N°. 236. 136° Jaargang. 1893 Vrijdag 6 October. Middelburg 5 October. Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s met uitzondering van Zon- en Feestdagen; Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.- Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel, zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën 20 cent per regel. Bij abonnement lager. Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle dankbetuigingenj van 17 regels 1.50 iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Reclames 40 cent per regel. tl 11)lll l l!I IK.SI III III H AM af The^uomele». j Agenten te VlissingenP. Gr. de Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. C. Boluit, firma weduwe A. C. de Jonge, te KruiningenP. v. d. Peijl, te Zierikzee A. C. de Mooij, j Advertentiën Middelburg 5 Oct. 8 u. ra. 52 gr. te TholenW. A. van Nieuwenhuijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën j moeten des namiddags te één uu* m. 12 u. 59 gr-, av. 4 u. 58 gr. F. aan, evenals de advertentie-bureau's van Nïjgh Van Ditmar, te Botterdam, de Gebr. Belineante, te 's Gravenhage, en A. de La Mar Azn., te Amsterdam, j aan het bureau bezorgd zjjn, willen Verwacht Z. West. wind. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John P. Jones, opvolger. zjj des avonds nog worden opgenomen. Eendracht maakt mackt. Onder voorzitterschap van den heer Herm. Snjjders werd Woensdagavond op de bovenzaal van de sociëteit de Vergenoeging alhier eene vergadering gehouden van leden der bovenge noemde liberale kiesvereeniging. De opkomst was drukbp den aanvang der vergadering waren 96 heeren aanwezig. In de eerste plaats werden de notulen van het verhandelde in de vorige bp eenkomst ge lezen en goedgekeurd. Daarna deelde de voorzitter mede dat in deze vergadering aan de orde was de eindstem ming over de voorloopige candidaten voor het lidmaatschap der Provinciale staten. Hp zette daarna uiteen het verschil, dat bestaat tusschen de eerste vergadering, waarop voorloopige candidaten werden gesteld en waar op gelegenheid is op personen de aandacht te vestigen, en deze, waarop, na inlichtingen te hebben ingewonnen omtrent de beginselen en de kans van slagen der candidaten, na het voor en tegen overdacht te hebben, nog be sprekingen kunnen gevoerd worden en dan de eindstemming aan de orde is. Hp voegde daarbp een protest en een advies. »Ik wensch zeide hp te consta- teeren dat de opvatting o. a. van de Zeeuw, anti-revolutionnair orgaan, en misschien ook van anderen als zou in de vorige vergadering zpn gestreden »over het al of niet wensche- ljjke van een conservatieven candidaat, een voor- of tegenstander van een kieswet in de mocratische richting" onjuist is. Onjuist omdat de tint van slechts een der candidaten is besproken, omdat niemand als voorstander der kieswet is verdedigd, zoodat die overweging, die tegenstelling dus zeker niet de stemming heeft beheerscht. Ik protesteer dus 'op voorbaat tegen een eventueele poging om aan de straks te houden eindstemming de beteekenia te geven van eene uitspraak over de kieswet, en om, als later de centrale óf den heer A. óf den heer B. tot candidaat heeft verklaard, daaruit af te leiden dat zij zich tegen of voor de kies wet heeft uitgesproken Onze kiesvereeniging heeft zich ondubbel zinnig en met overgroote meerderheid in November 1892 hiervoor verklaard. Zjj heeft die uitspraak bevestigd door middel harer afgevaardigden ter Liberale Unie e n door adhesie te betuigen aan de kiesrechtmeeting in Den Haag. Ware dan ook nu de verkiezing van een candidaat voor de Tweede kamer aan de orde, dan zou de vereeniging, en in de allereerste plaats hetopdit punt geheel homo gene bestuur, zeker niet nalaten hetv o o r of tegen de kieswet op den voorgrond te stellen, ja tot eenige leus bp den strjjd te maken Maar wjj hebben eene Staten-verkiezing, die haar eenige politieke beteekenis (en de andere beteekenis dier verkiezing, mede van het grootste gewicht, laat ik thans buiten be schouwing) ontleent aan het feit dat de Staten het kiescollege voor de Eerste kamer zpn En zie hier nu mijn advies, dat met de meeste bescheidenheid ter overweging wordt aangeboden. Laat ons bedenken dat steeds bij alle pro vinciale verkiezingen in de laatste jaren, b ij alle partpen op den voorgrond heeft ge staan deze politieke overweging de keus be vorderen van tot de partp behoorende statenleden, opdat door hen ook tot de partp behoorende Eerste kamerleden zullen gekozen worden. Allerminst komt het mjj nu noodig of ge- wenscht voor, andere overwegingen op den voorgrond te stellen, nu het er om gaat, den eenigen zetel te behouden, dien de liberalen in de Staten bezitten boven de helft; nu het de vraag is of de Staten van Zeeland op het doode punt zullen komen al of niet In allen ernst geloof ik dat het oogenblik om van de tot dusver gevolgde gedragsljjn af te wpken, niet gelukkig gekozen is. Moge, zoo besloot de voorzitter zjjne door luid applaus bezegelde toespraak, de loop en de uitslag uwer beraadslagingen op heden avond in elk geval een zoodanige zpn, dat wp met moed en vertrouwen den aanstaanden strpd kunnen te gemoet gaan 1" Na de vorige vergadering heeft het bestuur 4er kiesvereeniging gemeend een schrpven te moeten richten aan de beide, de vorige week genoemde candidaten. Aan den heer Van der Lek de Cl ere q is de vraag gesteld of hij eene eventueele candida- tuur zou aanvaarden, waarop deze heeft ge antwoord dat hp gaarne zoodanige candidatuur wil aannemen. Aan den heer Van der Swalme was een eenigszins ander schrjjven gericht. Daarin werd gevraagdlo of door den heer Van der Swalme instemming kan worden be tuigd met art. 1 van de statuteD der kiesver eeniging Eendracht maakt macht voor zoover betreft het politieke criterium, dat daarin is neergelegd, en 2o of eene eventueele defini tieve candidatuur der Centrale Liberale kies vereeniging door den heer Van der Swalme zou worden aangenomen. Indien door den heer Van der Swalme niet de voorkeur werd gegeven aan een schriftelijk antwoord, dan werd hem gelegenheid geboden om de vergadering van Woensdag avond bij te wonen. Aan het bestuur der kiesvereeniging werd, onder dagteekening van 2 October, door den heer Van der Swalme het volgende schrpven gericht >ln antwoord op uw schrpven van 30 Sept. 11., mij meldende dat ik voor de vacature in de Provinciale staten door uwe kiesvereeniging op de lijst van voorloopige candidaten was ge bracht, en waarin mp tevens twee daarop be trekking hebbende vragen worden voorgelegd, heb ik de eer het volgende te berichten Hoe bezwaarlijk het ook schijnt in weinige woorden eene beredeneerde politieke geloofs belijdenis af te leggen, zoo wil ik toch, uw goed recht erkennend om deze in casu van mp te vorderen, trachten zoo goed mogeljjk aan uw verlangen te voldoen. (Ad 1°). Uwe sub 1 gestelde vraag»of door mp instemming kan worden betuigd met Art. I uwer statuten, voor zoover betreft het politiek criterium dat daarin is neerge legd kan ik, zooals de liberale richting daar in algemeene termen geformuleerd wordt, toestemmend beantwoorden, overtuigd als ik ben, dat, bp de voortgaande ontwikkeling van menschheid en maatschappij, een voort- sturen in vrjj zinnige richting de eenige, reeds door de historie aangewezen reisweg is Mag ik dus, van dit algemeen standpunt oordeelend, verklaren tot de liberale partp tebehooren, zoo kan ik echter de geestverwant uwer kiesvereeniging niet zpn, wanneer bij haar de meening geldt dat alles (zoo personen als zaken) wat van liberale zjjde te berde komt moet worden ge accepteerd is b. v. uwe vereeniging het eens met een der sprekers van 30 Sept., (zie bijv. der Midd. Ct n° 232) dat ik >eene i 11 i b e- raie houding aannam" toen ik het onlogisch achtte dat Middelburg's belasting schuldigen gevaar liepen om schoolkosten te zullen betalen voor niet-Middelburgsche kin deren (eene kwestie, dacht mp, minder van vrijzinnigheid dan wel van buitensporige vrij gevigheid en meent zp met een anderen spreker mjjne houding in den gemeenteraad als ultra conservatief te moeten aan merken (eene waarneming die ik alleenlijk aan het langdurig gebruik van een ultra liberalen bril kan toesclirjjven- dan behoor ik voorzeker op uwe candidatenljjst niet te huis "Van de sprekers, die poogden den graad mjjner vrijzinnigheid (trouwens een weinig constant en weinig-distinct begripnader te determineeren, stonden ongetwijfeld die meen den mp onder de oud- of met een conservatief tintje behepte liberalen te moeten rangschik ken, der waarheid het dichtst nabjj. Dat ik mp (gelijk ook in mjjn vorige woonplaats) buiten de kiesvereeniging heb gehouden is volkomen juistvan nature reeds weinig smaak vindend in dat gemeen schappelijk oordeelen over personen en toe standen, meende ik vroeger mjjn tpd nuttiger in eigen werkkring te kunnen besteden, en bleef ik nu in de laatste jaren nog te weinig van de onfeilbaarheid der uit het liberale hoofdkwartier komende stellingen overtuigd, om roeping tot actieven partjjdienst te ge voelen. Zal na deze openhartige uiteenzetting mpne gegeven verklaring uwe vergadering niet scherp genoeg toeschjjnen, dan zal ik zulks gereedeljjk kunnen begrppen, en verzoek ik u alleenljjk te gelooven dat ik mjjn antwoord niet opzettelpk zeer omzichtig gesteld heb, doch te veel achting gevoel voor u en voor mp zei ven om mjj krachtiger te binden dan mpne overtuiging toelaat. Mocht niettemin de Centrale liberale kies vereeniging mp tot haren candidaat aanwjjzen, dan verklaar ik (ad 2°) die candidatuur te zullen aanvaar den. "Van geachte en bevriende zpde hiertoe aan gezocht heb ik mp voor de voorloopige can didatenlpst beschikbaar gesteld, mp wel bewust dat vele anderen door kennis, ervaring en geschiktheid daarop veeleer aanspraak hadden; kwam van mpne eventueele candi- daatstelling eene verkiezing het gevolg te worden, dan zou ik dit mandaat aannemen, als eene door omstandigheden aangewezen plicht, niet als een door mp gezochten of na- gejaagden eerepost. Ik mag niet eindigen M. H, zonder bp deze gelegenheid mjjnen dank te betuigen aan de genen uwer leden, die mpne voorloopige can didatuur hebben gesteld en verdedigd of mjjn persoon bp de bespreking zoo welwillend heb ben beoordeeld, alsook aan hen, die mjj door hunne stem een vereerend bljjk van vertrou wen hebben geschonken." De voorzitter deelde nu mede dat de ver- zamelljjst, door het centraal bestuur ingezonden, aanwijst dat de heer dr A. van der Swalme 92 stemmen verkreeg, t. w. te Middelburg 40, te Vlissingen 18, te Oost-en West-Souburg 15, te Westkapelle 13 en te Veere 6; dat op den heer mr J. van der Lek de Clercq te Middel burg 40 stemmen werden uitgebracht, terwjjl verder verkregen de heeren Tutein Nolthenius te Vlissingen 2, A. A. A. Gewin te Vlissingen 1, dr J. P. Berdenis van Berlekom te Veere 1 en de heer jhr mr A. A. van Doorn te Veere 3 stemmen. Nog deelde de voorzitter mede dat reeds voor de vergadering van de vorige week de heer dr J. P. Berdenis van Berlekom verzocht had zpn naam bp deze verkiezing buiten be spreking te laten. Hierna ging de vergadering ter bespreking van eenige huishoudelijke zaken over in eene met gesloten deuren. Natuurlpk werd toen door onzen verslag gever, tevens lid der kiesvereeniging, zjjn potlood rust gegeven. Nadat verschillende heeren het woord gevoerd hadden, werd door een der aanwezigen de wenscheljjkheid uitge sproken dat, wat sommige besprekingen be treft, het geheim der vergadering zou worden opgeheven en in de bladen melding zou wor den gemaakt van verschillende redevoeringen. Hierover werden nog eenige besprekingen gevoerd, waarbjj o. a. gewezen werd op de moeilijkheden voor den verslaggever, wanneer men een dergeljjke gewoonte ging volgen. Hij had geen aanteekeningen gemaakt en miste dus alle gegevens voor een goed verslag. Bovendien,zou er een zeer lastig en gevaarljjk antecedent in 't leven geroepen worden waardoor de taak van een verslaggever zelfs in besloten vergaderingen zeer bezwaard zou wordenterwijl tevens de opmerking werd gemaakt dat er eigenljjk geen verslaggever meer was. Door toeval was deze lid van de vereeniging en als zoodanig tegenwoordig; maar niet in zjjn qualiteit van reporter. Ware hij geen lid geweest, hij zou de zaal verlaten hebben. Van dezelfde zpde werd echter als eenig middel om aan het in deze uitgedrukt verlangen tegemoet te komen, aangegeven dat de sprekers zeiven een resumé gaven van het door hen gesprokene en dat den bladen ter opname aanboden. Nadat de aanwezigen hunne instemming met den wensch tot publiceering hadden te kennen gegeven, deelde de voorzitter mee dat het bestuur zich in deze tot de heeren van de pers zou wenden om de zaak in 't reine te brengen. Dit werd goedgevonden. In overleg met het bestuur der kiesveree niging en met de onderscheidene sprekers wordt daarvan alsnu nog het volgende resumé gegeven. De discussie werd geopend door den heer dr J. C. Bolle. Deze zeide het volgende »Inde laatste vergadering is het debat vol gens veler oordeel niet in de gewenschte stemming gevoerd. Daaraan gevoel ik mp min of meer debet en de vergadering zal mp, naar ik vertrouw, toestaan om de redenen mjjner ontstemming te ontwikkelen. Binnen éen jaar hebben wjj van af de groene tafel twee zeer merkwaardige redevoeringen gehoord. Den 21 November 1892 leidde onze tegenwoordige voorzitter 't kieswetontwerp in en zag hjj een motie van volkomen instem ming er mede in een zeer druk bezochte ver gadering met bjjna algemeene stemmen aan genomen. Verder herinner ik de geachte vergadering dat door belangrijk verlaagde contributie propaganda werd gemaakt voor den nieuwen koers, met 't gevolg dat de kiesveree niging 't ledenaantal, vooral uit den werk mansstand, beduidend zag toenemen. Den 30 Maart 1893 hield de heer Snjjders zpn inaugu reels rede als voorzitter, en ontwikkelde daarin 't politiek programma voor de liberalen, dat, in het kort samengevat, luidde deze politiek zal zpn eene sociale of zp zal 't niet zpn. Een donderend applaus was zpn loonzelden was dan ook in onze vergadering de politieke beteekenis onzer vereeniging zóo principieel uiteengezet. Hoe algemeen gesteld art. I van het regle ment ook moge zpn, een der geestelijke vaders ervan had zpn strekking kristalhelder uiteen gezet. Vol illusie kon de liberale kiesveree niging aan het werk, onverschillig of dit kieswetontwerp al of niet werd aangenomen, omdat zp de richting, door onzen hooggeachten voorzitter aangewezen, met gejubel begroette. Was de uitwerking van de frisch gedachte en naar den vorm onberispelijke voordracht onder ons groot, niet minder werd zjj besproken buiten de vereeniging. En terecht, de data 21 Nov. en 30 Maart zullen belangrjjk bljjven voor de liberale partp in ons midden. Zp, die zich candidaat stellen of laten stellen in onze kiesvereeniging, weten dus hoe door de overgroote meerderheid 't liberaal beginsel in onze vereeniging wordt opgevat en daarom verheugde ik mjj, dat docter Van der Swalme werd voorgedragen, overtuigd als ik was, dat hjj om meerdere redenen een gewenscht candidaat zou zjjn. Mjjn eerste gedachte bp het hooren van zjjn naam was, dat ik mjj tot he den in diens politieke denkbeelden groveljjk had vergistontkennen evenwel mag ik niet dat ik met ongewone belangstelling de toelichting van den voorsteller wachtte. Dat die mjj zeer teleurstelde, kan niemand uwer verwonderen, als hij levendig zich voor oogen houdt de heerljjke momenten van gezond leven, in onze kiesvereeniging opgewekt. Hoe, de candidaat is liberaal, of, zooals 't later heette, oud-liberaal en alles wordt ons onthouden om te kunnen oordeelen Wist de heer Van Aken dan niet, dat zpn candidaat voor ons betrekkeljjk een onbekend man is heeft hjj dan nooit de gangbare opinie gehoord over diens politieke inzichten Waarom ons alles onthouden, wat met milde handen is te geven, en door ons met hooge waardeering zal worden vernomen Zjjn candidaat heeft immers een hoogst verdienstelijk, wetenschappelijk leven achter zichbemind en geacht door collega's en patiënten, heeft hp zjjn beste jaren doorgebracht tot welzjjn der ongeluk kigste stumpers in de maatschappjj En de heer Van Aken, die met zjjn candidaat over publieke aangelegenheden spreekt, getuige 't onderhoud over de niet-herbenoeming van jhr Six, onthoudt ons diens zienswijze over den socialen kant van het verplegingsvraagstuk der krankzinnigen in ons gewesteen onderwerp dat geruimen tpd onze Staten heeft bezig gehouden, tjjdeljjk is geregeld, en waar zjjn candidaat als vakman onschatbare diensten kan bewjjzen, als het na eenigen tjjd wêer aan de orde moet komen. Hoe men den heer Van Aken ook prikkelt om klaren wijn te schenken over de sociale denkbeelden van zpn candidaat, alles is te vergeefs met een paar algemeenheden moeten wjj tevreden z|in. Om tweederlei redenen mochten wjj, naar mijn opvatting, zulks niet doen. De eerste heb ik reeds genoemd en de tweede is de moge lijkheid, dat bjj als liberaal lid zitting neemt in 't college van Gedeputeerdenen daardoor 'n overwegenden invloed heeft op de ontwik keling der sociale toestanden in onze provincie. Wjj hadden gehoopt iats te hooren van zjjn inzichten over verbetering van communicatie middelen een aanvrage in de a.s. Staten vergadering van 1/i millioen van het tram- comité Brouwershaven—Steenbergen zal den heer Van der Swalme niet zjjn ontgaan. De toestand van den plattelands arbeidersstand in ons gewest dreigt bjj 'tjaar moeiljjker te wordendeelt de candidaat de zienswpze van Z.E. den minister van binnenlandsche zaken dat de gemeentebesturen met deze armenwet meer kunnen doen dan gebruikeljjk is? Onder schrijft hjj het karaktervolle stuk, datjhr Van Panhups, oud-commissaris der koningin van Groningen, thans vice-president van den Baad van stateverleden jaar richtte aan de gemeentebesturen van zjjn gewest Hoe zullen, aangenomen dat dr Van der Swalme Gedepu teerde is, beoordeeld worden de handelingen der gemeentebesturen in zake onderwjjszal hij, om iets te noemen, de tractementen der onderwijzers, die in sommige gemeenten als koopwaar worden verhandeld, trachten te doen regelen onafhankelijk van vraag en aanbod Ziet M, H,, deze en meer sociale on derwerpen kwamen bjj mp op, toen de heer Van Aken zich naar mjjn bescheiden meening te gemakkeljjk afmaakte van zjjne verplichting, omschreven in ons reglement. En ziedaar de eenige reden, dat ik mjj heftig verzette tegen zjjn candidaat. Ik dacht dat wjj reeds voldoende politiek waren opgevoed, dat eene eerljjke bespreking plicht was. Ik wilde zelf geen onderwerpen in 't debat bren gen, omdat niet ik de eer had dr Van der Swalme aan onze kiesvereeniging voor te stellen. Thans zjjn wjj in een ander stadium, en hebben wp zoo even, M. de voorzitter, van u voorlezing gehoord van den brief van dr Van der Swalmewaaruit wp vernemen, dat hjj zich vereenigt met art. 1 van ons reglement. Tot heden nam de kiesvereeniging genoegen met gelijkluidende verklaringen, en voor het oogenblik wensch ik geen nadere toelichting, er in berustende om de opvatting der liberale beginselen in alle opzichten over te laten aan de zienswpze van den candidaat." Bjj eene der opmerkingen van den hr dr Bolle verklaarde de heer mr W. A. van Hoek zich te willen aansluiten. Spreker herinnerde hoe deze kiesvereeniging, óok met het oog op de waarschjjnljjk aanstaande uitbreiding van het kiesrecht, hare deuren wjjder had geopend door groote vermindering van contributie. Verster king der werkeljjk liberale krachten was het doel. Nu zou bjj de vele in den laatsten tpd toegetredenen een gevoel van teleurstelling kunnen ontstaan over de eischen, die bljjkbaar hier en in andere kiesvereenigingen in dit district slechts aan een candidaat worden ge steld. Men vergete echter niet dat wjj nog altijd, leven in den ouden toestand, waarbjj men, uit een partjj-oogpunt, somtjjds tot can didaat moet stellen iemand, die in den te verwachten toestand niet aan de dan te stellen eischen zou voldoen. Niet als antecedent dus moet de thans be sproken candidatuur van dr Van der Swalme beschouwd worden en dit wenscht spreker, ook waar hjj straks zjjne stem zal uitbrengen, voor zich uitdrukkelijk te constateeren, opdat wel licht de laatsttoegetreden leden of de aan staande nieuwe kiezers, die het voornemen mochten hebben later tot deze vereeniging toe te treden, niet van haar vervreemden. De heer J. J. H. Doorenbos verklaarde het ten volle eens te zpn met den heer Van Hoek. Na de verkregen inlichtingen, ook door het schrpven van den heer Van der Swalme, kan hjj zich thans met diens candidatuur, die ook door hem een opportunistische geacht wordt, vereenigen. Hp beveelt deze nu bp de kiezers ten ernstigste aan. De voorzitter beantwoordde de heeien dr Bolle en mr Van Hoek, zich daarbp in hoofd zaak aansluitende aan het betoog van den heer Doorenbos. Hjj wees op het groote nut van het houden van twee vergaderingen tot het stellen van candidaten; daardoor wordt het beter mogeljjk elkaar te verstaan. Het is heden avond gebleken, dat het verschil van meening, dat op de vorige vergadering tusschen vele leden bestond, inderdaad niet zoo groot is als het scheen. Ook de voorzitter zon het liefst zulke prac- tische onderwerpen, als dr Bolle heeft opge noemd, bjj het verkiezen van candidaten voor de Prov. staten op den voorgrond willen stellen j maar zoolang die Staten het kiescollege bljj ven voor een politiek lichaam als de Eerste kamer (wat spreker gaarne bjj de laatste grondwets herziening had afgeschaft gezien) zal, helaas, de politiek bjj de Statenverkiezing een groot gewicht in de schaal moeten leggen, en zal met bestaande partjjformaties en partijverhou dingen rekening moeten gehouden worden. Iets dergeljjks moet spreker aan mr Van Hoek antwoorden. Zoolang art, 1 onzer statuten spreekt van »behooren tot de liberale partjj" en zoowel de conservatieve als de vooruitstrevends richting daaronder begrepen, en ook onder de leden der kiesvereeniging vertegenwoordigd is, zal het nu en dan onveimjjdef'jjk zpn, te han delen zooals nu geschiedt. Zeker zal ook in dit opzicht een ander kiesrecht zuivering van toestanden te weeg brengen. Ten slotte constateerde spr. dat noch door mr Van Hoek, noch door anderen (nadat een der genoemde heeren had bedankt) iemand is aanbevolen als vooruitstrevend liberaal can didaat. Daardoor was het van zelf onmogeljjk dat ditmaal in onze kiesvereeniging zoo iemand op de ljjst werd gebracht. De openbare zitting heropend zjjnde, werd de eindstemming over de voorloopige candi daten aan de orde gesteld, Ingeleverd werden 99 briefjes. Op den heer dr A, van der Swalme hadden zich 87 en op mr J, van der Lek de Clercq 10 stemmen vereenigd, teiwjjl twee briefjes blanco warew

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1893 | | pagina 1