N°. 239. 136e Jaargang. 1893 Dinsdag 10 October. Middelburg 9 October. Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.- Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel, zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën 20 cent per regel; Bij abonnement lager; Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle dankbetuigingen^ van 17 regels 1.50 iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimtes Reclames 40 cent per regel. dr A. VAN DER SWALME Prof. Quack over wijlen prof. mr. J. T, Buys. es 1MDDELBUME COURANT. Th er mometer Middelburg 9 Oct. 8 u. m. 12 u. 62 gr-. Verwacht Z. O. wind. vm. 56 gr. av. 4 u. 62 gr. F. Agenten te YlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes A. C. Boi/uit, firma weduwe A. C. de Jonge, te Kruiningen F. v. d. Peijl, te ZierikzeeA. C. de Mooij, te TbolenW. A. van Nieuwenhuijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Yerder nemen alle postkantoren en boekbandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmae, te Botterdam, de Gebe. Belineante, te 's Gravenbage, en A. de La Mae Azn., te Amsterdam. Hoofdagenten voor bet Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger. Advertentiën moeten des namiddags te één uur aan bet bureau bezorgd zjjn, willen zjj des avonds nog worden opgenomen. Bij de aanstaande verkiezing voor een lid der Provinciale staten in het kiesdistrict Middelburg, op Dinsdag 17 October, bevelen wij den kiezers ten dringendste aan den heer In de beden te Amsterdam gehouden ver gadering der Koninklijke Academie van Weten schappen, afdeeling Letterkunde, heeft Prof. Quack bet levensbericht voorgelezen van wjjlen het lid der academie mr J. T. Buys. Prof. Quack verklaarde zoo onbevangen mogelijk het optreden en de wetenschappelijke beteekenis van mr J. T. Buys te willen weer geven. Hjj zou wel een enkele persoonlijke herinnering gebruiken, maar tevens gedenken dat hp in den kring, waarin hp zich bevond, spreken moet alsof hjj reeds tot de nakome lingschap bet woord richtte. Dit is ook noodig, omdat het leven van Buys een stuk Holland- sche tijdgeschiedenis is. Zjjn beeld kan bljj- ven getuigen van wat in bet Nederland der tweede helft van de 19e eeuw over de vraag stukken van staat en maatschappij, door een der edelste en fijnste hoofden der groote libe rale partij werd gedacht en geoordeeld. Buys was 26 Januari 1828 in Amsterdam geboren. Zjjn ouders waren vermogend. In 1847 ging dit fortuin verloren en het werd een vraagstuk voor den jongen student, hoe hjj aan den kost zou komen. In die benarde omstandigheden hielpen de jonge vrienden, vooral éen vriend, die hem thans overleeft, wiens naam altijd met zachte stem door hem eerbiedig werd genoemd dr Fabius. Zjjn behoeften moest hp tot het aller noodzakelijkste beperkenhp bleek daartoe in staat. Die hem in deze dagen der armoede opzoch ten op zjjn donker kamertje hp woonde boven een klein koffiehuis in een nauwe straat, die van den Nieuwendjjk naar het Damrak voert konden opmerken, dat zjjn middag maal dikwjjls uit de soberste spjjzen bestond; maar hoorden uit den mond geen enkele klacht. Hp morde niet tegen het lot. Integendeel hjj had zichzelf gevonden een vast zedelpk stand punt verkregen beginselen voor zjjn toekomst vastgestelden zou van die min of meer Stoicjjnsch getinte regelen nooit meer afwjjken. Aan de Amsterdamsche Courant verdiende hp eenig geld, door er 's middags van 1 tot 5 uur te werken en 's avonds als tooneelver- slaggever op te treden. Maar een Nederlandsche Sarcey of Lemaïtre was hjj niet. Toch trok de krant zjjn aandacht. Hp promoveerde op een dissertatie over drukpersvrijheid. Prof. Quack schetste nu het leven van Buys als jong journalist te Amsterdam en als ad junct-commies ter prov, griffie te Haarlem, waar hjj leerde hoe men staat en gewest be stuurt. Hjj werd te Haarlem vooral aangetrokken door Busken Huet. Huët was de jonge Waalsche predikant, toen met hart en ziel aan zjjne kerkelijke betrekking gehecht, maar studeerencft en pein zende of niet de kerk, straks de godsdienst, wat nader tot de roerselen en stroomingen dei- negentiende eeuw kon worden gebracht. Zijn denkbeelden ontvouwde hjj aan het drietal Buys, Naber en mr Bergsma aan tafel; des avonds onderwierp hjj zjjn interpretatie van den brief aan Paulus tot de Romeinen aan den fijnen, critischen toets van Naberen eiken Zondagochtend zaten de drie vrienden in de kerk onder zijn gehoor, om aan zjjn al tijd nieuwe, puntige kanselrede zich te stichten. Buys werd niet moede naar hem te luisteren. Zelfs ontwikkelde Buys op zjjn beurt voor zjjn vrienden aan tafel weder andere problemen. Hem boeiden meer dan iets anders de vraag stukken van staat en maatschappij. Zij wer den door hem behandeld van het standpunt der absolute vrpheid. Het was de voortreffelijke A. C. Kruseman, die Buys aanmoedigde als schrpver op te tre den en onderwerpen van practisch belang te behandelen. Een stuk van zjjn hand over «konijnenteelt als middel van volksvoeding" wekte echter slechts verbazing, en bezorgde hem niets dan last. Vroolpk kon hjj later lachen over den storm van bezoeken en brieven, die dat on schuldige stukje hem bezorgde. In 1855 vond Kruseman hem bereid de redactie van de Wetenschappelijke Bladen te aanvaarden, die hjj tot en met 1864 bleef voeren. Door dit alles werd de naam van Buys, als van een practisch economist, hier en daar ook huiten Haarlem genoemd. Wat Buys voor de ontwikkeling onzer zee visserij deed door haar te helpen vrij maken, werd nu geschetst. Buys was secretaris der staatscommissie voor de zeevisscherjjhjj schreef over de haringvisscherij in De Gids van '51; hjj drong aan op afschaffing van premiën en monopolie. Ook hier koos hij den weg der vrpheid. En op dezen weg volhardde hij als secretaris van het college der zeevisscherjj, welke betrekking hjj tot 1891 waarnam. Gedurende zes jaar ging hjj nu naar Leiden als secretaris van Rijnland. Hjj huwde in 1859 de vrouw, die hij sinds lang lief had en die de poezië en muziek van zjjn leven gebleven is. In 1862 werd hjj prof. in de rechten te Amsterdam, waar hij de onderdeelen van de staatswetenschap zou onderwpzen. Hjj was uit de school van Thorbecke. Zjjn bewondering voor den grondwetgever van 1848 was volkomen. Klemmend gewaagde hjj van diens groote verdiensten voor het va derland. Thorbecke's vaste, rustige wilskracht zjjn kloek beleidzijn streng logisch volgen van éen lijnzjjn antieke opvatting van den Staat als een kunstwerkzjjn volkomen mees terschap waar hjj handelend optradhad de volle sympathie van Buys. De inwijdingsrede van Buys te Amsterdam behandelde het wezen van den constitutio- neelen regeeringsvorm. De inhoud beweegt zieb in het spoor dei- liberale politiek dier dagen, al hoedt Buys zich voor de éenzjjdigheid, waaraan de meeste woordvoerders der liberale partjj zich toen schuldig maakten. Toch is zjjn rede een frag ment van een systeem, van een «doctrine." De inhoud is die van een model »leading-artikel" voor een liberaal orgaan. Het betoog gaat natuurljjk uit van het door Bujjs ingenomen standpunt der absolute individueele vrijheid. Voor den staat is «self-government" de leus. De constitutioneele regeeringsvorm is daarom zoo voortreffelijk, omdat hij beteekent de re geering van belanghebbenden. «Zjj eischt van regeering, vertegenwoordiging en kiezers, van alle belanghebbenden in éen woord, een vrjj groote mate van zedelijkheid, zelfbeheersching, liefde voor ware vrjjheid, dat wil zeggen voor het recht voor het recht van anderen niet minder dan voor het onze en daarenboven dat zekere beleid, waarmede men de hoogere belangen van de lagere leert onderscheiden en zoo noodig de laatste opfferen aan de eerste." In het Amsterdam dier dagen hield Buys pas met de beweging om hem heen. Het waren voor Amsterdam de merkwaar dige dagen, toen hét conservatisme daar ken terde en liberale denkbeelden de overhand kregen en het gaf allerlei kjjkgaten aan zjjn waarnemenden geest. Op het terrein der be- drjjvige wereld werd beweging in Amsterdam gezien en gevoeld. Men maakte plannen voor de doorgraving van Holland op zjjn smalst. Men verzamelde kapitaal om een groot net van spoorwegen in ons land te vestigen of te exploiteeren. Men stichtte maatschappijen om groote handels- en nijverheidszaken te steunen en te leiden. Men hield zieh bezig met de reorganisatie der Nederlandsche Bank. Buys ging mede met de strooming dier plannen en voorbereidingen. Hjj was een der beste vertegenwoordigers der liberalen dier dagen. Hjj meende het ernstig met dat beginsel der vrijheid. Geen inbreuken liet hjj daarop toe. Wanneer anderen schjjnbaar derogeerden, was hij bereid ze te bestrjjden, al waren zjj zjjn beste vrienden. Het kwam uit bjj de behandeling der Bank- wet van 1863. Zjjn oude vriend Vissering had in het Mei-nummer 1863 van De Gids de aanstaande wet, waarbjj het octrooi der Nederlandsche Bank zou worden vastgesteld, bjj voorbaat aangeprezen door zjjn meesterlijk artikelDe Nederlandsche Bank gedurende haar vijftigjarig bestaan. Maar hoe rjjmde Vissering dit met het beginsel van absolute vrpheid, op geheel het economische terrein door hem voorgestaan. AlleB wat Vissering had geprezen, druischte tegen de beginselen van Buys aan. Deze schreef in het Juli- nummer van De Gids zjjn driftig artikel Een gevierd monopolie, waarin men de slagen en striemen van zweepslagen hoort knetteren. Het is misschien het geestigst opstel, dat hjj vervaardigd heefthet schittert van humor de ondeugende vrooljjke Buys, die alleen in zeer intieme kringen zich uitte, kwam hier voor den dag. Het wemelt van aardige zetten. Wij stippen slechts aan den ironisehen lof voor de directie en aandeelhouders der Neder landsche Bank«aan wie jaren achtereen met zeldzame vrjjgevigheid is welgedaan, en die tegeljjkertjjd zich den schoonen titel hebben verworven van weldoeners van handel en njjverheid." Wjj wjjzen op zijn stelling «dat, hoe vreemd het ook klinke, het in de wereld dus gesteld is, dat na kort tijdsverloop de fundamenten op hun gehouwen, en niet de gebouwen op hun fundamenten steunen." Zoo weerde Buys zich in Amsterdam. Thor becke, de groote minister, zag uit Den Haag bljjkbaar niet welgevallen naar dien jongen stouten kampioen der liberale partjj. Toen hjj in 1864 den Raad van state reorganiseerde benoemde hp den jongen Buys tot staatsraad in buitengewonen dienst. Straks, toen de oude conservatieve hoogleeraar in het staats recht te Leiden, professor Cock, zjjn emeri- raat moest nemen, benoemde Thorbecke hem tot diens opvolger. Wat trof, was de veel breeder aanloop, dien Buys, vergeleken bij zjjn optreden in Amster dam, thans in Leiden nam. Er was een ruimer zwaai in al zjjn pogingen om het staats-idee te omljjnen. Het is waar, Buys steunt nog vast op het standpunt der liberale school. Bjj het bepalen der grenzen van den staat tegen over de eischen der individueele vrpheid her haalt hij zjjn vroegere formuleeringzelfs huldigt hjj liefst de definitie dat «de staat het overal doordringend, dwingend gezag is, dat in zake van het algemeen belang aan individueele willekeur perken stelt." Hp ziet dus allereerst den verbiedenden, vermanenden staatwil nog niet weten van den steunenden, helpenden, voortdrjjvenden staat; maar toch hoort men in zjjn rede reeds telkens den wiekslag van andere gedachten. Prof. Quack schetste nu het optreden van Buys voor hét liberale oeginsel, eerst in zjjn brochure een woord aan de kiezers na de in zjjn oog onwettige kamerontbinding van 1866. Later in zjjn reeks van Gricfe-artikelen. Buys opende werkelpk toen in Leiden een geheel nieuw hoofdstuk van zjjn leven. Hij achtte zich gelukkig dat de tjjd van het zoeken en het worstelen voor hem voorbjj was. Hij had zjjn evenwicht gekregen. Dit toonde hjj aan in zjjne rede, tot de studenten over den strjjd tusschen staat en maatschappij. Zelden werd zoo schoon in de Holl. taal over den staat en zjjn taak gesproken. Het was fiere taal. Zóó frisch, zóó bezielend, zóó meesleepend was nog zelden over het staatsrecht in ons land op het college gesproken. De studenten op de banken vonden zich telkens als in het parlement verplaatst, en hoorden met spanning de uitéénzetting der beginselen aan. Te zamen met den hoogleeraar versloegen zjj alle vijanden, die zich tegen zjjne opvatting stel den. Een college van Buys bp te wonen beteekende zelf post te vatten in eenstrjjdperk. Maar in de tien jaren, die zijn werkzaam heden te Leiden van zijn eerste optreden te Amsterdam scheiden, had een geheele vervorming, een radicale omwenteling in de ideën van Buys over staat en maatschappij zich voltooid. Toen hij te Amsterdam kwam, stond hjj op het standpunt van het Fransch- liberale, als gjj wilt, economische stelsel. Laissez faire, laissez aller, was zjjn wacht woord. Hij geloofde dat de staat niet beters te doen had dan de maatschappij geheel aan eigen krachten over te laten. Maar gezette waarneming en ook de lezing der Duitsche geschriften, vooral van Rudolf Gneist, had hem bekeerd. Hjj was gansch anders gaan denken over de verhouding van staat en maat schappij. Maar een hoofdkaraktertrek van Buys was en bleef zeker wantrouwen in de demooratie. Van zjjn jeugd af was hjj de correcte liberaal. De man der degeljjke, bedrjjvige burgerij. Vertrouwen op de democratie had hij niet. Zeker, hij begreep met Royer Collard en met De Tocqueville dat de democratie het feit dei- toekomst zou zjjn. De geweldige stroom dei- volksbeweging kwam trouwtms ontzettend aanzwellen. Maar als kloek, vernuftig water- staatskundige wilde hjj nog de vaart dei- wateren beteugelen door damm en en djjken of afleiden door kanalen hjj wild'.e nog aan dien stroom zjjn bedding betwisten. Ons volk was volgens hem nog niet rjjp v oor die nieuwe toestanden. Het volk, de vier-de stand, moet eerst nog een opvoedingssch* sol -d-oorloopen, om te toonen dat het onder alle 'omstandig heden gevoel voor orde had. Want vrpheid was orde. Met één woord, hjj v rilde wel vooruit, doch hield de rem der loei >m®ti-ef stevig in de hand. Maar wat hem geheel eigen was, was de gave om elke kwestie alleen van de edelste zijde te behandelen. Kuenen heeft het van hem gezegdBuys mocht gelijk hebben of niet, de nobele zjjde koos hp zeker hjj ieder vraagstuk. En zoo was het ook op de deba- ting-club. Hjj leerde de jonge lieden af lichtzinnig te oordeelen of sceptisch minach tend zich van kwesties af te maken. Vervolgens gaf prof. Quack een overzicht van hetgeen prof. Buys in de Gids schreef, het tijdschrift, waarin deze belangrpke rede 1 November zal verschijnen. Prof. Quack toonde aan waarom Buys stond buiten de practische politiek, hoe hij boven alles hoogleeraar was. Geen staatsman dus maar een professor en dat zal hjj bljj ven voor de nakomelingschap. Een type in dat opzicht. Zjjn wetenschap ging hem aan 't hart, maar vooral zijn leerlingen. Hjj ontving ze ten allen tjjde aan huis, hjj leefde met hen op. Men kon niet met hem wandelen of hij sprak over een jonkman, in wien hjj vonken van geest had bespeurd. En die jongelieden gaven hem wederkeerig hun hart, en nog iets meer hun jeugd. Buys bleef jong. Al trilde de hand een weinig meer dan vroeger, zjjn gang bleef veerkrach tig, zjjn gestalte ongebogen, zjjn gelaat onge rimpeld. Wat de jongelieden allereerst in hem lief hadden, was zjjn karakter. Hp heeft geen bepaalde school gevormd enkele leerlingen, die hjj 't liefst had of't meest waardeerde, zjjn in de levenspraktijk juist soms een tegenovergestelde politieke richting opge gaan, dan die Buys voorstond maar allen, waar gjj ze ontmoet, blijven de vereering voor den meester, die hen bezielde, koesteren. In de stem van ieder hunner trilt iets, wanneer zij van Buys spreken. Hjj was zóo edel, zóo onzelfzuchtig. Op reine wijze de gemeenschap te dienen, dat drukte hij zjjn leerlingen op het hart. Nooit was hjj welsprekender dan wanneer hij hun den persoonlijken dienstplicht in het leger aanbeval. Nooit gloeide er meer verontwaar diging in zjjn stem, dan wanneer hjj de laffe uitvluchten geeselde, waarachter het conser vatisme zich bjj het bestrjjden van dien maat regel verschool. Hjj was daarbp en de leerlingen waardeerden dit vooral in zjjn om gang zoo eenvoudig. Nimmer was er eenige omhaal of drukte in zijn verkeer. Alles ging recht op den man af. Hij wist niet wat 't zegt slim een omweg in te slaan. Welk eene waarde heeft het, een gansch leven door goed te zjjn geweest, riep prof. Quack ten slotte uit. Bij de voorgenomen wpziging van het Alge meen Reglement voor den dienst op de spoor wegen, komt, naar men aan de Arnh. Crt. schrjjft, ook de diensttjjd van het personeel ter prake. Het plan der regeering is deze te regelen als volgtDe diensttijd mag, behoudens buitenge wone omstandigheden, den duur van 16 ach tereenvolgende uren niet overschrijden. Onder dien diensttjjd wordt hierbjj verstaan de tjjd- ruimte, gelegen tusschen het oogenblik, waar op de beambte of bediende aanwezig moet zjjn, om zijnen dienst te beginnen, en dat, waarop hjj zjjn werk kan verlaten, tot het genieten van den bedoelden onafgebroken rusttjjd. De regeling der werkzaamheden moet zoodanig zjjn, dat in elk tjjdvak van twee achtereen volgende etmalen, de gezamenlijke diensttjjd niet meer bedraagt dan 28 uren, terwjjl de gezamenljjke diensttjjd gedurende elke 14 ach tereenvolgende etmalen niet meer mag zjjn dan 182 uren. Tusschen elke twee opvolgende diensttjjden moet een onafgebroken rusttpd worden gelaten van ten minste 10 uren, waarin de beambten en bedienden geheel vrjj zijn van eiken dienst en van elke bemoeienis met den spoorweg. Bovendien worden gedurende den diensttjjd de noodige korte tjjden van rust voor het ge bruiken der maaltjjden toegestaan. In de onderstaande Nederlandsche zeegaten werden in de maanden Juli, Aug. en Sept. 1893 de navolgende diepten bjj laagwater ge vonden Zeegat vanBrou- wershaven Krammer Volkerak Holl.-DiepJ. Westersohelde Ter aanvulling van het in ons vorig nommer opgenomen bericht omtrent het ant woord van het bestuur der Liberale Unie aan de commissie uit de kiesrechtmeeting te Win schoten, zjj nog vermeld, dat de laatste zin sneden van dat schrijven luiden, dat «hetgeen sedert (de alg. vergadering der L. U. van 26 Nov. jl.) werd vernomen, het bestuur in de overtuiging heeft versterkt, dat de (daar geval len) zoo goed als eenstemmige uitspraak van de talrjjke liberalen, in de vereeniging ver tegenwoordigd, ook instemming vindt bjj de niet tot de vereeniging behoorende partjjge- nooten in den lande. Onder deze omstandig heden een nieuwe uitspraak van onze geest verwanten uit te lokken, achten wjj" zegt het bestuur «onnoodig en zelfs ongewenacht in den tegenwoordigen stand van het overleg tusschen Regeering en Tweede Komer". Bjj kon. besluit is benoemd tot ridder der orde van den Nederlandschen Leeuw mr W. L. P. A. Molengraaff, hoogleeraar aan de Rjjks-univer- siteit te Utrecht; is mr B. P. G. van Diggelen, te Zwolle, benoemd tot schoolopziener in het arrondisse ment Steen wjj k zjjn benoemd tot ontvanger der accjjnzen te Haarlem J. J. A. Willemse, ontvanger te Haarlem (buitengemeenten)tot ontvanger der directe belastingen, invoerrechten en accijnzen en van den waarborg en de belas ting der gouden en zilveren werken te Alk maar N Glinderman, controleur der directe belastingen, invoerrechten en accjjnzen te Roosendaal. De verkiezing van een lid der Tweede kamer der Staten-Generaal in het hoofdkies district Roermond, noodig wjjl jhr mr G. L M. H. Ruys van Beerenbroek heeft opgehouden lid dier kamer te zjjn, is bepaald op Dinsdag 31 Oct. a. en herstemming, zoo noodig, op 14 Nov, Schaar van Renesse80 25 Djjkwater yo 26 Droogte van Bruinisse 72 26 Gat van Oude Tonge50 26 Overloop van den Steenbergschen Vliet naar het vaarwater langs den Galathe-j polder52 26 Overloop van het vaar water langs den Ga- lathe-polder naar Din- telsas58 23 Hellegat33 21 Deurloo (buitendrem- pel)47 33 Oostgat (buitendrem pel 72 30 Nolleplaatn 37 E veringen62 40 Rug van Baarland (overloop Margriet). 85 40 Zuidergat (drempel)62 41 Rug van Bat tusschen witte ton no. 27 en 28 (in de licht enlijn) 90 44 Droogte bij Santvliet (in de lichtenlijn) 54 44 Droogte t>jj Santvliet (even bew. de 1 lich- tenljjn)i 63 44 Letteren jen Avnrist, Wjj vestigen de aandacht onzer lezers op de orgelbespeling, die Woensdag namiddag door den heer A. van Os, organist der Nieuwe kerk, in die kerk ten voordeele der armen van de Ned. herv. gemeente a 1 h i e r zal gehou den worden. Het programma is samengesteld als volgt Praeludium en Fuga (C moll), Joh. Seb. Bach j Sonate no. 3 (As dur), M. H. van 't Kruis Intermezzo uit Sonate Nr. 1, j. A, vanEyken) Rêverie uitCharacteristic Pieces, Book I Fil0., CapocciSonate (D moll), Joh. Gottl. Töpfer, Met de zeven en zeventigste aflevering is weder een door de firma Gebr. E. en M, Cohen ondernomen editie compleet geworden; nl. de goedkoope prachtuitgave der Arabische vertellingen van de duizend en een nacht. Dit met ongeveer 3000 illustration voorziene werk; dat door Gerard Keller voor het Nederland sche volk bewerkt werd, met zjjn boeiende fantastische verhalen uit een voor de meesten onbekende wereld, is thans, dank zjj de energie der heeren Gebr. Cohen, voor een spot- prjjs onder het bereik van velen gebracht. De uitgevers hebben tot het laatste toe hunne belofte gestand gedaan, wat de keurige uitvoering van het druk- en plaatwerk betreft. Begeleid door den impressario Schürmann, zal Emile Zola in April en Mei een reis doen door Nederland en Rusland en in beide landen conférences houden. De zesde aflevering van deel X der 2de serie van het Tijdschrift van het Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap bevatBinnenduinen en bodembewegingen, door dr J. Lorié (met 3 platen), (slot)De West- en Noordkust van Nederlandsch Nieuw Guinea, Proeve van beschrjjving volgens de

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1893 | | pagina 1