N°. 52. 136" Jaargang. 1893. Donderda Of 2 Maart. Middelburg 1 Maart Cj Deze courant verschijnt dag e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2. Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel, zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën 20 cent per regel. Bij abonnement lager. Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle dankbetuigingen, van 17 regels 1.50 iedere regel meer ƒ0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte^ Telephoonnommer ]39. KERKNIEUWS. ONDERWIJS. UIT STAD EN PROVINCIE. IIIDIIlllll l!(.SIIir COURANT. W Thermometer. Agenten te Vlisaingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen F. v. d. Peijl, te Zierikzee A. C. de Mooij, te Tholen W. A. Aitvcrleiitii'n Middelburg 1 Maart 8 u. Tm. 38 gr. j van Nieuwenhuijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de I moeten des namiddags te één uur m. 12 u. 46 gr. av. 4 u. 49 gr. F. advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmar, te Rotterdam, de Gebr. Belinfante, te 's Gravenhage, en A. de La Maii Azn., te Amsterdam. aan het bureau bezorgd zijn, willen Verwacht Z. W. wind. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Dadbe Cie., John F. Jones, opvolger. zjj des avonds nog worden opgenomen. Groninger toestanden. Vóór liet Huwelijk. De liberale centrale kiesvereeniging Appin- gedam heeft een goed werk verricht door een enquête in te stellen naar den toestand der arbeidende klasse in dat kiesdistrict, 'tis geen vrucht der onlusten, die dezen winter aan de meer zuidelijk gelegen Gronin ger districten zulk een treurige vermaard heid hebben gegeven. Immers besloot het bestuur der genoemde vereeniging reeds den 8 Mei 1890 tot het houden van het onder zoek, waarvan de resultaten zijn vervat in een den 25 Januari 1893 vastgesteld en dezer dagen bij J. B. Wolters te Groningen verkrijgbaar gesteld Centraal Rapport. Dit rapport is samengesteld uit de ver slagen van tien plaatselijke commissiën, elke van 5 leden, twee werkgevers, twee werk nemers en een buiten loonbetrekking staand persoon. Bij het opstellen der vragen is in het oog gehouden, dat het onderzoek niet strekken moet, om „velerlei schandalen aan het licht te brengen", noch „eene uitstalling te geven van de grootste ellende, opgespoord uit de donkerste holen van armoede, onge luk en onzedelijkheid", maar om een alge meen beeld te schetsen van den toestand der arbeidende klassen in het boerenbedrijf. Deze is trouwens treurig genoeg. Over den toestand en de opvoeding der kinderen zegt het rapport „lu de meeste arbeidetshuisgezinnen zijn de kinderen vuor 't grootste gedeelte van het jaar, zes dagen in de week van 's morgens vroeg tot 's avonds laat, aan zich zelveu overgelaten.'' (p. 13.) „Velen, vooral van den leeftjjd van 912 jaar, verlaten reeds vroeg in hot voorjaar, April of Maart, de school, om daar niet vóór Oct. of November terug te keeren, 't zij om reeds veldarbeid te verrichten, zooals wieden, aaren lezen en aardappelen rooden, 'tzij om tehuis, terwijl vader en moeder op het veld zijn, het toezicht te houden op de kleinere broertjes en zusjes." (p. 14). Na zulk een jeugd gaan zij op 13 of 14 jaar bij de boeren in dienst. Wat hun daar wacht is hartverscheurend. Een werktijd, door twee en een half uur schafttijd afge broken, in den zomer van 's morgens drie uur tot 's avonds 6 uurin den winter van 's morgens vier uur tot 's avonds 5 uur- In de gemeenten Delfzijl en Appingedam de twee gemeenten waar ook andere middelen van bestaan zijn hebben de dienstboden in een goed verwarmd en verlicht vertrek een gezellig tehuis, maar van de 8 overige heet het „Bij veie landbouwers wacht het dienstper soneel na eea dag van moeilijken arbeid, waarbij de knechten soms druipnat van het landwerk terugkeeren en ze vaak klappertanden van koude, des avonds geen warm, gezellig en goed verblijf, integendeel het dienstboden vertrek is bij vele eene onoogelijke localiteit, slecht bemeubeld met eene rnwe tafel en een paar banken, in 't geheel niet verwarmd en slechts spaarzaam verlicht. Bjj sommigen is de stook- hut, of de achterdeel de plaats waardedienst- bare des avouds een heenkomen moet zoeken.'' (p. 21). Eén rapport, dat van üsquert, tracht voor dezen ellendigen toestand een vergoelijking te geven, door er op te wijzen: 1° dat er bij de dienstbaren geen lust bestaat tot lectuur;. 2° dat vele boerderijen er niet op zijn ingericht, dat in het vertrek der dienst boden gestookt worde en sommige brand assurantiemaatschappijen dit uitdrukkelijk verbieden en 3° dat de woestheid, de lomp heid en de stoeipartijen van het dienstper soneel het bepaald gevaarlijk maken een kachel in het dieustbodenvertrek te plaatsen. Deze verontschuldigingen zijn bijna nog meer welsprekend dan de klacht. Inzonder heid die sub 2o., die aantoont, dat er Btelsel heerscht in deze onmenschelijke behandeling. Zouden de rapporteurs niet de namen der bedoelde assurantie-maat schappijen kunnen opgeven Zijn het plaat selijke onderlinge maatschappijen der land bouwers zeiven Ons is wel bekend, dat boerderijen door de assurantie-maatschappijen als weinig gewenschte posten worden be schouwd, maar een conditie, dat de dienst boden in de kon en in het donker moeten zitten, is ons nooit voorgekomen. Dat onder zulke omstandigheden, onver schillig of de slaapplaatsen al dan niet goed afgescheiden zijn, de jongelieden van verschillende kunne, tot geslachtelijken om gang worden uitgelokt, ligt voor de hand „Het geslachtsverkeer buiten huwelijk neemt dan ook iu summise afdeeliugen op schrik ba rende wijze toe, terwijl het ge:al onechte ge boorten eer toe- dan afneemt, jahet wordt door sommigen niets onteerends meer geacht onechte kinderen te krijgen. Geen zorg voor de toekomst weerhoudt hen bij het geslachte lijk verkeer, zoodat jongelingen en jonge dochters op 17-, 18- en 19jarigen lseltijd reed. moeten huwen en de gevallen, dat meisjes van 17- ot 18j«rigtn leeftijd reeds ongehuwde moeders moeten genoemd worden, geene groote zeldzaamheden zijn." (p. 24). De landbouwers weten dit. Velen hunner schijnen die betrekkingen onder hun dak te gedoogen. „Er zijn er, die de schandelijkste tafereeleu kunnen ophangen van hetgeen er bij Dacht en ontijd onder de dienstbaren in hunne boerderij geschiedt, zonder te blikken of te blozenzonder zelfs to begrijpen, dat het hen persoonlijk aanbelangt en zij geioepen zijn daarvoor to waken." (p. 29). Het treft ons bij deze schets als een lichtpunt, dat er in het rapport, waarin de landbouwers niet gespaard worden, niettemin geen enkele klacht vernomen wordt, dat zij voor eigen zingenot losheid van zeden bij de vrouwelijke dienstbaren zouden aan moedigen. In het gemis aan goede zorgen voor elkanders belang doen de dienstbaren hun nerzijds voor de broodheeren niet onder. „Vatten wij de gegevens, die we in verschil lende arbeiders-rapporten vinden, te zamen, dan blijkt bet, dat het gedrag en de gezindheid van den dienstbare tegenover den werkgevtr uitermate slecht genoemd mag worden. De band, die beiden moet verbinden, wordt hoe langer hoe meer verbroken. Bij verreweg de meeste dienstbaren heerscht totale onverschil ligheid omtrent de belangen van den weik- gever." (p. 23). In een volgend artikel bespreken wij, wat het rapport leert omtrent den toestand na bet huwelijk. kracht zal zijn, wanneer een krachtige meer derheid de aanneming bewerkt. Over »een overleg", dat nog in het verschiet ligt, wil hij thans niet in discussie treden. Maar hij ziet niet in waarom samenwerking met andere groepen, ook met de Roomschen, contrabande moet heeten. Natuurlijk acht hij die onmogelijk met die leden der Kamer, die voor elke kiesrecht-uitbreiding bevreesd zijn. Evenmin kan hij inzien, dat hij ongelijk heeft in zjjn wijze van zien om een scheuring in de anti-revolutionnaire party te voorkomen. En hij meent getrouw te zijn gebleven aan het program zjjner partij van 1891. Overigens ducht hij niet zijn invloed als voorzitter der Kamerclub te verspelen, gelijk De Standaard hem in uitzicht stelde. Zijn meening behoeft, meent hij, niet onder stoelen of banken te worden gestoken en hjj acht die ook bekend. »Maar al ware dit anders, ik stel er prijs op mede te deelen, dat ik als voorzitter der club geen invloed heb te verspelen, want dat ik dien, als zoodanig, hoegenaamd niet bezit en dien ook niet begeer te verkrijgen. »Wjj zjjn in de club allen gelijk en wij zijn ons hiervan ten volle bewust; bovendien worden wij niet door een ondraaglijk partij verband gekneld, want ieder lid heeft vol komen vrjjheid van handelen. Niettemin gaat de antirevolutionaire partij in gewichtige zaken bijna altjjd éen wegmaar dit is niet aan eenigen persoonljjken invloed te danken, doch uitsluitend aan de genade Gods, die het ons tot nog toe deed beseffen, dat waar eenigszins mogelijk de Christenen elkander moeten steunen en derhalve de kracht niet willekeurig mogen verbreken, die er ligt in hun éenheid en in hun gemeenschappelijk op treden. Bljjkens de uitkomsten der jongste volks telling hebben 66085 Nederlandsche ingezetenen verklaard tot geen kerkgenootschap te be- hooren, terwijl bovendien van 5474 de gezindte onbekend was. Zooals men weet wordt in onze wetgeving in zake den verplichten eed eene uitzondering gemaakt voor de Doopsgezinden, die slechts 53000 leden tellen. De vereeniging De Dage raad heeft zich thans per adres tot de Tweede kamer gewend met het verzoek, stappen te willen doen dat voortaan ook met de 66000 ongeloovigen rekening worde gehouden, even als met de geringer in aantal zijnde Doops gezinden, en dat zij niet meer worden g dwongen tegen hunne overtuiging een gods- dienstigen eed af te leggen. Bovendien wordt in het adres aangedrongen op scheiding van kerk en staat. Mochten ooit kerkeljjke goederen in beslag zijn genomen, zoo luidt het betoog, dan moeten die natuurljjk worden teruggegeven. Maar niet langer ver plichte men de ongeloovigen bij te dragen tot de bezoldiging van geestelijken, wier arbeid zjj beschouwen als nadeelig voor humaniteit en beschaving. In de N. Zwolsche Ct. heeft de heer A. van Dedem geantwoord op het artikel van De Standaardwaarin het zoeken van over leg met andere groepen der Kamer in zake het kiesrecht een onvergeeflijke fout is ge noemd. »Het zij zoo", zegt de heer Yan Dedem >toch zou ik mjj zeer verheugen, als ten ge völge van zulk een onvergeeflijke fout een kieswet werd aangenomen, met medewerking van de groote meerderheid der Kamer, Ik ben overtuigd, dat dit mogeljjk is en de weg daartoe open ligt; moge het maar niet ont breken aan den wil om dien te bewandelen.' De heer Van Dedem meent, dat een kies wet slechts dan lang kan bestaan, althans zoo lang als de tegenwoordige Grondwet van gesteldheid over het algemeen droog, afgewis seld door enkele regenbuien. Ter Oostkust was de zee zeer onstuimig, zoodat de communicatie met de reede ver scheidene malen geheel gestremd was. Ter Noordkust was het weder veel gunstiger. Den 13en dezer vielen er tijdens een regenbui ook hagels ter grootte van een peperkorrel. De gezondheidstoestand verbeterde op de zeeposten aanmerkelijk. Gevallen van influenza blijven zich voordoen. In onze hoofdvestiging was de gezondheids toestand gunstiger. Het gemiddelde ziektecjjfer bedroeg 21 tegen 23 en dat van beri-beri 8 tegen 9 ge durende den vorigen verslagtjjd. Het sterfte- cijfer was hooger. Bjj kon. besluit. is benoemd tot bediende bjj het jjkkantoor te Middelburg C. Phernambucq zjjn, zooala ten deele gisteren reeds gemeld is, benoemd tot ontvanger der dir. bel. invoerr. te Hontenisse c. a., K. van Schouwen, ont vanger te Zweelo e. a.te Schermerhorn c. a. W. Kleber, ontvanger te Waardenburg c. a; te Lochem c. a. O. Verhagen, ontvanger te Domburg c. a.te Nieuwerkerk c. a. S. Schimmelpenning, ontvanger te Wieringen te Bodegraven c. a. M. E. van Lidth de Jeude, ontvanger te Ommen c. a.te Weesp c. a. T. P. Krijger, ontvanger te Vreeswjjk c. a.; te Groningen (buitengemeenten) H. W. Hou- wink, ontvanger te Tiel (buitengemeenten) te Njjkerk c. a. S. H. A. Begemann, ontvanger te Tholen c. a. is benoemd tot commissaris van politie te Roermond H. A. Meisenhofen, inspecteur van politie te Maastricht is benoemd tot werktuigkundig-ingenieur bjj de directie der artillerie-inrichtingen de heer J. J. R. de Wetstein Pfister, werktuigkundig- ingenieur, wonende te 's Gravenhage. Te Utrecht circuleert een adres aan de Tweede kamer, waarin op wjjziging wordt aangedrongen in het aanhangige kieswetont- werp, bepaaldeljjk betreffende de bepalingen omtrent kiesbevoegdheid. De adressanten, allen de beginselen der liberale partjj toege daan, meenen dat de bedoelde voorschriften niet ernstig voldoen aan den eisch der Grond wet, maar aan de tot hiertoe van kiesrecht verstoken volksmassa de macht willen schenken om, zonder in het maatschappeljjk leven van deze moeiljjke taak voldoende leering te heb ben ontvangen, op de verkiezing van leden der volksvertegenwoordiging een zoo overwe genden invloed uit te oefenen, dat op den duur geen regeering tegen de eischen dier massa bestand zal zjjn. Dit wetsontwerp wordt voorts in het adres gezegd bedreigt bovendien het staatkundig leven met bederf door de kuiperijen, welke het te voorschjjn roept bjj de samenstelling der kiezersljjst, dooi den invloed, welke het geeft aan bedriegeljjke leuzen der volksleiders, en ook door de nood- zakeljjkheid, welke het aan de staatspartijen op verbeurte van invloed oplegt, om de volks massa te vleien. De adressanten zjjn van oordeel, dat aan den eisch der Grondwet kan worden voldaan door de kiesbevoegdheid afhankeljjk te stellen, hetzjj van een te bepalen bedrag der huur waarde van het bewoonde huis in verhand met stabiliteit van woonplaats, hetzjj van eenigen belastingplicht. Het adres is reeds door vele ingezetenen van naam en invloed geteekend. Letteren, en Kunst, Is het den overigen bezoekers van de Kunst beschouwing in de Schuttershofz.a.a.1 Dinsdag avond als ons gegaan, dan hebben zjj een nieuwe groote hewondei-ing mede naar huis gedragen van het heerlijk talent van den diep betreurden Bosboom. Van alle teekeningen uit de portefeuille van den heer P. Langer- huizen, te Crailo bjj Bussum, zoo welwillend ter beschikking van de Vereeniging Uit het VolkVoor het Volk gesteld, hébben zich geene in onze herinnering zoo vastgegrepen als die der Heilige Petruskerk te Leiden en Een boeren deel van Bosboom. Met hoe weinige, eigenljjk slechts aangeduide Ijjnen is die ontzagwek kende kerkruimte en hoogte daar ons voorge- tooverdhoe fijn zjjn die schilderachtige figuur tjes getypeerd. Alle vergeljjking is gevaarljjk, maar wie goed wilde zien welke ruimte Bosboom wist te brengen in zjjn boerendelen of kerken, had het gisteren avond kunnen doen, wanneer hjj de wjjdte van Bosboom's kerk eens vergeleek met de teekening van Ch. de Groux, op zich zelf geen onverdienstelijk werk. Bjj Bosboom's Boerendeel dachten wjj hjj die wondere licht spelingen, die warme tinten, onwillekeurig aan Rembrandt. Naast Bosboom waren het voornamelijk de op deze tentoonstelling vertegenwoordigde Italianen, die onze aandacht trokken. In de eerste plaats de beide warm gekleurde aquarellen van Silvio G. RottiDe verkoopster van meloenen en Verkoopster van vruchten, het laatstgenoemde vooral levendig en waar, met veel habiliteit een stukje straatleven weer gevend. Een knappe teekening van prikke lende helderheid was die van Marchetti Een persoon in gepeins. Het is dubbel interessant ter afwisseling van intieme, zacht dommelige Hollandsche kunst somwjjlen dat schrille, vrooljjke coloriet der Italiaansche artisten te aanschouwen. Een geestige teekening van BianchiEen rookende koorknaap en Een Paaschdag in Rome van Frencechi, een aardige greep uit het Romeinache volksleven, zjjn evenzeer een sieraad der verzameling. De Italianen wonnen het ditmaal van de Hollanders, Bosboom uitgezonderd. Van Mesdag, Israels en Jacob Maris waren er teekeningen, die alleen uit een retrospectief oogpunt interessant kunnen zjjn. De terug komst der visschers van Mesdag dagteekent uit 1874, de aquarel van Maris, als wjj goed konden zien, uit 1868. Voorts was er een aantrekkeljjk win terge zicht van Poggenbeek, teekeningen van Albert Neuhuys, Artz, Sadee en Verveer. De katjes van ruw Ronner, de levendige tafereelen van David Bles, de bekende figuren van Henkes, de militaire tafreelen van Rochussen mochten zich als gewoonljjk in de ongekuns telde sympathieke bewondering van het publiek verheugen. Maar poëzie, die vond men toch eigenljjk alleen in Bosbooms beide teekeningen, die weder zoo ten volle de zeldzame eigenschappen, welke zijn kunst den stempel opdrukken bezitten. Maandag herdacht de heer C. Giltay P.Az.t predikant bij de N. H. gemeente te 's Heer Arendskerke, den dag waarop hij vóór 40 jaren zijn ambt aldaar aanvaardde. Des morgens hield de jubilaris in de kerk eene feestrede, waarbjj een driestemmig gemengd koor een tweetal toepasseljjke liederen zong. Het ge- heele dorp was met vlaggen gesierd; de bur gerij schonk haren predikant eene mooi schrijfbureau met gemakkeljjken leunstoel en een album, waarin door J. Traas aldaar de namen der gevers fraai zjjn geschreven, en 's avonds bracht het muziekgezelschap uit Heinkenszand den heer Giltay eene ovatie. De armen van alle gezindten en de schoolkinderen werden van wege den jubilaris onthaald. Het voornemen bestaat in de Nieuwstraat te Oostburg een pastorie te houwen ten be hoeve van den eerlang te beroepen predikant bjj de doleerende gemeente aldaar. De grond is reeds aangekocht tegen f 60 de roede, een prjjs, die zeker niet laag is. In het tjjdvak van 3 tot en met 18 Januari was in Atjeh en Onderboorigheden de weers Op de lagere scholen te Goes worden heden de gymnastische oefeningen ingevoerd. Het onderwjjs wordt des morgens voor de jongens voor schooltjjd en des middags tusschen schooltjjd voor de meisjes gegeven. Toen de onderwjjzers het Dinsdag op school meedeelden ging er onder het jeugdige volkje een gejuich op Na herhaalde oproeping, hebben zich voor de betrekking van onderwjjzer aan de openbare school te Axel, op eene jaarwedde van f 500, slechts twee sollicitanten aangemeld, Dr P, J. Blok, hoogleeraar te Groningen heeft voor het hem aangeboden hoogleeraars ambt te Utrecht bedankt, Gedurende de maand Februari werden op het centraal bureau van de telephoon alhier 4688 verbindingen tot stand gebracht. Eenige patroons te Middelburg en te Vlissingen hebben volgens den Stand. het voornemen een afdeeling op te richten van de Patroonsvereeniging Botiz voor hetgeheele eiland Walcheren. Tot lid van den raad te Goes vacature- Hildernisse is gekozen de heer dr W. N. G. Coenen, candidaat der liberalen en katholieken, met 252 stemmen. Op den heer J. Donner, anti-revolutionnair, waren er 217 uitgebracht. Van de 493 ingeleverde briefjes waren er 19 blanco en 1 van onwaarde, zoodat de volstrekte meerderheid 237 bedroeg. Op elk der heeren C. Oranje, W. Cense, M. J. C. Harinck en A. Boosten was een stem. gebracht. Onder Ovezande werden in den nacht van Zondag op Maandag bjj een drietal inge-1 zetenen konjjnen gestolen. Wat misschien in geen twintig jaren gebeurde viel Maandag onder Nisse voor. Op eene publieke veiling werden puike aardappels verkocht voor f 0,80 per mud. Volgens den te Stavenisse vanwege het K. N. Meteorologisch Instituut te Utrecht ge plaatsten regenmeter viel er in Februari van dit jaar 85 mM. regen, verkregen in 15 aftap pingen, tegen 40 mM. in dezelfde maand van 1892 en 10 mM. in 1891. In verband met de pogingen tot opricil ting eener suikerfabriek te Axel zijn aan de landbouwers in die streek eenige vragen toe-1 gezonden. Deze vragen betreffen het aantal met bieten bezaaide gemeten en het aantal kilogrammen, daarvan gedurende de laatste twee of drie jaren gewonnen. Sommigen willen zoo schrijft men ons de vragen niet be antwoorden. In hunne wjjsheid denken ze dat het te doen is om de belasting te verhoogen! »Dan zullen we 't volgende jaar nog al meer lasten moeten opbrengen," zeggen ze. - Men schrjjft ons uit Aardenburg Dinsdagavond werd in het logement Dei Hof van Holland alhier eene redevoering gehouden door den heer H. van Kol, (Rienzi) uit Brüssel, die door ruim 200 personen werd bjj gewoond. Zijne rede had tot onderwerp Katholicisme en socialisme", en werd ten einde toe met de meeste aandacht gevolgd. Spreker verdedigde met den gloed der over tuiging de leer der socialisten en bestreed op waardige wjjze de encykliek van den paus, waarin deze hunne theoriën bestrjjdt. Hjj werd ingeleid door den heer V. d.Stadt uit Vlissingen, die, evenals spreker, aandrong op vereeniging en de vergadering sloot met een fragment uit Multatuli's Vorstenschool. Debat werd niet gevoerd. Men meldt ons uit Oostburg. Onze gemeente was Maandag het tooneel van een zonderlingen optocht. Even na den middag reden twee vehikels, beladen met huisraad, hooi, een varken, een schaap enz. door het dorp. De eigenaar geleidde zelf een der voertuigen. Twee alhier woonachtige personen hadden een en ander gekocht. Maar te 4 uur reed de geheele stoet, geëscorteerd door twee maréchaussée te paard, weer terug naar de Nieuwe Sluis, gem. Breskens. Het bleek, dat de eigenaar in staat van faillisse ment was en dus geen recht hgd zjjn goedereq te vervreemden.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1893 | | pagina 1