N°„ 127.
136° Jaargang.
1893
Donderdag
1 Juni.
Middelburg 31 Mei.
Deze courant verschijnt d a g e 1 y k 8,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel.' Bij abonnement lager:
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50
iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte:
Reclames 40 cent per regel.
Zoodra de vrije liefdadige vereenigingen
p* van oudsher bekende krnidje8-roer-®jj
ONDERWIJS.
KERKNIEUWS.
Thermometer.
Middelburg 31 Mei 8 u. vm.
m. 12 u, 60 gr., av. 4 u.
Verwacht N. W. wind.
55 gr.
57 gr. F.
Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goea A. A. W. Bolland, te Kruiningen F. v. d. Peijl, te ZierikzeeA. C. de Mooij, te Tholen W. A.
van Nieuwenhuijzen en te TemeuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de
advertentie-bureau's van Nugh Van Bitmak, te Rotterdam, de Gebk. Belinfante, te 's Gravenhage, en A. de La Mak Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale dePnblicité étrangèreG.L. Daube Cie., John F. Jones,opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te één uur
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen.
De uitsluiting der bedeelden
volgens de gewijzigde ont
werpen betreffende
bet hiesrecbt.
Niet-bedeeld-zijn ia volgens Tak's ontwerp
bewijs van het voorzien in eigen onderhoud
en dat van het huisgezin, en mitsdien van
het aanwezig zijn van het wettelijk kentee-
ken van maatschappclijken welstand.
Afgescheiden van de principiëele en grond
wettige bezwaren levert deze juridieke
constructie ook grond voor bedenkingen van
practischen aard. Naar de gedachte der
grondwet moet de kieswet kenteekenen van
geschiktheid eu maatschappelijken welstand
aanwijzen, maar de fictie, dat iemand, die
een dezer kenteekenen bezit, ook waardig
is tot de uitoefening van het kiesrecht te
worden geroepen, wijkt voor het bewijs van
het tegendeel, o. a. gelegen in het aannemen
van bedeeling.
De vraag, of iemand al dan niet tot de
bedeelden behoort, neemt in het stelsel der
grondwet eene ondergeschikte plaats in.
Bedeeling vormt het onderwerp van eene
exceptiedie slechts behoeft te worden
tegengeworpen aan hem, die zijnerzijds
begonnen is het bezit van eenig wettelijk
kenteeken van geschiktheid en maatschap
pelijken welstand te bewijzen. Door de
wijze, waarop de zaak in de ontwerpen van
Tak behandeld wordt, moet de administratie
die exceptie opwerpen tegenover een ieder,
die een eigenhandig geschreven leesbare
aanvraag doet. Daardoor wordt het een
vraag van overwegend belang, of de admi
nistratie wel in het bezit is van behoorlijke
bewijsstukken ten aanzien van allen, die in
het laatst verioopen burgerlijk jaar onderstand
van eene instelling van weldadigheid hebben
genoten. Niet minder erlaDgt de vraag
beteekenis wat als onderstand te beschouwen
is, en welke de wettelijke criteria zij a van
eene instelling van weldadigheid.
Bij de invoering der wet zal het doel der
mededeelingen, welke omtrent de particuliere
instellingen van weldadigheid en de door
haar in bedeeling opgenomenen gevraagd
worden, een geheel ander worden dan thans.
Tot dusver werden zij slechts gevraagd ten
behoeve van de kennis van het armwezen
en voor de statistiek. Voortaan zal de wer-
King van de stantswet, die de samenstelling
der volksvertegenwoordiging regelt, van de
juistheid dezer mededeelingen afhangen
Daarom bepaalt het ontwerp, dat alle man
nelijke bedeelden van den leeftijd van 23
jaar of daarboven met name moeten worden
opgegeven op lijsten, die worden gepubli
ceerd, en de bestuurders der instellingen van
weldadigheid, die te dezen aanzien hnn plicht
verzuimen, zullen met geldboete van ten
hoogste 100 worden gestraft.
Ons komt dit alles nitermate onpractisch
en vexatoir voor. Vooral de bepaling om
trent de publicatie der lijsten, eene nieuwe
bepalittg in het gewijzigd ontwerp, zal
Wel weinig bijval vinden. Dat bedeeling nit
de gemeentekas eene openbare te pronk stel
ling medebrengt, is reeds hard, maar wat
blijft er nog van het begrip van weldadigheid
over, wanneer elke, ook tijdelijke hulp van
eene particuliere instelling daarmede gepaard
gaat
De verleiding ligt voor de hand, om, wordt
het voorstel tot wet verheven, de hulp der
Weldadigheid niet rechtstreeks door de orga
nen der instelling zelve, maar door een tus-
schenkomend persoon te doen uitreiken, of
ook, om zich door eene verandering der
organisatie te onttrekken aan de plaatsing
op de lijst, welke volgens artikel 3 der
armenwet wordt opgemaakt. Ook daarvoor
ligt het middel voor de hand. Men behoeft
in de statuten slechts op te nemen, dat de
instelling voortaan uitsluitend bestemd is tot
voorkoming van armoede. Dan valt zij vol
gens artikel 1 buiten de armenwet. En elke
verzorging van armen strekt tot verhoeding
van den geheelen ondergang, altjjd dus om
nog erger te voorkomen.
niet wegens de odiense bepalingen der
nieuwe kieswet, of ook met electorale doel
einden, hare medewerking onthouden, ligt
het geheele stelsel in duigen.
Een auder middel van controle lag hier
zoo voor de hand. In het verzoek om
plaatsing op de kiezerslijst kon de verkla
ring worden opgenomen, dat de aanvrager
in het afgeloopen burgerlijk jaar, noch voor
zich noch voor zijn gezin, van eenige open
bare of bijzondere instellingen van liefda
digheid onderstand had genoten. Verder
kon op den kiezer de verplichting gelegd
worden, om bij het aannemen vanbedeeliug
mededeeling aan het gemeentebestuur te
doen. Op het afgeven eener onware ver
klaring en op het verzuim der mededeeling
kon eene matige straf gesteld worden. Ook
zouden de besturen vermoedelijk geen be
zwaar hebben, tot kennisgèving aan het ge
meentebestuur verplicht te worden, zoodra
zij een kiezer in de bedeeling opnameD, dit
eshter zonder eene altijd krenkende straf
bedreiging. Op die wijze werd niet inge
grepen in het gebied der particuliere lief
dadigheid. Aan de besturen der weldadige
instellingen werden geen hatelijke verplich
tingen opgelegd. En vooral bleef ongemoeid
wie ni6t trachtte in strijd met de wet kies
recht uit te oefenen.
Wij mogen den heer Tak niet van eene
zijdelingsche poging beschuldigen, om iD
strijd met de grondwet wegen te openen
voor het toekennen van kiesrecht aan be
deelden. Maar ongetwijfeld leidt zijn ont
werp er toe, en het is ook een feit, dat
bijzondere ingenomenheid met zijn voorstel
gevonden wordt in den kring dergenen, die
de uitsluiting der bedeelden in beginsel be
strijden en gaarne die uitsluiting uit grond
wet en kieswet verwijderd zagen.
Wij meenen, dat deze uitsluiting op goede
gronden steunt. Geraakt het kiesrecht in
handen van geldelijk onvermogenden, van
personen die voor hun levensonderhond on
middellijk afhankelijk zijn van anderen, dan
roept men gelijksoortig kwaad in 't leven,
als door den census werd teweeggebracht
Het kiesrecht van den bedeelden schijnt ons
toe in vermomden vorm een veelvoudig kies
recht der bedeeiers te zijn. Geen maatre
gelen voor geheimhouding zijn toereikend om
de volledige vrijheid der bedeelden te waar
borgen. Mocht dit nochtans gelukken en
mochten de bedeelden zich kunnen onttrek
ken aan den invloed van hen, die thans voor
hun levensonderhoud zorgen, dan zullen zij
allicht geneigd zijD, hunne stem te geven
aan hen, van wie zij de ruimste bedeeling
verwachten. En wie zal op dit gebied meer
kunnen beloven dan de richting, die in de
rechtsvormen van bedeeling eenerzijds en
belasting anderzijds, tegen beider bedoeling
in, het middel ziet, om de verdeeling van
den rijkdom ten gunste der proletariërs te
veranderen.
Deze en dergelijke beschouwingen hebben
tot de grondwettige uitsluiting der bedeelden
geleid. Zelfs in de onderstelling, dat zij
geen beslissend gewicht in de schaal hadden
behooren te leggen, moet in geen geval de
Staat de handhaving van het recht meer dan
volstrekt noodig is afhankelijk stellen van
de besturen der instellingen van weldadigheid,
die zich armenverzorging ten doel stellen.
Wij strijden voor het kiesrecht van den
werkman, maar willen dien niet op éen lijn
gesteld hebben met den bedeelde. Tusschen
hem die bijdraagt tot de kas der gemeen
schap en hem, die er uit bedeeld wordt,
bestaat o. i. een wijde kloof. Het beginsel
der rechtsgelijkheid wordt niet geschonden,
waar ongelijkheid door zoo groot verschil
van toestand gerechtvaardigd wordt. Zedelijk
staat de bedeelde niet per se lager dan een
ander. Voor de zedelijke beoordeeliDg hangt,
ook ten zijner aanzien, alles af van de om
standigheden, die hem genoopt hebben, om
de hand uit te strekken voor een gift. Maar
waar het de vraag geldt, wie de kas zal
beheeren, is er alle reden voor het maken
op het gemeentelijk kiesrecht mag men met
de uitsluiting der bedeelden de hand niet
lichten.
De geschiedenis der grondwetsherziening
van 1887 nog eens in gedachten nagaande,
zal elk zich herinneren, dat zij is tot
stand gekomen, toen de groep, die de vrij
heid van den wetgever wilde, den steun
erlangde van hen, die het kiesrecht aan de
gezeten werklieden wilden verleenen. Bij
de herziening is deze laatste groep in staal
geweest, eene bepaling in de grondwet te
doen opnemen, die ten aanzien van het
kiesrecht der bedeelden den wetgever aan
banden legt. Elke poging, om in strijd met
letter en geest van artikel 80 der grondwet
een deel van de klasse der bedeelden
binnen te smokkelen, zal slechts teleurstel
ling baren en opnieuw verdeeldheid onder
de liberalen teweegbrengen.
Bjj de Dinsdag in het district <3ouda ge
houden verkiezing voor een lid der Tweede
kamer vacature-Havelaar werden 2209
geldige stemmen uitgebracht.
Herstemming moet plaats hebben tus
schen de heeren UT. B1§TERT (candi-
daat der katholieken) die 815, en F1. <3. <3.
VAliETTE (liberaal) die 712 stemmen
verkreeg.
Op den heer A. Brummelkamp jr (anti-
revolutionnair) waren 675 stemmen uitge
bracht.
Deze uitslag verraai en verheugt ons.
Wel hadden wij gerekend op eene her
stemming maar dat de liberale candidaat
daarvoor in aanmerking zou komen hadden
wij niet gedacht.
En dat de anti-revolutionnaire candidaat
buiten die herstemming vallen zou is voor de
partij voorzeker eene hoogst onaangename
surprise.
De Standaard hield reeds zoo'n lofrede op
de eenstemmigheid, die er in de party heerschte
en verheugde zich over de verwarring, die bij
de liberalen viel waar te nemen.
En het Goesche anti-revolutionnaire blad
slaat thans ook een allerdwaast figuur. Het
praatte van een paar honderd liberalen, die
op den heer Yalette zouden stemmen, >om
misschien over veertien dagen, tot steun
van een liberaal ministerie, de candidatuur-
Brummelkamp te slikken1',
Het blad had geljjkin het district Gouda
moet men steeds op verrassingen rekenen,
maar men zal nu aan die zijde zeker allerminst
een vrooljjk gezicht zetten,
Wat zal de party van den heer Kuyper,
waartoe ook de aanhang van genoemd blad
behoort, nu doen
Haar draai naar de zijde der katholieken
nemen gaat niet, want nu het kiesrecht-vraag
stuk alleB beheerscht, genoemde fractie, de
sterkste nog wel, der anti-revolutionnaire
partij zeer voor de aanhangige wetsontwerpen
gestemd is, - de heer Bastert zich daartegen
verklaarde rest dit deel der anti-revolution-
nairen niet anders dan te stemmen op den
heer Yalette,
De rollen zjjn dus nu anders verdeeld dan
men gedacht had.
moet waarnemen, die dat lidmaatschap mede
brengen of mag een sociaal-democraat zich
ook al niet met Ons Huis bemoeien, als hij
die instelling nuttig acht?"
Tot zoover het Arnhemsche blad. Wjj
wenschen daarbjj nog deze opmerking te
voegenDe heer Gerhard zal stellig met
Ons huis ingenomen zijnen daarom zijne
krachten hieraan wjjden. In dat huis is zelfs
de heer Troelstra als spreker opgetreden
men was dus zoo vrjjgevig ook hem het woord
te gunnen; en hij is daar stellig wellevend
en humaan bejegend.
Is die heer nu zoo verblind en partydigdat
hjj in dat gebouw aan de wellevendheid geen
plaats wil verleenen en zyn partijgenoot
Gerhard het recht wil ontzeggen daaraan be
vorderlijk te zijn
Men moge over het koningschap in meening
verschillen kleinzielig en verregaand be
krompen noemen wij het wanneer men uit
antipathie daartegen, jegens eene waardige
vrouw, die met haar kind de attentie bewjjst
zulk eene inrichting te bezoeken, nog niet
wil meewerken om de beleefdheidsvormen in
acht te nemen.
Ons dunkt dat de heer Gerhard zich hooger
en waardiger in zjjne opvatting getoond heeft
dan de heeren Troelstra en Yan der Goes,
wien menig Fransch republikein op dit punt
zeker wel een lesje zou kunnen geven.
De heer Gerhard, bekend door zyne sociaal
democratische beginselen, is lid der commissie
van het te Amsterdam bestaande Ons Huis.
Als zoodanig nam hy deel aan de ontvangst
der Koninginnen bij haar bezoek aan die in
richting. Het blad de Nieuwe Tijd duidt hem
dit zeer euvel. Het verwjjt hem dat hij zich
heeft laten gebruiken tot opluistering van
Oranje-reclame, en zegt dat men in die daad
aanleiding zou kunnen vinden om er moppen
op te maken, bijv.«benoemd tot kamer
heer in buitengewonen dienst door H. M. de
Koningin de heer A. H. Gerhard".
«Als de heeren Troelstra en Van der Goes
dit een mop noemen, zyn ze gauw tevreden,
zegt de Arnh. Crt. Wat de zaak zelve betreft,
aan den heer Gerhard zjj het overgelaten zich
te verantwoorden als hy het noodig acht.
t Ons komt het voor dat, wanneer men lid is
van verschil, Inzonderheid ook met het oog van eene commissie, men ook de plichten
Bij supplefcoire begrooting van hoofdstuk
binnenlandsche zaken der staatsbegrooting
voor 1893 wordt voorgesteld eene verhooging
van art. 117 subsidiën aan scholen voor
ambachtsonderwijs) met f 19.725 en wel ten
behoeve der ambachtsscholen te Goes (/"2000),
Dordrecht (ƒ8000), Amsterdam, aan de Wete
ringschans, 9725).
Verder is voorgesteld een subsidie van 2000
voor een landbouwvereeniging op het eiland
Overflakkee, ten behoeve van landbouw
onderwijs.
Het artikel 123 Rijks landbouwproefstation)
is verhoogd met f 4400, met het oog op de
verplaatsing van het station van Breda naar
Goes. In verhand daarmede zal een vjjfde
station te Maastricht Worden gevestigd.
Voorts is eene verhooging van f 200 voor
gesteld voor kosten der mogelijke overbren
ging van de rijkskweekschool te 's Bosch naar
Njjmegen, daar er op dit oogenblik nog geen
zekerheid bestaat van overeenstemming tus
schen het gemeentebestuur van 's Bosch en
de regeering ten aanzien van de stichting van
nieuwe lokalen.
Eindeljjk is f 1000 uitgetrokken voor drie
jaren, ten behoeve van de Vereeniging tot
bevordering van het ambachtsonderwys in
Drenthe als proefneming op den voet van
subsidieering eener speciale instelling, welke
onder geen bepaalde catagorie van onderwijs
inrichtingen is te brengen. Het stelsel der
regeering blijft dus door dit subsidie geheel
onaangetast.
De onderhandelingen omtrent de voorziening
in de behoeften aan onderwijs in bacteriologie
en technische microscopie aan de Polytechni
sche school hebben nog niet tot eelr gunstige
uitkomst geleid, zoodat eene beslissing hier
omtrent moet worden aangehouden tot de
volgende begrooting.
Nog is voorgesteld eene verbooging van
f 4000 voor belooningen en f 10.000 voor
drukwerk, ten behoeve van de jongste alge-
meene volkstelling.
De regeering zal overeenkomstig bet advies
der centrale commissie voor de statistiek eene
bezuiniging aanbrengen door in het eerste
gedeelte van de resultaten der beroepstelling
de beroepen niet alphabetisch te doen vol
gen, maar naar beroepsklasse en in iedere
beroepsklasse alphabetisch. Met toevoeging
aan iedere beroepsklasse van eene recapitulatie
zullen dan de overige 4 gedeelten van bet
werk kunnen vervallen, Ook op andere wijze
zal vereenvoudiging worden aangebracht. Ver
der is 9000 uitgetrokken als eersten termjjn
voor het nieuwe meubilair van het Universi
teitsgebouw te Utrecht.
de bedrijfsbelasting geheven zal worden »van
hier te lande gevestigde coöperatieve
of andere vereenigingen en onderlinge verze
keringsmaatschappen," aanvullen met de woor
den «wier werkkring zich niet bepaalt tot
hare leden".
De heeren Kerdjjk, Levy en Veegens wilden
genoemde alinea aldus lezen«Coöperatieve
vereenigingen, voor zoover baar werkkring
zich tot derden uitstrekt, andere vereenigingen
en onderlinge verzekering-maatschappijen".
De heer Van Karnebeek en de beer Kerdjjk
verdedigden die amendementen.
Beide sprekers betoogden dat coöperatieve
vereenigingen geen winst maken wegens ver
koop aan ledenen de heer Kerdyk bepleitte
zijn amendement zoowel in bet belang van
die vereenigingen als van hare tegenstanders,
die anders grooter concurrenten te duchten
hebben.
De beer Goeman Borgesius bestreed de
amendementen als onpractisch en onbilljjk en
juist zullende strekken om den strjjd tegen de
coöperatie te doen toenemen.
Men zie verder de rubriek Laatste berichten.
Bjj kon. besluit zjj n benoemd
tot ridder in de orde van den Nederland-
schen Leeuw F. Leenhoff, hoogleeraar aan de
rjjks-academie van Beeldende kunsten te Am
sterdam
tot ridder in de orde van Oranje-Nassau J.
J. Agbina, secretaris van bet uitvoerend co-
mité voor de oprichting van een standbeeld,
voor J. Pz. Coen, te Hoorn.
De voordracht voor onderwjjzerefl te
Nieuw-Beierland bestaat uit de eenige sollici
tante, mej. J. A. E. van Oostveen, te Middel-
burg.
In de commissie voor het afnemen van
bet examen in de Hoogduitsche taal, dat op
nader te bepalen datum te 's Gravenhage zal
gehouden worden is o. a. als lid benoemd de
heer F. G. de Liefde, leeraar aan de R. H. B. S,
en het gymnasium alhier.
Tegen 15 Juni a. s. is tot onderwijzeres
aan de o. 1. Bchool te Scherpenisse benoemd)
mej. M. Joritsaar te Bergen op Zoom.
Voor 15 plaatsen bjj de opleiding van
machinisten der marine te Helleroetsluia
hadden zich 86 candid aten aangegeven 5
kwamen er niet op en 27 werden er genees
kundig afgekeurd alzoo deden er 54 examen
en van dezen 21 voldoend. Geplaatst zjjn H.
Bierman, van Dokkuin W. H. Wüthrich, van
Harderwjjk; H. Schneider, van GoesW. L. Hoos,
van Den Haag; IJ. K. van Duyn, van Naald-
wjjkC. T. E. Smith, van AmsterdamJi
Wervers, van MiddelharnisJ. Staal, van
Enkhuizen B. J. Boks, van ElburgJ. Zeilstra,
van Schiedam M. Sevenhuysen van Helder j
A. J. Meyer, van OostwoldR, Stoel, van
Haarlemmermeer J. Montanus, van Schiedam
J. van Eek, van Middelburg.
Zooals vroeger reeds gemeld is, maar wj)
ter herinnering nog eens herbalen, is er
tegen de helft van September dezes jaars gele
genheid tot plaatsing van leerlingen aan de
Rijkskweekscholen voor Vroedvrouwen te Am
sterdam en te Rotterdam.
Die leerlingen genieten van het Rjjk huis
vesting, Voeding, verpleging en onderwjjs ge
durende twee jaren, ten ware zy zich doof
wangedrag of door gebleken ongeschiktheid
voor de betrekking van vroedvrouw een verder
verbljjf aan de school onwaardig toonen.
Belanghebbenden worden uitgenoodigd van
baar verlangen om geplaatst te worden vóór 15
Juli e. k. schriftelijk kennis te geven aan
den voorzitter van den geneeskundigen raad
van den dienstkring, waarin zjj hare woon
plaats hebben; voor Zeeland en Westeljjk
Noordbrabant, dr A. van der Loeff, te Breda.
Het Provinciaal Kerkbestuur van Zeeland
heeft tot afgevaardigde ter algemeene Synode
benoemd den heer J. A. de Wolff, oud-lid van
dat bestuur, en tot zjjn secundus den beer P.
J. Siegers, lid van bet classikaal bestuur van
Middelburg, beiden wonende te Vlissingen.
De beer De Wolff heeft voor die benoeming
bedankt, maar de heer Siegers heeft haar aan
genomen en zal dus als lid der Synode optreden.
De internuntius te 's-Gravenhage, de heer
Rinaldini, zal binnenkort benoemd worden
Aan het einde der zitting van de Tweede
kamer kwam Dinsdag zooals in een deel
der oplaag van ons vorig nommer nog werd
gemeld art. 1 van het ontwerp voor eene
belasting op bedrijfs- en andere inkomsten tot onder-secretaris van staat bjj den Heiligen
aan de orde. j Stoel, en vervangen door den heer Lorenzelli/
Op b van dat artikel waren de volgenderector van bet Boheemach College,
amendementen, voorgesteld; j
Be beer Yan Karnebeek wil de bepaling dat
