N°. 2.
136e Jaargang.
1893.
Dinsdag
3 Januari.
Middelburg 2 Januari.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Advertentiën 20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen, van 17 regels 1.50;
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Telephoon nommer 139.
Een slecht advisenr.
KERKNIEUWS.
Thermometer.
Middelburg 2 Jan. 8 n. vm. 25 gr.
m. 12 u. 30 gr., av. 4 u. 28 gr. F.
Verwacht verand. irind.
Agenten te Ylissingen P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen F. v. d. Peijl, te Zierikzee A. C. de Mooij, te Tholen W. A.
van Nieuwenhuijzen en te TerneuaenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de
advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmar, te Rotterdam, de Gebr. Belinfante, te 's Gravenhage, en A. de La Mar Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te één uur
aan het bureau bezorgd zijn, willen
zij des avonds nog worden opgenomen.
Prof. C. B. Sprayt levert in de N. R. Crt.
bet eerste gedeelte van een opstel over »D e
liberale party en de kiesrecht-
ontverpe n."
In welken geest die beschouwing is laat
zich gemakkeljjk begrjjpen, en het zal wel
onbegonnen werk zjjn om den hooggeleerde
van meening te doen veranderen.
De schryver leeft in de verwachting dat het
bestuur der Liberale Unie nog terugkeere
op zjjn eerste meenmg en in den zomer van
1893 »zeer ingenomen zal zjjn met afgevaar
digden, die wjjs genoeg waren om niet met
den minister Tak »>door dik en dun mee te
gaan."" .Misschien heft het dan wel zjjn
waarschuwenden vinger op tegen degenen,
die al te ingenomen zjjn met het algemeen
stemrecht" zegt prov. Sprujjt.
Wjj willen hopen dat dit niet gebeuren zal
en stellen ons zelfs volstrekt niet voor dat de
wensch van den heer Spruyi zal vervuld worden.
Want daarvoor is trouwens ook geen enkele
reden.
De hooggeleerde verklaart wel dat in liberale
kringen de tegenstanders der aanhangige ont
werpen de vergaderingen der kiesvereenigin-
gen, waarin het preadvies van het bestuur der
Liberale Unie werd behandeld, vermeden, omdat
zjj vreesden door hunne uiteenzetting de aan
wezigen te vervelen, zoodat daardoor die
bjjeenkomsten alleen bezocht werden door
voorstanders van eene zeer aanmerkeljjke
kiesrechtuitbreiding; maar hjj haalt voor
dit beweren geen enkel bewjjs aan.
Dat het dezer dagen in de Rotterdamsche
kiesvereeniging Vooruitgang gebeurde daar
voor bewjjs is, zal de heer Spruyt wel niet
durven volhouden als hjj een oogenblik na
denkt, hoe bjj het Btellen van candidaten voor
een groot, zoo niet het grootste deel de per
sonen-kwestie de hoofdrol speelt; hoe in
Rotterdam eene oude familie-regeering nog
altjjd den scepter zwaait en hoe ten slotte
d» heer Plate nog werd voorgesteld als niet
zulk een heftig tegenstander der ontwerpen
als eerst werd beweerd. Juist dat in Rotter
dam eerst op eene vergadering van die ver-
eeniging de meerderheid gunstig zich uitte
over die ontwerpenen dat eene krachtige,
groote minderheid voor mr J. A. van Gilse
optrad uit sympathie voor de nu voorgestelde
kiesrechtregeling zie dat zjjn o. i. al te
maal bewjjzen hoe sterk zelfs in het conser-
vatief-liberale Rotterdam de stemming is voor
eene aanzienljjke uitbreiding van het kies
recht.
En dat de vergaderingen, waarin het advies
van het bestuur der Liberale Unie werd be-
s proken, slecht bezocht waren is mogeljjk, maar
wjj weten nu eenmaal dat ons volk geen
politiek volk isdat het van vergaderingen
niet houdt en dat juist dan alleen eenigè be
langstelling wordt gewekt, wanneer er ver
kiezingen en vooral personen in het spel zjjn.
Op dit punt kan uitbreiding van het kies
recht ook haar gunstigen invloed doen gevoelen.
Dat de tegenstanders der aanhangige ont
werpen niet opkwamen is hun eigen schuld
en misschien ook wel daaraan te wjj ten dat zjj
geen betere oplossing der kiesrechtkwestie
wisten dan die, welke de minister Tak nu aan
de hand doet.
En waar zjj een beter middel wisten, deden
zjj, dunkt ons, onverantwoordeljjk door in deze
belangrjjke kwestie niet voor hun ideeën op
te komen en daarvoor, zelfs met een neerlaag
in 1t verschiet, den strjjd aan te binden.
Als wjj op een goed voorbeeld van zulk een
strjjder de aandacht van prof. Sprujjt
-mogen vestigen, dan hebben wjj slechts te her
inneren aan hetgeen in de kiesvereeniging
Eendracht maakt macht te Middelburg voor
viel. Daar heeft zulk een tegenstander met
warmte, talent en overtuiging zjjne bezwaren
te ge» de ontwerpen geopperd. En tcjjch gehaarde
de overgroote meerderheid der aanwezigen
zich niet aan zjjne zjj de.
Dat de vergadering der Liberale Unie na
genoeg uitsluitend bestond uit voorstanders
van eene zeer aanmerkeljjke kiesrechtuitbrei
ding een feit waarop de Amsterdamsche
professor in het bjjzonder wjjst was een
natuurljjk gevolg van de besluiten, die in de
vergaderingen der kiesvereenigingen, leden
der Uniewaren genomen. Die Z7me-bjjeen-
komst leverde een getrouw beeld, eene
juiste afspiegeling van den geest, welke de
meerderheid der leden op die vergaderingen be
zielde. En wêer aan de bestrjjders der ont
werpen, zjj die tegen de moeite opzagen om
zich op de bres te stellen voor hunne meening,
de schuld dat dit niet anders was.
Al die eenvoudige dingen, die als 't ware
voor de hand liggen, ziet de heer Sprujjt, bljj-
kens zjjn opstel, over het hoofd. Hjj schetst
de toestanden zooals hjj die het liefst be
schouwt; maar doet daarbjj aan de waarheid
te kort.
Dit bljjkt wel het duideljjkst uit de vol
gende redeneering, door hem ter neer ge
schreven
»De reden, waarom bjj de behandeling der
kiesrecht-ontwerpen in de liberale kiesveree
nigingen klinkende phrases en voetgetrappel
de plaats innamen, die aan rustige discussie
toekomt, ligt vooral in de haastigheid, waar
mede het bestuur der Liberale Unie de vraag
aan de orde gesteld had. Nog geen zes weken
waren de ontwerpen bekend, nog hadden de
dagbladen ze nauweljjks besproken, nog had
de Kamer ze niet in de afdeelingen onderzocht,
en reeds zendt dat bestuur een praeadvies de
wereld m. Dat praeadvies is eene doorloopende
lofrede op de ontwerpen, waarin eene enkele
aanmerking de rol vervult van de schaduw, die
het licht des te beter doet uitkomen. Tegen 26
November 1892 wordt eene algemeene vergade
ring uitgeschreven. De kiesvereenigingen
moeten dus binnen een veertien dagen ver
gaderen, als zjj tjjd zullen hebben de ontwerpen
grondig te bespreken en afgevaardigden te
kiezen.
»Het is waarljjk of het bestuur der Liberale
Unie het er op aangelegd heeft die grondige
bespreking te voorkomen."
Hoe kan vroegen wjj ons af bjj het lezen
van deze redeneering een hooggeleerde zoo
iets neerschrjjvenen vooral iemand, die zich
geroepen acht bjj gewichtige politieke aange
legenheden zjjn stem te doen hooren
Weet dan prof. Spruyt niet of liet zjjn
geheugen hem hierbjj in den steek dat er
reeds veel vroeger door de Liberale Unie
kleur was bekend ten opzichte van het kies-
rechtvraagstuk? Dat er in 1891 een manifest
was verschenen, waarin duideljjk was gezegd
hoe de Unie verlangde dat met kieswetwjjzi-
ging >de wetgever aanstonds zoover zou gaan
als eene eerljjke uitlegging der Grondwet hem
veroorlooft"?
De kwestie was door de Liberale Unie alzoo
reeds lang van alle kanten bekeken, en op
dit punt was door haar reeds positie gekozen.
Waartoe behoefde dan nog toen eenmaal
de minister Tak wat die Unie dacht en
wenschte in een vasten vorm had gegoten
daarover nog lang en breed te worden nage
dacht dit nog eens te worden overwogen
Het verwjjt omtrent haastigheid, door prof.
Spruyt aan het adres van het bestuur der
Unie gericht, is dus zonder grond. Er was
bovendien geen enkele reden waarom dat
bestuur eerst het gevoelen der Tweede kamer
moest afwachten vóór het zjjn advies de we
reld inzond.
Integendeel, zou de Liberale Unie in dat
geval ontrouw zjjn geworden aan hetgeen zjj
altjjd op den voorgrond stelde.
Zjj staat trouwens geheel zelfstandig tegen
over onze Staten-generaal ten opzichte van
dit belangrjjk vraagstnk; terwjjl het voor de
liberale leden van onze vertegenwoordiging
zjjn nut hebben kon eens te hooren wat er op
dit punt onder de liberale kiezers omgaat.
Het betoog van prof Spruyt komt on« niet
bjjzonder gelukkig voor. Hij heeft te veel
willen bewjjzen; fiiMu' door zjjne beweringen
eenvoudig getoond, hoe de vrees voor het
algemeen kiesrecht, wat de nu aanhangige
ontwerpen ons nog volstrekt niet zullen bren
gen, iemand, zelfs een hooggeleerde, kan voeren
op een verkeerden weg, waarop men allicht
onbilljjkheden begaat en het met de historische
feiten niet zoo heel nauw neemt.
Wat hjj verder zal schrjjven is in onze oogen
niet meer van zooveel waarde, nu de grond
slagen, waarop zjjn betoog rust, zoo wankel
zijn dat zjj den toets eener nauwkeurige critiek
niet kunnen doorstaan.
Dit meenden wjj even te mogen aantoonen
vóór men beginnen mocht aan het beweren
van prof. Spruyt groote beteekenis toe te
kennen.
Naar aanleiding van het bekende en veel
besproken telegram van Dalziel, dat een 800
Nederlandsche kolonisten, die een 30,000 p. st.
hadden gestort voor te koopen landerjjen, te
Alamosa waren aangekomen, maar bevonden
hadden, dat de Landmaatschappjj eigendoms-
titels noch middelen bezat, begaf zich een der
verslaggevers van de Utrechtsche Crt naar
den heer P. Dekker, directeur der Nederlandsch-
Avierïkaansche Land- en Emigratie-Maat
schappij, en met dezen had hjj het volgende
onderhoud
»Mogen wjj u vragen, hoe het bericht in
de wereld komt
»Zeer zeker, toen onze kolonisten te Ala
mosa aankwamen, werd er door de Ameri-
kaansche Maatschappjj een hoogere prjjs dan
vooraf overeengekomen was, van ons bedongen
en nu wilde onze agent zonder machtiging
der directie hierin niet beslissen. Dit gaf
eenig oponthoud. Eenige boeren, ongeduldig
geworden, dat niet ohmiddellyk he'. land ge
leverd werd, telegrafeerden naar Utrecht."
>Goed, doch gjj hadt te voren met de Maat
schappjj in Amerika toch eene overeenkomst
getroffen."
»Zeer juist, het verschil bestond in een op
stal, dien wjj niet anders dan bjj taxatie wil
den overnemen."
»Mag ik u vragen, of de boeren nog steeds
op hun land wachten?"
»Neen, in geenen deele, de zaak heeft haar
beslag gekregen, het land is geleverd, en er
bestaat niet de minste aanleiding om den
tocht van de tweede groep kolonisten uit te
stellen."
»Is het waar, dat er reeds 800 emigranten
door bemiddeling van uwe Maatschappjj naar
Amerika vertrokken
»Neen, dit cjjfer is zeer overdreven; slechts
200 bedraagt het juiste getal."
>Zjjn er onder de emigranten ook landbou
wers uit Utrecht en de provincie
»Neen, de meeste kwamen uit Friesland en
den achterhoek van Gelderland, waar het met
den landbouw allertreurigst gesteld is."
»VeroOrloof mjj te vragen, hoeveel geld
door elk der emigranten ten uwen kantore
voor het door hen gekochte land gestort is
»Geen enkele cent, mjjnheer."
>Is uwe instelling dan een philantropische
en geeft uwe Maatschappjj het land cadeau
»Uwe eerBte vraag kan ik gedeeltelik toe
stemmend beantwoorden ja, onze Maatschappij
heeft een philantropisch doel, dat zich echter
niet zoover uitstrekt om land voor niets te
geven. De zaak is dezeOnze Maatschappjj
koopt land in Amerika en stelt emigranten in
de gelegenheid daar te werken, zonder land
te koopenalleen moet elkeen zjjn passage
betalen, terwjjl hjj, in Amerika aankomende,
slechts 1/10 deel van de koopsom behoeft te
voldoen. Bjj kleinere koopen, zelfs van 200
acres ad f 350, heeft men slechts 1/20 deel
of f 17.50 te betalen."
>Maar heeft uwe Maatschappjj dan geen
onkosten, of neemt uwe directie die voor hare
rekening
»Onze Maatschappjj heeft hare eigen akkers
in Amerika, terwjjl de emigranten jaarljjks
aan rente en aflossing 7 pet te betalen hebben
van het voorgeschoten bedrag."
>De zaak is mij nu iets duideljjker, doch nog
altijd begrjjp ik niet, hoe dat verontrustende
couranten-bericht in de wereld gekomen is
»Ontevreden menschen zjjn er altjjd, en wel
licht heeft een der boeren aan den reporter
van een Amerikaansch blad mededeelingen
gedaan, die door het telegram te snel en zoo
onjuist zjjn overgeseind."
Waarom gaat gjj u niet persoonljjk van
den toestand in Amerika overtuigen?"
»Een onzer commissarissen, de heer prof.
Noordtzjj te Kampen, is reeds daarheen ver
trokken per stoomschip Veendam; ik ben
persoonljjk door huiselijke omstandigheden
daarin verhinderd."
Nog eenige vragen en antwoorden van onder
geschikt belang en hiermede was ons onderhoud
afgeloopen.
Bjj kon. besluit
zjjn benoemd tot ridder der orde van den
Nederlandschen Leeuw H. Poppen, kanunnik,
deken en pastoor te Amsterdam, dr. E. Lau-
rillard, lid en secretaris van het hoofdbestuur
van het Nederlandsch genootschap tot zedeljjke
verbetering der gevangenen, en predikant te
Amsterdam en jhr mr J. C. M. van Riemsdjjk,
chef van algemeene zaken bjj de Maatschapp>ij
tot exploitatie van staatsspoorwegen-,
is benoemd tot substituut-griflier bjj de arr.-
rechtbank te Assen mr J. de Jonge, laatstelijk
lid van den raad van justitie te Padang, thans
met verlof, wonende te Meppel;
is benoemd tot vice-president der arrondis-
sements-rechtbank te Rotterdam mr P. A. J.
Bouvin, thans rechter in gemeld college
is de tweede-luitenant P. W. Alstorphius
Grevelink, van het 8ste reg. inf., op non
activiteit gesteld;
zjjn benoemd tot commandant in het 1ste
art.-commandement, de comm. officier van het
lste reg. vest.-art.tot commandant in het
2de art.-commandement, de comm. officier van
het 2de reg. vest.-art.tot commandant in het
3de art.-commandement, de comm. officier van
het 3de reg. vest.-art.tot commandant in het
4de art.-commandement, de comm. officier van
het 4de reg. vest.-art.tot commandant in het
5de art.-commandement, de comm. officier der
onderdeelen van het 2de reg. vest.-art., in
garnizoen te Naarden; tot commandant in het
6de art.-commandement, de comm. officier der
onderdeelen van het 4de reg. vest.-art., in
garnizoen te 's Gravenhage tot commandant
in het 7de art.-commandement, de comm.
officier, belast met het bevel over de pantser-
fortcompagnieën tot commandanten respec-
tieveljjk in het lste, in het 2de, in het 3de
en in het 4de genie-commandement, de com
mandanten in het tegenwoordige lste, 2de,
3de en 4de genie-commandement;
is aan mr W. A. baron van Verschuer,
raad-adviseur bjj het departement van water
staat, handel en njjverheid, op zjjn verzoek,
eervol ontslag verleend als rjjkscommissaris
bjj de Maatschappij tot Exploitatie van Staats
spoorwegen en bjj de Hollandsche IJzeren
Spoorwegmaatschappijen
is de heer P. H. Schoonheid, arts, benoemd
en aangesteld tot officier van gezondheid 2de
kl. bjj het pers. van den geneesk. dienst van
het leger in N.-I.
De St. Ct. bevat de wet van den 30sten
December 1892, tot wjjziging van art. 6, eerste
lid der wet van 8 December 1889 Staatsblad
n°. 175), tot gedeelteljjke herziening van de
wet van 17 Augustus 1878 (Staatsblad n°. 127),
tot regeling van het lager onderwjjs.
Daarbjj is bepaald dat in art. 6 eerste lid
der wet van 8 Dec. 1889 in plaats van 1893
wordt gelezen 1897,
De mail, Zaterdag uit Oost-Indië ont
vangen, is gedateerd 2 December; en het
verslag over Atjeh loopt van 8 tot en met 21
November.
Zoowel in Groot-Atjeh als in de Onderhoo-
righeden viel niets belangrjjks voor.
De beschietingen van onze posten door den
vjjand brachten onzen troepen geen verlie
zen toe.
Ter Oostkust werd zekere Nja Polim, die
in den laatsten tjjd aan roof zich schuldig
maakte, toen hjj tegen zjjne arrestatie zich
verzette, door den mata-mata van den radja
van Edi neergeschoten.
Door lieden van Simpang Olim werd den
7en November een te Edi thuis behoorende
prauw geroofd en naar Simpang Olim ge
voerd tot nog toe heeft men de daders niet
in handen kunnen krjjgen.
In den politieken toestand der Westkust
werd geen verandering waargenomenook te
Melaboeh viel niets bjjzonders voor.
Af en toe was het weder regenachtig en de
laatste dagen zeer warm.
De gezondheidstoestand was over het alge
meen stationnair. Het gemiddelde ziektecjjfer
bedroeg per dag 21, tegen 21 en dat van
de beri-beri 11, tegen 8 gedurende den vorigen
verslagtjjd. Het sterftecijfer was hooger.
In October a. s. zjjn de vjjf jaren verstreken
dat de tegenwoordige gouverneur-generaal
aan het bewind is. Op de begrooting voor
1893 is echter geen post uitgetrokken voor de
uitzending van een gouverneur-generaal uit
Nederland. De Java-Bode *iaakt naar aan
leiding hiervan de opmerking, dat die kosten
ook niet behoeven gemaakt te worden, wan
neer de opvolger van den G. G. reeds in Indië is
Van Amboina werd 21 November aan de
Soer. Ct geschreven
Onze resident, die al geruimen tjjd met den
gouv. stoomer Arend op tournee was en eerst
den 2den Dec. a. s. werd terugverwacht,
kwam eergisteren heel onverwacht terug en
bracht het bericht, dat er op Dobo (Aroe-
eilanden) een opstand was uitgebroken, waarbjj
3 Chineezen en 50 anderen, Macas-aren enz.,
die men nog niet precies weet, zouden zjjn
vermoord. Er zjjn ook drie posthouders uit
die streken met den resident mede gekomen.
Morgen middag vertrekt naar Dobo met den
resident per gouv.-stoomer Arend de 2de
compagnie, kapt. Nauta, de lste luit. Bloken
de 2de luit. Bljjenburg, benevens eenige
artillerie en de officier van gezondheid Wjj-
chers. Zeer waarschjjnljjk zal deze macht den
opstand wel dempen.
Uit Batavia wordt melding gemaakt van
een vreeseljjken brand, welke 1 Dec. is uitge
broken in een der drie petroleumpakhuizen
op Pekoelitan in de benedenstad, toebehoo-
rende aan den Chineeschen handelaar Lim
Liang Boe. In die pakhuizen bevond zich een
hoeveelheid van ongeveer 80,000 kisten petro
leum, waarvan 74077 van genoemden Chinees
en de resteerende van den Chinees Lie Sam
Sam Seng en de Handelsvereening Amsterdam.
Ofschoon spoedig nadat het brandsignaal sloeg
hulp kwam opdagen, bleek het ai dadeljjk,
dat elke poging tot stuiting van het vuur
onmogeljjk was. Het eene pakhuis voor, het
andere na, werd door het vuur aangetast en
over de geheele stad, tot zelfs te Meester
Comelis, kon men de vlammen uit de zware
rookwolken zien slaan. Het geheel was ver
zekerd voor een bedrag van ruim 3ya ton.
Letteren en Klunst.
Door den Haagschen Kunstkring zal
binnenkort een verloting gehouden worden
van schilderjjen, aquarellen, etsen en kunst
voorwerpen. Gaarne voldoen wjj aan het ons
gedaan verzoek om de aandacht op deze ver
loting te vestigen. Gedurende den korten tjjd
van zjjn bestaan, heeft de jongste der te
's Gravenhage bestaande Kunstkringen zooveel
bljjken van kracht en leven gegeven, dat elke
poging om haar streven te bevorderen, flinken
steun verdient.
Yan af 5 Januari a. zjjn de prjjzen der
verloting tentoongesteld in de zalen van den
Haagschen Kunstkring tegen een zeer geringe
entrée. De trekking is bepaald op 7 Februari a.
Er bestaat geen twjjfel, of er zullen tal van
fraaie prjjzen in de loterjj zjjn, wat velen ten
spoorslag moge dienen om hun geluk bjj deze
onderneming van den Haagschen Kunstkring
te beproeven.
Het was Zondag 40 jaren geleden, dat de
heer Martinus Njjhoff zjjne zaak in de hofstad
begon.
Eigen Haard schetst zjjne verdiensten door
de pen van den heer J. L. Bejjers.
In hetzelfde nommer van dat tijdschrift levert
Justus van Maurik een aardig geschreven opstel
over den tooneelspeler Veltman.
De heeren C. Honingh en prof. mr W.
van der der Ylugt hebben hunne betrekking
als lid der redactie van De Gids neergelegd.
In hunne plaats traden, met ingang van 1
Januari, op dr W. G. C. Bjjvanck en prof.
dr A. A. W. Hubrecht.
Het studentenweekblad Vox Studiosumj
dat 18 jaar bestaan heeft, zal niet meer
verschjjnen.
De heer J. van 't Kruijs, sedert nagenoeg
25 jaren organist der Nieuwe kerk alhier,
heeft tegen 1 Mei a. eervol ontslag uit die
betrekking aangevraagd.
Wekelijksche opgaaf betreffende de Ned.
Herv. kerk.
Beroepen naarVegel D. A. Brinkerink te
NeepenVinkeveen Y. Bootsma te Zoeter-
meer c. a.; Charlois c. a. en naar Hasselt Yt
Doornveld te DaarleBrielle D. G. Postma te
Bierum; Uitgeest A. H. Claasen te Egmond
aan den Hoef; Lutjebroek K. A. Ludwig te
Zuid-Scharwoudeen naar Wolsum c. a. G.
van Kempen te Westbroek c. a.
Bedankt voorKattendjjke R. A. Lauts;
cand.; en zoor Stavenisse W. E. Noordenk te
Zegveld.
Waalsche gemeente. Beroepen naar Maas
tricht J. J. Knap, cand.
