N°. 284.
1366 Jaargang.
1883
Vrijdag
1 December.
Middelburg 30 November,
Deze courant verschijnt dagel^ks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.—
Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën 20 cent per regel: Bij abonnement lagerj
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50
iedere regel meer ƒ0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte:
Reclames 40 cent per regel.
8ij deze oouraut behoort een Bijvoegsel.
Eene noodzakelijke verbinding.
Zal men dan meewerken om b. v. met
UIT STAD EN PROVINCIE
NIDDHIIIIH.SÜIF FIIFIÜYF.
Th erin ometer.
Middelburg 30 Nov. 8 u. vm 47 gr.
m. 12 u. 48 gr., av. 4 u. 46 gr. F.
Verwacht Z. W. wind.
Advertent lëi
Agenten te VlisaingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes A. C. Boluit, firma weduwe A. C. de Jonge, te Kruiningen P. v. d. Peijl, te ZierikzeeA. C. de Mooij, j
te Tholen: W. A. van Nieuwenjiuijzen en te Terneuzen: M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën j moeten des namiddags te één uur
I aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmar, te Rotterdam, de Gebr. Belinfante, te 's Gravenhage, en A. de La Mar Azn., te Amsterdam. aan het bureau bezorgd zjjn, willen
Hoofdagenten voor het Buitenland te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John P. Jones, opvolger. zjj des avonds nog worden opgenomen.
Met nieuwsgierigheid, en door de bewo
ners van een groot deel van Zeeland vooral
met zeer verklaarbare belangstelling, wordt
door velen tegemoet gezien de beslissing,
die Maandag a. iD de Provinciale staten
van ons gewest zal worden genomen inzake
het verleenen van een provinciaal subsidie
aan eene Nederlandsche Maatschappij voor
den aanleg en de exploitatie van een stoom
tramweg van Brouwershaven naar Steen
bergen, waardoor eene vaste tramverhinding
verkregen zal worden van de eilanden
Schouwen en Duiveland over St. Philipsland
met Steenbergen in aansluiting met de lijn
Steenbergen -Roosendaal.
Deze gewichtige kwestie is thans een bij
zonder stadium ingetreden.
Boven verwachting van zeer velen, en
zeker zelfs van hen, die zich daarvoor in
het bijzonder in de bres stellen, was het
aantal leden onzer staten, die zich voor het
verleenen van die subsidie verklaarden, zeer
groot, zoo zelfs dat de stemmen staakten
in de vergadering, Woensdag 22 November
door de Staten gehouden.
Men schijnt dus nader aan het doel te
wezen dan men gedacht had. En toch is
het zeer goed mogelijk dat het eindresultaat
even ontmoedigend is als men van het be
gin af aan gevreesd had, of liever te ont-
moedigender, waar men thans zoo nabij het
doel zich ziet geplaatst.
Zulk een resultaat zouden wij t en zeerste
betreuren.
Het ligt natuurlijk niet in onze bedoeling
alle bezwaren, tegen het verleenen van de
subsidie geopperd, en de weerleggingen daar
van in den breede na te gaan. Slechts op
een paar punten wenschen wij te wijzen om
daarna rekenschap te geven van ons hier
boven geuit gevoelen.
De afgevaardigden uit Schouwen-Duive-
land, vooral de beeren Bolle, hebben met
warmte en talent het nut van deze, in hunne
oogen noodzakelijke verbinding bepleit. Zij
hebben gegronde motieven aangevoerd waar
om hier, waar men steun verwachtte, geen
hulp verleend kon worden, waarom men
ginds minder steun toezegde dan sommigen
meenden dat noodzakelijk was.
Slechts een dier afgevaardigden heeft tegen
bet verleenen van die subsidie positie geno
men en dat standpunt tot het einde toe vol
gehouden. Toch beschouwden wij, bij het
nalezen van zijne redevoering, als een licht
punt zijne verklaring dat eenige bezwaren,
door hem geopperd, door het comité, dat de
zaak aangreep en zich ervoor spant, waren
opgehelderd.
Alleen de kwestie van den overgang van
het Zijpe bleef bij hem zóo wegen dat hij
zijn stem tegen het voorstel van Gedepu
teerde staten uitbracht.
Wij zouden hem echter willen vragenis
deze kwestie niet meer een zaak, die hot
Tijk weten moet? Het comité hoopt daar
voor op steun van 's lands regeering en van
die zijde zal deze kwestie natuurlijk ampel
en breed worden onderzocht.
En dat die steun ook volgens den wensch
van dien afgevaardigde moge worden ver-
1 eend, blijkt, indien, gelijk wij Daar diens
gewone consciëntieuze behandeling van zaken
vermoeden, de verklaring in het Algemeen
verslag der afdeelingen door dien afgevaar
digde werd afgelegd„dat hij in een moei
lijken toestand verkeert door den strijd van
wat men noemt het hart en het verstand.
Kon aan de begeerte van het eerste worden
voldaan, dan werd de tram verbinding zon
der bezwaar van gemeente of provinciale
schatkist door het rijk daargesteld."
En nu zijn twee zaken mogelijkdat de
provincie hulp toezegt en het rijk de be
zwaren van den overgang aan het Zijpe zoo
groot vindt dat het niets doetot dat de
provincie steun weigert, wat zeer goed moge
lijk is als die afgevaardigde bij zijn besluit
volhardt. In het eerste geval is de provincie
jiog van dezelfde conditie, wast dan zal de
onderneming niet tot stand kunnen komen
in het tweede geval laadt de provincie de
verantwoordelijkheid op zich dat zij eene
onderneming, die noodzakelijk is voor een
deel onzer provincie, heeft onmogelijk ge
maakt, want het is een feit wat Gedepu
teerde staten zeggen„geen staatshulp kan
worden verwacht, indien de provincie niet
op krachtige wijze voorgaat".
Noodzakelijk noemden wij de onderneming
maar niet alleen in het belang van een deel
van ons gewest, doch, zooals het lid van
Gedeputeerde staten Heijse opmerkte, ook
in het algemeen belaDg. Waar een deel in
bloei kan toenemen, geniet het geheel daar
van de vruchten.
Wie in deze soms twijfelen mocht, en
meenen dat zulk een tram de welvaart van
een streek niet bevorderen zalwie vieezen
mocht dat daardoor meer en meer zulk een
deel vervreemden zal van het geheelhij
leze straks wat de heer Hammacher in zijne
uitstekende redevoering tot aanbeveling van
het voorstel van Ged. staten heeft gezegd,
onder verwijzing Daar de ervaring, met de
tram BreskensMaldeghem opgedaan.
Allerlei verwachtingen hebben gefaald
en juist dat eene, waarvan men geen ver
wachtingen koesterde, het lokaal verkeer,
heeft een hooge vlucht genomen.
Eu zoo zal het ook gaan op Schouwen
lJuiveland, waar tal van gemeenten slechts
op een middel van onderling verkeer wach
ten. Nieuwe verkeersmiddelen scheppen
nieuwe toestanden en nu mogen enkelen
daarvan de dupe worden, het algemeen kan
daarbij slechts wel varen-
In die eilanden is het bovendien nog een
andere toestand dan in Zeeuwsch Vlaande
ren (W.D.), dat aan België is verbonden.
SchouwenDuiveland zullen wel Zeeuwsch
blijven; de tram zal bevorderlijk zijn aan
een gemakkelijk verkeer onderling, waaraan
zooveel behoefte bestaat, aan het bevorderen
der belangen van den handel en den land
bouw.
Vaste gegevens heeft men in deze natuurlijk
niethet geheel berust op vermoedens „Men
staat soms verbaasd over het verkeer dat
een nieuw vervoermiddel scheptmaar men
komt bedrogen uit, zoo men te vast daarop
rekent"; zoo werd in de Staten-zitting terecht
opgemerkt. Maar juist waar de kans voor
het eerste o. i. zooveel grooter is dan voor
het laatste, daar, zouden wij zeggen, dient
de proef gewaagd, te meer wijl daaraan
voor de provincie niet zooveel risico is ver
bonden.
Wil men echter dit standpunt niet innemen,
men plaatse zich dan op dat, door den heer
H. Snijders aangegeven, en eveneens met
talent verdedigd. Hij wees op den toestand,
waarin Schouwen en Dniveland verkeeren.
Tal van omstandigheden, bniten de schuld
der bewoners dier eilanden om, hebben die
;n verval gebracht. Als dit zoo voortgaat,
wie weet wat er dan gebeuren zal. Daar
moet hulp verschaft worden om dat deel
van ons gewest te behoeden voor meerderen
achteruitgang. Zich zeiven helpen kan het
nietlaat daarom de gemeenschap te hulp
komen aan de wakkere mannen daar, die op
zoo menig gebied aan de spits van den voor
uitgang stonden.
Wij wezen erop dat de risico voor de
provincie in deze niet zoo groot is. Dit toon
den vooral de heeren J. A. Bolle en Fokker
aan. De eerste wees erop dat, zoo de ont
worpen lijn gedurende de exploitatie in
déconfiture mocht geraken, zulks alleen ten
nadeele der aandeelhouders komen kan. De
heer Fokker merkte op dat de kwestie of de
tram levensvatbaarheid heeft in twee of drie
jaren zal zijn beslist. „Is die beslissing
ongunstig, dan betaalt de provincie twee of
drie termijnen en niet meeris echter de
uitkomst gunstig, en blijkt het dat de nieuwe
onderneming wél levensvatbaarheid heeft,
dan is de volle som, die de provincie moet
betalen, zeker hoog, maar hetgeen er mede
bereikt wordt van vrij wat hooger belang
omdat dan een reusachtig voordeel wordt
behaald door een groot deel van Zeeland
in verbinding te brengen met het wereld
verkeer."
Ziedaar in 't kort maar duidelijk aange
geven hoe de kwestie eigenlijk is.
Er is nog door de tegenstanders van het
voorstel gewezen op het gevaarlijke, om het
aan te nemen, omdat daardoor een antece
dent in het leven zou geroepen worden. En
bij dat argument werd gezinspeeld op Noord-
Beveland.
Wij vroegen ons zeiven af: zouden zij, die
daarop wezen, uitgeput zijn met hunne ar
gumenten om tot zulk een middel tot be
strijding hun toevlucht te moeten nemen
Op die wijze toch kan men elke goede
zaak bestrijden? De vrees voor anteceden
ten is een geschikt middel om alles wat
men niet wenseht tegen te houden.
Men dient, dunkt ons, elk plan in die
richting op zich zelf te beschouwen. Wij
gelooven niet dat er op Noord-Beveland
iemand is, die aan een tram daar denkten
mocht dit zoo zijn, dan zouden toch zij, di<
der zake kundig zijn en op de hoogte van
den toestand, zeker in gemoede wel aanraden
zulk een plan te laten varen. In geen ge
val is dat eiland met zijne enkele gemeenten,
waar het lokaal verkeer dan tcich al zeer
luttel wezen zou, te vergelijken met Schou
wen en Duiveland.
Bij het hoeren van dergelijke argumenten
denkt men onwillekeurig aan het bekende
spreekwoord omtrent het zoeken naar een
stok.
Eén punt willen wij, ter voorlichting van
velen, nog even releveeren. Er is, ter be
strijding van het voorstel, gewezen op de
houding dei? Staten van Noord-Brabant, die
geen subsidie hebben toegestaan. Ter ver
klaring van die houding merkte de heer J. A.
Bolle op dat de oorzaak van die weigering
lag in het reglement op de tramwegen in
Noord-Brabantdaar toch wordt slechts
alleen dan subsidie verleend, zoo de belang
hebbende gemeenten en polders een percent
der benoodigde som als subsidie verleenen
in dat geval geeft de provincie twee percent
dier som. Daaraan is door de Brabantsche
gemeenten niet voldaan, zoodat die provincie
de subsidie niet kon verleenen.
Ter beoordeeling van deze kwestie achtten
wij die mededeeling noodig.
Voor het overige zullen wij in de details
der kwestie ons niet verdiepen. Wie daarin
belang stelt, leze het uitvoerig verslag der
zitting waarin zij werd besproken. Het ver
dient de volle aandacht.
Bij de lezing daarvan kregen wij den in
druk dat de voorstanders van het voorstel
van Gedeputeerde staten veel sterker iD
hunne argumenten waren dan de bestrijders.
Maar afgescheiden van het standpunt
dat men tot nu toe innam zouden wij, al
waren wij in 't begin tegen het voorstel ge
kant, op dit oogenblik nu zelfs een
bestrijder als de heer B. G. van der Have in
menig opzicht door de ophelderingen van
het comité zich bevredigd toondenu boven
verwachting het aantal voorstanders grooter
is geworden dan het primitief was; nu eene
aanneming of verwerping van éen stem kan
afhangen, ons niet verantwoord achten,
wanneer wij bleven volharden bij onze
meening.
Die verantwoording zou dubbel zwaar
wegen, wanneer het voorstel werd verworpeD,
omdat dan een zaak van zooveel gewicht,
die volgens velen een levenskwestie voor
een groot deel van onze provincie is, door
eene beslissing, waarbij slechts eene enkele
stem overwicht kreeg, wêer voor geruimen
tijd, zoo niet voor goed, van de baan zou
worden gesehoven.
En dat dunkt ons in deze onverantwoor
delijk.
Gedeputeerde staten hebben na rijp onder
zoek en ernstige overweging hun voorstel
gedaan.
Het comité heeft met sprekende argumen
ten zelfs menigen tegenstander bekeerden
anderen op vele punten tot andere gedachten
gebracht.
De risico, aan de aanneming van het
voorstel voor de provincie verbonden, is
gebleken niet zoo groot te zijn.
een stem meerderheid zulk ;een gewichtig
plan in den doofpot te doen
Wij hopen van niet.
Het rijk, dat vaak wordt beschuldigd voor
sommige deelen van ons gewest zoo weinig
te doen, dient, dunkt ons, in een gunstig
besluit der Staten een spoorslag te vinden
om in deze en meerdere gevallen de behulp
zame hand te bieden. In geeu geval mag
het een motief vinden om zich, meer dan
ooit, aan de belangen van Zeeland te ont
trekken.
En dit zou, met een beroep op de houding
der Staten, stel dat zij het voorstel verwier
pen, wel eens het geval kunnen zijn.
De berichten uit Colorado bljjven ongunstig
luiden. Zjj, die daarheen trokken, verkeeren
in moeilijke omstandigheden.
Terecht waarschuwt men derwaarts te gaan
o. a. naar de nieuwe nederzetting Rilland.
De heer L. Roosmale Nepveu van Doorn,
door de commissie, welke zich voorstelt land
verhuizers naar Canada uit te zenden, afge
vaardigd, is na een afwezigheid van twee-en-
een-halve maand, in ons land teruggekeerd.
Hij heeft een groot gedeelte van Canada,
Montana, Dacota, Iowa, Ohio, Michigan, New-
Yersey, enz. bezocht. Te Ottawa heeft hij
minister Daly ontmoet en ontving van hem
de verzekering, dat hp volkomen bereid is de
Hollandsche plannen tot emigratie naar Canada
te steunen.
Bjj kon. besl.:
is, zooals nog in een deel der oplaag van
ons vorig nommer is medegedeeld, aan L. A.
van Asperen van der Yelde, op zijn verzoek,
eervol ontslag verleend als burgemeester van
Brouwershaven
zjjn benoemdbij het wapen der infanterie,
bjj het le reg., tot commandant van het korps,
de kolonel F. A. V. W. H. van Tuerenhout,
van het wapen, thans op non-activiteitbjj
het 4e reg., tot commandant van het korps,
de kolonel G. L. Langguth, thans commandant
van het le reg. inf., van welk bevel hij mits
deze eervol wordt ontheven
zjjn benoemd bjj het personeel der mil. adm.
tot kapt.-kwartierm. bjj het le reg. huzaren,
de le-luit.-kwartierm. J. H. K. M. van KeBte-
ren, van het reg. gren, en jagers, ged. bjj ge
meld korpstot le-luit.-kwartierm. bjj het
2e reg. veld-art. de 2e-luit.-kwartierm. J. J.
M. E. Muyser, van het le reg. veld-art.; en is
in zjjnen rang overgeplaatst bjj het reg. gren.
en jagers de le-luit.-kwartierm. D. A. L. van
Andel, van het 2e reg. veld-art.
Door den minister van koloniën is ingesteld
eene commissie tot herziening van de Indische
patent-ordonnantie, tot voorzitter waarvan be
noemd is jhr mr Y.d. Wijck, laatsteljjk secre
taris-generaal bjj het departement van koloniën
JLietxereia en ünnst,
Bjj de firma H. D. Tjeenk Willink te
Haarlem is van de pers gekomen de Neder-
landsche Almanak voor 1894, als altjjd ge-
makkeljjk ingericht en meer dan keurig uit
gevoerd.
Waar dit unicum onder de almanakken in
ons land voldoende bekend is en gewaardeerd
wordt, is het overbodig den rijken inhoud,
voor zooveel die op tal van vragen antwoord
geeft, nader te vermelden en bepalen wjj er
ons toe om van zijn wederverschjjnen kennis
te geven.
Behalve eenige genre stukjes toch vindt men
in dit jaarboekje de portretten van verscheidene
beroemde of veel genoemde buitenlanders, ge
volgd door de keurige afbeeldingen van mannen
van beteekenis, die ons land in 1893 zjjn ont
vallen, en tal van gravuren, die successieveljjb
in Eigen Haard verschenen.
Onder het mengelwerk zagen wij eene no.
veile, getiteld Als de bladeren vallen, naar
het Zweedsch van Helena Nyblom.
S. van Milligen schrjjft in het D. v. N.,
dat Bosmans zich door den instrumentmaker
Van der Meer een violoncel met vjjf snaren
(c. g. d. a. e.) heeft laten maken, waarop bjj
in een kamermuziekuitvoering eerlang de 6e
Suite van Bach, voor een dergeljjk instrument
geschreven, zal ten gehoore brengen.
BIjj kens Woensdag bjj den Raad van
state, afdeeling voor de geschillen van be
stuur, ingekomen kon. besluit is gehandhaafd
het besluit van Ged. staten van Zeeland dd.
11 Aug. 1893, betreffende de herstelling van
den weg over den Doorndjjk in de gemeente
Axel, tegen welk besluit het bestuur van den
Buthpolder in beroep was gekomen.
Ook de Londensche correspondent der
N. R. Ct. brengt hulde aan de stoomvaart
maatschappij Zeeland voor de wjjze, waarop
zjj in dagen van groote spanning als de
vorige week den dienst tusschen Vlissingen
en Engeland bewerkstelligde, dank zjj der sa
menwerking van goede bodems en flinke man
schap. Aan dezen kant van het water
schrjjft hjj hebben wjj geen enkelen dag
de post uit Nederland gemist, al kwam zjj op
de ergste dagen later dan gewoonljjk ter hand,
en zoo iets valt te waardeeren, wanneer men
weet hoe het op de Noordzee gespookt heeft
en welke buitengewone inspanning er noodig
is geweest, om hinderpalen en gevaren te
boven te komen.
Men schrijft ons uit Vlissingen:
De zaal van den heer Kuypers was Woens
dagavond bjjna geheel gevuld met hoorders,
die de uitvoering van Mendelssohn s Paulus,
door de zangvereeniging Looft den Heer, ter
gelegenheid van haar twintigjarig bestaan,
bijwoonden.
De president dier vereeniging, de heer E.
Batten, wees met voldoening op deze gebeur
tenis zonder wederga in de muzikale geschie
denis onzer goede stad. Ter bestrjjding van
hen, die van meening waren dat de uitvoering
van zulke muziek de krachten der vereeniging
wel te boven gingen, deelde hjj mêe wat Dan.
De Lange o. a. schreef»In elke plaats zijn
een zeker aantal personen, die werkeljjk voor
muziek iets gevoelen en daardoor behoefte
hebben zich met deze edele kunst bezig te
handen, zich daarin te oefenen. Bjj zang,
zonder samenwerking, is elk genot uitgesloten.
Wanneer nu zij, die zich met de muziekstudie
bezighouden, in de gelegenheid gesteld worden
om door samenwerking de meesterwerken te
leeren kennen, zullen zjj met werkeljjke liefde
voor de kunst bezield worden. Zeer dankbaar
moet men zjjn, indien een muziekgenootschap
geen bestuur heeft, dat de kunst meent te be
vorderen door dikwijls te paradeeren met eene
uitvoering van beroepsmannen, hoe schitterend
zjj ook zjjn mogen. Door dit middel kweekt
men geen kunstliefhebbers, maar blasé-niet-
kunstliefhebbers."
De uitvoering mag met 't oog op de groote
moeiljjkheden, die dit schoon en groot meester
werk op 't gebied van toonkunst oplevert, ala
zeer gelukkig geslaagd genoemd worden. Er
werd over 't algemeen zeer goed gezongen.
En als wjj bjjzondere vermelding van een en
ander wilden maken, zouden we de loffeljjke
wjjze, waarop mej. J. Merckens de geheele
uitvoering op de piano begeleidde, niet ver
geten. Evenmin als de medewerking van een
paar dames-solisten uit Rotterdam en Utrecht.
De heer Tutein Nolthenius bood den direc
teur, den heer H. Merckens, een krans aan,
als bljjk van erkenteljjkheid voor 't geen de
vereeniging deed't bestaan dier vereeniging
waardeerde hjj ten zeerste. Voor deze wel
willendheid van het hoofd der gemeente toonde
laatstgenoemde zich dankbaar.
De heer Talma, predikant, sprak ten slotte
een woord van dank aan allen, die hadden
meêgewerkt om dezen avond zoo genotrjjk te
doen zjjn.
In den afgeloopen nacht spoelde tus
schen het oude maiinehootd en de Oranje
molen op het zoogenaamde witte zand te
Vlissingen aan een gedeelte (aehterzjjst.uk
van een vermoedeljjk bij den jongsten storm
vergane, gekoperde brik, waarvan de naam niet
bekend is.
In de Woensdag namiddag te Zoute-
lande gehouden raadszitting is aan den heer
J. F. C. Rozenberg aldaar, met ingang van 1
April a. s., eervol ontslag verleend uit zijne
betrekking van hoofd der openbare school
Uit Goes schrjjft men ons i
De ljjderes aan de pokken is gisterenavond
overleden, Zjj had die ziekte uit België mede
gebracht, waar zjj een ljjdende zuster, die als
liefdezuster in een gesticht is, had bezocht
Harteljjk wenschen wjj dat de vreeseljjke'
ziekte bjj dit ééne geval beperkt zal hip ven.
Met lofwaardigen spoed heeft de burgemees
ter de gelegenheid tot kostelooze vaccinatie
en her-vaccinatie opengesteld. Mochten velen
bedenken dat deze kunstbewerking na eenige
jaren haren besmetting werenden invloed ver
liest en dus eene herhaling niet alleen ge-
wenscht maar zelfs noodzakeljjk is.
Een gevaar kan het hier voorkomende ge
val wel opleveren, omdat het plaats heeft
gehad ia een druk beklante kleermakerszaak
