W oensdag 21 December. N°. 301. 135° Jaargang. 1892, Middelburg 20 December*1 Dm# courant verschijnt d a g e I k met uitzondering van Zon- en Feestdag#n| PrQ» per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2. Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel, zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentien20 cent per regel: Bij abonnement lager] Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle dankbetuigingen; van 17 regels 1.50; iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte] Telephoonnommer 189. LETTEREN EN KUNST. UIT STAD EN PROVINCIE. Het tooneel. MIDDELBURG» COURANT. Vhennoineter, Middelburg 20 Deo. S u Tm 43 gr. m. 12 u, 48 gr., av 4 u. 43 gr. F. Verwacht ve-wnd wind. Agenten te VlisaingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goe»: A. A, WBollakd, te KruisingenF. v. d. Peul, te ZierikzeeA. C. de Moou, te TholenW. A. j AdvertenHë» vak Nottwehhuhzex en te TerneuzenM. de Jokgi. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenali da moeten des namiddags te éém nor advertentie-bureau's yan Nijgh Vak Ditkae, te Botterdam, dl Gebe. Beidt? aïti, te Gravenhage, en A. de la Mae Azk., te Amsterdam. aan het bureau bezorgd zjjn, willr n Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publieité étrangère G. L. Daübb Cn., Johk F. Jokbi, opvolg». j zjj des avonds nog worden opgenome n Bg kon. besluit is benoemd tot bewaarder Van de hypotheken, het kadaster endcsoheeps- bewjjzen te Botterdam W. A. de Laat de Kanter, thans in geljjke betrekking te Maas tricht. Bg besahikking van den minister van bin- nenlandsche zaken is benoemd tot adsistent aan het rjjkzlnndbouwproefztation te Groningen J. A. van Beuningen van Helsdingen Dsn., thans tjjdeljjk adsistent. Volgens ambtsbericht zjjn in de afgeloc- pen week, als aan Aziatische cholera overleden, aangegeven te Alien en te Hazerswonde elk 1 persoon. De opgave van de in de week van 410 dezer aan Aziatischs cholera overledenen (Staatscourant 13 dezer) moet nog, bljjkens ingekomen ambtsbericht, aangevuld worden met één overledene te Nieuwerkerk s/d IJsel (Zuid-Holland). Tegen nanstaandan Donderdag morgen zjjn in de Tweede kamer enkele kleins wetjes en da interpellatie-Tydens aan de orde gestald. Blgkens bericht van hst Dnitsch gezantschap is den regeerings-presidenten der aan Neder land girensenden Prnisische Bezirke door de Pruisische regeering aangesohreven den invoer nit Nederland te verbieden van runderen, sohapen en geiten, zullende da invoer van varkens in het vervolg sleohts geoorloofd zgn onder da volgende voorwaarden: lo De varkens znllen aan de Prnisisohe grens slechts worden toegelaten, wanneer zjj voorzien zgn van Nederlandsohe certificaten van herkomzt an van gezondheid en nadat een door de Pruisische veeartsen van de plaatB, waar dieren de grens oversohrjjden, ingesteld onderzoek zal hebben aangetoond, dat de dieren niat lijden aan besmetteljjke ziekte. Ingeval onder een beuending varkens ook maar een ankel dier aan zoodanige ziekte (vooral mond en klauwzeer) ljjdende wordt bevonden, zal de geheele bezending worden geweigerd. 2o, De toegelaten varkens zullen moeten worden vervoerd langs den spoorweg in diohte waggons zonder overlading en, zooveel moge lijk, zonder uitstel naar een openbare, onder toezicht der veeartsengkundige politie staands slachtplaats worden gabraebt. Wanneer een be sending varkens zal zgn toegelaten, znllen d6 invoerders de slachtplaats moeten aanwijzen waarheen de dieren bestemd zgn. 3o. De invoer zal slechts geoorloofd zgn langs de daarvoor aangewezen kantoren en op vastgestelde dagen. Langs de zeezjjde zal niet alleen de invoer van herkauwende dieren, maar ook die van varkens nit Nederland door de betrokken regeerings-presidenten in Prnisen evenzeer worden verboden. De mail nit Ooat-Indië, Zaterdag antvangen, is gedateerd 18 November. Het kort verslag der voornaamste gebeurte nissen in het gouvernement Atjeh en Onder- hocrigheden, loopende van 25 October jl. tot en met 7 Deo., brengt weinig of geen nieuws. Onze versterkingen, zoowel in Groot Atjeb als in de onderhoorigheden, werden slechts enkele malen beschoten. Het weder was over het algemeen regen achtig en koel, in de laatste dagen echter droog en warm. De gezondheidstoestand was over het alge meen ongunstiger. Het gemiddelde ziektecjjfer bedroeg per dag 21 tegen 19 en dat van de beri-beri 8 tegen 9 gednrende den vorigen verslagtgd. Hetster- tecgfer was lager. In tegenstelling met een vorig bericht wordt uit Solok aan de Sum. Ct gescbreven, dat over de Oembiliëu-kolen maar éen roep gaat en dat nergens betere kolen worden voortgebracht. De Deensche dichter en schrjjver Christian Bichardt is te Kopenhagen overleden. In de Nouvelle Revue is het eerste van een reeks artikelen van Pierre Loti opgeno men over Carmen Sylva, onder den titel One exiUe. Pierre Loti was op het paleis te Boekarest zoowel als te Sinaïa een der gaarne geziene gasten van de koningin van Boemenië en be- zooht haar gedurende haar verbljjf te Venetië nadat zjj Boemenië wegens de intriges betrek kelijk den liefdesroman van Helena Vacaresco had verlaten. Bg Provinciaal blad no. 134 van 1892 zgn de burgemeesters wederom uitgenoodigd een verslag van den landbonw op te maken en in te zenden aan den commissaris der koningin. Het in tweevoud ter hand gestelde formnlier Netn, neen en nogmaals neen, zoo gsat het nietl Als wg een avond in den schouwburg moe ten doorbrengen, om dergelijke ruwe, onheb belijke, »misaelgkfe" onze lezers vergeven ons dit woord, maar wg hebben dit Maandag avond zoo onophoudelijk gehoord dat het ons nog in de ooren zit en he t onwillekeurig onze pen ontvlood woorden en tooneelen te booren en te zien, dan blgven wg liever thuis, om ons aan den gezelligs» haard te verlusti gen in het lezen van een roman. En bjj de eerste de be>ste gelegenheid, die wg daarvoor hebben, nemen wg Couperus Noodlot in de hand. Want, wg erkennen het eerljjk, wg hebban dien roman niet gele zen. Dt stroom van geschriften van aotu- eolen aard, over vraagstukken van den dag zgn zoovele, dat roman-lectnur er nog wel •ens bp inschiet. En toen het drama werd aangekondigd, hebben wjj met opzet den ro man niet meer willen lezen; gedachtig aan Saroey, die liefst onbekend is met romans waaraan een tooneelstuk is ontleend; wjj Wilden liever eens zien hoe het drama op ziohzelf voldeed. Na, voldaan koerden wg alles behalve hnis- waarts en zeer goed mogeljjk dat dit voor een deel toe te zohrjjven is juist aan het niet- lezen van Couperus' pennevruoht. Maar waarom daarvan dan een drama gemaakt, wanneer er Voor hen, die den roman niet kennen, nog zooveel te vragen, zooveel raadselachtigs over blijft Hot groote publiek verkeert in hetzelfde goval als wjjdat wil bovendien duideljjk ge preciseerde toestanden, die het voelen en tasten kan. En als het die niet aanschouwt, als het in raadselen wandelt, onnatuurlijkheden te zien of to hooren krjjgt, dan is het niet te verwon' deren dat het niet meêgevoelt. Er ontstaat dan geen meeleven" tussohen •pelen en toesohouwerien al verdedigen wjj »n dg rente verte niet; vooral niet van hem is thans zoodanig ingericht dat de opgaven met een oogopslag kunnen worden nagegaan, ter- wjjl de beantwoording der vele vragen vee) vlnggsr van de hand zal gaan dan de vorige jarfn. Toen werd voor alle gewassen en vee soorten op de betrokken bladzjjden sleohts verwezen naar de rangletters der verschillende vragen, terwjjl tbans elke vraag is omschre ven met de antwoorden daarachter naar de onderscheiden toestanden of omstandigheden, waardoor alleen valt door te halen wat niet van toepassing is. Den minister van waterstaat enz. komt, volgens hem, die ons dit sehrjjft en goed op de hoogte is, een woord van lot toe voor de practische wjjze, waarop het verslag voor iedere gemeente nu is ingericht en voor de vereen voudiging der werkzaamheden, aan de invnl- ling verbonden. Wjj ontvingen weder eeae door den ge meente-ontvanger, den heer M. Fokker, be werkte statistiek der gemeente Middelburg, thans loopende over het jaar 1891. In een zeer kort bestek, de statistiek omvat niet meer dan vier folio psginas, wordt den lezer ervan een duideljjk overzicht gegeven van de uitkomsten van den bnrgeiljjken stand, de kies verrichtingen, de nationale militie en schut, terg, de geldmiddelen, de schulden, de belas tingen en tal van andere tot de gemeente administratie behoorende zaken. Dat overzicht geeft voor ieder dier st.ken sleohts enkele cjjters, doch om tot die cjjferss te geraken is heel wat accuratesse en zjjn heel wat beojjfe- ringen noodig geweest. Behalve de inrichtingen van gemeentewege bevat deze statistiek ook gegevens omtrent de spaarbank, de rijkspostspaarbank, de hulpbank, de cc Operatieve voorschotvereeniging, ae gas fabriek etc. Vooral aan hen, die met een enkelen oogop slag iets van bet een of ander hierboven ge noemd wenschen te weten, kan ait extract nit vele boeken en registers veel gemak geven. Het vervoer van brievenmalen met de booten de maatsohappjj Zeeland is in den iaatsten tjjd bg zonder groot. Dit bleek ook nit een dezer dagen door ons nit een ander blad overgenomen berioht. Thans meldt men ons dat gisteren (Maandag) middag het stoomschip Nedertand te Vlissingen aankwam met 315 zakken (het grootst aantal dat ooit vervoerd werd), wegende 7376 K. G. die door ontwikkeling en beschaving daarvoor te hoog moesten staan, wanneer men door on gepast gelach den indrnk bjj spelers enmede- toeschcuwers verstoort verklaarbaar bljjft 't in elk geval, wanneer sommigen gebeel buiten Cen toon vallen, waarin een stuk is geschreven. Men vergete niet dat het pnbliek uit zooveel versohillende bestanddeelen bestaat, dat men het niet als éen geheel kan beschouwenen evengoed als de tooneelspelerg vragen om be grepen te worden, evengoed hebben velen van dat pnbliek het recht om voldoening te vorderen aan hetgeen zjj «natuur en waarheid" noemen. Wij meenden dit even te moeten opmerken, omdat er Maandag in onzen schouw Ourg iets bjjzonders plaats had. De harmonie tnsschen toeschouwers en spelers was verbroken; en dat gebeurt hier met ons publiek, waarover juist menig acteur met zooveel waardeering zich uitlaat, anderi nooit. Het gevolg was dat na het laatste bedrjjf van Noodlot het scherm niet eenmaal opging. Wjj houden ons overtuigd dat van een viermaal rjjaen van het doek, zooals dit elderB plaats vond, hier wel geen kwestie zou geweest zgnmaar een of tweemaal had men tooh gaarne den acteurs erkenteljjkheid betuigd voor hun voortreffeljjk spel. Edoch, men was achter op het tooneel ontstemd over de houding van degenen nit het pnbliek, die door gelaoh het spel verstoorden; en het doek bleet neer. Wjj voor ons hebben niet gelachen, maar bjj ons selven ernstige bedenkingen gemaakt, bedenkingen die voor een deel misschien wor den opgelost als wjj in den roman meergelei- deljjk de karakters zich als 't ware zullen zien ontwikkelen, geltidelijker dan van zelf in een tooneelstuk kan geschieden. Het wantrouwen, de jaloezie van Eve, de fierheid van Frank, zjj moesten meer uitge werkt ons worden voorgesteld om ons de heftige scènes te verklaren, die in het tweede en het derde bedrjjf plaats hadden. Hoe het weinige, dat wjj hoorden en zagen vaa 4e verhouding tussohen frank en Bella dat «mensoh," zooals Eve haar noemde, aan leiding kon geven tot zulk een dolle seêne als aan het slot van het tweede bedrjjf plaats had, is ons nog een raadsel: Largzaam werkend als vergif kan jaloezie ten slotte uitbarsten met overweldigende kraoht; maar dan, dnnkt ons, moet er heel wat meer gebeuren dan ons nu vertoond werd. Hoe losjes, hoe weinig diep geworteld moet de liefde zgn, wanneer reeds bg het verdenken op znlke nietige gronden als Eve deed, bjj znlk een geringe aanleiding voor twijfel, voor wantrou wen de drift zoo overdreven zich uit, de jaloezie zoozeer de bovenhand verkrjjgt! Zulk een liefde wordt dan een parodie op hetgeen zg wezen moet: die niet liohtvaarcig handelt, niet verbitterd wordt, geen kwaad denkt, alle dingen bedekt, gelooft, hoopt en verdraagt. En danwat is dat voor 'n dwaze, overdreven vriendsohap, die aan Bertie handen vol geld in de schoot werptzelfs nadat deze een poging om hem eerljjken arbeid te doen ver richten, van de hand wjjst! Op al die vragen zal de roman ons wellicht antwoord kunnen geven, ons licht kunnen verschaffen. Maar zooals het stnk ons menschen ver toonde, is er onzes inziens slechts ésn goed geteekende, goed volgehouden figuuren dat is die van Bertie. De «ellendeling", met zgn egoïstisch, lui, slecht, zwak karakter, die over zich zeiven geen maoht meer heeft, is een goed volgehouden type. Doch dat juist zgn helsch werk geluktdat hjj jammer en ellende teweegbrengt, waarvan geen herstel mogeljjk is, zooals aan het slot van het stnk wordt voorgesteld dat dit alles wordt geschreven op rekening van het noodlot dat is onze groote grief. Wjj willen nog niet eens te veel het licht laten vallen op het onnatuurlijke, dat zulke heftige soènes plaats hebben in een open tnin, vlak aan den straatweg naar Scheve- ningen, Ons dunkt» als soo iet* daar roorviel. Uit Goes sohrjjft men ons: Maandag avond trad in de Prins van Oranje alhier als spreker op de heer mr P. J. Troelstra voor ruim een honderdtal personen, waaronder slechts etteljjke arbeiders. Spreker begon met in het lioht te stellen den ontzettenden invloed van het stoomwezen op de njjverheid. In 't vereenigd konirkrjjk (Groot-Brittanje en Ierlard) werd in 1792 de arbeid van 10 millioen arbeiders, in 1892 die van 1000 millioen werklieden door maohines verricht. jne spinmachine verricht het werk van 200 ptrsonen. In 1888 telde men in Groot-Brittanje 600.000 zaaimachines, die aan 7.200.000 menschen het werk nit de handen nam. Van 1855 tot 1888 is de waarde oer stoom werktuigen daar gestegen van 2 tot 13 millioen Het nationaal inkomen in Engeland is ver tienvoudigd in denzeliden tjjd, waarin de be volking verdrievoudigde. Alle waren zgn goed- kooper geworden en toch zgn diezelfde machines oorzaak van de algemeene werkloosheid. De concurrentie tusscben arbeid en het machinewezen is onmogeljjk geworden. Ook de middelstand ondervond de noodlottige gevolgengetuige het toenemend aantal fail lissementen. In Amsterdam werden 7 brood fabrieken opgericht, waardoor 400 bakkergen moesten gesloten worden. In Engeland werden van 1879—1881 13.700 faillissementen per jaai uitgesproken. De machines hebben aan den «enen kant sohatton opgestapeld, terwjjl zjj aan den anderen kant diepe armoede hebbèn teweeg gebracht. Want al zgn de waren goedkoop, de arbeider mist zelfs het weinige om ze zich aan te schaffen. Van 1861—71 is de bevolking in Engeland met 13% toegenomen, terwjjl tegeljjkertga duizenden arbeiders overbodig zgn geworden. Werkloosheid is hoofdzaak bg het sociale vraagstuk. Wel bestrjjdt men die door werk verschaffing, doch dat is slechts lapwerk. Minimum-loon en normale arbeidsdag zgn eveneens slechts kunstmiddeltjes: zjj tasten ae kwaal niet in het hart aan. Het kapitalisti sche stelsel moet aangetast, privaat bezit al gemeen worden. Evenwel is het vernielen van fabrieken, enz. hoogst af te keuren het is een vergr jjp tegen de beschaving en de wetenschap, die zich zelf straft. Niet vernietigen maar verbeteren, dooh ten algimeene nutte. Hoe moet men nu aat communaal bezit verstaan Wel eenvoudig zooals b.v. het postkantoor ons aller eigendom is. Van de groote wegen maakt ieder geornikzjj zgn de gansche buurt liep uit. Ms ar die scène b aoen pjjnons gevoel kwam er tegsn op. En of het nu de roeping is van het tooneel dat te doen, batwjjlelen wjj. Van «draken" wil men niet meer weten, en in menig opzicht terecht, al zgn er met dit apodictisch oordeel ook vele goede in ae ban gedaan» Na zouden wjj echter fijne, beschaafde falsarissen krjjgen met moord en doodslag, alleen met moderne woorden in den mond. Ka omdat men nu van sintens" spreekt, en van gewaarwordingen, die «ons komen over vallen, ons een oogenblik vrijlaten, maar tooh nooit ens loslaten," zonden wjj dit alles mooi moeten vinden Wanneer vroeger grove woorden geuit werden op het tooneel riep men wraakals nu een minnaar als frank tot driemaal toe tegenover zjjn beminde het onhebbeljjk woora «Verdomd" gebiuikt, moet men dit als hooge kunst aanvaarden 1 Wjj zouden het mooi moeten vinden dat aan het slot van het stuk Bertie woorden naar het hootd van Frank slingert, die men in het dageljjksohe leven in gaen tatsoenljjk gezelschap, in het bjjzjjn van vrouwen, zou bezigen. Wjj passen daarvoor 1 Als twee tegen elkaar aangingen als Bertie en Frank in het laatste bedrjjf deden; als men de een tot den ander hoorde zeggen dat hg zgn eigen schedel wilde verbrjjzelen om zgn hersenen in het gelaat van zgn vriend te kunnen werpen wat zou men dan met zjjne vrouwen en dochters doen Haar zoover mogeljjk verwjjderen van de plaats waar zulke taal werd gesproken. Eu op tooneel brengt men ons na zulke woor den als nieuwe kunstuiting 1 Wat voor invloed ten goedewat voor genot kan dit opleveren? Waar is in Noodlot het geestige, het fijne, het beschaafde; dat ons in tal van Fransohe stukken, o. a. in dis van Molière en van I Sardou, in zgn goeden tjjd, zoo zeer bekoort l I Zoekt men in Noodlot niet te vergeefs naar ieders eigendom, en tooh zal niemand beweren reoht te hebben op een deel van het postkan toor of op een stukje weg. Als werktuigen en grond algemeen eigendom zgn geworden, zal ieder zich beg veren die te verbeteren, want dat is het belang van allen: het nitzuig-sysleem van de arbeiders door de kapitalisten zal ophonden. De exploitatie van menschen door menschen zal tot het verleden behooren. Die verbetering zal niet alleen in bet belang zgn der werkloozen maar in dat der geheele maatsehappjj. Een groot gedeelte der bevolking dringt aan op werk, loon en kiesrecht. Bjj staats exploitatie wordt aan al die eisehen voldaan. Zal in dat geval de werkman niet gasn luieren en de kroeg bezoeken Neenbjj zal zioh zeli loeren begrjjpen, bjj zal zich mensck gevoelen. Maar natnurljjk zal ook de socia listische maatschappij niet volmaakt zjjn: mensohen blgven menschen. Wie moeten dien toestand in het leven roepen De arbeiders, de hongerlijders hebben de historische taak dien voor te bereidenzjj moeten de huidige maatsohappjj verlossen van de bestaande misstanden. Eu niet uitsluitend de Nederlandüohe arbeiders. De socialistische maatschappij kent geen grenzen. Aldus luidde in hoofdzaak de rede van den heer Troelstra. Van de door hem geboden gelegenheid tot debat werd gebruik gemaakt door da heeren Bolnyfc, Bakker en V. d. Leeuw. Eerstgenoemde wees erop, dat het in gebruik nemen van maohines oorsaak is geweest van de exploitatie van mjjnen, dus van toeneming van het aantal werklieden. Volkomen jnist, zeide de heer Troelstra, maar de toeneming van den arbeid uoor mjjnexploitatie weegt niet op tegen de werkloosheid,^ ontstaan uoor de stoomwerktuigen. De heer Bakker, die getraoht had de laoheri op zjjne hand te krjjgen, werd ongemakkelijk door den spreker op zjjue plaats gezet- De heer Van de Lieuw vroeg, waar bjj staats-exploitatie van werktuigen het geld van daan moet komen om grondstoffen aan te koopen. Och, zei de heer Troelstra, laat ons dan maar beginnen met ue miluoenen, die thani besteed worden vcor het soldaatje spelen. De heer Trueistra maakt een aangenomen in drek, ongetwijfeld is hjj met hart en ziel de doof uem verkondigde beginselen toegedaan; en wie hem bestrgden wil, diene dat op seriense gronden te doen. de heerljjke poëzie, de zuivere atmosfeer van reinheid en toewgding, waarvan Droeve Mini Lotos en Bet Goulotschje ons deden genieten Het is ons een raadsel, dat men Noodlot daarmee op éen ljjn plaatst en dat men kan beweren hoe da «vertooning van dit drama op het oogenblik de kroon zet op het hoog td waardeeren streven der directie Da Vos en Van Korlaar om aan de dramatitohe kunst in Nederland een nieuw ideaal voor oogen te stellen en haar op nienwe wegen voor te gaan.'* Dat streven waatdeeren wjj; maar wjj hopen dat de direotie spoedig Weer een gelukkig» greep doen zal, dun zjj deed toen zg de hand legde op Noodlot. Dit alles neemt niet Weg dat Wg den hoog- sten lof hebben voor het spel der heeren De Vos en Rooyaards en mevrouw Van Biene. Jan C. de Vos geeft ons telkens iets nieuws; iets anders, iets schoons te aansohouwen. Rooyaards, met zgn bewegelgk temperament; speelde bewonderenswaardig kalm en natunrljjk; Zgn bertie was een van de créaties, waarop een J. Haspels jaloarscu zou zgn, zoo goed afgewerkt, tot in de kleinste puntjes was zgzoo flink volgehouden werd dit karakter. En mevrouw Van Biene had zeer goede oogenblikkenen speelde eenvoudig, zondei over dig ving. De erfgename van Morand is een aardig stukje, dat eohter alleen tot zgn reoht kan komen, wanneer net gespeeld wordt met de levendigheid, de geestigheid, die het bjj zonder eigendom der Franschen zjjn. Dat daaraan Maandag avond, vooral van de zjj de van een der spelers, nog heel wat ont* brak, wat van zelf invloed op de anderen uitoefende, zal menigeen eren goed hebben opgemerkt als wjj, ■.ivigani,

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1892 | | pagina 1