N°. 225.
135e Jaargang.
1892,
Vrijdag
23 September.
Middelburg 22 September.
Deze courant verschijnt d a g e 15 k a J
met uitzondering van Zon- en Feestdagen]
Prjji per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.-
Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent:
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lagerj
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens all*
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50;
iedere regel meer f 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte]
Telephoonnommer 139.
KERKNIEUWS.
HII)l)i:illll((.S(lli: (lil HAM.
Tbermoneler.
Middelburg 22 Sept. 8 o. vm. 63 gr.
m. 12 u, 66 gr., av. 4 o. 66 gr. 1'.
Verwacht O. wind.
Agente* te Vlissingen: P. G. db Vit Mestdaoh A Zoon, te Goe»i A. A. W.Bollaxd, teKrniningen: F.y. d.Pbijx, teZier ik zee: A.C.dbMoou, teTbolen: W. A.
vak Nuuwekhttijzek e* te Terneuzen: M. db Jokbb. Verder *eme* alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentië* aan, evenali de
advertentie-fcureau's yan Nijgh Vak Ditmak, te Botterdam, DB Gibb. Bsixkjaktb, te Graveahage, en A. de ia Mak Azk., te Amsterdam.
Hoofdagenten yoor het Buitenland: te Parjjs en Lenden, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Datjee Cu., Johk F. Jokxb, opvolger.
A dyertentlën
moeten des namiddags te éém uir
aan het bureau bezorgd zyn, willen
zg des avonds nog worden opgenomc n
De eerste indruk, door ons yan da voorgestelde
nieuwe kiesrecht-regeling gekregen, kan niet
anders dan gnnstig genoemd worden.
De minister Tak heeft zgn woord gehouden
en geheel gehandeld in den geest van het
program der Liberal» Unie. Er wordt at n het
aantal kiezers yoor de Tweede kamer en de
Provinciale staten eene uitbreiding gegeven
zoo ruim als de Grondwet slechts toelaat.
Bp art. 80 daarvan wordt bepaald: >De
leden der Tweede kamer worden rechtstreeks
gekozen door de marmelyke ingezetenen, tevens
Nederlanders, die de door de k:eswet te iepalen
tentettenen van geschiktheid en maalschappelijktn
welstand bezitten en den door die wet te bepalen
leefi^d, welke niet beneden 23 jaren mag zyn,
hebben bereikt."
Tot nu toe was voorloopig in de additioneels
artikelen als >kenteeken van geschiktheid en
maatichappelyken welstand" gesteldde volle
aanslag in de peraoneele belasting en een
aanslag van f 10 in de grondbelasting.
Aan de meermalen tegen die voorloopige
regeling geopperde bezwaren wordt thans
geheel tegemoet gekomen. Nog te velen toch
werden uitgesloten van het kiesrecht, die
evenveel, ja, soms meerder geschiktheid daar
voor bezitten dan menigeen, wien het thans
is gegeven, doch die het niet eens op prys
toont te stellen.
Noch de woning, noch de belasiing leveren
een gesohikten maatstaf op. En omdat de regee-
xing het oapaoitaiten-stclsel te beperkt vindt,
en volgens haar het ftuimanskiesreoht door
sommige anti-revolutionnairen zoo gewenscht
ook nog personen uitsluit, die de bg de grond
wet voorgeschreven eigenschappen bezitten,
stelt zy de gisteren meegedeelde regeling voor.
Als kenteeken van geschiktheid wordt
nu aangenomen de kennis van lezen en
schrgven, te bewyzen door een eigenhandig
geschreven aanvraag om op de kiexerelyst te
worden geplaatst; terwgl als mtatstaf voor
maatsohappelgken welstand het
voorzien in eigen onderhond en in dat van
het hnisgesin wordt voorgesohreven.
De leeftyd wensoht de regeering op 23 jaar
te behouden.
Yan de verdere byzonderheden omtrent de
nieuwe regeling hebben onze lezers gisteren
kennis knnnen nemen. Zg sullen ons nog wsl
aanleiding geren tot eene meer uitvoerige
beschouwing.
Yoorlocpig betuigen wjj onze ingenomenheid
met hen arbeid van den minister Tak van
Poortvliet; terwgl wg ook met sympathie
begroeten de voorgestelde splitsing der groote
steden in enkelvoudige distiioten.
Toepassing van het thans veelal aangepresen
stelsel van proportioneele vertegenwoordiging
gesteld dat de grondwet het toeliet
acht de regeering niet aanbevelenswaardig
voor de Tweede kamer. De genomen proeven
hebben b. i. nog weinig bevredigde uitkomsten
opgeleverd. Zg meent eohter, dat het wellicht
overweging verdient, dat stelsel bg de herzie
ning der gemeentemet toe te passen.
Ni ar aanleiding van deze ingediende ontwer
pen schrijft het A. v. d. Dhet volgende, o. i.
zeer juiste entrefilet:
Wordt dit ontwerp tot wet verheven, dan
ontvangen alle meerderjarige mannelyke inge
zetenen des rijks, tevens Nederlanders, het
kiesrechtuitgezonderdin hoofdzaak, twee
categorieën
lo de analphabeten, zg, die te weinig kunnen
lezen en sohrgven, om eigenhandig, sohriftelyk,
kiesrecht aan te vragen, en
2o zg, die öf zelf, öf wier vrouw of inwo
nende kinderen, in het laatstverloopen burgerlijk
jaar onderstand genoten van eene instelling
van weldadigheid of van een gemeentebestuur.
Uit do Memorie van Toelichting blykt dat,
naar dezen maatstaf, het aantal kitsbevoegden
met groote waarschijnlijkheid acht honderd
dmènend zal bedragen. Heden is dat ejjfer
ruim vjjf honderd duizend Neder
landers, die thans het kiesrecht missen, zullen
dus door deze wet dat recht ontvangen.
In verhouding tot de meerderjarige manne
lgke bevolking is dit 74 Deze verhouding
is bg de ons omringende staten alsdusZwit
serland 92 Daitsohland 90 Frankryk
87 Nederland 74 en Engeland 65
Bg het lezen van de doorwrochte Memorie
van toelichting komt men als van zelf tot een
drietal opmerkingen
Vooreerst komt men tot de overtuiging
als men die nog niet had dat een wetsont
werp tot kiesrecht-hervorming niet zulk eene
eenvoudige zaak is. Een leus is eenvoudig als
een spreuk op een scheurkalender. Maar de
uitwerking is etn zaak van hoogst Bamenge-
stelden en ingewikkelden aard.
Het ontwerp is nog ontwerp. Maar wordt
het verheven tot wet dit in de tweede plaats
dan zal de nitvoering zeer zeker lange
voorbereiding noodiakelyk maken. Men zal
lokalen noodig hebben en ambtenaren en wat
de practyk zal leeren, dat er nog meer bg te
pas komt.
En in de derde plaats voert dat getal 74
onze gedaohten naar de 26 meerderjarigen op
de 100, die niet knnnen lezen en sohrgven of
die ondersteund worden of die behooren tot
beide categorieën.
Zoover de Grondwet bet toelaat is door dit
ontwerp het kiesrecht uitgebreid.
Aan de tedelgke en verstandelyke en stoffe
lijke opheffing der 26 zg de toewyding van
ieder weldenkende van ieder weldenkende
in zgn kring intusschen verzekerd.
Het radicale Dagblad voor Nederlandde
Amsterdammer is over het ontwerp zeer goed
te spreken. Zgn redactie stelt de inhoud
daarvan, afgezien van de onderdeelen, niet te
leur.
•Een aanwas van 't kiezersoorps met 4 a
500000 kiezers,— meer kan men, schrgft zg
binnen de grenzen van de grondwet, moeilyk
bereiken. Ook voor ons liggen in de bepalingen
der nu aangeboden wet eenige bezwaren, die
wg nader zullen aanwyzen; wg betreuren het
bovendien dat de minister niet, tegelgk met de
verkiezingen voor de Staten-generaal en Pro
vinciaal, die voor de gemeente beeft willen
regelen ook dat aan bet beginsel van verte
genwoordiging der minderheden geen hoogere
eer wordt bewezen, dan welke begrepen is in
het voorstel tot splitsing der veelvoudige
kiesdistricten, dooh wg erkennen gaarne, dat
de eerste indruk, dien wij van de voordracht
ontvangen, deze is, dat zjj een geschikte basis
aanbiedt, om tot eene vooiloopig bevredigende
cplos.ing van de kiesrecht-kwestie te koment
»Doch voor het oogenblik heeft de indiening
der wet meer beteekenia dan de wet zelve.
Immers met die indiening verklaart het
ministerie Yan Tienhoven—PiersonTak dat
de Kamer, met welke het wetten moet maken,
niet door 300.000 maar door 800.000 kiezers
behoorde te zgn gekozen. Een regeering, na
zulk een verklaring, met baar Kamer aan het
werk te zien moet de moeite loonen."
Het verwjjt, in de laatste redeneering van
het radicale blad opgesloten, hebben wg al
meermalen bestreden. Zgne redaotie schynt
verbazend ongeduldig en brandt zeker van ver
langen om te weten, hoe t>y eene nienwe rege
ling de kansen voor hare party staan.
Als f er nog niet heel wat te regelen is
vóór een nieuw kieswet kan worden in wer
king gebracht.
En zou nu die redactie wenschen dat mid
delerwijl de parlementaire arbeid geheel
stilstond
In haar gedaohtengang voortredeneerende
zou zelfs deze regeering en deze kamer hetnn
ingediende wetsontwerp niet mogen behande
len, als zynde daartoe niet bevoegd. Zg toch
zgn ook gekozen door een te gering aantal
kiezers. De zwakheid van zulk eene redenee
ring moet ieder onbevooroordeelde direot in
het oog vallen.
Wg herhalen wat wg vroeger reeds schreven:
elke vertegenwoordiging, gekozen door de hui
dige kiezers volgens het vigeerende kiesrecht,
en elke regeering, nit eene meerderheid voort
komende! hebben het volle reohc tot handelen
zoolang een nienw kiezerspersoneel nog geen
uitspraak deed. En die uitspraak kan niet
plaats hebben voor dat alles voldoende gere
geld is om eena nieuwe verkiezing, op breedere
grondslagen, te doen plaats hebben.
Dat daaimee nog wel eenige tyd zal voor-
bggaan spreekt van zelf. De Amst. en de zjjnen
dienen zich in deze dus in het onvcrmgdelgke
te schikken.
Wat een verschil van meening er toch be
staat 1
Terwgl tal van bladen zich erover verwon
deren en beklagen dat in de troonrede
over leerplicht geen woord gerept wordt, ver
heugt de Tijd ziob daarover. »Hoa langer wg
in onze wetgeving van dezen, in ons land
trouwsns geheel onnoodigen en daarom dubbel
hatelgken, dwang bevryd blyven, des te liever
zal 't ons wezen," zegt genoemd blad, over
welk gevoelen van die zyde zioh zeker nie
mand verbazen zal.
Yerder acht het blad »het een gelukkig
verschynsel dat de regeering, zich olgkbaar
rekenschap gevend van de moeilykheden, die
een vo,ledige regeling onzar weerbaarheid in-
heeft, geen overgrooten haast maakt met de
maatregelen, die door niet weinigen als een
onvermydelyk gevolg van het optreden van
dit'kabinet werden gevreesd."
De redactie van genoemd katholiek orgaan
is er bg na zeker van >dat veel van de in de
troonrede toegezegde of in uitzicht gestelde
ontwerpen, ten minste gedurende den levens
duur van deze kamers, maar weinig kans
hebben om in het Staatsblad te verschgnen
en zij geeft aan het slot van hare beschouwing
over die reae, waarin zg te rens het nieuwe
kiesrechtontwerp b-spreekt, hare teleurstelling
te kennen dat da*.rby niet een proportioneel
kiesstelsel wordt voorgesteld.
Yan verschil van meening gesproken ter
wgl wg gisteren het ongnnstig oordeel mee
deelden, door het Vad. over den minister van
oorlog geuit, dienen wg na onze leze» in
kennis te stellen van een geheel tegenoverge
steld gevoelen, door het Utrechtsch Prov. en Sted.
Dagblad terneergesehreven.
Uit blad Btaat de negende zinsnede der
troonrede vry wat beter aan dan die, welke
de vorige maal op onze defensie betrekking
had»Tot organisatie der landmacht en tot
versterking van het materieel der zeemacht
zuilen u voorstellen worden gedaan", aan
genomen d»t met organisatie der landmacht hier
regeling van den dienstplicht wordt bedoeldin
dit opzicht komt een nadere verklaring ge
wenscht voor.
in elk geval gevoeldt het bl&d zich genoopt,
de hoop nit te drukken, dat de belangstel
ling in ons defensiewezen bg de Tweede kamer
niet moge zgn verflanwd, nadat aan het ont
werp-Bergansius zooveel nuttelooze arbeid werd
verricht. Laat ons niet vergeten, dat ook dii
verre van volmaakt was, en meer dan éen weg
kan leiden tot het doel.
Legerhervorming moge niet achterstaan bij
andere grocte belangen, welke dan ookDat
de onvoldoende toestand van onze levende
strydkrachtan bedenkelgk, zoo niet verontrus
tend is, moest maar al te dikwerf worden bj-
toogd.
Het blad is overtuigd, dat „deze werkzame
oorlogsminister" gverig zal voortgaan, onze
weerbaarheid met de hem ten dienste staande
middelen te vermeerderen, waarvan ook blyk
geeft de volgende zinsnede: >Wetsvoordrachten,
zoowel tot verdere nitvoering van de bepalingen
der grondwet, als tot verbetering van de wet
geving, van de weerbaarheid des lands en van
maatschappelijke toestanden, worden inmiddels
bewerkt en in gereedheid gebracht, om, naar
mate de voortgang van den wetgevenden arbeid
hit mogelgk maakt, aan de overweging der
Staten-generaal te worden onderworpen."
Het blad hoopt daar het beste van; wanneer
evenwel wordt afgedaan wat ten behoeve van
kiesrecht, belastingsteloel en defensiewezen is
toegezegd, mag men zeer tevreden zgn en het
Utreohtsch blad betwgfelt of eenig Parlement
in éan jaar tyds meer zon knnnen verwerken
De redactie van hetzelfde blad prgst de
onomwonden verklaringen, die in de troonrede
voorkomen. Alleen verbaast zg zioh over het
stilzwggen over Atjeh ofschoon d9 rust en
orde daar nog verre van verzekerd zgn. Waarom
den toestand niet voortdurend flink onder de
oogon gezien? vraagt zg. Ook betreffende de
voorgenomen soheepvaartregeling h&dde men
gaarne iets naders vernomen.
Niettegenstaande deze opmerkingen, waartoe
de nienwe troonrede aanleiding guf, verklaart
zg gaarne, dat die rede een uitstekenden indrnk
op haar maakteer is waarljjk geen zweem
van grootspraak in gelegen, dat „medewerking
wordt ingeroepen voor gewichtigen arbeid.
De Standaard tenzydig als byna altgd
vaart in het schuitje der radicalenen meent
dat de opsomming in die rede ven allerlei to
verwachten gewichtige maatregelen weinig bc
teekent, met het oog op de aanhangige ni uwe
kieswet. Yolgens de redactie van dit blad
heeft „heel die opsomming ook geen ander
doel, dan om den volke te zeggen, dat deze
heeren ministers z;ch ook voor de periode ra de
kamerontbinding reoommandeeren, en, in geval
ze aanblyven, van alle markten thuis zyr."
•Deze troonrede is dus zegt zg ten slotte
öf een rad, dat voor het oog der Kamer
gedraaid wordt, öf een stembus-reclame.
»Een derde is er niet.
»Ea hoever do publieke opinie haar toegeef-
lykheid nu ook uitstrekte èn voor de huis
middeltjes, waarmee een kabinet de k.m~-r
naar zgn pgpen laat dansen, èa voor de be-
grgpelgke zucht van een kabinet, om door
zeker vertoon op de stemming van het volk te
werken, toch is er in een zoo deftig staats,
stuk als de troonrede nooh voor het een noch
voor het ander plaats.
»Yan verdere behandeling der troonrede
ontbonden we ons dan ook.
»Wat ons hier geboden wordt is öf in »yn
verklaring omtrent de kieswet, öf in zgn op
somming van de negen kiekens in den dop,
niet serieus
Op dit puut heeft anders, dnnkt ons, het
kabinet van het christelyk bewustzijn wel
eens stonter stukken uitgevoerd. Dit beloofde
nog veel meeren liet het meest gewichtige
rusten 1
Billgker is het oordeel der redactie van de
Maasbode. Zg schrgft
„Het moet erkend worden, dat de troonrede
zich door vorm en inhoud gunstig onderscheidt
van vele harer voorgangers. Er is orde en gang
ic, en de aangekondigde hervormingen zgn
sedert lang als noodzakelgk erkend. De vraag,
of zg voorgesteld worden in den door ieder
verlangden geest, kan hier niet beantwoord
worden, aangezien zy slechts worden opge
noemd, niet omschreven.
„De schildering van den toestand van land
en volk is over het algemeen juist. Zeer waar
is het, dat handel, scheepvaart en nyverhaid
niet bloeien, maar het moet jammer genoemd
worden, dat niets wordt belootd, wat daarin
verbetering zin brengen.
•Wetten worden bg de vleet aangekondigd.
Men mag hier niet denken aan het veel beloven
maar weinig geven, want het ministerie heelt
getoond over heel wat werkkracht te knnnen
beschikken, doch de vraag blyft, hoe de regee
ring dat alles zal afdoen, als de kieswet voorop
moet gaan. Zal, als deze wet met goed gevolg
afgedaan wordt, de regeering dan nog gelegen
heid hebben hare overige plannen nit te
voeren? Hier heerscht wel eenige dnisternis,
vooral als men den minister van koloniën een
gebeele het vorming der Indieohe wetgeving
hoort aankondigen.
Wellicht zal de discussie in de kamers ovex
de troonrede hier eenig licht brengen."
Ten slotte betuigt die redactie hare vreugde
over het aanroepen van „Gods zegen", waarop
dit liberale ministerie prijs toont te stellen.
•Vroeger was dit niet altoos het geval, ja
treurige dingen zgn te dien aanzien geschied.'
Het gisteren door de Eerste kamer
aangenomen adres van antwoord op de troon
rede luidt
Mevrouw 1
De Eerste Kamer der Staten-Generaal stelt
hat voorrecht op hoogen prjjs, Uwe Majesteit
wederom in het midden der volksvertegen
woordiging te hebben mogen zien, tot opening
"an de gewone zitting der Staten-Generaal in
naam der Koningin.
Dat de betrekkingen tot alle bnitenlandscbe
mogendheden van den meest vriendschappe-
ljjken aard zgn, en dat zee- en landmacht,
zoowel bier te lande als in de koloniën, zich
bg voortduring op loficlyke wjj ze van hare
taak kwyten, wordt door ons zeer gewaardeerd.
Welkom was ons de verzekering, dat de
uitkomsten van den oogst en de toestand van
den veestapel gnnstig zgn. Dat het zelfde
niet in allen deale kan worden gezegd omtrent
handel, scheepvaart en ny verheid, betreuren wg.
Moge ons land voor den voortgang van de
Aziatisohe cholera en van de andere besmette-
lyke ziekten blgven bewaard.
Gewichtig en veel omvattend is de taak,
lie, blgkens de door U we Majesteit aange
kondigde werkzaamheden, ons wacht. Met
gver en to?wgding zullen wg traenten haar
te volbrengen.
De arbeid van Uwe Majesteit en de Volks
vertegenwoordiging strekke, onder Gods zegen,
tot verhooging van de welvaart en den bloei
van ons dierbaar vaderland."
Bg paragraaf 3 betuigde de heer Bultman
zga leedwezen er over, c!at de betrekkelgke
zinsnede in de troonrede over den landbonw
zwggt. De daarin vroikorrende verzekering
omtrent den toestand van oogst en veestapel,
was z. i, zelfs wel wat roe skiemig, niet wat
den oogst brtrift voor zooveel maten en ge
wicht betreft, maar meer bepaaldelgk ten op-
ziohte van de geldelgke uitkomsten, zoowel van
de prodocten als van bet vee en gelet ook op
de belemmeringen van den vee-nitvoer naar
bet buitenland.
Intusschen wilde spreker toch geen wgaiging
op de paragraaf voorstellen, maar in den inhoud
berusten, omdat hg het adrts beschouwde als
een eenvoudig compliment, als een weerklank
cp de troonrede.
De minister van waterstaat antwoordde dat
de regeeiing inderdaad bg da betrekkelgke
zinsnede gebrnikelgkerwgza slechts de uit
komsten van maat en gewioht op het oog bad
en niet bet landbouwbedrgt op zioh zelf, dat
begrepen is in de minder gunstige zinsnede
over handel en ng verheid.
Bg kon. besluit:
iB aan H. H. van Harpen Koyper, op zgn
verzoek, eervol ontslag verleend als notaris te
Amsterdam
is mr J. G. Gleichman benoemd tot voor
zitter van de Tweede kamer der Staten-generaal,
voor het tgdperk der tegenwoordige zitting
is aen den kapitein ter zee A. P. Tadema
opgedragen de waarneming der betrekking van
commandant van het kouinklyk instituut voor
de marine te Willamsoord en directeur van
onderwgs aldaar, onder eervolle opheffing van
de tjjdelyke waarneming der betrekking van
inspeoteur van 's rgks stoomvaartdienst, tevens
lid der commitsie tot hat examineeren van
zee-officieren en adelborstenis de kapitein-
luitenant ter zee J. H. Beucker Andreae ge
detacheerd by het departement van marine,
ter waarneming der betrekking van inspecteur
van 's rijks stoomvaartdienst, tevens lid van
evengemeidc oommissieen is de luitenant ter
zee le kl. D. Stolp eervol ontheven van da
tydelgke waarneming der betrekking van com
mandant van gemeld instituut
is bevorderd: tot kapitein-luit. t/z. de luit.
t/z. le kl. J. Luytjes; tot luit. t/z. 1ste kl. da
luit. t/z. 2de kl. G. C. D. baron van Harden-
broek; tot lnit. t/z. 2de kl. de adelborst lata
Ki. F. H. baron van lledem;
is aan den gepens. lnit. t/z. der 1ste kl. J. J
Kraakman de titulaire rang verleend van
kapitein-luitenant ter zee; en
zgn benoemd tot ontvanger dor registratie
en domeinente Zevenbergen, H. E. Meylink,
thans in gelyke betrekking te Elbnrgte
Siiedrecht, J. D. Wetsels, thans in gelgke be
trekking te Waalwyk.
Bg beschikking van den minister van
terBtaat, handel en nyverheid is D. Berkhout,
gemeente-havenmeester te Dordrecht, benoemd
tit 1 November a. s. tot tydelyk rykshaven-
meester, op de rivieren de Beneden-Merwede,
de Oude Maas en de Killen van het BergBche
veld, voor zooveel deze zgn gelegen in de
gemeenten Dordreoht, Fapendrecht en Zwgn-
dreoht.
De cadettenschool te Alkmaar zal het vol
gend jaar September worden geopend.
In de maanden Juli en Augustas van dat
jaar zal een examen plaats hebben voor jon
gelieden, die als oadet tot geuoemde inrichting
wenschen te worden toegelaten.
De eischen, waaraan de aspiranten bg dat
examen zullen moeten voldoen, zullen in hoofd
zaak overeenstemmen met die, welke tot nu toe
gn gesteld voor de toelating tot de Koninklgke
Militaire Academie.
In vtrband hiermede zal nog in 1895 voor
de eerste maal het toelatingsexamen tot de
Koninklgke Militaire Academie worden gehonden
terwgl, in afwaohting daarvan, nog in 1893
en 1894 plaatsen zullen worden opengesteld
voor toelating als volontair bg dt.n Artillerie
cursus te Delft en bg den voorbereidenden
practiscbencussusdermilitaire subooi teHaarlem.
Het Bat. Nieuwsblad deelt mede dat de
regeering voer dit jaar heeft afgezien van
een expeditie togen Lombok.
To 'a Heerenhoek is door kiesgerechtigden
bg de Ned. berv. kerk bg meerderheid van
stommen besloten in de predikantsvacature te
voorzien door beroeping van een godsdiensten-
derwijzet; natuurlijk onder nadere goedkeuring,
