N°. 5. 136e Jaargang. 1893. Yrij dag 6 Januari. Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2. Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel, zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager. Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle dankbetuigingen, van 17 regels 1.50 iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Telephoonnommer 139. Middelburg 5 Januari. ONDERWIJS. UIT STAD EN PROVINCIE. Illlllllilll ll(.SI!U (III HIM. Thermometer. i Agenten te Ylissingen: P. Gr. bï Vbt Mbstdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen F. v. n. Peijl, te Zierikzee A. C. de Mooij, te Tholen W. A. Advertentiën Middelburg 5 Jan. 8 u. rm. 26 gr. tan Nieuweniiuijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de j moeten des namiddags te één uur mi. 12 u. 32 gr., av. 4 u. 30 gr. F. j adrertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmar, te Rotterdam, de Gebe. Belineante, te 's Gravenhage, en A. de La Mae Azn., te Amsterdam. j aan het bureau bezorgd zijn, willen Verwacht verand. wind. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Datjbe Cie., John F. Jones, opvolger. zij des avonds nog worden opgenomen. Wjj ontvingen het volgend schrijven Amsterdam, 3 Januari 1892. Mijnheer de Redacteur In een hoofdartikel van uw blad van heden, voor de toezending waarvan ik u mjjn harte- ljjken dank betuig, neemt Gy tegenover mij de verdediging op u van het Bestuur der Liberale Unie. Ik heb in de Nieuwe Rotter- damsche Courant van 1 Januari 11. dat Bestuur voor de voeten geworpen, dat het aanleiding gegeven heeft tot het ontstaan van een onjuiste meening aangaande het oordeel van de meer derheid der liberale partjj voor de kiesrecht- ontwerpen. Door den spoed, waarmede het die ontwerpen aan de orde stelde, ontbrak den tegenstanders de gelegenheid zich voor te be reiden tot eene vruchtbare oppositie. Zij konden alleen, zooals de door u geciteerde spreker uit Middelburg deed, hunne bezwaren ontwikkelen met zooveel »warmte, talent en overtuiging", als de natuur te hunner beschikking gesteld had. Maar zij konden niet, zooals om te over winnen noodig zou zijn geweest, stelsel tegen over stelsel plaatsen. Zij konden niet zeggen: »Zoo en zoo moet het kiesrecht geregeld wor den die en die wetsbepalingen moeten door het gemeen overleg tusschen regeering en volksvertegenwoordiging worden vastgesteld." Dat de Napoleontische tactiek van het Be stuur der Liberale Unie eene dergeljjke posi tieve bestriding van haar prseadvies onmogeljjk maakte, wordt door u niet ontkend en is dan ook moeilijk te ontkennen. Het Bestuur zocht zijn heil in snelheid van beweging en overviel de tegenpartjjzonder haar eenigen tjjd tot voorbereiding te laten. Die handel wjj ze getuigt van een gemis aan eerbied voor de vrjje discussie, dat inderdaad onverdedigbaar is. Wel zegt gij dat de Liberale Unie reeds in April 1891 haar gevoelen over het kiesrecht had uitgesproken. Maar ik vraag u of die algemeene formule van April 1891, dat de wetgever aanstonds zoover zal gaan als een eerljjke uitlegging van de grondwet veroorlooft, reeds de goedkeuring in zich sluit van Tak's kenmerken van welstand en geschiktheid? Is het niet mogeljjk dat iemand, instem mende met het gevoelen der meerderheid op de vergadering van April 1891 of zich daarbij nederleggende, de meening is toegedaan dat de minister verder gaat dan eene eerljjke uitlegging der grondwet gedoogt Het is reeds gebleken dat - om slechts twee zeer bekende personen te noemen prof. J. T. Buys en mr J. A. Levy in dat geval verkeeren. Het zal meer en meer bljjken dat de naam van de zoodanigen legio is. En daarom heeft het Bestuur der Liberale Unie m. i. zeer verkeerd gehandeld door al die personen te verhinderen hun gevoelen dadelijk op zoodanige wijze te verdedigen dat het indruk maken kon. Door de algemeene ver gadering samen te roepen, niet meer dan vier weken na de dagteekening van het prseadvies, sloeg het hun de wapens uit de handen. Voorzag het bestuur der Liberale Unie den toestand niet, waarin de tegenstanders van het praeadvies door die haastige behandeling zou den geraken, dan maakte het zich schuldig aan een groote naïeveteit. Voorzag het dien toestand wel, heeft het opzettelijk aan de tegenpartjj de gelegenheid ontnomen om zich te verweren, dan volgde het eene methode, in den oorlog niet ongepast, maar in den staat kundigen strjjd terecht met een zwarte kool geteekend. Gij houdt mjj ten goede dat ik mjj in dit antwoord op uwe dringende waarschuwing tegen mjjn advies" gedroeg naar het spreek woord, dat voor den wjjze éen woord genoeg is. Het zou onbeleefd zjjn, als ik in uw blad zoo uitvoerig over de kiesrechtontwerpen schreef, als ik in de Nieuwe Rotterdamsche Courant deed. Ik laat daarom ook maar rusten dat gjj niet fcejrroeft de hooghartige houding van des mi nister te verdedigen, die m. i. alleszins berekend was om gemeen overleg moeiljjk te maken. Op mjj maakte die houding denzelfden ongun- stigen indruk als de handeling van het bestuur der Liberale Unie en het ongeduld, waarmede hier en daar in de kiesvereenigingen de beden kingen tegen de ontwerpen werden aangehoord. Maar men kan zich in zulke indrukken zeer vergissen. En de toestanden wjjzigen zich nu en dan met verwonderljjke snelheid. Als bijv. de ongeregeldheden in het Noorden nog eeni gen tjjd mochten voortduren, dan zullen velen, die aanvankeljjk geen kwaad zagen in Tak's kenmerken van welstand en geschiktheid, door de macht der feiten wel moeten erkennen dat het toch al te dwaas zou zijn voor de lieden, die daar oproer maken, den weg tot het ge- meenteljjk kiesrecht te banen. Met de plaatsing dezer regelen zult gij zeer verplichten Uw dw. dn. C. B. SPRUYT. Eene enkele aanteekening op dit heusche schrijven van den heer Spruyt meenen wij ons te mogen veroorlovendoch ook slechts een enkele, want onze meening over de hoofd kwestie, die het hier geldt, hebben wij in het hoofdartikel in ons nommer van Dinsdag 3 Januari uitvoerig bloot gelegd. En die meening is door het bovenstaande nog niet aan het wankelen gebracht. Wjj zien nog al tjjd niet in dat het bestuur der Liberale Unie zoo ver keerd handelde en hen, die meenen dat de minister met zjjne ontwerpen verder gaat dan eene eerljjke uitlegging der grondwet gedoogt, verhinderde «hun gevoelen dadeljjk op zoo danige wjjze te verdedigen dat het indruk maken kon." Die personen toch stonden volstrekt niet voor een nieuw vraagstuker was lang genoeg gewacht op eene regeling van het kiesrecht overeenkomstig de nieuwe bepaling in de grondweter was daarover al zoo ruimschoots van gedachten gewisseld, dat die personen toch wel omtrent eene formule tot eene gevestigde opinie hadden kunnen komen. Trouwens de ontwerpen waren reeds be streden vóór het bestuur der Liberale Unie ze aan de orde steldeen wjj bljj ven het betreuren dat zjj, die zooals prof. Spruyt ernstige bezwaren hadden, niet van hunne meening deden bljj kener was, naar ons gevoelen, bjj goeden wil toch gelegenheid te over om wel degeljjk stelsel tegenover stelsel te plaatsen bjj eene kwestie, zoo van allé kanten bekeken als het kiesrechtvraagstuk is. Waarom bovendien nu dat napleiten? Dat er op de vergadering der Liberale Unie geen stemmen van tegenstanders werden vernomen was wjj merkten het reeds vroeger op het zeer natuurljjk gevolg der stemming in de kiesvereenigingen. Waarom trachtte de heer Spruyt in zijne kiesvereeniging zjjn bezwaren niet te doen wegen Of is hem dit mislukt Dat wij niet beproefden de, door den heer Spruyt «hooghartig" genoemde, houding van den minister van binnenlandsche zaken te verdedigen lag voor de hand. Zjj viel in ons betoog geheel buiten besprekingmaar nu de heer Spruyt ons als 't ware in deze naar ons oordeel vraagt, willen wjj wel opmerken dat wij ook hierin met hem van meening verschillen. Wjj zjjn het met den minister eens dat een behandeling van het kiesrechtvraagstuk op dat oogenblikbjj de algemeene beraadsla gingen in verband met de staatsbegrooting, geen reden van bestaan had en slechts tot eene »gedachtenwisseling in het wilde" had kunnen leiden. Wjj zien in de antwoorden van den heer Tak van Poortvliet volstrekt geen bljjk van hooghartigheid, en gelooven dat het wel dege ljjk aan den heer Spruyt ligt als hjj meent dat die daarin doorstraalt. Wat voor nut toch kon zulk een principieele bespreking van een vraagstuk, dat straks toch in al zjjne onderdeelen aan de orde zal komen op dat oogenblik hebben Het kon eenvoudig den zoo kostbaren parlementairen tjjd in beslag nemen en gelegenheid geven tot beschouwin gen, die toch later in alle kleuren en geuren worden herhaald. Wjj gelooven wezenlijk dat de heer Spruyt, door zijne antipathie tegen de aanhangige kiesrechtontwerpen zich heeft laten verleiden tot eene onbilljjkheid jegens den minister. Het slot van zijn schrijven geeft ons aanlei ding tot nog eene enkele opmerking, die wjj zeggen het vooraf volstrekt niet nieuw is maar hierbjj wel eens mag herhaald worden. Om over den aard der ongeregeldheden in het Noorden en vooral over hen die ze plegen een oordeel te kunnen uitspreken, zouden wij meer op de hoogte van toestanden en personen moeten zjjn dan nu het geval is. Maar er zjjn in elk geval ook bjj die treurige tooneelen opruiers en opgeruiden. En zou prof. Spruyt nu met ons de mogeljjkheid niet willen er kennen dat wanneer velen, die nu allicht zich laten meeslepen, gelegenheid hadden om langs geleidelijken weg hun grieven te doen kennen,— zjj niet zoo gemakkelijk als thans zouden te be wegen zjjn om te luisteren naar de stem van hen, die slechte raadgevers en volksleiders zjjn Engeland kan, dunkt ons, in deze tot voor beeld strekken. Waar prof. Spruyt hoofdzakelijk doelt op het verleenen van gemeentelijk kiesrecht wat op dit oogenblik echter niet aan de orde en, bljjkens zjjn tweede opstel in de N. R. Crt., viéest voor toestanden als in Frankrjjk, waar socialistische gemeenteraden aan raadsleden een flink traktement toekennen en naar bezuiniging zoeken, bjjv. door beknibbe ling van de uitgaven voor de politie, waar mede de sociaal-democratie op voet van-oorlog staat daar merken wjj op dat zulke feiten in de Fransche republiek tot de hooge uitzon deringen behooren; dat de mededeelingen hier omtrent niet al tjjd uit zuivere bron voortko men en de juistheid ervan niet boven beden king is verheven; ja dat zjj bjj onderzoek menigmaal bleken onwaar te zjjn. Beweringen als door prof. Spruyt hierom trent worden geuit, zjjn in onze oogen van hetzelfde genre zjjn als de aanvallen, die tegen woordig tegen het algemeen kiesrecht worden gericht met het oog op de Panama-schandalen. Men verliest hierbjj uit het oog dat zulke misbruiken en schandalen gepleegd worden juist niet onder hen, die men van het kiesrecht wil uitsluiten, doch wel onder die personen, die zelfs bjj een zeer beperkt kiesrecht toch tot kiezen geroepen zouden worden bjj de vertegenwoordigers der hooge standen. Van algemeen kiesrecht zjjn wjj, zelfs bij aanneming der ontwerpen van den minister Tak, in ons land nog verre maar wjj gelooven dat er evenmin reden is om met het oog op eenige ongeregeldheden, die thans plaats hebben onder den druk der tjjden en die tot de uitzonderingen behooren, eene zeer groote uitbreiding van het kiesrecht tegen te houden; als om in Frankrjjk het algemeen kiesrecht af te schaffen, omdat er Panama-schandalen plaats hebben, waaraan het volk, bedoeld in tegenstelling met de hoogere standen, part noch deel heeft. En dan gelooven wij dat men in deze ook veel te veel over het hoofd ziet dat juist een der gevolgen van het algemeen kiesrecht is dat dergeljjke ergerlijke schandalen bekend gemaakt en, zonder aanzien des persoons. onderzocht worden. Voor de rechtbank te Heerenveen zal heden terechtstaan zekere J. N., kastelein uitHauler- wijk, beklaagd van majesteitsschennis. Volgens de eerste lezing van het gebeurde zou de man in eene vergadering, over de ko ningin sprekende, in de Friesche taal gezegd hebben«En dat smarrige fanke heth de is f 3500 tractemint." De daarbjj tegenwoordige rjjks- en gemeenteveldwachters hebben toen hiervan proces-verbaal opgemaakt en op last van den officier der rechtbank te Heerenveen is J. N. in 't holst van den nacht in zjjne woning gearresteerd en naar Heerenveen ge transporteerd. Thans zjjn er in deze belangrijke zaak twee sfcroomingem De een wil de daad van N. veel erger voorstellen, door te beweren dat hjj niet sprak in het Friesch maar wel degelijk de Nederlandsche woorden gebruikten»dat smerige koninginnetje." Aan den anderen kant merkt men op dat het Friesche woord smarrige volstrekt geen beleediging inhoudt. Als n.l. in een gezelschap een meisje wel wat veel praats heeft voegt men haar toe wês stil, smarrig fanke! d. i. zwjjg, je bent immers nog maar een kind. Hoe het zjj wjj vinden de zaak in hare geheele opzet treurig en hopen dat N. hoe eer hoe beter zal worden ontslagen. Voor zjjn praatjesmakerjj is hjj, dunkt ons, al veel te zwaar gestraft door de o. i. ongemotiveerde handeling zjjner arrestatie, die in de verste verte niet geëvenredigd was aan de daad, door hem bedreven. Hoe moet men, waar men tegenover hem aldus optrad, wel handelen met een groot misdadigerals hjj ontdekt wordt Zulk optreden noemen wjj vooral in dezen tjjd een groote onhandigheiden het heeft ons niet verwonderd dat daartegen ernstig is geprotesteerd. Op die wjjze maakt men mar telaren, waardoor de eerbied voor het konings huis volstrekt niet wordt gebaat en waarvan het wel of wee van ons land hoegenaamd niet afhangt. Er zjjn wezenljjk wel ernstiger zaken te behandelenen grooter bewjjzen van activiteit te geven door de ambtenaren der politie en justitie dan het op touw zetten van zulke vervolgingen. Er rust bovendien op hen tegenwoordig eene te zware taak om zich niet te wachten vooi overdrijving en belacheljjk-makerjj. Dat te toestand der werklieden, inzonder heid ook in de noordeljjke provinciën, verbe tering vordert, zal niemand tegenspreken maar de ongeregeldheden, zoo deelt men ons in een particulier schrjjven mede, zjjn het werk van ophitsers. Hoe is het nu mogelijk dat, terwjjl men door militairen het volk in bedwang houdt, men de opstokers ongehinderd hun gang laat gaan en de menschen laat aansporen tot verzet tegen de orde. Als die opruiers het zoo ver gebracht hebben dat de menigte in opstand komt, zorgen zjj wel dat zjj zich bjj tjjds uit de voeten maken. Ik ben een groot voorstander van vrjjheid van gedachtenuiting en van vrjjheid om zich te vereenigen en te vergaderenmaar brengt die vrjjheid mede dat men openljjk mag op ruien tot verzet tegen de overheid en tot moord en brandstichten rechtstreeks en mid- delljjk mag aansporen Is het en deze vraag rjjst in deze provinciën in het belang der maatschappjjdat ook hoofden der scholen openljjk aan die opruiing deelnemen Hier in deze streken zjjn de meeste men zou bjjna geneigd zjjn te zeggen alle onderwjjzers socialisten. Men ziet hen dan ook in de gelederen bjj socialistische optochten en enkelen houdt men zelfs voor anarchisten. Waarljjk, men moet wel innig gehecht zijn aan de openbare neutrale school, om zjjne liefde daarvoor te bljjven behouden. Dejeugd is tegenwoordig bandeloos, tuchteloos en zuigt die beginselen in, die zjj nog niet begrijpen kan en verkeerd opvat. Geen greintje idealisme is er meer en de moraliteit wordt gesmoord. Zeer vele correspondenten hier zjjn onder wjjzers en het gevolg er van is, dat de groote bladen eenzjjdig worden ingelicht. De bladen hier durven niet alles zeggen, want dit zjjn provinciale ondernemingen en zjj zjjn beducht voor de gevolgen. Als de volle waarheid aan het licht komt zal het misschien te laat zjjn. (Arnh. Crt.) Woensdag herdacht de Polytechnische school te Delft haar vjjftigjarig bestaan. Zjj werd destjjds geopend door koning Willem II, in tegenwoordigheid van vele autoriteiten, den directeur, staatsraad Lipkens, en 46 leerlingen en hunne docenten. De ministers van binnenlandsche zaken en van waterstaat, de commissaris der koningin in Zuid-Holland, en tal van hoofdambtenaren van den waterstaat woonden de plechtige her denking van dit feit bjj. Prof. J. M. Telders hield de feestrede, waarin hjj een overzicht gaf van de geschiedenis der school en in de eerste plaats in herinnering bracht de belangstelling van den bescherm heer, den toenmaligen Prins van Oranje (later koning Willem Hl) in de instelling. Bjj kon. besluit zjjn benoemd tot ridder in de orde van den Nederlandschen Leeuw J. M. Telders, hoog leeraar aan de Polytechnische school te Delft tot officier in de orde van Oranje-Nassau dr A. C. Oudemans jr., directeur dier school tot ridder in de orde van Oranje-Nassau P. Tétar van Elven, leeraar bjj en H. L. Ver schoor, administrateur van die schoolen is de medaille der orde van Oranje-Nassau in goud toegekend aan P. G. Gosselaer, ama nuensis bjj meergemelde school. Letteren, en Kunst. Het Paleis van Justitie is van formaat en redactie veranderd. Het is tevens naar Groningen verplaatst en verschjjnt onder de redactie der heeren prof. Land, mr Rutgers van der Loeff, M. Meyer Wiersma en M. Cohen aldaar, terwjjl de heeren Van Lier en Simons te Amsterdam en mr Obric te Gent lid der redactie bljjven. De redactie, zooals zjj voortaan zal zijn amengesteld, is niet voornemens om in hoofd zaak van den nu bewandelden weg aftewjjken, Hans von Bülow is naar een krankzin nigengesticht in de nabjjheid van Berljjn vervoerd. Voor den driejarigen Grillparzerprjjs van 1500 fl., die den 15en Januari moest uitgereikt worden, kwam geen Duitsch drama der laatste drie jaren volgens de jury te Weenen in aan merking. De minister van binnenlandsche zaken brengt in de St. Ct. ter kennis van belang hebbenden, dat op 1 Mei e. k. bjj de rjjkskweek- scholen voor onderwjjzers te 's Hertogenbosch, Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen en Maastricht; kweekelingen kunnen worden ge plaatst. Bjj geljjke bekwaamheid en aanleg genieten diegenen de voorkeur, die in de gemeente wonen waar de kweekschool gevestigd is, of die, elders wonende, zelf in de kosten van huisvesting en verpleging voorzien. Bjj de aangifte moet daarvan door de ouders of voog den der adspiranten melding worden gemaakt. Zjj, die voor plaatsing in aanmerking willen komen, moeten zich vóór 1 Maart e. k. aan melden bjj den directeur der rijkskweekschool, die zjj wenschen te bezoeken. Voor de over te leggen stukken en nadere inlichtinge* verwjjzen wjj onze lezers naar de St. Ct. van heden. Tot tjjdeljjk onderwjjzer aan de Chr. school te Monster is benoemd de heer Dik- kenberg te Zierikzee. Tot hoofd der tweede school aan de Nieuwe Heerengracht, van de vereeniging Lutherte Amsterdam is benoemd de heer C. Hondius, onderwjjzer te Sluis. Door het rjjkstelegraafkantoor te Mid delburg werden gedurende 1892 verzonden 23785, ontvangen 25817, opgenomen en verder geseind 3745, alzoo in het geheel behandeld 53347 telegrammen. Waar dit aantal voor vjjf jaren nog slechts 39000 bedroeg, is op belangrjjken vooruitgang te wjj zen, die zeker ook voor den bloei van handel en njj verheid in de hoofdstad van Zeeland geen ongunstige getuigenis aflegt, Door het telephoonkantoor te Koudekerke werden in 't geheel 546, door dat te Oost- Souburg 261 en door dat te Veere 1435 be richten behandeld. Door het rjjkstelegraafkantoor te Goes werden in 1892 verzonden 8118, ontvangen 7847, opgenomen en verder geseind 11367, dus in het geheel behandeld 27332 berichten. Op de verschillende, onder dat kantoor res- sorteerende telephoonkantoren was de beweging als volgtvoor Borssele 256 verzonden, 262 ontvangen, samen behandeld 518 berichten. Verder waren die cjjfers voor: Driewegen 164, 154, 318Ellewoutsdjjk 520, 397, 917's Gra venpolder 310, 350, 660's Heer Arendskerke 230, 249, 479's Heerenhoek 419, 302, 721 Heinkenszand 349, 363, 712Hoedekenskerke 305, 367, 672; Kloetinge 121,149, 270 Nieuw- dorp 132, 152, 284Ovezand 203, 172, 375 Wolfaartsdjjk 344, 504 en 848. Aan het rjjkstelegraaf kantoor te Tholen werden in het afgeloopen jaar behandeld 11970 telegrammen en wel verzonden 1813, ontvangen 2513, opgenomen en verder geseind (dubbel behandeld) 7644. In 1891 bedroeg het totaal 11419. Bljjkens het zgn. Maandboekje overleden te Middelburg in de maand December 19 per sonen. Hun leeftijd wasbeneden het jaar 6, ran 1 tot 5 jaar 1, van 20 tot 25 jaar l> vajj

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1893 | | pagina 1