I would like to know, if possible, a prompt
answer, as 1 am intended to deliberate it with
mine report to the town governmeut.
is dan in verreweg de meeste plaatsen van
ons land.
Verder vroeg de heer De Witt Hamer ot
wij met de thans gebruikt wordende kolen eene
lichtkracht van 16 kaarsen konden verkrijgen,
waarop ik ZEd. antwoordde, dat dit voortdu
rend, zonder medegebruik van Cannelkolen
of carbureeren, niet mogelijk was.
Dan begrijp ik niet, verklaarde ZEd. daarop,
hoe ot vroeger alhier zoo vaak vermeld werd,
dat er een gas met een lichtkracht van 16
kaarsen werd verstrekt.
Ik merkte ZEd. op dat het ook hier weer
afhing van den standaard en den photometer,
waarmede de lichtkracht bepaald werd, en dat
de waarnemingen, waarop de heer mr De Witt
Hamer doelde, waren gedaan met den Verifi<
cateur van Giroudterwijl na 1889 de licht
kracht met den Letheby Bunsen Photometer werd
bepaald.
Ik deelde daarbij ZEd. nog als eene bijzon
derheid mede, dat, toen een collega in zijn
verslag neergeschreven bad, dat de lichtkracht
met den Girond bepaald ruim 17 kaarsen be
droeg, ik aan dien collega vriendelijk verzocht
mij eens de verhouding mede te deelen, die hij
opzichtens de stijghoogte van het meetklokje
en het getal kaarsen aangenomen hadwaarop
mij later bleek, dat dit een verschil gaf van ruim
2 kaarsen, m. a. w. waarvoor die collega 17
kaarsen aangaf, werd door onB op ruim 14.5
kaars vastgesteld. Ook hierin bestaat dus ben
opmerkelijk verschil.
Reeds dadelijk bij mijne komst in het lokaal
in de St Pieterstraat, bemerkte ik, dat de door
het comité gebruikt wordende photometer in
vorm atweek van die, aan de gasfabriek ge
bruikt, waarom ik de opmerking maakte, dat,
wanneer men eene vergelijking wilde maken,
het dan in de eerste plaats noodig is, dat men
gelijke maten gebruikt, en het, mijns bedunkens,
niet onmogeljjk was, dat hieruit de verschillen
voor een groot deel waren voortgevloeid.
Bij den heer Koning, die te kennen gaf, dat
hij te 's-Gravenbage en te Utrecht de pboto-
meter-kamers had bezocht, meende ik op te
merken, dat ZEd. het vaste idóe had, en dat
is ook juist, zooals ik UEd.A. schriftelijk
mededeelde ieder photometrist houdt zich
van de deugdelijkheid zijner waarnemingen
overtuigd dat de door het comité gedane
metingen de eenig juiste waren.
In die meening werd ik versterkt, toen die
heer zeide dat een mijner collega's, die den
toestand alhier vernam, aan hem had medege-
gedeeld, dat deze best begrijpen kon, dat de
lichtkracht niet hooger was, ja zelfs, indien het
comité hooger cijfers verkreeg, hg aan de
waarde daarvan zou moeten twijfelen.
Ik verklaarde aan den heer Koning, dat ik
niet eens den naam van dien collega, noch de
gemeente waar hij woonachtig was, wilde weten,
omdat mjj zulks maar zou verbitterenmaar
toch vroeg ik aan ZEd. wat die collega dan
wel van den toestand der Middel burgache gas
fabriek wistwaarop de heer Koning mij mede
deelde, dat het bekend zijn van den toestand
zich alleen bepaalde tot het weten van den
duur van het distillatie-proces der steenkolen
in de retorten, hetgeen, zooals UEd.A. bekend
is, hier ongeveer 4J uur is, daar 5maal in de
24 uren geladen wordt.
Hierop gaf ik den heer Koning te kennen,
dat die collega al een zeer voorbarig oordeel
over een gasfabriek uitgesproken had, door dit
te bepalen alken uit de wetenschap hoelang
de kolen in de retorten verblijventerwijl ik
er aan toevoegde nimmer een zoo lichtvaardig
oordeel over eene zoo ernstige zaak als de
onderhavige, nog wel tegenover een collega,
uitgesproken te hebben.
Viel mg het verschil in vorm van hun pho
tometer met den aan de fabriek gebruikt wor
denden op, ook de wijze van waarnemen by
het comité was anders dan de onze en wel in
dier voege dat de proef onafgebroken een half
uur duurde en uit de reeks van een twintigtal
waarnemingen in dat tijdsverloop de gemid
delde werd getrokken.
Iedere proef aan de gasfabriek duurt 10
minuten, in wolk tgdsverloop uit 10 waarne
mingen de gemiddelde wordt genomen, welke
laatste methode bg de Gasworks Clauses Act 1871
is voorgeschreven en bij de Gasre/erees te
Londen en in geheel Engeland in gebruik is.
De gemiddelde uitkomst van de waarnemingen
op den avond van den 15 Februari in het lokaal,
in de St. Pieterstraat gedaan, resp. 12.94,13.94
en 14.09 kaarsen aangevende, was 13.66 kaarsen.
Met de Letheby Bunsen Photometer aan de
gasfabriek werd op datzelfde tydstip een licht
sterkte van 15.09 Eng. standaard-kaarsen ge
constateerd.
Intusschen zy hier medegedeeld, dat ik in
deze de opinie van dr Japikse deel, dat de op
dien avond gedane waarnemingen, wegens het
vry drukke verkeer, dat in het lokaal geheerscht
had, niet als nauwkeurige waarnemingen aan
gemerkt konden worden.
Bij het eindigen van die eerste byeeukomst
verzocht ik den heeren om nu ook een dergeiyk
bezoek aan de photometerkamer in de gasfa
briek te brengen en werd dit op acht dagen
later bepaald.
Op grond evenwel van de aangename wijze,
waarop de besprekingen den eersten avond ge
voerd waren en wgl deze toen door mij meer
als inleiding werden beschouwd, als gevolg
waarvan men uit den aard der zaak een en
ander slechts vluchtig overziet, zoo verzocht ik
den heer Japikse om den daaropvolgenden
avond andermaal eene bijeenkomst in hun lokaal
te mogen bijwonen, hetgeen door ZEd. wel
willend werd toegestaan.
In den avond van Donderdag den 16 Febru
ari begaf ik mg derhalve wederom naar het
lokaal in de St. Pieterstraat eu toen den
photometer nauwlettender beschouwende, gaf
ik nu meer bevestigend aan de heeren Japikse
en Koning als mijne meening te kennen dat
het groote verschil hoofdzakelijk aan de afwij
king van het door hen gebruikt wordende toe-
fffl was toe to sgbrljven, Wijl dit in yele
opzichten niet beantwoordde aan de voor
schriften bij de Engel-che wet geboden.
In de eerste plaats vestigde ik er de aan
dacht op dat het gas, voor het naar den stan
daardbrander stroomde, in afwijking van de
gebruikelijke en voorgeschreven wijze, eerst
door den regulateur en daarna door den meter
naar dien brander vloeide; terwyi by de weten
schappelijk vastgestelde photometers juist het
tegenovergestelde plaats had
dat de experimentmeter de gewone experi
mentmeter was en niet die met peilglas, als de
onze, waarbij oogenblikkelijk zichtbaar wordt
of de meter op het juiste waterpeil is, welk
laatste vereischte een voornaam punt is bij het
constateeren van het gasverbruik, omdat afwy-
king in waterstand direct afwijking in gasver
bruik geeft;
dat de verbinding van de toestellen onderling
en meer bepaaldelijk de aanvoerbuis van den
experimentmeter naar den brander geheel uit
Caoutchoucslang bestond, een materiaal, dat de
eigenschap bezit om, zoolang tot het verzadigd
is, het zware koolwaterstof in zich op te nemen
en daardoor de lichtkracht van het gas, dat er
doorstroomt, aanzienlijk te verminderen.
Wel wordt de nadeelige invloed van het
caoutchouc door langdurige doorstrooming van
het gas weggenomen, maar ik gaf den heeren
er by te kennen, dat bij een instrument,
waarmede de lichtkracht bepaald wordt, te
meer, indien zulk een instrument tegenover
een ander als vergelijking moet dienst doen,
alles moet vermeden worden wat maar
eenigszins van invloed op de uitkomst der te
nemen proeven kan zgn
terwijl ik er eindelijk aan toevoegde, dat de
beide heeren voor de correctie van barometer
stand en temperatuur niet namen de tempera
tuur van het door den gasmeter gestroomde
gas, maar van de lucht in het vertrek.
Uitdrukkeiyk wordt in de The Gas analyse
Manual van Hartley in eene noot gezegd
„The temperature to be talen is that of the gas
passing from the meter and not that of the air'",
Afgescheiden dus van de persoonlijke fouten
die ieder photometrist, hoe ervaren hij ook
wezen mocht, bij het bepalen der lichtkracht
maken kan, zoo werd ik in mijn vermoeden
gesterkt, dat het zoo aanzieniyk verschil in
uitkomst voornamelgk aan het verschil van
meetwerktuig zou te wijten zijn, reden waarom
ik den heer Japikse beleefdeiyk verzocht, mij
toe te staan, hun photometer op te nemen en in
teekening te brengen, opdat ik in de gelegen
heid zou zijn ook het oordeel in te winnen
van elders gevestigde autoriteiten op het ge
bied van photometreeren, welk verzoek de heer
Japikse inwilligde terwijl ik van mijne zijde
ook ZEd. in overweging gaf hetzelfdo met den
aan de gasfabriek geplaatsten photometer te
doen, door ook dien in teekening te brengen,
en eveneens elders aan een onderzoek te doen
onderwerpen.
De uitkomsten, bg den photometer van het
comité op den avond van 16 Februari ver
kregen, en waarbij nu de gemiddelde uit een
reeks van 10 waarnemingen in 10 minuten
gedaan, evenals dat door de gasreferees is
voorgeschreven, werd genomen, waren als volgt
Dr. Japikse 13.54 kaarsen.
Polet 14.25
De heer Koning verkreeg uit een reeks van
4 waarnemingen, in een vyftal minuten ge
daan, een gemiddelde van 13.72 kaarsen.
Aan de gasfabriek werd op datzelfde tyd-
stip eene lichtsterkte van 14.68 Eng. standaard
kaars waargenomen.
Waar ik het verschil der uitkomsten voor
namelijk toeschreef aan de afwijkingen der
photometers, gaf ik den heer Japikse mynerzyds
de verzekering, dat ik nooit twyfel gekoesterd
had en zulks heb ik meermalen aan uw
college medegedeeld aan de juistheid zyner
persoonlijke waarnemingen, en sprak daarby
zelfs als mijne overtuiging uit, dat ZEd. van
vele zaken, de philosophic betreffende, op de
hoogte was, waarvan ik niet afwist, maar dat
ZEd. mg dan ook niet euvel moest duiden,
dat ik met kracht myn vak verdedigde, een
vak, dat ik van jongs af aan als levensdoel
gekozen had.
Daarop volgde van den heer Japikse de
ridderlijke verklaring, dat ook hij voor zich
zelf overtuigd was, dat er in de gasindustrie
zaken voorkwamen, waarvan schrijver dezes
beter dan hij op de hoogte was.
Na deze wederzijdsche vriendschappelijke
verklaring, dreigde een oogenblik een storing
te ontstaan door de opmerking van den heer
Koning, dat ik indertijd op eene vergadering
van gasfabrikanten te Utrecht eens duchtig op
d8 wetenschap had afgegeventerwyi ik nu
de wetenschap huldigde.
Onder verbetering aan den heer Koning, dat
niet Utrecht maar Zutphen de plaats was,
waarop ZEd. doelde, verzekerde ik ZEd. dat hg
óf niet goed ingelicht óf althans de strekking
van het door mg daar ter plaatse gesprokene
niet juist begrepen had.
Het zij mij vergund, EdelAchtbare heeren,
ook deze interruptie mede te deelen, op ge
vaar af zelfs dat UEd.A. het te gerekt acht,
omdat ik er hoogelijk prijs op stel door de
wetenschappelyke wereld, die den grond myner
op de vergadering te Zutphen gehouden rede
niet kent, niet verkeerd te worden begrepen.
Een 7-tal jaren geleden toch werd, wijl een
geacht lid onzer vereenigiog zijne denkbeelden
over de vorming van aanstaande gasfabrikanten
in ons vakblad Het Gas had kenbaar gemaakt,
een voorstel aanhangig gemaakt om de con
cept-wet der vereeniging zoodanig in te rich
ten, dat ook de vereeniging in hare bemoeiin
gen zou kunnen opnemen de zorg om bekwame
gas-directeuren en gas-ingenieurs te vormen.
Daar was nu op zich zelf niets tegen, mits
niet als hoofdbeginsel gegolden had de bepa
ling, dat alleen wetenschappelgk gevormde
mannen, als technologen en ingenieurs, daarvoor
in aanmerking konden komen, en het hebben
Tan een diploma van eind-examen H. B. school
als geringste eisch diende gesteld te worden.
Daartegen nu was het, dat ik mijn stem
verhief; geen uitsluiting maar toenadering
wilde ik geen bevoorrechting van de theorie
boven de praktijk, noch het tegenovergestelde,
maar beide naast elkaar, vrijgelaten en aan
gevuld.
Toen gevoelde ik my teleurgesteld, omdat,
naar ik zeide, steeds gehoopt had, dat bij het
gasvak het rechtvaardig beginsel zou blijven
heerschen, dat het aan ieder vergund zou zijn
te streven naar de hoogste betrekking, en
dat bij het benoemen tot die betrekking niet
gevraagd zou worden naar graden of diploma's,
maar naar de feitehjke bekwaamheid en ge
schiktheid om de betrekking waar te nemen.
Men belemmere niemand, sprak ik toen, en
stelle zelfs den zoon van den eenvoudigen
handwerksman in de gelegenheid, al mogen de
middelen ontbreken om een middelbare- of
hoogeschool te bezoeken, om, indien hg door
lust en ambitie uitmunt, zich positie te ver
schaffen.
En ofschoon ik daarbij Amerika als voor
beeld aanhaalde, in welk land niet in de eerste
plaats gevraagd wordt naar diploma's, maar
hoofdzakelijk naar gezond verstand, ook Neder
land geeft daarvan nog schoone voorbeelden
genoeg.
Ook daar wordt dat rechtvaardig beginsel
nog gehuldigd, dat, al is men ook uit eenvou
digen kring ontsproten, men des ondanks door
vlijt en nauwgezette plichtsbetrachting in de
wereld vooruit kan komen.
En was het na te verwonderen, edel acht
bare heeren, en dat zy hier met beschei
denheid gezegd waar mijne eigen levens
ervaring als 't ware een afspiegeling was van
hetgeen ik uitsprak, dat ik, waar niemand dit
deed, mg voor die categorie van mannen op
de bres stelde en n>y daarbij wellicht ecu hard
woord ontviel, dat beter ware geweest gezwe
gen te zijn?
Na repliek in die vergadering vei klaarde
ik dan cok, dat alleen het afleggen van examens
of het bezitten van diploma's, als conditio
sine qua non, voor het verkrijgen van de be
trekking van directeur eener gasfabriek gesteld,
hoofdzakelijk mijne beslijding gold.
Dat evenwel de meerderheid ook in de voor
gestelde wijze van opleiding niet deelde, bleek
wel hieruit, dat het voorstel met 43 tegen 8
stemmen werd verworpen onder de tegenstem
mers bevonden zich een groot aantal weten
schappelijk gevormde mannen.
Ik verklaarde echter aan den heer Koning,
dat ik hem dank weet voor deze ontboezeming,
omdat hij mij daardoor in de gelegenheid ge
steld bad mijn standpunt te dien opzichte ook
tegenover den heer dr Japikse, die mij ver-
moedeiyk ook in dezen verkeerd beoordeeld
bad, op te helderen.
Den 18en Februari, in den voormiddag, werd
ik in de gelegenheid gesteld om den photome
ter van het comité op te meten en in teeke
ning te brengen, waarbij ook de heer Koning
tegenwoordig was.
De bg dit rapport gevoegde teekeningen
geven UEd.A. een juist beeld van den pho
tometer, bij het gascomité in gebruik. Wyinn
in Engeland slechts 2 soorten van photometers,
nam. die van Letheby en die van Evans, bg
de wet voorgeschreven zyn, acht ik het niet
onbelangryk het artikel uit de wet, dat over
de photometrie handelt, in zijn geheel weer
te geven:
Gasworks clauses act amendment act 1871,
Schedule A.
Part I.
Regulations in respect of testing apparatus.
The apparatus for testing the illuminating
power of the gas shall consist of the improved
form of Bunsens photometer, known as Letheby's
open 60 inch photometer, or Evans inclosed
100 inch photometer, together with a proper
meter, minute clock, governor, pressure gauge
and balance.
The burner to be used for testing the gas
shall be such as shall be prescribed.
The candles, used for testing the gas, shall
be sperm candles of six to the pound, and two
candles shall be used together.
Part. II.
Rules of testing for illuminating power.
The gas in the photometer is to be lighted
at least fifteen minutes before the testings be
gin, and it is to be kept continuously burning
from the beginning to the end of the tests.
Each testing shall include ten observations
of the photometer, made at intervals of a minute.
The consumption of the gas is to be care
fully adjusted to five cubic feet per hour.
The candles are to be lighted at least ten
minutes before beginning each testing, so as to
arrive at their normal rate of burning, which
is shown when the wick is slightly bent and
the tip glowing.
The standard rate of consumption for the
candles shall be 120 grains each per hour.
Before and after making each set of ten ob
servations of the photometer, the gas examiner
shall weigh the candles and if the combustion
shall have been more or less per candles than
120 grains per hour, he shall make and record
the calculations requisite to neutralise the
effects of this difference.
The average of each set of ten observations
is to be taken as representing the illuminating
power of that testing".
Den 22en Februari had het voorgenomen te
genbezoek in het laboratorium der gasfabriek
plaats.
By de beide metingen met den Letheby Bun
sen photometer, en waarby zoowel door dr
Japikse als door den ondergeteekende de me
thode der gasreferees gevolgd werd, werd als
uitkomst verkregen door dr Japikse 13.80 Eng.
st. kaarsen en door Polet 14.67 Eng. st. kaarseD.
De heeren Japikse en Koning onderzochten
bij die gelegenheid ook onzen photometer, in
de eerste plaats of deze wel waterpas stond en
ten 2e of de afstand der kaarsen tot de gasvlam
aan het voorschrift der Referees van 60 inches
voldeed, waarby zoowel het een als het ander
in orde bevonden werd.
De opmerking werd echter door den heer
Koning gemaakt, dat de gasvlam by hun pho
tometer rnstiger brandde.
Hier zy medegedeeld, dat de by onzen
photometer gebruikte standaard-brander is
gewaarmerkt als Certified by the board of trade.
Na deze byeenkomst had er nog eene plaats
op 7 Maart d.a.r., waarby de waarnemingen
gelijktgdig in het lokaal in de St. Pieterstraat
en in dat van de gasfabriek werden gedaan.
In het lokaal in de St. Pieterstraat werden
de proeven genomen door de heeren Koning
en Gevers; terwijl aan de gasfabriek de heer
Japikse met den ondergeteekende de waarne
mingen deden.
Met den photometer van bet comité werden
twee waarnemingen gedaan met de volgende
uitkomsten
Koning 12 kaarsen,
jhr Gevers 13.16
Met den Letheby aan de tabriek werden vier
waarnemingen gedaan als
le waarneming Polet 14.90 Eng. st. kaarsen
2e dr Japikse 14.66
3e Polet 14.16
4e dr Japikse 14.68
Ook thans weer een verschil van ruim 2§
kaars.
Evenwel dient erkend te worden, dat al de
genoemde waarnemingen, zoowel in de photo
meterkamer van het comité, als in die der
gasfabriek, niet al te scherp den toets der
nauwkeurigheid kunnen doorstaan, vermits by
photometreeren in de eerste plaats vereischt
wordt kalmte en rust, zoowel by den waarne
mer zelf als in bet lokaalfactoren, die men
slechts aantreft bg photometreeren onder ge
wone omstandigheden, en die, uit den aard der
zaak in ons geval, door de eenigszins natnur-
lgke spanning, waarin de waarnemers verkeer
den, voor een groot deel werden gemist.
Vraagt men nu, Edel Achtbare heereu, of
door het gehouden overleg, wat werkelgk
vriendschappeiyk is gevoerd, de door UEd.A
op hoogen prijs gestelde oplossing van de tus-
schen het comité en de gasfabriek gerezen
verschillen is verkregen, dan moet ik dit met
schouderophalen beantwoorden, teuzg ook het
comité de meening toegedaan zij, dat hun
photometer als betrouwbaar meettoestel bij
onzen Letheby achterstaat.
Waar ik hiervoren mededeelde, dat reeds bij
den eersten aanblik bij mij de overtuiging
rijpte, dat de afwijking in de photometers als
de grootste oorzaak der verschillen moest ge
noemd worden, zoo wilde ik echter in deze
gewichtige zaak niet uitsluitend afgaan op
eigeu oordeel eu bracht daarom dien photometer
in teekening, met het doel om ook het oordeel
in te winnen, als het ware in hoogste ressort,
by eeno Engelsche specialiteit.
Te dien einde richtte ik den 24 Februari
aan de firma Alex Wright Co. te Londen,
met insluiting der ook hierbij gevoegde calque,
die door mij in Engelsche maten was overgezet,
welke calque genoemde firma op mgn verzoek
voor gezien geteekend terugzond, het volgende
schrgven
N» 3918. Middelburg, 24 Februari 1893.
Mas" ALEX WRIGHT Co.
55, 55a en 56 Millbank street.
London S. W
Dear Sirs,
la our city has formed a committee of gas-
consumers, whom, against the gasworks, test
the illuminating power of the gas.
Their results are not equally with ours and
so worse, that they usually mention much
lower results with their photometer.
You know of course, that we use your
standard Letheby Bunsen Photometer, quite
manufactured as the Board of Trade mention
while the committee use the same photometer,
as you will receive hereby a drawing.
The length of this photometer is namely,
from the middle of the candles to the middle
of the gas-burner, 70"/, inches.
Neither stands their photometer perfectly
level, but makes a difference from inch
to 10 inches, or the whole photometer about
7, inches.
The openings in the screens are not placed
correctly opposite each other and they are not
equally large neither.
The connection of the governor and of the
experimentalmeter consists out of India-rubber
tube, the leading ot the experimental-meter
to the burner is of India-rnbber tube too, and
its length is a little more than sixty inches.
Besides, they use for the correction not the
temperature ot the gas, which is passing from
the meter, but they use the temperature of
the air.
Please pay attention, that the gas first
streams, at their photometer, in the governor
and after that in the meter and then to the
burner.
As you know, that in our Letheby the gas
first comes in the meter and then streams
through the governor to the burner.
The committee's photometer-room is long
16 feet 3 inches, wide 13 feet 10 inches and
high 10 feet and 5^ inch.while the ceiling
is white and the walls are of a light coloured
paper, the latter is covered on both sides with
a black cloth, large about five feet square.
The photometer is not placed next tho the wall.
The photometer even is covered with a black
cloth, especially the top and behind of it, where
the caDdles and the burner are placed.
There the committee thinks, that their pho
tometer gives more trusting numbres than the
Letheby, 1 kindly ask you to send me your
opinion about tbis question, and please be so
kind as to ask the opinion of the Board of
Trade, or of the Gasreferees of Londen, or else
of one of their membres, for it is a matter,
which concerns your works and the photometer
which is furneshed by you,
The committee thinks, that their candles are
better than yours, as I explain them, that
your photometer and your candles and every
thiog, what you deliver, deserves the most
confidence and satisfy all demands of the
science.
With kind regards, I am dear sirs,
Yours affectionated,
(signd) P. POLET.
Director of the gasworks and acqueduet.
Note. Be so kind as to send me back the
drawing, signed by you, as a proof, that it
has been in possession pf you.
(signed) P. P.
Op deze missive ontving ik van de heeren
WRIGHT Co het volgende antwoord
London, Maart 1893.
Herr P. POLET,
Middelburg.
Dear Sir.
In reply to your letter of the 24 th. ult
inclosing a tracing of a form of Photometer
employed by your Town] Authorities in testing
the gas snpplied trom your works, we have
no hesitation in saying that it is completely
at varianco with the form of Photometer, em
ployed by the London Gas Referees and also
as used in this country by alt the principal
Government and other authorities concerned.
It is such au instrument as we should in
stantly confine to our „Scrap heap" and destroy.
The fact, that the tests are run concurrently
for half au hour in conjunction with the fact
that it is also partially enclosed at back and
top with black velvet is a'so much against the
accuracy of the tests more especially if the room
is also not perfectly ventilated id addition.
Not only does tbis photometer not compley
with the requirements of the Gas Works Clauses
Act from which it has nothing in common,
but it is also wrongly arranged for the proper
supply of the gas to the burner and air also,
if we are not mistaken.
The reason that we did not submit the
drawing to one of the London Referees is for
the reason, that they have no power to give
an opinion iu au Official capacity and in their
private one would require a heavy fee for tbis.
You may rest quite assured, that so far as
tho practice in England is concerned, such a
photometer would not be accepted for a moment
by any scientiful man, who had had proper
experience in testing gas.
Yours faithfully
(sigd) ALEX WRIGHT Co.
Op grond van het hooge honorarium, dat
daarvoor zou geëischt worden, heeft de firma
Wright, de schet3 niet in handen van een der
leden van de Gas Referees gestelddoch wan
neer men mag aannemen, dat deze wereldbe
kende firma niet lichtvaardig een óórdeel zal
uitspreken, vooral niet daar zij wist, dat ik
haar oordeel aan uw college, dus aan het
openbaar gezag, zou overleggen, en wanneer
ook ongetwijfeld hare opinie door de Gas
Referees zou worden onderschreven, dan, Edel
Achtbare Heeren, wordt daarmede de photo
meter aan de gasfabriek alleen als bet meest
betrouwbare instrument genoemd.
Ik weet niet, Edel Achtbare Heeren, of het
comité voor gasonderzoek zich bij de uitspraak
van de firma Wright zal neerleggen, maar hoe
dit ook zij, de gevoerde onderhandelingen
mogen UEd.A. tot bewijs strekken, dat niets
onbeproefd gelaten is om de vermoedelgke
oorzaken op te sporen, die tot het aanzieniyk
lichtkracht-verscbil aanleiding hebben kunnen
geven.
Ook over de drukking, Edel Achtbare Hee
ren, schynt verschil van gevoelen te bestaan
eu dat er werkeiyk in onze gemeente nog
enkele wyken zyn, waar die druk te wenscbeu
overlaat, is bekend; terwgi die te geringe
druk voornamelgk moet worden toegeschreven
aan do nog in die wijken liggende nauwe
buizen, die meer dan 30 dienstjaren tellen, en
waarvan de verruiming geen gelijken tred ge
houden heeft met de aanzienlgke toename van
gasdebiet, die meer bepaaldelijk in de laatste
jaren ook in die stadsgedeeltenis waargenomen.
In uw jaarverslag wordt dan ook ïeeds op
dien toestand gewezen.
En ofschoon, sinds de nieuwe gashouder in
gebruik genomen is en daardoor de meerdere
gasberging het geven van hoogeren druk toe
liet, toch wil ik nog even wijzen op de uit
spraak van den heer dr Van Doesburgh, die
heet gezegd te hebben, dat naar zijne meeuing
eene drukking van minstens 22 m.M., gemeten
met den watermanometer op den uitlaat van
den gasmeter, in ieder gebouw moet aanwezig
zgn, en wel van uur vóór zonsondergang tot
2 uren na middernacht.
Ik begin met hg vernieuwing gaarne getui
genis af te leggen, dat ik den heer Van Does
burg hoogschat eu aan zijne uitspraken groote
waarde hecht.
Indien echter de door den heer dr Van
Doesburgh hierboven uitgesproken meening
omtrent de geëiachte drukking van 22 mM., die
gedurende het genoemde tgdsverloop in ieder
gebouw achter den meter aanwezig moet zijn,
als eisch moet gelden, dan durf ik de verze
kering te geven, dat het grootste deel der gas
fabrieken in Nederland aau die voorwaarden
niet voldoet.
Maar, zoo vraag ik bescheidenlijk, is die aan
zienlijke druk ook wel noodig bij bet gebruik
van goede branders?
In Giiouds Traité de la Pression ik heb
het meermalen betoogd: Giroud heeft van
druk een speciale studie gemaakt lezan wij
toch het volgende
„11 est admis aujourd,hui que les bees les meil-
leurs sont ceux qui dêpensent le gaz sous une
pression exsessivement fa ible; cc
principe, souuent affirmé, a été scientifiquemeat
établt par Messieurs Paul Audouin et Paul Bérard,
qui atrmnt a poser cetU conclusion remarqmbie
