N°. 76.
135" Jaargang.
1892.
W oensdag
30 Maart.
Eene te waardeeren poging
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen;
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers, met of zonder bijvoegsel,
zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager;
Geboorte-, Trouw-, Dood- en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50;
iedere regel meer ƒ0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte,
Telephoonnommer 139.
Middelburg 29 Maart.
LETTEREN EN KUNST*
UIT STAD EN PROVINCIE.
NI I) I) II IS I RGSCBE COURANT.
Thermometer, i Agenten te Ylissingen: P. G. bi Vu Mebtdagh Zoon, te Goet., A A V) Bollabb. ie Kroningen: F. v.d.Piijl, te Zierikzee: A.C.deMooij, teTholen: W. A.
Middelburg 29 Maart ra. 8 u. 41 gr. vab Neetjwekhtjijziic en te TernenzenM. bi Johge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de
m. 12 b, 42 gr., av. 4 n. 41 gr. F. advertentie-bureau'e van Niïgb Va» Ditmab, te Rotterdam, BI Gibb. Rblimiamib, te Grivenhage, en A. BE la Mab Azï., te Amsterdam.
Verwacht N. O. wind. i Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Lenden.de Compagnie géiérale Putlieité étrwsgère G. L. Datjbe Cu.. Jon» F johis, rpvolger.
advertentiën
moeten des namiddags te één uur
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen
ii.
(Slot.)
Op de nieuwe provincie zou de commissie
willen toepassen het woord, door drKuyper
op het christelijk sociaal congres gesproken:
„De vruchtbare akker is door God aan heel
het volk gegevenopdat alle stam erop
wonen en er van leven zou. Elke agrari
sche regeling, die met deze stellige ordinantie
niet rekent, verderft Land en Luyden."
Want zegt de commissie men staat
hier voor eene geheel nieuwe agrarische
regeÜDg, waarbij men niet met verkregen
rechten en oude toestanden te worstelen
heeft. Bij hare organisatie bezit men groote
vrijheid, doch men besefie tevens de groote
verantwoordelijkheiddie zij als trouwe
gezellinne met zich voert.
„Hier behoeven geene gronden onteigend
te worden om ze in eripacht uit te geven
en het gelijk recht van allen, tot de gemeen
schap behoorende, op den bodem te erkennen
het particuliere bezit blijft volkomen onaan
getast.
„Ook de rijks landbouw-commissie sprak
in haar laatste rapport de wenschelijkheid
uit, dat de gebruiker van den bodem tevens
eigenaar zij of worde. Wel wilde zij geen
landnationalisatie, evenmin het majoraats-
recht terug of het bestaande erfrecht omver
werpen, maar het wil ons voorkomen, dat
ook voor de toepassing harer denkbeelden
hier de gelegenheid zich zoude aanbieden.
„Zij verlangde toch den landbouwers zeker
staatscrediet tegen de laagst mogelijke rente
zonder winst van geldschieters te verschaffen,
voerde zelfs het denkbeeld van een staats
hypothekenbank aan en ofschoon door haar
tevens naar allerlei schikking en verminde
ring van belasting voor den landbouw gezocht
werd, schijnt het ons toch toe dat de druk
van het kapitaal door haar niet de minst
zware werd geacht.
„Bij het voor de Zuiderzeepolders geopperde
denkbeeld behoeft geen sprake te zijn van
privilege van belastingen of van voorrechten
voor een bepaalden tak van volksnijverheid,
evenmin van landnationalisatie. De oude
wereld blijft, om het zoo eens te zeggen, on
aangetast, maar men beproeft in de nieuwe
streek wat onder vooruitstrevend oeconomisch
en juridisch begrip mogelijk isalleen laat
men zich niet belemmeren door angstig te
vragen ot het belang van het vaderland
met dat der tegenwoordige grondeigenaren
synoniem is. Niet het najagen van droom
beelden, geene gevaarlijke hervorming van
oude toestanden dus, maar het daarstellen
van nieuwe verhoudingen, waarbij de in
vloed van bet staatsbestuur, die in onzen
tijd aanzienlijk toeneemt, wat alseenteeken
des tijds te beschouwen is, zich krachtig
laat gelden, waardoor de werkende stand,
voor zooveel de boerenarbeiders in de eerste
plaats betreft, beduidend geholpen wordt,
niet door schenkingen die vernederen, maar
door het ook voor hen openen van nieuwe
bronnen van bestaan en welvaart."
Het geldelijk offer, dat op de voorgestelde
wijze van den staat zou gevorderd worden,
blijft beneden het cijfer van f 250 per hec
tare. Deze bijdrage big ft beneden hetgeen
vroeger voor soortgelijke ondernemingen is
verstrekt, en eveneens beneden het cijfer
dat voor hetzelfde werk met beperkter gren
zen vroeger ais norm werd vastgesteld, ter
wijl thans aan de eventueele vruchten een
nader overeen te komen deel aan het rijk
wordt verzekerd en in diens kassen kan
terugvloeien.
Dat de regeering op den geheelen gang
van de zaak door hare eigene commissie
controle en toezicht houdt ligt voor de hand.
Resumeerende komt het hoofddenkbeeld
der commissie hierop neer„uitvoering van
het grootsche werk middellij kerwij ze door het
rjjk j subsidie gedeeltelijk in geld, gedeelte
lijk in te verleenen credietverkrijgbaarstel
ling der gronden voor ieder landbouwer die
werken wil, en dit alles op voorwaarden die
ook aan de sociale eischen voldoen".
Zal dit denkbeeld steun vinden bij allen
die geroepen zijn te helpen waar het geldt
het welzijn van het land te bevorderen
Wij willen het hopen om meer dan een reden
In eene slotbeschouwing wijst de commissie
op den ernstigen tijd, waarin wij leven;een
t'jd» „waarin allerlei sociale nooden open
baar worden, waarin „„de nood der tijden""
het algemeen parool is. Wie dit hooghartig
ontkent, óf er over glimlacht, maakt zich
op zijn minst aan groote oppervlakkigheid
en lichtzinnigheid schuldig. Hetzij verre
van ons te beweren, dat het maatschappelijk
vraagstuk door de afsluiting en droogmakin;
van de Zuiderzee ten volle zal worden op
gelost maar dat er krachtig door zal worden
bijgedragen om het geloof in 's lands bestuur,
het vertrouwen in het staatsbeleid en het
gezag te versterken, vooral wanneer de zaak
Diet bloot als een geldelijke operatie wordt
opgevat, is, dunkt ons, niet wel voor tegen
spraak vatbaar. Emigratie en kolonisatie
binnen onze eigen grenzen zijn denkbeelden,
die, als ze voor uitvoering vatbaar blijken,
verdienen toegejuicht te worden en ook
dankbare instemming zullen vinden, wanneer
zij worden in practijk gebracht".
Het vraagstuk der droogmaking van de
Zuiderzee is nu genoeg besproken maar, wat
van veel meer gewicht is, dank zij de
Zuiderzee-vereeniging, ook door deskundigen
van alle kanten bekeken. Er is thans een
practisch resultaat verkregen in dien zin
dat men weet welke weg, welke e e n i g e
weg dient te worden ingeslagen om tot een
goed resultaat te komen.
Die weg wijst het technisch rapport der
vereeniging, opgemaakt met medewerking
van een bekwaam man als de minister
Lely, het Nederlandsche volk aan.
Wij vereenigen ons geheel met de hoofd
gedachte, vervat in de volgende slotwoorden
van het rapport
„We naderen het einde der eeuw en zien
allerlei dwaasheden en verkeerdheden onder
het „fin de siècle" vertoonen en invoeren.
Ernstig mag men zich echter afvragen of
juist dat aanstaand einde van een groot
levenstijdvak, in plaats van tot lichtzinnig
heid te leiden, geen hooge verplichtingen,
geen zware verantwoordelijkheid oplegt.
Welnu, de eeuw, waarin we leven en wer
ken, zou op schoone wijze worden afgeslo
ten, zoo een onderneming werd voorgenomen,
wier wederga men nog niet zag, die voor
talloos velen tot zegen kan worden en Ne
derland, ons land, tegelijk in rang kan ver
heffen.
„Laat ons daarom de hoop mogen uit
spreken, dat het H. M. onze geëerbiedige
koningin-regentes, voorgelicht en gesteund
door haar wettige raadslieden, moge behagen
een dergelijk gunstig besluit te onderwerpen
aan de goedkeuring van de vertegenwoordi
gers des ganschen Nederlandschen volks, de
staten-generaal, wier beslissing met vertrou
wen mag worden afgewacht, wanneer de Datie
zich doordrongen toont, dat haar toekomst
hierbij in het spel is.
„Het is onze vaste overtniging, dat de
geliefde vorstin daarmede een daad zou ver
richten, die zegenrijke vruchten zou dragen
voor het land, dat zij bestuurt, en dat het
tijdvak van haar regeering reeds daardoor
alleen onvergetelijk zal worden in de Ge
schiedenis van ons Vaderland.''
De commissie wijst er in haar rapport op
dat de onderneming uit een bloot financieel
oogpunt geen groote winsten aanbiedtmaar
evenmin, mits met oordeel en kennis van
zaken geleid, groote kans op belangrijke
verliezen. Van dit standpunt behoeft dus
de uitvoering van het werk geen bezwaar
op te leveren; maar er staan andere belan
gen op het spel, die tot handelen dringen
er zijn gewichtige redenen die eene Neder
landsche regeering moesten aansporen in
deze de handen aan den ploeg te slaan.
Onse natie is eene landbouwende natie,
maar heeft ook een eervollen naam op het
gebied dei waterbouwkunde.
Haar zedelijke waarde zou verhoogd wor
den door zulk een belangrijk werk als de
droogmaking der Zuiderzee.
Het uitbreiden van ons landbezit kan ten
goede komen aan vele uitstekende krachten,
die nu elders zich moeten heenwenden om
een behoorlijk bestaan te, vinden.
Ons corps van waterbouwkundigen, dat
verre buiten ons land zulk een eervollen
naam heeft, zou daar een vruchtbaar arbeids
veld vinden, dat dien naam zou kunnen
verhoogen.
En waar men in den tegenwoordigen tijd
met steeds toenemenden drang vraagt om
werk, kan de uitvoering van zulk een plan,
als middel tot arbeid-verscbaffingzeker
niet hoog genoeg worden geschat. Hoevelen
handen toch zullen daarbij een eerlijk en
goed stuk brood kunnen verdienen!
Moge het liberale kabinet in deze zijne
positie toonen te begrijpen Er is voor onze
ministers eer te behalen en voor het land
voordeel.
En geen gunstiger toestand valt er voor
dit plan te bedenken dan de huidige, nu
onder die ministers zich een man bevindt,
zoo doorkneed in deze zaak als de heer
Lely, die het zich zeker tot een eer za>
rekenen, zijn collega's tot handelen aan te
sporen in eene onderneming van zuiver
nationaal belang.
Bjj kon. besluit:
is J. R. L. Cerbey ontslagen als burgemeester
der gemeente Wessem;
is de eerste-luitenant op nonactiviteit H. A. V.
Giesberger, van het wapen der infanterie, op
zjjne aanvrage, op pensioen gesteld ad 559
s jaars.
De gewone audiëntie van den minister van
marine zal op Vrjjdag 1 April a. s. niet plaats
hebben.
De fi'esteljjke herdenking van den dag,
waarop Johan Amos Comenius vóór 300 jaren
werd geboren, heeft te Amsterdam en te Naar-
den onder veel belangstelling plaats gehad.
Op de bjjeenkomst te Amsterdam, waar door
de professoren Rogge en Yan Toorenenbergen
en den heer Bouwman, directeur der kweekschool
voor onderwjjz jrs en onderwijzeressen, het
woord werd gevoerd, was een uitgelezen pu
bliek tegenwoordig, waaronder pastor Reiehbl,
prof. Smaha uit Bakonitz en de heeren Anto
mn Cezek, Milan Stranecky en Alois Vavrinec
Velick, als gede puteerden van de Czechische
universiteit te Praag.
Ofschoon het weer niet uitlokte een bezoek
te brengen aan Naarden waren toch tal van
hooggeplaatste personen uit Nederland zoowel
als uit bet buitenland gekomen om hnlde te
brengen aan Comenius.
De feestelijkheden werden in de kerk geopend
met de uitvoering der Comenius oantate, ge
componeerd door den heer C. Andriessen Jr.
met woorden van den heer A. N. J. Fabius,
terwjjl daarna de heer H. C. Rogge als feest
redenaar optrad.
Na da uitvoering van eenige muziekstukken,
waarvan vocral zeer lief klonken Alt deutsches
lied voor soli, koor en orgel van Praetorius, en
Die Himmel erzühlen die Ehre Oottes, benevens
een paar solo's voor tenor en sopraan, was de
plechtigheid in de kerk geëindigd.
De tentoonstelling op het raadhuis was
hoogst belangrijk.
Uit Bohemen waren naar het TV. v. d. D.
meldt verschillende kransen en telegrammen
ontvangen.
Zoo was door den burgemeester van Praag,
namens het gemeentebestuur, een prachtige
krans gezonden, met een brief in 't Caecbisch
en in 't Franscb, behelzende het verzoek om
dezen als een holde op het graf van Comenius
neder te leggen.
Verder waren ontvangen een telegram van
den burgemeester van Dobrowitz aan dien van
Naarden, in 't Fransch gesteld, luidende>God
zegene de natie die de nagedachtenis eert van
den grootsten Tchegisohen paedagoogeeo
van het feestcomité te Praag aan dat toNaarden,
welk telegram in het Nederlandich gesteld
was en aldus luidde: „Tot het hoogverheven,
der gedachtenis van dan wcreld-paedagoog
KomeBBky gewjjd feest, hebben wij de eer onze
vreugde te betuigen en onzen hartelijk n groet
toe te brengen", en een telegram van de stad
Lyssa. Deze was echter in hetTchegisch 1
De voorzitter van het feestcomité wist echter
raad, bjj seinde den inhoud woord voor woord
over aan prot. Kern, te Leiden, en binnen drie
uren wist men in Naarden wat het Y legram
behelsde. Het luidde»Der nagedachtenis van
Komensky eeuwige roem, eer zijnen vereerders 1'»
Eindclpk hadden nog twee Boheemsche dame8
te Amsterdam, de gezusters fc&ffLkvS,, een
prachdgen lauwerkrans gezonden, met linten in
de rood- wit en blauwe kleuren, waarop in bet
Tchegisoh en in het Nederlandsch de woorden
vermeld waren: »Uwe onsterfelijke werken
bewaren u het aandenken bjj alle naties 1"
Ook te Borljjn werd Maandag Comenius door
het onderwijspersoneel plechtig op het raad
huis herdacht. De zaal was feestelijk versierd.
Een zangvereeniging zong Beetbovens: Die Him-
mel rühmen aes Etcigen, waarna prof. Pappen-
ueim, de bekende Comenius-vorscher, de feest
rede ter herinnering aan den grooten opvoed
kundige hield.
Als nieuwe prjjsvraag, waarop de ant
woorden vóoi 1 April 1894 worden ingewacht,
opuat zjj vóór 1 Mei 1895 kannen beoordeeld
worden, is door TeylePs Genootschap uitge
schreven
„Eene op de gedrukte './^ikan, inzonder
heid op de onlaDgs v -óCb nen Documents con-
cernant la relation er.tre ie Due d'Anjou en le
Puys-bas, van de hh. Muller en Diegerick, en
verder op eigen nasporingen in de archieven
berustend verhaal van den afval derWaalscbe
gewesten van de generale unie".
De prjjs voor het best en voldoend gekeurd
antwoord op deze vraag bestaat in een gouden
eere-penning, ter waarde van erlaonderd
gnlden.
Ernest PosBart is door den prins-regent
van Beieren tot hoftooneelspeler en professor
in voordragen aan de koninklpke muziekschool
benoemd.
Aanstaanden Maandagavond hondt de
liberale kiesvereeniging Eendracht maakt macht
alhier in haar gewoon lokaal eene vergadering
ter voorloopige bespreking van candidattn
voor de verkiezing van leden der provinciale
staten.
Door het strijkorkest der stafmnziek van
het 8e regiment infanterie, onder directie van
den heer N. A. Bouwman, zal op Dinsdag 5
April a. s. een concert worden gegeven in de
groote zaal van het Schuttershof.
Dit concert wordt door HH. oificieren van de
bataljons van Middelburg en Yiissingen aange
boden aan de leden van de conti èrie St. Sebas
tiaan en van de zomerconcerten (1891), die met
hunne dames tot dit concert vrjjen toegang
hebben.
Het zeer uitlokkend programma, dat niet
wordt rondgezoncen, bestaat uitConcert-
Ouverture (Rietz)Zwei Spaniiche 2anze(Tschai-
kowsky) Ro,nance voor alt-viool (Bouwman)
Aubade Printanière (Lacombe) Mé-litation
sur Faust, opéra de Gounod (Bouwman) Suite
d'orchestre Coppelia (üelibes) Sympathie
Intermezzo (Bouwman) Largo con gran
espressione (Beethoven) en Jubel ouverture
(Weber).
De Maandag avond gehouden achtste al-
gemeene vergadering der vereeniging Hulp in
Rood te Vlissingen werd naar men zoo be
leeld is ons te schrjjven door slechts 20 leden
oyge ivoond met inbegrip van 6 bestuursleden.
Yan 3 bestuursleden was het berient inga
komen, dat zjj door ongesteldheid verhinderd
waren de vergadering bjj te wonen.
Uit de rekening en verantwoording van den
penningmeester bleek dat het jaar 1891 als zeer
gunstig kon aangemerkt worden. Niet minder
dan 1367.11 was ontvangen, terwjjl een be
drag van f 1270.96 werd uitgegeven.
Uit het vei slag van den secretaris bleek, dat
de vereeniging reeds 5 jaren werkzaam was
en in het afgeloopen jaar, evenals vroeger,
bleef voortgaan om vooral de verborgen armoede
tegemoet to treden.
De vereeniging mag op den steun van velen
rekenen, terwgl de hnlp der leden ingeroepen
werd om dien steun nog grooter te maken,
teneinde het werk nog krachtiger te kunnen
voortzetten.
De heeren A. J. van Ookenburg, E. M. Che
valier en W. L. Winkelman, die aan de beurt
van aftreding waren, werden 'als bestuursleden
herkozen, terwjjl ook in de later gehouden
bestuursvergadering aan eerstgenoemde het
voorzitterecbap opnieuw opgedragen werd.
Ook de leden der financieele commissie, de
heeren J. le Si.ge van Hoeve, P. L Mets en
J. W. H. Brouwer werden als zoodanig her-
koiei.
LitJür
ogte
eov
■ros
Aan het eind der bjjeenkomst bracht de heer
Tntein Nolthenius, ook als burgemeester, zjjn
dank aan het bestuur voor de vele moeiten,
die het zich wilde getroosten in het belang
der hulpbehoevende ingezetenen, vooral van
ben, die niet in de termen vallen om te ge
nieten van den steun van burgerij;ke of kerke-
ljjke armbesturen.
Hoewel er te Kleverskerke verscheidene
»ouden van dagen" wonen en de influenza er
in zeer erge mate geheersobt heeft, is er toch
van het laatst van October 1890 tot het laatst
van Maart 1892, dus in 17 maanden, geen enkel
Bterfgoval voorgekomen.
Uit Goes sohrjjft men ons
Ongetwijfeld viel het menigeen der ten getale
van 50 opgekomene leden en introducés der
kiesvereeniging Goes tegen, dat zjj Maandag
avond, in plaats van mr H. Goeman Borgesius,
bet spreekgestoelte zagen innemen door den
heer D. Stigter. Maar 't moet eerljjk erkend
de teleurstelling week spoedig: de heer
Stigter toonde zich volkomen op de hoogte
van het te behandelen onderwerp niet alli
maar leidde tevens de vergadering (hjj
waarnemend voorzitter) op werkeljjk uitste
kende wjjze.
Na de mededeeling van de ongesteldheid de>
heeren Borgesiusde verhindering van den
beer mr Smeenge om diens plaats in te nemen,
van het feit, dat de heer J. M. Kakebeeke met het
oog op dé aanstaande Statenverkiezing, waar bjj
hjj persoonljjk is betrokken, tjjdeljjk als voorzit
ter had bedankt, en van eene motie der liberalen
te Tietjerksteradeel, houdende instemming met
de aanhangige belasting-voorstellen nam de
heer Stigter het woord cm glashelder uiteen
te setten, wat men onder een vermogens-belasting
heeft te verstaan hoe progressie en degressie
in deze dringend noodig zjjnhoe de afschaffing
van den zeepacojjns een weldaad zou worden
voor de >kleine logden", hoe afschaffing van
belasting op het zout, vermindering van het
mutatierecht, inderdaad weldaden zouden zjjn
aan het Nederlandsche volk. Maar, de ver
hooging van den accjjns op het gedistilleerd
achtte bjj een gruweleen bewjjs, dat de
jeneverbelasting, nog meer dan tot heden het
geval is, de kurk dreigt te worden, waarop de
Nederlandsche financiën drjjven. Wanneer die
opbrengst van den jeneveraccjjns nog aange
wend werd om de slachtoffers van den drank
duivel te genezen, dan zon men met de voor
gestelde verhooging genoegen kannen nemen,
maar thans tot geen prjjs.
In het kortde lezers van deze courant, die
de drie artikelen van den heer Stigter over de
belasting-ontwerpen van minister Pierson heb
ben gelezen, zullen zich kunnen voorstellen,
dat de inleiding aan goede handen was toe
vertrouwd.
In het breede zette hjj niteen en maakte
aan iedereen dnideljjk, hoe valsoh de beschul
diging is, door oppositie-bladen geuit: »de
minister Pierson deed kwakzalvers-werk".
Integendeel, er zit stelsel inde heer Pierson
heeft zich aan zjjn groutsch verleden, aan zjjn
veelomvattende stadie niet ontronw getoond.
Met luid applauB gat de vergadering hare
ingenomenheid met het gesprokene te kennen.
Daarna deed de heer Stigter voorlezing van
eene motie, door het bastuur voorgesteld, in
houdende de verklaring dat de ingediende
ontwerpen volkomen in overeenstemming zjjn
met het vóór de verkiezingen openbaar ge
maakte programma der Liberale Unie; dat de
kiesvereeniging Goes wenscht die ontwerpen
al of niet gewjjzigd te zien aangenomen maar
die tevens de hoop uitsprak dat de voorgestelde
verhooging van den jineveraccijns zou worden
teruggenomen.
Over Je gecursiveerde woorden ontspon zich
een debat, en werd zelfs een amendement
voorgesteld om ze uit de motie te lichten. Bjj
opstaan en bljjven zitten werd het amendement
met 15 tegen 35 stemmen verworpen. De heer
J. J. Ramondt had eene motie voorgesteld, in
hoofdzaak hetzelfde inhoudende als die van
het bestaar, maar wat beknopter van vorm.
Door de aanneming met 44 tegen 6 stemmen
der motie van de bestuurstafel, bleef laatst
genoemde buiten verder behandeling.
Met een warm woord, aansporende tot krachts
inspanning en aaneensluiting, sloot de voor
zitter de bjjeenkomst. Het was werkeljjk eene
belangrjjko bjjeenkomst; hot feu-saoré glom
menigmaal van onder de ascb, en wanneer
Goes besluiten kon meerdere dergeljjke bijeen
komsten te bonden, dan zon mettertijd misschien
dat feu knnnen aanwakkeren tot eene helder
lichtgevende en weldadige warmte verspreidende
laaie-
Daarna werd eene beslotene bjjeenkomst ge»
honden van de leden der kiesvereeniging. Ui|