede dingen als
de stichter van den christelijken godsdienst
En de eerste telt zijn aanhangers onder 475
millioen menschen. Gaat het hun zoovee
slechter dan ons, christenen
„Gaat het hun beter Dat is de
vraag."
„Wie weet. Hebt gij gelezen wat
op het godsdiensten-congres te Chicago een
Boeddhisten-priester zeide Niet Hij ver
dedigde de stelling dat niet de kerkelijke
dogma's maar het „innerlijke licht" den
waren godsdienstzin uitmaken. Een practisch
mandie priesteren een die zijne
meening durfde zeggen. Hij vroeg aan zijn
gehoor„Hoevelen van u hebben het leven
van Boeddha gelezen En nadat vijf
handen, waaronder vier van vrouwen, waren
opgestoken, hernam hij„Slechts vijf. On
geveer 475 millioen menschen belijden onzen
godsdienst. Gij noemt u eene natie, eene
groote natie, en kent niet de geschiedenis
van dezen grooten leeraar. Hoe waagt gij
het dan ons te critiseeren Gij beklaagt u,
dat ge onder ons geen proselieten kunt
maken. Gij predikt den God der liefde,
doch zijt zeer zelfzuchtig in uwe handelin
gen. Gij maakt van een onverdorven mensch
een volkomen huichelaar."
„Alles goed en wel. Maar hoe is't onder
de volgelingen van dien priester gesteld Als
omgekeerd hun eens gevraagd werd naar hun
kennis van Jezus' leer, naar de vruchten
van hun godsdienstals wij de toestanden
onder hen eens nagingenwat zouden wij
dan te hooren en te zien krijgen? De strijd
om het bestaan is overal hetzelfde, dunkt
mij. En hij juist belet de menschen diep
door te dringen in zulke vraagstukken. Maar
ik acht dit ook niet noodig. Geen dogma
maar het innerlijke licht maakt den waren
godsdienstzin uitdaarin heeft de man, dien
gij met zooveel welgevallen aanhaalt, gelijk.
Ë*n dat wordt overal, door de gansche wereld
vergeten. Al wat gij daar hebt gezegd, doet
niets af aan de waarde, de kracht, de heer
lijkheid van het ideaal, eenmaal gepredikt
door hem, wiens geboorte velen herdenken."
„Hij was dit zijn wij eens ten
minste de eenvoud, de liefde, de zelfver
loochening gepersonifieerd. Maar, weet gij
waar, naar mijn idee, een deel van het
kwaad schuilt Hierinwat hij heeft willen
maken tot gemeengoed voor alle menschen
dat is verlaagd tot een speculatie-middel
wat hij de roeping heette van ieder sterveling;
zichzelven en de wereld door zijn doen en
laten, elk naar zijne krachten te hervormen
en beter te maken, is een beroep geworden."
„Er zijn toch goede priesters."
„Goddank ja. Er zijn onder hen, van
alle belijdenis, die ik hoogacht en waardeei
om hunne handelingen. Maar het ideaal dien:
te zijn dat elk mensch zijn eigen priester
worde."
„Dit zal wel eeuwig een utopie blijven,
omdat men opgaat in alledaagschheid, en
het leven zoovele andere eischen stelt van
stoffelijken aard. Wat Multatuli Koningin
Louise in den mond legt zal wel eeuwig
waar bliiven:
»Ziel en hart
Gaan onder, bjj aanhoudend stolljjk ljjden.
De gloed van hooger geestdrift wordt gedoofd,
Als 't leven slechts één kamp is met het lage,
Als niet te sterven 's levens eenig doel is,
En uitgesteld bezwyken hoogste prijs
„Tot nadenken, tot lezen, ter verruiming
van zijn blik, bestaat bij het meerpndeel tijd,
lust noch behoefte."
„Die lust wordt ook niet aangewak
kerd door hen, die het gezag liefst voor zicb
houden. Men laat de menschen steeds varen
in hetzelfde sopzich bewegen in het be
krompen kringetje, waarin een woord, da.
niet eens begrepen wordt, geldt als hoogste
gezag."
„En dat bij anderen nog contrabande
is. Alles waar. Maar al ware dit zoo niet,
de strijd om het leven weerhoudt het groot
ste deel vau het menschdom om zich te ont
wikkelen, om zijne roeping te volbrengen."
„Er zijn er nog te over, die wel tijd
en gelegenheid hebben en toch opgaan in
alledaagschheid, in het louter bevorderen van
hun eigen belang. Wiens hart is als de
steenenen wiens eenig streven het blijft
zich zei ven het vette der aarde te verschaffen."
„Hebt gij Jasna Davids gelezen Dat
is een heerlijk levensbeeld. Hij wilde geen
gebruik maken van voorrechten, die onder
zijn bereik lagen, maar die naar zijne mee
ning geen eigendom van enkelen mochten
zijn, in tegenstelling van anderen."
„Van dat beginsel zonden velen meer
doordrongen worden als men bij het indi
vidu eigen kracht wat meer opwekte, niet
zich er op toelegde het te regeeren en te
behandelen als een werktuigmaar het steeds
wees op zijne roeping, waar hij tot hervor
men geboren is."
„Gij zijt al te groot idealist. Maar
toch staan wij op een lijngij erkent dan
ook dat voorgangers steeds noodig zijn zul
len. Mij is dit wel; want niet ieder is, zooals gij,
in staat zichzelven den vrede en het geluk te
verschaffen zonder leiding, zonder wegwijzer,
zonder het vooruitzicht op eene toekomst,waar
aan wij niet gelooven. Hoevelen zouden onge
lukkig ziju, waar zij door nadenken nog niet
kwamen tot het goede begrip van hetgeen
„menschzijn" beteekentEn dit aangenomen
als een axioma, blijft voor mij toch ook,
al erken ik de hooge waarde van de
Mozaïsche leer en die van andere hooge -
priesters een veilige en verheven gids
het licht, dat eenmaal uit Bethlehem opging.
Er zit in hetgeen de hervormer, daar geboren,
in zijn later leven leerde, eene levenswijsheid,
een kracht tot hervormen, en een schoonheid,
die tot waarheid moet leiden en tot liefde.
Dat zelfs velen van hen, die hem prediken
moeten, toonen hem niet te begrijpendat
men daarbij opgaat in muggenzifterij, en tol
de meest alledaagsche concurrentie vervalt
dat men naijverig zich toont als er van
proselietenmakerij kwestie is dat men, waar
men den ring van Nathan der Weise eeuwig
zal blijven zoeken, de verheven moraal, die
aan Lessing's schoon werk ten grondslag
ligt, miskentdat men liever heerscht dan
door zelfverloochening zijne roeping te ver
vullen om vrede te stichten op aardedat
alles is niet de schuld van de oorspronkelijke
leer, die in enkele woorden is saam te vat
ten. En dat alles is ook geen reden voor
mij om geen Kerstfeest te vieren, al doe ik
het dan niet in een kerk. Want in elk huis,
in eiken kring, ja overal is voor de liefde
en hare toepassing zooals die uit Nazareth
verkondigd werd een plaatsje; en gelukkig
er zijn voor mij nog feiten genoeg aan te
wijzen, waarin ik de vruchten van die leer
zie. Er zijn nog vrouwen en mannen te
over in de wereld, wier leven éen en al
toewijding is, wier optreden hen stempelt tol
eerlijke en trouwe volgelingen van hem, dien
zij vereeren.
„En al is de wereld lang nog niet, zooal-
zij wezen moestal zijn wij nog verre van
den toestand, dien wij wecscben, er zijn toch
genoeg redenen tot roemen, omdat meer dan
voorheen door daden getoond wordt dat de
harten warm zijn, de handen mild, en
de oogen meer en meer geopend voor het
geen gedaan moet worden in. eene goede
maatschappij."
Zoo werd ons gesprek voortgezet tot aan
den morgen.
Toen weerklonken voetstappen.
„Zoo laat reeds of liever al zoo vroeg,"
riepen wij bijna tegelijkertijd uit, toen wij
een blik door het venster hadden geworpen.
kerke om te knielen naast een zinnebeeldige
voorstelling van de Heilige kribbe.
Schoone gedachtevol poëzie
„Zoo moest het meer zijn in de weield.
Meer poëzie, ook op dit punt
„Maar toch ook veel meer eenvoud,
natuur, waarheid, oprechtheid, ernst, alge-
meene menschenliefde en minder hoovaar-
digheid. Meer warmte, meer gloed en minder
koude stijfheid. Minder verkettering, meer
waardeering en erkenning van eikaars
goede zijden. Meer het hart dan hel
hoofd moest aan het woord zijn, zooals bij
hem wiens geboorte men herdenkt. Dan zou
het ideaal, dat wij beiden, met alle verschil
van meening, voorstaan, veel spoediger be
reikt zijn! Want het blijft eeuwig waar:
't is zoo weinig als het hart ontbreekt
Genieen bron tot hervormen zit daar!"
Bij kon. besluit is, zooals gisteren nog
aan een deel onzer lezers werd medegedeeld,
benoemd tot schoolopziener in het district
Middelburg de heer W. Middelveld Vier-
sen, thans directeur der middelbare scholen te
Enschedé. (De naam was door de telegraaf
ons niet geheel juist overgebracht.)
Verder zjjn benoemd tot leden van den ge
neeskundigen raad voor Zeeland en Westeljjk-
Noord-Brabantdr P. J. W. Dautzenberg te
Oud-en Nieuw-GastelA. Walraven, heel-en
vroedmeester te Nieuw en St. Joosland; dr J.
M. Boom te Tholen. 0
Tot plaatsvervangende leden zjjn benoemd
dr P. J. W. Bijnen te Breda; dr J. C. Bolle
te Middelburg dr L. M, J. Veriinden te Bergen
op ZoomJ. Keyzer, apotheker te Tilburg
mr W. A. van Hoek te Middelburgdr H.
Goemans Jr te Zierikzeedr P. R. Mierlo te
Breda dr J. C. de Man te Middelburgdr
J. van der Beke Callenfels te Vlissingen.
Door Gedeputeerde staten van Zeeland
is, zooals vroeger reeds korteljjk is gemeld, be
sloten, met ingang van 1 Januari aan den
provincialen veearts der 2e klasse M. Lutejjn
Mazure, op zjjn verzoek, eervol ontslag als
zoodanig te verleenen.
In verband daarmede is de provinciale vee
arts der 2e klasse M. Lucieer, met ingang van
1 Januari 1894, verplaatst van IJzendjjke naar
Oostburg, met aanwjjzing van laatstgenoemde
gemeente als standplaats en van de gemeenten
Oostburg, Eede, St. Kruis, Aardenburg, Sluis,
Retranchement, Zuidzande, Cadzand, Nieuwvliet
en Groede als dienstkringen is de dienst in
den dienstkring van den veearts, wien IJzen
djjke als standplaats is aangewezen, van af 1
Januari 1894 tjjdeljjk opgedragen aan den
provincialen veearts M. Lucieer voornoemd.
Het is altjjd een moeiljjke zaak om voor
eene opvoering door rederjjkers of tooneel-
vereenigingen, waarbjj geen dames medewerken,
een geschikt tooneelwerk te vinden. Het be
stuur van de Vereenigde Sociëteiten van
Schutterij en Infanterie alhier is daarin echter
meestal zeer gelukkig en weet, wanneer zjj
eene soirée geeft, den genoodigden steeds een
aangenamen avond te bezorgen.
Dat was ook Vrjj dagavond bet geval toen
in de goed. bezette groote Schuttershofz&aX
alhier door de leden van genoemde sociëteiten
het tooneelspel Gezwegen 1812—1832 werd
opgevoerd.
De vertolking van het, vooral in het eerste
en laatste bedrjjf, wel ietwat gerekte groote
tooneelwerk was uitstekend, wjjl de voornaamste
rollen in goede handen waren en bjj de costu-
meering rekening was gehouden met het tijd
vak, waarin het stuk speelt.
Waar allen medewerkten om een goed geheel
te verkrjjgen verdienen allen lof, maar vooral
is dit het geval met den kranigen Franschen
kapitein, den braven sergeant Keilerman, de
beide prachtig getypeerde en karakteristiek
voorgestelde Walchersche landbouwers met
Frank en Klaas.
Ofschoon hem slechts een weinig beteeke-
nende rol was toebedeeld, speelde de Duitsche
muzikant die met buitengewone verve, terwjjl
zjjn makker bet muzikale deel er keurig
afbracht.
Het tweede bedrjjf, het beste van de vier,
werd dan ook stormachtig toegejuicht en het
laatste tooneel ervan moest op verlangen her
haald worden.
Op het tooneelstuk volgde een bal, waaraan
zeer velen met opgewektheid deelnamen.
In eene a.Woensdag te houden vergadering
van leden der liberale kiesvereeniging Ge
meentebelang alhier zal, behalve de bjj het
reglement voorgeschreven periodieke werk
zaamheden, moeten voorzien worden in een
nieuw bestuur, wjj'l bet tegenwoordige collec
tief zjjn ontslag nam.
Bij de te Amsterdam afgenomen examens
in boekhouden en handelscorrespondentie voor
de practjjk is 0. a. geslaagd mej. A. C. H.
van der Harst van Middelburg.
Het ongeveer vierjarig knaapje, dat Vrjj-
dag, zoo als wjj gemeld hebben, hevige brand
wonden bekwam, is in het gasthuis alhier,
waarheen bet was overgebracht, overleden.
Heden ochtend omBtreeks elt uur werd
alhier een bejaarde vrouw, die, niettegen
staande er een waarschuwing hing, in de
Noordstraat het stadhuis passeerde, aan het
dak waarvan herstellingen verricht worden,
door een vallende lei getroffen en vrjj ernstig
aan het gelaat gewond.
Door het indrukken van een ruit van
het deksel van een in de derde klasse wacht
kamer in het station alhier staanden sigaren-
bak, zjjn Donderdagavon' -jlaaruit eenige si
garen ontvreemd. j
Ten overstaan van den notaris C. J-
Huvers werd Vrjjdag in den herberg De Iloop,
te Nieuw- en Sint Joosland, in het openbaar
verkochteen huis en erf te Nieuw- en Sint
Joosland, op het dorp, aan de Kerkstraat, ge
merkt A no. 102, groot 71 centiaren, voor
f 710 aan Jacob Maartense te Nieuw- en St.
Joosland.
De St.-Ct bevat de statuten der vereeni-
ging spaarkas De Eensgezindheid te V1 i s s i n-
gen, die zich ..ten doel stelt gelegenheid te
geven om bespaarde penningen en kleine ka
pitalen winstgevend te beleggen.
Met den laatsten sneltrein arriveerde
Vrjjdagavond te Vlissingen prins Albert
van Sleeswjjk-Holstein om de reis naar Enge
land met het stoomschip Prinses Elisabeth
van de Zeeland te vervolgen.
Te Hanswee rt is Woensdagmorgen
het aakschip Metamorphose, schipper Steenstra,
door den hevigen wind voortgestuwd, met een
feilen gang tegen de sluisdeur geloopen. Het
schip, dat door de vaart een gal in de deur
liep, zat bekneld, zoodat men den boegspriet
moest doorzagen om het schip te bevrjjden.
- Wegens de aanstaande feestdagen is de
verzending van leverbare oesters aanmerkeljjk
toegenomen. De laatste twee dagen geleken
weer op den goeden, gullen tjjd. Bijna alles
gaat naar Engeland. België prefereert nog
steeds Franschede zendingen naar Duitsch-
land zjjn wat belangrjjker.
De malaise der vroegere dagen deed de
prjjzen dalen, wat zeer verklaarbaar is, daar
de buitenlandsche gastronomen toch ook wel
voor veel geld goede waar zullen eischen.
De zware eerste soort doet 90—100, lichtere
le soort 70—75, 2e soort 45—50 gld.
De mosselhandel was ook iets levendiger.
We zullen hopen dat met de aanstaande feest
dagen het tjjdperk van malaise is afgesloten
en het nieuwe jaar wat meer leven in da
brouwerjj zal brengen, {Iers, en Th. Crt.)
In de Vrjjdag te Zuiddorpe gehou
den raadszitting is de jaarwedde van de
onderwjjzeres aan de O. L. school vastgesteld
op f 600. Mej. Stachelhausen heeft nu bedankt
voor hare benoeming tot onderwjjzeres te
Nieuwerkerk.
Men scbrjjft ons i
A.s. Woensdag vergadert de afdeeling Oost
burg der Maatschappij tot bevordering van
landbouw en veeteelt, en deze vergadering zal
belangrjjk zjjn. Weinig dachten wjj in Augus
tus jl., toen de hooggeachte secretaris der
afdeeling, de heer Theri, ons door den dood
ontviel, dat der afdeeling een tweede gevoelige
slag zou worden toegebracht door het bedan
ken van den voorzitter, den beer Iz. van Houte,
die wegens boogen leeftijd, en beroofd vafi
zjjn rechterband Theri, thans ook zjjn ontslag
heeft genomen. Deze beide waardige mannen
te vervangen zal de taak der vergadering zjjn;
en met spanning wordt die dag door de vrien
den van onzen landbouw tegemoet gezien.
Er worden namen genoemd die een goeden
klank hebbenvoor voorzitter noemt men de
beeren J. L. S. de Bats, landbouwer te Bier
vliet, W. C. de Smidt, notaris en landbouwer
te Schoondjjke, J. de Brujjne de Die, land
bouwer en wethouder te Sluis, voor secretaris
de heeren Lucieer, veearts te Yzendjjke, en
J. D. Risseeuw te Zuidzande. Wie van deze
door de meerderheid ook zal gekozen worden,
zeker is het, dat, valt de keuze op een hun
ner, die keuze eene goede zal zjjn, Al de daar
genoemde mannen hebben steeds getoond, ns*
