N°. 291.
135° Jaargang.
1892,
Vrijdag
9 December?
Hrtlamtsteiiit bet beptimsiebat.
Middslbarg 8 December.
Dew courant verschijnt dagelfj k«;
met uitzondering van Zon- en Feestdag»nj
Prfls per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentien s 20 cent per regel.1 Bij abonnement lager]
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50;
iedere regel meer f 0,20. Grooto letters worden berekend naar plaatsruimte]
Telephoonnommer 189.
ONDERWIJS.
KERKNIEUWS.
«ELBIIGSCHE COURANT.
Thermometer, Agentes te Vlissingen: P. G. db Vbt Mbbtdabh k Zoon, te Goez. A. A V*Lollajtl, te KruisingenF. v. d. Piijl, tt ZierikzeeA. C. db Mooij, te Tholen: W. A. I AdTertenHB»
Middelburg 8 Dec. 8 a vm ?6 gr. tab Nibuwbhhtjiïzi* en te TerneusenM. dl Jobsb. Verder semen nlle postkantoren ei boekhandelaren abonnementen en adyertentiSn nu, evenals da moeten dee namiddags te éém nnr
n.12 n. 40 gr., av 4 u. 39 gr. F. zdvertentie-bureau's tab Nijoh_& Vab Ditmab, te Botterdam, db Gbbb. Bbiïbjabtb, te 'sGravenhage, cn A. db la Ma* Azb., te Amsterdam. au het bureau besorgd xjjn, willen
orden
Verwacht verand. wind.
Hoofdagenten toot het Buitenlud: te Parijs en Londen d* Compnjrvi» rémértJ- •-,« Pubüsitó étrugère G. L-Daubb k Cn., Jobb F. J ons, opvolger.
xjj des avonds nog worden opgenomen
De algemeen? beaohouwingan over as be
grooting voor 1893 xjjn in de Tweede kamer
spoedig afgelcopen, spoaaiger selfs dan menig
een verwacht zal hebben.
Nieuwe gezichtspunten werden bjj de be
raadslagingen niet geopend; al wat in het
voorloopig verslag der afdeelingen reeds was
gezegdal wat in de organen der versohillende
partjjen dag aan dag reeds is geschreven werd
nu nog eens herhaald.
De reobterzgde der liberalen opperde hare
betwaren tegen de voorgestelde kiesrecht-
wijziging, die haar te ver ging; en on Ier de
anti-revolntionnairen openbaarde zioh op dit
pnnt het aanmerkelijk verschil, dat aitjjd be
staan heeft tusachen de aristoeratie, vertegen
woordigd door den heer Beelaerts van Blokland,
en de democratie, waarvan dr Kuyper de woord
voerder is.
Hierop wees gisteren aadrukkelgk de heer
Goeman Borgesius, die de juiste opmerking
maakte dat de heer Beelaerts door sjjn philippics
tegen de ministers het meest getroffen hau
degenen zijner anti-revolntionnaire geestver
wanten, die de regeering om baar kloek kies-
reohtvoorstel toejuiohten.
En bjj de katholieken viel eenzelfde ver-
sohynsel waar te nemen. Bjj dr Sohatpman
sympathie voor de kieswetten, by den neer
Vermeulen ernstige bezorgheid over den stap,
dien wjj in deze op het punt staaa te doen.
En dan hoorden wjj in de kamer het bekende
ïefrein aanheflen over voorziening in den ff-
nanoieelen nood der gemeenten door wjjxiging
van het gemeentelijk belastingstelsel; en over
het beleid van den minister van oorlog, die
het vooral hard te verdoren aal hebben.
Als ieder jaar klonk bjj die beraadslagingen
aan de eene sjjde lof over de werkzaamheid
der regeering maar rezen au den anderen
kUt klachten dat zjj nog niet genoeg deed,
vooral niet in het bslang der oplossing van
sooiale vraagstukken.
By al die beweringen behoeven wjj niet lang
■til te staan. Zjj sjjn overbekend. Van meer
gewicht is, dunkt ons, oe houding der regee
ring en de verdediging van haar standpunt.
Om niet oit laatste te beginnen weten wjj
niet beter te doen dan het woord te laten aan
den minister vu buitenlandsohe zaken, den
heer Van Tienhoven, aan wiens rede, in de
looeven versohenen Handelingen voorkomende,
wjj het volgende ontlemen:
»Wat nu het programma der regeering en
de uitvoering daarvan betreft, de heer öohacp-
mu en na hem de heer Vermeulen hebben
gewesen op den toestand, waarin deze regee
ring luds zaken gevonden heeft. Zjj zeiden
dat haar standpunt zeer vergemakkelijkt
tras door de werksaamheid van het vorig
kabinet. Deze regeering dingt zeker niets at
bp die werkzaamheid; ik zal het steeds als
ion karer grootste verdiensten rekenen, dat
kjj, gelyk de geachte afgevaardigde uit Almelo
het uitdrukte, door de gegeven oplossing aan
do onderwijskwestie een struikelblok heeft
Weten weg te nemen, dat fang verlam
mend op de ontwikkeling van ons staatsleven
Werkte, een struikelblok, dat tal van maat-
kegelen op wetgevend gebied en staatsbestuur
in den weg stond, en tal vu hervormingen
tegenhield.
•Toen deze regeering aan het bewind trad,
had de tweede verkiezing plaats gehad onder
de nieuwe Grondwet, welke grondwetsherziening
den weg geopend bad tot tal van hervormingen,
o.a. door bot wegnemen of wysigen vu
belemmerende bepalingen voor onze wetgeving
»De vraag, die de regeering zich moest
atollen, was wel dezeWelke dier hervormingen
bjj het ter hud nemen daarvan den voorrang
Verdienden, en welke zjj ali zoodanig au de
Staten-generaal in de eerste plaats zou behooren
voor te stellen.
>Emitig heeft de regeering bjj hare eamen-
stelling dat pnnt overwogen. Niet alles wat
men «oti, kan men doen. Zeer zeker zou het
my persoonljjk en dit in antwoord aan den
„eachten afgevaardigde uit Amsterdam, den
beer De B3aufort en si den leden vzn het
kabinct aangenaam zjjn geweest, wanneer men
nog veel meer op het programma had kunnen
schrjjven en das ronder ook het belangrijk
onderwerp, door hem genoemd, dat noodsakeljjk
eene gewyzigde regeling behoeft.
>Wjj moesten eoh'.er rekening houden m9t
wat kon geschieden en ook met hetgeen in de
eerste plaats moest geschieden in verband met
de verkiezmg, die de regeering in andere
handen had doen overgaan. Zó) heeft deze
regeering haar programma opgjmaakt en aan
de Staten-geneiaal medegedeeld. Dat op ge
noemd programma en de wyze waarop het
werd medegedeeld, het woord fanfare van
toepassing zoude zjjn ik geluof dat dit
woord aan den gesebten spreker uit Almelo
Schaepmm) ontsnapt is kan wel bezwaarljjk
worden beweerd.
»Mjj dunkt, dat men moeilyk op meer een
voudige en meer oprechte wyze een werkplan
kan anduiden, du de regeering dit ten vorige
jsre gedaan heeft.
•in de eerste plaats beschouwde de regee
ring de regeling van het kiesreebt als haar con-
stitutioneelen plicht, waaraan zjj zich wensoht
te houden en dien zy zeer zeker niet verzuimd
heeft door een wetsontwerp op het kiesrecht
in te dienen, waaraan thans de geachte spre
ker uit Steenwjjk den naam wil geven van
een ontwerp tot invoering van het algemeen
kiesrecht. Ik geloof dut, zoo die naam juist
was, de regeering zeer zeker buiten de consti
tutie zoude gegaan zjjn en dit meen ik op de
sterkzte wjjse te moeten tegenspreken. Zoolang
ae cons.itutie dit verbiedt, zal er geene Ne-
derlandiche regeering gevonden worden, dia de
invoering ven een algemeen kiesrecht aan de
Staten-generaal zal voorstallen. Ik zal hier
over thans niet verder uitweiden, maar er
alleen bjj voegen, dat die geachte spreker zich
wetkelyk niet zoo bezorgd behoeft te maken en
hiur ons het voorbeeld nut voor oogen behoeft
te houden uit vroegere eeuweu van een der
gtooie mannen, op wien onze historie roem mag
dragen, op den vorst ait het stamhuis,
waaraan iiedeiland zooveel versohuldigd is, en
bjj wiens dood de dichter zoo kernachtig moobt
g .tuigen, dat hjj 40 jaren lang, met vaste hand
•onbegrepen en onbekroptn de vrjje sohepen
van de Zevenlandsohe buert", door de dikwyla
zoo bewogen baren had weten te besturen^
Wanneer die vorst dat hetft gedaan en heeit
kunnen doen, dan is het stker ook, omdat hjj.
gelyk al de afstammelingen van Zjjn Huis,
steeds begrepen heelt, dat zjj het Nederland-
sohe volk Ook in lagere krirgen konden ver
trouwen, dat volk, welks rechten en belangen
menig hunner dixwyls over de regentenstoelen
heen op den voorgrond heeft doen treden.
•Ook thans mag het plioht geacht worden
en het werd bjj de laatste verkiezingen
schier door alle partgen eikend dat geen
onoverkomelijke scheidsmuur het Nedorlandsohe
volk moest verdee.en, en zeker, wanneer thans
niet de regeling van het kiesieoht ware ter
hand genomen, zou men wellicht spoedig
kunn«.n spreken van zoodanig oen scheidsmuur,
die, telkens hooger en hooger onder het Neder
landsehe volk opgetrokken, meer en grootor
nadeel zou opleveren, dan tot nog toe elk
struikelblok, welk ook, heeft kunnen doen.
•Ik zal verder niet over de verdiensten
van het thans aanhangige ontwerp spreken.
De regeering heeit haar voorstel ingediend.
Het zal thus van het overleg van de btateiv
Generaal met de regeering afhangen, of aan
Nederland een kiesrechtregeling zal kunnen
gegeven worden, waarmede men de toekomst
met vertrouwen kan te gemoet gian.
•De vraag kon nu gesteld worden, of, wan
neer men de tegeling van het kiesrecht op den
voorgrond sielv, men dan verder op het gebied
van wetgeving en bestuur ook andere maatrege
lea zon voontelien of behandelen, m. a. w., of men
in den tjjd, dit noodzakelijk voor de totstandko
ming eener zoodanige regeling moest verloopen,
voort zou werken of niets doen. Wanneer men
tot dit laatste besloten bad, zon men zeer
stellig niet gehandeld hebben in bet belang
van het land en ook niet overeenkomstig den
wensoh van de notie. Wjj le-en snel in onzen tjjd
en wanneer men altjjd wschten wil uit voor
zichtigheid, omdat anderen wellicht ons werk
niet goed zullen keuren, dan zal men wel
geen fouten b-gssn, die later verbeterd moeten
worden, maar men zal coor niets doen tal
van nuttige maatregelen tegenhouden en daar
door wel de grootste schade san het algemeen
belang berokkenen. Wanneer zoodanig was
geweest het programma der regeering, en de
kamer had zioh daarmede vereenigd, dan ge
loot ik dat, waar dezen morgen herinnerd werd
aan de nadeelige gevolgen van het nietsdoen
eener vergadering van zoo vele wjjzen, als
zelden onder een dak vereenigd waren, men
eenmaal op dezelfde wyze zou kunnen gewagen
van een raad van voorziohtigsn, wier nietsdoen
voorzeker geen minder verwjjt zou treffen.
•De regeering beeft dan in haar werkplan
en zeer zeker komt haar dit alsnog proef
houdend voor Oak andere onderwerpen
geplaatst'.
Hierna wees de premier erop dat deStaten-
generaal verleden jaar als hare meening heeft
uitgesproken dat eene toekomstige regeling
van het kiesrecht de kamer niet tot werke-
1 osheid moest doemen. Elke poging om te
doen uitmaken dat in den tussohentjjd vóór
de regering van het kiesrecht, waarvan de
voorbereiding en de totstandkoming een grooten
tjjd moest eischon, niet moest worden voort-
gewerkt, werd ook door de kamer verjjdeld.
•Deze Kamer zou dan ook zeide de minister
Van Tienhoven ten slotte aan het vertrouwen,
haar ten vorigen are gesohonken, te meer het
recht ontleenen om, zelfs ter elider ure, te
blyvtn arbeiden aan hetgeen zjj wenscheljjk en
nuttig aoht voor het land.
•De regeering hoopt hierin voor te gaan
en daarbjj niet roekeloos te werk te gaan,
maar ook niet kleinmoedig. Zjj hoopt dit te
doen met de noodige voorzichtigheid, niet om
met zelfverheffing daaidoor, zooals een der
leden haar heeft toegeweuscht, den naam van
••koninkljjk en parlementair"" ministerie tb
dtagen eene benaming waarvan de Detebken.s
in het rede var t and my echter niet duidtljjR
is maar zjj hoopt dan tooh dat van haar
zal kunnen worden getuigd, dat zjj naar de
eischen van de Constitutie 's lanus belang
heeft trvohten te behartigen en er naar ge
streefd heeft om in de toekomst den voo.spoed
te verzekeren van ons vaderland, onder het
vorstenhuis, waarmede reeds sinds eeuwen het
Wel en wee van Nederland zoo nauw verbonden
is."
Na deze juiste uiteenzetting van het stand
punt der regeering was voor de overige leden
van het kabinet de taak gemakkelyk om elk
zjjn houding te verdedigen.
Zoo deed dan ook de miniiter van binnen-
landsche zaken op zjjn hem eigen, korte maar
krachtige, afdoende manier. Hjj trad in enkele
bijzonderheden maar categorisch verklaarde
hjj dat de regeering wars is van politieke
berekeningen; en dat zjj is en blyfe over
tuigd, hoe voor duurzame verbetering in
wetgeving en bestuur regeling van het
kiesieoht dringend noodzakelyk is. D-arom
moet deze zoo spoedig mogeljjk aanhangig
worden gemaakt. Daarom is de wet ingediend.
En als nu deze hechte grondslag voor verdere
volkr-ontwikkeLng zal zjjn gelegd, dan kan
de regeering - al is haar altreden dan het
gevolg er van nog tevreden zyn met het
door haar verrichte werk.
Nu bleef voor de tegenstanders der regeering,
voor de halfslaohtigen nog een hoop over, dat
nl. de regeering op dit punt niet homoge.n
sou zyndat vooral de minister van financiën
met zjjn collega's in gevo.len verschilden. Hem
te scheiden van zyn medeleden in dit kabinet
was ae beimelyke bedoeling van enkele ledtn
der oppositie. Euooh, uit bekwam nun Biecht.
Rondweg verklaarde de heer Pienon zioh
aan de zjjde zjjner eollega's te scharen. Waar
men hem met sjjne antecedenten in tegen
spraak had willen brengen, in verband met
sjjne medewerking tot de nieuwe kieswet,
verklaarde hjj die met grooten ernst te hebben
bestudeerd; hjj erkende ten volle hot gewicht
er van, maar bjj was tegen halve maatrege
len, tegen dat conservatisme, dat niet con
serveert, en daartegen kwam hjj in verzet
Geen wonder dat luide bravo'., op die ver
tekering volgden en dat mr Kerdyk een
der mannen, die vroeger tegen het ministerie,
zooals het was aamengesteld, bezwaren had
zyn vreugde betnigde over de homogeniteit
van het kabinet op dit belangrjjk punt van
staatsbeleid.
Het gisteren in de Kamer door den minister
v'.n financiën ontstoken licht is een der be
langrijkste feiten uit het begrootingsdebat van
dit jaaren de homogeniteit van het kabinet,
die ook zoo duidelyk bleek uit de rede van
den minister Van Tienhoven, een der geluk
kigste versohjjnsslen, waarop gewesen mag
worden.
Volgens ons gezonden telegram is heden
plotseling overleden ae heer mr H. D. Lavyssohn
Norman, lid der Tweede kamer voor het district
botterdam.
Zooals wjj gis-eren meldden, deed bjj de alge-
meene bescaouwingen inde Tweedekamer
de heer Kerdyk den minister van binnenland-
sche zaken de vraag of hem niets bekend was
geweest van de meeting-kwestie op 18 Sept. ji.
ia de residentie. De hear lak antwoordde dat
hem van de zaak officieel niets bekend is ge
weest; nooh van de aauvankelyke weigering,
noch van de latere vergunning door den bur
gemeester; dat geen klaout by hem was
ingekomen, zoodat er geen reden bestond voor
een onderzoek, waarvan de uitkomsten natuur-
lyk ook niet kunnen worden medegedeeld. Db
heer Kerd„k zal wellicht, hetzjj bjj Juttitie,
hetzjj by binntnlandsche zaken, op de kwestie
wel terugkomen.
Na b.ëindiging der algemeene beraadsla
gingen, zjjn de hoofdstukken I (Hui» d<r Ko
ningen) en H Hooge colleges van staat) goedge
keurd.
Bjj dit laatste hoofdstuk deed de hear Heldt
de regeering eene vraag omtrent de regelen,
die gevolgd worden bjj het toekennen van
riddtroraen. De heer üeldt meende dat de
werkman Van Rheenen, die te Hilversum met
moed, volharding tn doodsverachting een
ander bet leven redde, zeer zeker eene ridder
orde veraiend had en aeze beloon»ng passender
ware geweest dan het geven der bekende
medailb. Op de vraag van een heer Heidt
waarom eene ridderorue in ait geval niet is
gegeven, antwoordde de minister Tak dat de
regeering meende ia deze zaak juist gehan
deld te hebban.
Bjj de daarop gevolgde behandeling van
hoofdstuk 111 Budeniandsche zaken) braobt de
heer Boreel van Hoogelanden ter sprake de
bekende uiolatmg van den Belgischen minister
van lanaDouw, betrckkelyk onze be weeree
protectionistische neigingen. Hy vroeg of de
regeering zioh officieel vergewist heeft van ae
werRelyke bedoeling van dien bewindsman.
Hetzelfde deed de heer Walter, maar hjj
voegde daaibjj de nuening dat onzeiiyas niet
genoeg tegen die bewering geprotesteerd is.
Voorts besprak de atgevaaraigde voor Hon-
tenisse de belemmeringen, wel Re de veehouders
a.n de grenzen ondervinden van ae wet op
het veearisenjjkanüig staatstoezicht. Pi .tseling
wordt daar soms de invoer van vee en mest-
s.otfen verboden, waardoor de grensbewoners
ster verbitterd worden. Zy beklagen zioh erover
aat de wet te scherp woidt toegepast en de
vergunningen te spoedig worden ingetrokken,
wat m België strydig geacht woidt met de
iractaton van 1839 cn 1848 en waarin men
protectie ziet. Men beaenke toch, dat de sim
ting der Belgische grenzen voor ons vee zeer
schadelijk is en van invloed op de marktwaarde
van het vee.
De heer Walter zou wensohen dat een nieuw
tiactaat met België werd gesloten, waatbjj een
tóne of rayon werd aangenomen. Er moet z. i.
overeenstemming bestaan omtrent de uitdruk
king proprteié muete en omtrent de bodoehng
v-n art. 20 van net W eener tractaat. Hjj gaf
dat denkbeeid den minister in overweging.
De Eerste kamer kwam Woensdag avond
bjjeen tot hervatting hare* werkzaamheden.
Ingekomen waren de geloofsbrieven van het
nieuw gekozen lid, den heer mr A. M. Sassen,
welke werden onderzocht, waarna de heer
Sassen sitting nam.
Mede was ingekomen een schry ven van dank
betuiging van Hd, KK. HH. den groothertog
en de groothertogin van Saksen, in antwoord
op den door de Eerste kamer gezonden geluk-
wensch bjj gelegenheid van hun gouden huwe-
lyksfeest.
Mededeeling werd gedaan van de sedert de
jongste bjjeenkomst door de Tweede kamer
aangenomen en bjj de Eerste kamer ingekomen
wetso-itwerpen, welke, daar de ministers Vrjjdag
in de Eerste kamer niet aanwezig kannen zyn,
tegen Zaterdag a. te 11 nren aan de orde
zyn gesteld, waarbjj dan tevens behandeld
zullen worden de wetsontwerpen, welke ter
afioening gereed zyn.
Bjj kon. besluit:
is bsnoemd tot vice-president der arrondis-
scmentd-reohtbank te 's Graveshage mr Ph.
W. van Heugde, thans rechter in dat college;
is de kapit. J. O. Vieweg van het 4e regt.
int. op pensioen gesteld ad /1560 'sjaars en
hem tevens den rang verleend van majoor
is bepaald dat de sergeants van het korps
marechausióe in Nederiandsob-Indië, E. A. M.
G. R. S. Von Luokner en H. K. J. Kloppen
burg, bjj afzonderlyke dagorders, soo in Indië
als in Nederland, eervol zullen worden ver
meld, en zulks ter zake van hun gedrag bjj do
ontmoetingen mat den vyand in Atjeh, in
September 1892.
Het centraal bestuur van het Alg. 2fed
Werkliedenverbond heeft aan de Tweede kamer
een adres gerioht naar aanleiding van het
ingediende wetsontwerp tot «goedkeuring van
contracten met de Stoomv.-Mpy. Nederland en
de Hotitrdamsche Lloydwegens het uitvoeren
van een maildienst tusschen Nederland en
Nederlandsch-lndië."
De belangstelling van de adressanten in dit
wetsontwerp is te grooter, omdat in die eon-
tractfn wordt gelezen dat stoomschepen, welke
voorgoed in de vaart worden gebracht, overeen
komstig de door de ministers goed te keuren
plannen in Nederland moeten gebouwd worden.
Wel wordt deze bepaling eenigermate ge
neutraliseerd, doordien de verplichting om
sohepen in Nederland te bouwen zleohts geldt
voor zoover de bouw der sohepen op Neder-
landsohe werven, alsmede hun goede en tjjdige
oplevering, even goed verzekerd zyh als op
buitenlandsohe werven en de prjjs niet hooger
zjj, maar adressant is overtuigd, das de scheeps*
bouwnjjverheid hier te lande wel tegen mede
dinging van het buitenland bestand is, mits de
woorden »tydige oplevering" niet te eng wor
den opgevat.
Het adres wjjst er verder op, dat de werk
loosheid, vooral ook in de vakken van soheepz-
en marinebouw, zeer groot is en dat door eea
spoedige afdoening van bovenbedoeld wets
ontwerp teeds vrjj spoedig, voor een groot deel,
in den grooten werknood, meer bepaaldeljjk
in het vak van soheeps- en machinebouw, *ou
worden voorzien.
Op grond hiervan verzoekt adressant def
kamer eerbiedig, maar dringend, het wetsont
werp tot goedkeuring van oontraoten,\ ens.*
met den meesten spoed in behandeling te
nemen en, zoo geen ander ov-rwegend lands-
oeiang bezwaar oplevert, haar goedkeuring
aun het wetsontwerp te schenken.
Dezer dagen is bekend gemaakt het getal
leerlingen, dat kosteloos op de ryks hoogere
burgerscholen geplaatst is, tengevolge van het
komnklyk beslmt in dezen, dit jaar voor het
eerst in werking.
Op der ryks hoogere burgerscholen heeft
zich nog niemand aangemeld; nl.te Aseen,
Utrecht, Gouda, 's Hertogenbosch, Tilburg en
Venloo. Ycor ue anaere 14 scholen waren 43
candidaten, van wie 37 toegelaten zjjn.
V an de 86 geplaatste leerlingen zyn er 24
uit Friesland en Groningen, nl. uit Leeuwar
den 9, uit Heerenveen 3, uit Groningen 3, uit
o.ppemecr 4, uit Warium5. De overige 13
zyn gcplaatBt te Helmond, Bergen op zoom, Bom
mel, Alkmaar, Zwolle en Meppel ieder 1te
Winterswijk en te Roermond ieder 2; te
Middelburg 3.
In het hoofdbestuur van den Nederland»
schen irrottsianten-Bond zyn opgetreden: ale
voorzitter de beer J. A. Böhringerals vioe-
voorzitter de heer i. Brmnwoid Riedel; ali
penningmeester de heer W* J, Berdenii va»
Berlekom»