N°. 10.
136e Jaargang.
1893.
Donderdag
12 Januari.
FEUILLETON.
SINAASAPPELEN IN CITROENEN-
Middelburg 11 Januari.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën 20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50;
iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Telephoonnommer 139.
RECHTSZAKEN.
Thermometer.
Middelburg 11 Jan. 8 u. vm. 26 gr.
m. 12 u. 33 gr., av. 4 u. 33 gr. F.
Verw acht N. O. wind.
Agenten te VliasingenP. G. de Vet Mbstdagh Zoon, te Goes A. A. W. Bolland, te Kruiningen P. v. d. Pbijl, te ZierikzeeA. C. de Mooij, te TbolenW. A.
tan Nieuwenhuijzbn en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de
advertentie-bureau's van Nijgh Van Uitmak., te Rotterdam, de Gebr. Belineante, te 's Gravenkage, en A. de La Mar Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Dadbe Cie., John F. Jones, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te één uur
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
zij des avonds nog worden opgenomen.
In het Januari-nommer van De Gids komt
een zeer lezenswaardig opstel voor van mr P.
W. A. Cort van der Linden, hoogleeraar te
Amsterdam, onder den titel: Conservatief
of progressief.
In den aanhef merkt hij op dat in deze
tegenstelling een kenmerkend onderscheid ligt
tusschen de oude economie (d. i. de liberale)
en de nieuwe leer der samenleving, een on
derscheid tevens tusschen de oude liberale
staatkunde en het streven van hen, die ingrij
pende hervormingen verlangen.
De liberale partjj stond in den aanvang ge
heel op den bodem der revolutie. Zij werd de
partjj der toekomst en voldeed aan de nobele
aspiraties der naar vrijheid hakende volken. Het
grootsche denkbeeld der liberale economie,
gelijk aan de liberale politiek was, zooals het
tot heden gebleven is, de vrijheid van het
individu, Het liberalisme is individualisme en
men was als individualist in volkomen over
eenstemming met den tijdgeest.
Nauw verwant aan het materialisme in zijne
grondslagen, werd de oude economie materia
listisch ook in haar streven. Hare leer van
productie en verdeeling was gegrond op het
denkbeeld van een onveranderljjke werking
van natuurdriften. En deze negatie van ieder
zedelijk beginsel op het gebied der stoffelijke
welvaart, maakte het bezit van goederen
einddoel in stede van middel. Het streven
van ieder individu, onvermijdelijk en natuur-
ljjk, was veel genot tegen weinig moeite, en
de vrijheid werd het middel om dit streven
te ondersteunen. Yoor iedere klacht over
armoede, ellende, hardvochtigheid, voor iederen
kreet over onrecht, heeft de oude economie
éen universeel recept meer kapitaal. Kunst,
intellectueele en zedelijke ontwikkeling wer
den ondergeschikt aan de vermeerdering van
den rjjkdom. Vooruitgang was meer handel,
meer nijverheid, nieuwe opeenstapeling van
producten. En indien men andere motieven
in het menscheljjk leven erkende dan de
zelfzucht, andere doeleinden toeliet dan stof
felijk genot, toch bleef men ze uitzonderen
van het alles overheerschend gebied, waarop
'■de mensch zjjne betrekkingen regelt tot de
natuur.
De grondgedachte van de oude economie
Weef de zelfstandigheid van den mensch. De
■arbeidsverdeeling, de vrije concurrentie, het
•vrije contract, de absolute eigendom, de staat
•stootkussen tusschen de burgers, het zjjn de
.logisch met het eerste axioma samenhangende
■middelen om te komen tot een in waarheid
v/rjje en welvarende maatschappij.
'4 Seheen dat de ervaring aan de theorie de
Ihand reikt. Maar naarmate deze economie
thaar vrijheidsbeginselen zag zegevieren, over
schreed zjj ook hoe langer hoe meer de grens-
•waar de bestaande beperkingen hetere waar
borgen gaven voor vreedzame ontwikkeling
dan verdere destructieve maatregelen. Behoud
werd nu van meer belang dan hervorming en,
1.
Uit het Engelsch,
van
C. SWEKDN A.
HOOFDSTUK 1.
Het uitzicht uit het keukenraam der pastorie
te Drumble was niet zeer vroolijk, daar de
kerk van St Vedast vlak naast de pastorie lag
en het keukenraam, in plaats van op bloem
perken of koolbedden, op de groene heuvels
en witte kruisen van het kerkhof uitzag.
Doch op een dag als deze zou de fraaist
aangelegde tuin er niet vroolijk uitgezien
hebben het was een sombere, mistige dag,
de laag hangende, grjjze wolken voorspelden
veel sneeuw, terwjjl een gure noordooste wind
dreigde de sneeuwvlokken als zjj nedervielen,
in woeste vaart voort te drjjven. Het hooge
gras tusschen de graven ruischte in de sche
mering en Patty March legde haar groote
hakmes op de wit geschuurde tafel neer,
opende en sloot herhaaldeljjk haar verstjjfde
rechterhand en ging even naar het raam om
te kjjken naar de Bpookachtig witte graf-
steenen en al huiverend en geeuwend een
zucht te alake».
hoe ook medegesleept door den drang naar
ontwikkeling, in haar wezen werd de liberale
partjj de partjj van het behoud. Dat de libe
rale politiek nog veel levenskracht vertoont,
ligt ten deele juist in haar conservatieve ver
dediging der maatschappjj tegen de onbesuisde
aanvallen waaraan zij blootstaat, ten deele in
de glans die afstraalt van haar verleden. Het
heeft heel wat individueele opofferingen ge
kost om hetgeen nu gemeen goed is geworden
te veroveren op de toenmaals behoudende ge
slachten. Eenmaal heeft het liberale ideaal
de geestdrift der jongeren ontvonkt en juist
deze geschiedenis van het liberalisme maakt
het nog altijd dierbaar aan velen, die reeds
lang overhellen naar een nieuwe economie.
Doch intusschen zjjn nieuwe gedachten ge
komen in de hoofden en nieuwe begeerten in
de harten, gedachten van gemeenschap en
solidariteit, begeerten om te dienen en te
dragen. Een groote stroom van christelijken
gemeenschapszin beweegt de diepte van onze
zelfzuchtige wereld. Gjj wilt de menschen
vrjj maken roept men opdat zjj welva
rend worden, maakt ons veeleer welvarend
opdat wij vrjj worden. Bovendien zjjn lang
zamerhand op wetenschappeljjk gebied de
liberale grondstellingen ondermijnd. Men had
gehoopt eindeljjk de vroegere belofte in ver
vulling te zien komen, doch naarmate men
verder gaat op dezen weg van het individua
lisme, wordt de onrust en de ontevredenheid
grooter. Vooruit te komen in de wereld, zich
een plaats te veroveren vooraan, voor zich en
de zjjnen een bevoorrecht kringentje uit te
happen uit het levende lijf der wereld, van
welvarend rijk te worden, van rijk nog rijker
is de overheerschende drift van onze dagen.
De prijs wordt behaald, maar ten koste van
vrede en rust.
De concurrentie is vrij geworden, de oude
verbanden zjjn verdwenen men gaat waarheen
men wil, men mag overal zjjne medearbeiders
bestoken, men is volkomen vrjj om al zjjne
intelligentie te stellen in dienst van zjjn wel
begrepen eigenbelang. En wat is het gevolg?
De eene concurrent verjaagt den ander, om
weldra op zjjn beurt te worden verdreven.
Het kapitaal vermeerdert en vermeerdert,
maar op de puinhoopen van verspild en
vernietigd kapitaal. En de arbeiders, on
zeker, her- en derwaarts gedreven, in dienst
van telkens nieuwe meesters, drjjven elkander
den arbeid uit de hand en het loon nit den
zak. Elders slaat deze vrjje concurrentie om
in machtige combinaties, die onder de hoede
der contract-vrjjheid groote kringen der be
volking op schatting stellen.
En daartegenover staat dat veel van hetgeen
moed schenkt en hoop op de toekomst, niet
het gewrocht is van de oude economie noch
der individualistische politiek, maar integen
deel met moeite en strjjd op het individualisme
is veroverd door vrjj willige winstdeeling, door
coöperatieve beweging, door werkliedenveree-
nigingen, door maatregelen op sociaal gebied,
zoo lang bestreden als een aanranding der
vrjjheid en die eindeljjk althans ten deele
een eind gemaakt hebben aan de mishan
deling van vrouwen en kinderen, door wetten,
die gelukkig naar een treffend woord van
Patty was moede zjj had gedurende twee
uur appelen gehakt voor de appeltaart en dus
was het een verademing om eens even niets
te doen, met haar stjjve roode handpalmen
tegen de warme wangen en uit te zien naai
den somberen tuin rondom de grjjze kerkmuren.
«Patty", riep eensklaps een stem, schijn
baar uit de ingewanden der aarde, daar zjj
uit den kelder kwam.
»Ja, tante Tilde!" zei Patty het hoofd
omdraaiende.
»Wat voert gjj uit Ik hoor u niet
meer hakken."
»Ik hen klaar."
»Wat! al de appelen?"
«Allemaal."
«Dan wed ik dat zjj niet half klein
genoeg zjjn! Roer ze niet door het andere
heen voordat ik ze gezien heb Wie klopte
zoo even op de deur, zoo hard alsof de
wereld hem toebehoorde
«Mevrouw Poole, tante ik hoorde haar
stem."
«Lieve tjjd! Dat mensch! Zjj zal bljjven
praten tot uw oom niet meer weet waar zjjn
hoofd staat en zjjn preek is nog niet half
af. Die vrouw moest statiekoetsier bjj den
lord-mayor zjjn. Zet haar een driekanten
hoed op, trek haar een liverjjrok aan en geef
haar permissie om op alle deuren te hame
ren, dan is zjj in haar element. Patty, ga
zeggen dat ik baar moet spreken. Ik heb
Ely harder zijn dan harde harten. En de
drang des harten en de dwang der wet ont
staat uit dezelfde ontkenning van het indivi
dualisme, uit denzelfden gemeenschapszin.
Men meent het correctief te vinden in den
meerderen invloed van den staat, en de linker
fractie der liberale partjj tracht de staatsmacht
meer en meer dienstbaar te maken aan het
breidelen van roekelooze zelfzucht, maar de in
dividualistische wereldbeschouwing is het hech
te cement der groote party gebleven. De con
cessies, die men doet, zjjn afgedwongen dooi
den nood, doen het gezag van de partjj tanen,
en zullen op den duur consequente naturen
van haar vervreemden.
Na op deze wjjze in breede trekken te heb
ben geschetst wat in zjjn oog het wezen is
der liberale beginselen, geeft de schrjjver
als zjjn meening te kennen, dat zjj hoe
langer hoe meer, en met klimmende conse
quentie zullen worden bestreden door «andere
beginselen. Tegenover de concurrentie staat
de coöperatietegenover de individueele alleen-
heerschappjj de politiek der gemeenschap
tegen het individualisme de leer dat de maat
schappij een organische eenheid is, zich open
barende in talrijke gemeenschapsvormenen
tegenover de materieele theorie van het eigen
belang de overtuiging, dat de betrekkingen
der menschen, binnen de grenzen der stoffe-
ljjke natuur, beheerscht worden door ethische
wetten. Er vormt zich een nieuwe progres
sieve partjj. Nieuwe formulen worden gezocht
om de vraagstukken op te lossen, die problemen
bleven voor het oude recht. Langzamerhand
vereenigen zich de losse ljjnen tot een ont
werp en worden de verschillende samenstel
lingen als onderdeelen erkend van een groot
geheel.
Te midden van den ouden en stroeven vorm
loeft thans het beginsel eener nieuwe maat
schappjj en begint de vruchtbare kamp tusschen
ideaal en werkelijkheid, tot de verre voorstelling
van heden, morgen recht zal zjjn. Doch die
progressieve staatkunde kan eerst heilzame
vruchten dragen, zij kan eerst in waarheid
hervormende kracht oefenen, indien de begin
selen, waarvan zjj uitgaat, in overeenstemming
zijn met het karakter en de vermogens der
menschen die ze moeten toepassen. Idealen,
die alleen berekend zjjn voor een volmaakte
menschheid, kunnen niet leiden tot practische
politiek. En het gevaar bestaat, dat zjj, die
zich te veel idealen scheppen, een chaos te
voorschjjn roepen, die nog grooter ellende
brengt dan de gebrekkige harmonie, die zij
hebben verstoord. Dit geldt ook van den
socialistischen staat, die tot onmisbare voor
waarden heeft den belangloozen, wjjzen mensch.
Onbeschrjjfeljjke helderziendheid om de in
gewikkelde problemen van behoefte, productie
en verdeeling van boven af te regelen, moet
daar gepaard gaan met vrjj willige onderwer
ping aan de voorschriften van plicht en geweten,
met erkenning van de wjjsheid der bestuurders
en het onvermogen der bestuurden. Welkeen
bittere ironie op deze verheven gedachten
vormen de gedragingen van hen, die de burgers
moeten zjjn van dat vrederjjkroept de schrij
ver uit.
Zeer uitvoerig geeft de hoogleeraar daarop
haar niets te zeggen maar ik wil haar uit
de studeerkamer hebben, het gaat hoe het
gaat."
»Oom Jacob heeft haar niet ontvangen,
tante," zei Patty, met moeite haar lachen
bedwingende. «Hjj liet zeggen dat hjj het te
druk hadmaar later bij haar zou komen,
als hij kon."
»Ik zal wel zorgen dat hjj het niet doet
hernam tante. »Hjj heeft van daag al genoeg
rondgeloopen en als hjj nu weer in dien
wind uitgaat, moet hjj morgen maar mosterd-
pleisters en arrowroot en, ik weet niet wat
al, hebben Hebt gjj de amandelen gepeld
»Ja en gehakt ookPatty begaf zich
naar de open kelderdeur en keek voorzichtig
naar beneden. «Tante Tilly, kom nu hoven.
Gjj zult kou vatten, in dien bedompten, lallen
kelder en daar zjjn zooveel griezelige
spinnenIk weet dat Marie de hammen heeft
omgekeerd, ik heb het haar zien doen."
«Ja, kind, ik komAls zjj de hammen
omgekeerd heeft, deed zij het tweemaal, want
ze liggen weer precies zooals zjj gelegen
hebben. Nu zullen wjj gauw even de appel
taart van kant makenwant ik wil haar van
avond niet meer over den vloer hebben!"
Met deze nadrukkeljjke woorden klom
mejuffrouw Mathilde Surgent langzaam de
keldertrap op, die heel ongemakkelijk en
steil was en vertoonde zich in hare volle
lengte met een kaars in de hand. Die volle
zjjn denkbeelden aan over de nieuwe organi
satie, waar de mensch zich deel z«il achten
van een grootere eenheid, waar tegenover
individuen organen staan en tegenover de
individualistische school het gemeenschaps
wezen. Het doel der wetgeving moet worden
niet alleen af te bakenen den rechtskring der
individuen, maar bovenal te ordenen en te
organiseeren de gemeenschapsgroepen, in wier
autonomie de waarborgen zullen liggen van
tevredenheid en ontwikkeling. Het ethische
komt hier en daar op den voorgrond om de
ontwikkeling van den geheelen mensch is het
te doen. Ethisch wordt dus elk probleem.
Ruimer is de opvatting van het wezen der
maatschappjj en zeer belangrijk zjjn de wjjzi-
gingen en beperkingen, die de fondamenteele
leerstukken der oude economen zullen moeten
ondergaan. (Zwolsche Crt.)
Volgens den Haagschen briefschrjjver der
Zutph. courant zal het voorloopig verslag dei-
Tweede kamer op de beroeps- en bedrijfsbe
lasting, dat de volgende week wordt verwacht,
een zeer omvangrijk rapport worden, en het
gevolg daarvan wel zjjn dat er over eenige
weken een op vele punten gewjjzigd ontwerp
verschijnt. Met de kiesrechtherziening is men
nog niet zoover gevorderd. Den 17en Januari
komt de commissie van rapporteurs eerst bijeen
om de punten voor het verslag aan den griffier
op te geven.
Waarschjjnljjk zullen, als de Kamer terug
komt, ook voor openbare behandeling gereed
zjjn de voordrachten tot instelling van arbeids
raden en arbeidskamers, die bjj de Tweede
kamer aanhangig zjjn gemaakt op initiatief
van de heeren Pjjttersen en Schimmelpenninok
van der Ojje. Die heeren hebben gevolg ge
geven aan het advies van de commissie van
rapporteurs om met elkander in overleg te
treden en hare in hoofdzaken vrjj wel over
eenstemmende ontwerpen tot één om te werken.
Het nieuwe ontwerp is gereed en wordt reeds
aan de landsdrukkerjj in gereedheid gebracht.
Volgens een bericht uit Hamburg~nï de
Duitsche bladen is de dienst der Duitsche
stoomvaartljjn op Oost-Afrika thans in zoover
gewjjzigd, dat de schepen op de terugreis
beurtelings Marseille zullen aandoen, teneinde
voor de talrjjke Fransehe passagiers en goe
deren uit Oost-Afrika gelegenheid te geven
om Frankrjjk rechtstreeks te hereiken. Het
tijdverlies van 36 uren, hetwelk door het op
onthoud te Marseille ontstaat, zal alsdan wor
den ingehaald door de schepen niet over
Rotterdam, maar over Vliasingen te doen gaan.
Met het binnenloopen te Rotterdam gaan reeds
36 uren heen, terwjjl dat te Vlissingen slechts
6 uren vereischt. Deze nieuwe route voor de
terugreis geldt echter, geljjk reeds is gezegd,
alleen om den anderen keer, zoodat in 1893
Marseille zal worden aangedaan op 6 ApriL
1 Juni, 28 Juli, 22 September en 17 November.
(N. E. Crt.)
De Atjehsche Courant van 26 Nov. meldt
Op Dinsdagavond omstreeks zes uur rukte
de 9e brigade marechaussee onder commando
van den Europeeschen sergeant Werner uit de
lengte was evenwel niet zeer lang, daar
juffrouw Mathilde, evenmin als haar nichtje,
tot de groote vrouwen behoorde. Zjj was een
tenger, klein persoontje, van ongeveer vjjftig
jaar, keurig netjes van top tot teen, met
fijne trekken, puntige ellebogen, een scherpen
neus, een spitse kin en doordringende bruine
oogen. Maar bjj al die hoekigheid en scherpte
was juffrouw Sargent toch niet onbehagelijk
en het was ontegenzeggeljjk waar dat wie
haar het best kenden ook het meest van haar
hielden. Ondanks hare barsche manieren en
haar radde tong, klopte het 1 este hart ter
wereld onder haar glad bruin japonnetje en
wit boezelaartje.
Indien juffrouw Surgent ooit gehoopt had
een mevrouw te worden, had zjj dit nooit
aan iemand laten weten. Al tjjd even tevreden
en opgeruimd, was zjj van lieverlede een oude
vrijster geworden, als of het van zelf sprak,
Als men er haar naar gevraagd had, zou
zjj gezegd hebben, dat zjj nooit tijd had ge
had om verliefd te worden en daarmede
zou zjj de waarheid zeer nabjj gekomen zjjn.
Zjj had de huishouding van haar vader, die
weduwnaar was, van haar dertiende jaar af
bestuurd, en heel goed ook. Nu bestuurde zjj
het huishouden van haar broeder, den onge-
huwden dominé van Drumble om niet van
den dominé zelf te spreken -en zjj bestuurde
niet alleen de dienstboden, maar ook de ge
meente, de volksschool en de koorknapen, de
benting Blang en nam stelling aan de benting-
zjjde van den spoordjjk dicht bjj dien post.
De oudervinding heeft dien brigade-com
mandant geleerd, dat even na zonsondergang
de sluikers de gelegenheid waarnemen om
goederen huiten de linie te brengen, waarom
hjj reeds zoo vroeg stelling nam.
Een kwartier daarna zag die commandant
door het schijnsel van een licht van Lamdjamoe,
iemand zich langs den spoordjjk bewegen, om
als eclaireur eventueele hinderlagen langs het
talud op te merken.
De marechaussees doken dieper in de sloot,
waar zjj stelling genomen hadden om niet
door dien eclaireur ontdekt te worden.
Hun geduld werd niet lang op de proef
gesteld, want niet lang daarna verscheen de
goed beladen smokkelaarsbende op 600
meters, die over den spoordjjk trok.
Waren de Atjehers vlug, de kogels uit de
goed gerichte karabijnen waren vlugger en
deden een heillooze uitwerking op de smok
kelaars.
Deze, gewond of niet gewond, lieten hunne
vrachten vallen en spoedig waren de mare
chaussees daar om die vrachten voor goeden buit
te verklaren.
Door de natte sawachs was de vervolging
niet doenljjk, want hoofdzakelijk was het om
de smokkelgoederen te doen, die meestal aan
de ons bevriende kamponghoofden behooren
welke voor 1 a 2 dollars arme drommels met
het naar buiten brengen belasten.
Dood moe van de vervolging en beladen
met den grooten buit kwam de brigade om
uren van dien avond binnen de benting
Lamdjamoe.
Die buit bestond uit 16 pakken tabak, 1
groote zak ikan kajoe, 5 pakken gambier,
soda. spjjkers, lucifers, kain item, keper, 2
groote. flesschen kajoe poeti olie, 2500 visch-
haken, 120 kluwen garen, 2 kisten petroleum
en een zak damar selo.
Heden deed de arrondissements-rechtbank
te Utrecht uitspraak in de vroeger MiddCt.
20 Dec.) door ons breedvoerig medegedeelde
zaak tusschen de Maatschappij tot exploitatie
van staatsspoorwegen en den gewezen nacht
waker dier maatschappij C. v. B.
De rechtbank heeft de vordering van C. v.
B. als ongegrond ontzegd. Beide partjjen
werden door haar bevoegd verklaard het con
tract ten allen tjjde te verbreken, zonder tus-
schenkomst van den rechter.
De heer mr M. J. de Witt Hamer van Mid
delburg, die voor den gewezen nachtwaker
was opgetreden, had geconcludeerd dat aan
den eischer, wegens onrechtmatig gegeven ont
slag, zjjne vordering tot ontbinding der over
eenkomst van huur en verhuur van diensten,
tusschen hem en de maatschappjj gesloten,
met schadevergoeding zou worden toegewezen.
Jhr mr De Brauw, die voor de Maatschappij
optrad, meende dat het proces onmogeljjk tot
toewjjzing van den eisch kon leiden.
Dorcas-vereeniging en de leesbibliotheek
inderdaad zjj bestuurde alles wat leiding noo-
dig had en ondanks die veelvuldige plichten,
had zjj nog altjjd tjjd om goed het oog te
houden op haar nichtje, Patty March.
Patty was de eenige dochter van de schoon
heid in de familie Surgent, juffrouw Marcella,
die, behalve hare schoonheid, veel eigenzin
nigheid bezat, zeer innemend maar ook
tameljjk onbeduidend was. Zjj deed een vrjj
dwaas huweljjk, met een jongmensch, dien zjj
nauweljjks een maand kende en die hoogstens
genoeg verdiende om er alleen van te leven;
De inspanning om met dit inkomen drie
personen te onderhouden was te veel voor
de zwakke teere, mooie Marcella. Zjj be
zweek toen Patty nog geen jaar oud
was en haar ziekeljjke jjonge echtgenoot,
die haar aanhad, volgde haar na eenige
maanden in het graf. Oom Jacob, de vrijgezel,
was te hulp geschoten en de dikke, blonde,
gezonde baby, met de grijze oogen, werd mee
genomen naar de pastorie, zoodat het bestuur-
talent van tante Tilda een nieuwe richting
kreeg. Het werd met uitstekenden uitslag
bekroond; want op haar twintigste jaar was
Patty nog mooier dan haar jonge moeder ooit
geweest was en, geljjk tante vaak zei, «wel
zesmaal zooveel waard"
(Wordt vervolgd.)
