v
N°. 274.
134" Jaargang.
1891.
Yrijdag
20 November.
Deze courant verschijnt dagelf] kt,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen!
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentien20 cent per regel! Bij abonnement lager!
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50;
iedere regel meer f 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Middelburg 19 November.
LETTEREN EN KUNST.
ONDERWIJS.
KERKNIEUWS.
UIT STAD EN PROVINCIE.
HIDDELBIIRGSCHE COURANT.
Vbetnxtne'er.
Agenten te VlissinerenP. G. nn Vit Mxstdagh k Zoon. te Gom: A. A. W. Bollakd. te KruinineenF. y. d. Pbiji* te Zierikzee: A. C. de Mooij, te Tholen: W. A.
Advertenflta
Met instemming hebben zeker velen met ons
kennia genomen van den stap in de goede
richting, dien de miniater van binnenlandache
zaken, blgkena zjjn antwoord op het voorloo-
pig verilag der Tweede kamer, wil zetten tot
onderatenning van het ambachtaonderwjjs.
Op dit oogenblik, zoo kort na zjjn optreden,
waa het hem natnurljjk niet mogeljjk eene
volledige regeling op dit pant tot (tand te
brengen.
Bjj het opmaken van een volgende begroo
ting zal hg in deze materie nog verder han
delend knnnen optredenmaar hg heeft daarom
niet willen wachten met het doen eener poging
om nn reada een bealiaaing hit te lokken, in
verband met de reeda ingekomen en grooter-
deels goed toegelichte aanvragen om anbaidie.
Een afzonderlijke wet acht de minister voor
de regeling van het ambachtsonderwjj», dat
een deel is van het middelbaar onderwjja, even
min noodig als die noodig is gebleken voor
het landbouw- of zeevaartknndig onderwga.
De miniater zegt daaromtrent het volgende:
«Allerminst acht de regeering het raadzaam
op dit gebied te veel bg de wet te regelen.
De staatszorg zal zich voorhands tot onder
steuning van het particulier initiatief moeten
bepalen. Wel sollen aan de te verleenen sub-
sidiën eenige voorwaarden moeten worden
verbonden, geljjk dit ook ten aanzien der ge
subsidieerde zeevaartkundige en landbouw
scholen plaata vindt, doch het is van groot
belang geene voorschriften te geven, die der
vrjje ontwikkeling van deze scholen noode-
locs in den weg zonden staan. Door de
kens te laten tnsschen het pasklaar maken
der school naar het schema eener wet of het
derven der materieele hnlp, zonder welke veel
niet kan worden tot stand gebraoht, zon, naar
het oordeel der regeering, het particulier ini
tiatief worden uitgedoofd. En dit ware te
tueer bedenkelijk, omdat het de niet genoeg
te waardeeren uitdrukking kan zgn eener feite
lijk gevoelde behoefte. Hier komt nog bjj dat
de inrichting en inatandhonding dezer soort
van scholen, omdat sjj slechts zgn in het be
lang van enkelen, niet van allen, bezwaarljjk
aan het rjjk of aan de gemeente kunnen
worden opgelegd, maar behooren te worden
overgelaten aan het vrjj initiatief, waaraan zjj
haar ontstaan te danken hebben.
«Krachtige ondersteuning van dit initiatief
acht de regeering gewenscht, onder voor
waarde nochtans dat het practische onderwga
der ambachtsschool, zoodra tot haie inatand
honding wordt bjjgedragen uit de algemeene
Tentoonstelling J. J. L. Ten Kate.
Wanneer een sohilder voor het publiek treedt
en zegt: ziehier mjjn werk, waarin ik u een
deel van mjjn denken en streven, van mjjn
voelen en soeken openbaar, dan mag bg ver
onderstellen dat het publiek, zjjn gewone konde
onverschilligheid afleggend, dat stuk menscben-
leven, dat deel menscheljjke ziel met aandacht
gadeslaat en ten minste beproeft te begrjjpen,
wat die kunstenaar heeft willen zeggen en hoe
bg het heeft gezegd.
Interessant en leerzaam is het, wanneer
de kunstenaar in een vrjj talrjjke verzameling
zjjn werk tentoonstelt, na te knnnen gaan of
en hoe de ontwikkeling in zgn kunst zieh
voort en voort beweegt; of deze geregeld
voortgaat dan wel bjj schokken en rukken.
Men ziet dan ook in hoeverre bjj aan invloe
den van buitenaf is blootgesteld, zich aan
innerljjke stemmingen overgeeft, zoekend en
indien eindeljjk ziende meer en meer zich zelf
bewust op zjjn doel afstuurt.
Men vrage dan niet: ii die figuur mooi, is
het werk wel geacheveerd, heeft die bloem
niet een blaadje te veel of te weinig maar
vraag, of de man, die dat ding zag en schil
derde, iets meer gevoelde dan een alledaagsch
mensch, of hjj dieper getroffen werd en of hjj
zgn sentiment in zgn arbeid wist uit te druk
ken en tot welken graad. Wie zdo schilderjjen
kas, sooveel mogelgk verschillende handwer
ken omvatte en dat bg het op den voorgrond
brengen van bepaalde ambaohten ateeda nauw
keurig worde rekening gehouden met locale
omstandigheden. Niet in de aanvaarding van
hoog gestelde eiacben betreffende de regeling
van het onderwjjs en de organisatie van het
onderwijzend personeel meent de regeering
grond voor de toekenning van een rjjkssub-
aidie te moeten zoeken, maar in het met eigen
middelen oprichten en in stand honden der
instelling, in de noodzakelijkheid of wensche-
ljjkheid der school, die in den regel genoeg
zaam zal knnnen bljjken nit het feit dat
gemeente, provincie en particulieren allen bjj
dragen."
Zooals men weet stelt de minister thans
voor aan vjjf scholen, n. 1. die te Groningen,
te Leiden, te Botterdam, te Leeuwarden en te
Haarlem, subsidie te verleenen tot een ge-
■amenljjk bedrag van 86.200. Aanvragen,
die nog mochten worden ontvangen, znllen tot
1893 buiten rekening moeten big ven. Yerder
verklaart de minister dat bg thans niet reeds
kan ingaan op het denkbeeld, om studiebeurzen
voor ambachtsonderwjjs in te stellen.
Wat de minister nn reeds voorstelt verdient
ten volle de ondersteuning der liberalen in de
kamers; waaraan naar wjj hopen het
niet zal ontbreken.
En wanneer onze vertegenwoordiging hem
op dien weg volgt dan is dit tevens voor
de besturen der ambachtsscholen in Middelburg,
Goes en Zierikzee eene vingerwijzing om ook
een beroep te doen op 's lands kas ter onder
steuning van de instellingen, voor wier be
langen zjj moeten waken.
Behalve de subsidiën van provincie en ge
meente en den stenn van particulieren kan
hnlp van de zjjde van het rgk niet anders dan
nuttig zgn om aan die instellingen de gelegen
heid te bieden hare vleugels meer nit te slaan.
En te lang reeds nam het rgk tegenover dit
weeenljjk volksbelang eene ljjdeljjke en niette
verdedigen houding aan.
Het gansche land heeft belang er bjj dat
wjj goed ontwikkelde ambachtslieden ver-
krjjgen en wie slechts even rondziet in sjjn
eigen kring ontdekt maar al te spoedig hoever
wjj in deze nog zgn van een gezonden toestand.
De Maasbode beveelt bjj de katholieken in
het district Gouda den heer Havelaar aan, op
de volgende eigenaardige manier:
In het ministerie Mackay vertegenwoordigde
hjj het gematigde liberale element en heeft
zich een naam gemaakt door de schitterende
wjjze, waarop hjj het departement van water
staat bestnnrd heeft. Dat hjj den leerplicht
niet wil, is waarachjjnljjk, en dat hjj den
persoonljjken dienstplicht niet begeert, is zeker,
althans volgens de vertrouwbare geruchten, die
geloopen hebbenhjj behoorde tot de minderheid
ziet, zal dikwerf in grooter verrukking bljjven
stilstaan, meer gevoelen voor een vluchtig
heen geworpen studie dan voor een groot uit
voerig schilderjj. Want in de eerste heeft de
schilder mogelgk zgn impressie, die van
een oogenblik, krachtiger, intenser uit
gedrukt dan in dat stuk van grooter afmeting,
waarbjj onder het werken, dagen, weken, mis
schien jaren lang de idee ot het gevoel, dat
hem eerst heeft geïnspireerd, vervluchtigde en
zoo de sterke, de impulseerende kracht van den
eersten sterken indrnk verzwakte en wegdom
melde onder afwisselende stemmingen.
Eenig begrip van die ontwikkeling bjj den
heer J. J. L. ten Kate daagt bjj ons op, wan
neer wjj van de in bet Knnstmusenm door hem
geëxposeerde schilderjjen en studies den blik
van zgn Königtee af laten gljjden over het
kolossale stnk Tusschtn leven en dood, over de
flguurstnkken heen tot zgn landschappen, tot
zelfs is zgn kleinste en vluchtigste studies.
In de Königtee vindt men een van die gelikte
fraai gekleurde landschappen weer, die men
vroeger sohilderjjen noemde, doch dat op deze
expositie geen ander belang kan hebben, dan
dat de artist deze periode gelukkig reeds
lang achter zich heeft. In de Neue Pinakothek
te Mnuchen vindt men in een gelgk genre
Grieksche landschappen van Bottmann, met
even mooie sprekende klenren, op bjjzondere
wjjze verlicht es door Baedeker met een
in het ministerie, die tegen de legerwet was.
«Yraagt men, hoe de anti-revolntionnairen
er toe gekomen zgn een liberaal te candideeren,
een man dus, die hêt anti-revolutionnaire
program wel niet onderschrijven zal, dan bljjven
wjj het antwoord schuldig; trouwens dat i*
hun zaak. Yoor de katholieken is Havelaar
verre te verkiesen boven Yan der Breggen, en
daarom hebben zjj hem genomen, en zjj hadden
volkomen gelgk."
Yolgens deze redeneering zonden eigenljjk
hoe de verkiesing in het district Gouda ook
afloopt de liberalen steeds overwinnen. Wjj
gelooven dat die verklaring meer eigenaardig
dan jnist is.
De oud-gepessionneerde loodsen van het
eerste tot en met het zesde district hebben
aan de Tweede kamer een adres gericht waarbjj
zjj, in verband met de bepalingen van de in
gediende pensioenwet en erop wjjzende dat de
toegestane pensioenen te klein zjjn, verzoeken
in bet nienwe wetsontwerp bepalingen op te
nemen, waardoor de gevolgen van een te lang
nitstel der verbetering van de pensioenen en
onderstanden worden gematigd, zoodat niet
langer armoede en ontbering het deel zjj van
een groot deel der gepensionneerden en niet
langer een beroep op de openbare liefdadig
heid behoeft te worden gedaan.
Yoor belanghebbenden kan het zgn nnt
hebben het volgende meê te deelen, dat tevens
dienen kan tot aanvulling van vroegere be
richten omtrent dese aangelegenheid.
Bjj kon. besluit van 26 Oct. jl. is vastgesteld
dat vermindering van dienattjjd wordt toege
staan aan de militieplichtigen der lichting
1892, die vóór hunne inlgving door vrgwillige
oefening in den wapenhandel reeds eene zekere
mate van geoefendheid hebben verkregen. Aan
hen worden alsdan uitgereikt getuigschriften,
waarvan bet model is vastgesteld bjj punt 10
der beschikking dd. 2 September 1889 no. 57.
Deze mate van geoefendheid kan tegenwoor
dig door iederen militieplichtige worden ver
kregen. Zjj hebben zich daartoe slechts op te
geven in plaatsen waar garnisoec ligt bjj den
oommandeerenden officierin plaatsen waar
geen garnizoen ligt, doch waar een dienst
doende schutterjj bestaat, bjj den commandee
renden officier dier schutterjj, en in plaatsen,
waar noch garnizoen, noch dienstdoende schut
terij ligt, bjj den burgemeester der gemeente.
De eerste oefeningstjjd voor die dienstplich
tigen wordt verkort tot op vijf maanden, wanneer
de milicien, voorzien van een getuigschrift,
binnen drie maanden na zjjne indienststelling
is aangesteld tot milicien-korporaal en heeft
doen bljjken een bruikbaar korporaal te zgn.
Lotelingen, die niet in de gelegenheid zgn
geweest het getuigschrift van geoefendheid te
verwerven, doch zich ook hebben geoefend en
bjj hnnne indiensttreding bljjken geven vol
doende practische en theoretische kennis te
bezitten, knnnen ditzelfde voorrecht verkrjjgen.
Deze beide categorieën kunnen op aanvrage
van hunne ouders of voogden aan den com
mandeerenden officier van het korps, waarbjj
zjj sjjn ingedeeld, worden toegestaan om buiten
de kazerne te wonen.
aangeteekend, misschien wel met twee doch
die naar onzen smaak met knnst evenveel
te maken hebben als een pop uit een wassen
beeldenspel met een levend mensch.
Dnitschen invloed en akademie-sfeer merken
we eveneens op in het bovengenoemde doek,
naar Schubert's Lied der Tod und das Miidchen.
Wie Duitsche schildergen-ten toon stellingen
bezocht, kent deze symbolische en uitvoerig
«mooi" geschilderde voorstellingen, waarvoor
het sentimenteele verhaaltjes makende publiek
zoo gaarne bljjft stilstaan. Maar wjj kunnen
er niets in zien dan de eerste stamelingen van
een kunstontwikkeling, die ten slotte in een ge
zonder, een persoonlijker wilsuiting zoekt over
te gaan. Dat zgn in ons oog bjj den heer Ten
Kate zgn stadiën naar de natunr. Waar hjj
de natnur bjj zgn werk tot basis neemt en
poogt geheel zioh zelf te zgn, spreekt hjj per
soonlijk ook direct uit zgn werk tot ons, hier
wordt de impressie tegsljjkertjjd expressief.
Onder de landschappen trekken ons aan
De Bolle Weg bij Tongeren, die met debraine
tinten der boomen en de even aangestipte kudde
schapen, een herfstindruk maakt, gelgk de
schilder dien gevoelde. Meer afgewerkt is het
Bollandsch Riviergezicht. Het breede, wegdie-
pende water met de huizen en boomen aan
beide kanten, de scheepjes op den stroom, de
witte luchtige regenwolken waartngschen de
blanwe lncht hier en daar uitschuift, de
natte atmospheer, zjjn vrjj goed uitgedrukt;
De ook hier goed bekende actrice mej.
Marie Yerstraete heeft Botterdam verlaten en
komt aan den Cirk-schouwburg te Antwerpen,
waaraan ook Julia Caypers en Henii van Kuyk
zgn verbonden.
Te Antwerpen is in den ouderdom van 66
jaar overleden de schilder en etser Joseph
Linnig. Hjj was ook bekend als verzamelaar
en kenner van onde drukwerken.
Thermidor zal nu toch te Parjjs worden
opgevoerd. De regeering heeft dit vergund, maar
niet in een der gesubsidieerde sobouwburgen.
Aan mejuffrouw J. Barende, onderwjjzeres
aan de leerschool alhier, iB tegen 1 Januari a.,
op haar verzoek, eervol ontslag verleendterwjjl
in hare plaats benoemd is mejuffrouw Deibei,
thans onderwjjzeres te Ooslerbeek.
Tot ondorwjjzer aan de O. L. school te
Philippine is tegen 1 Januari 1892 benoemd
de beer W. H. Muirers te Kerkrade.
Uit Goes schrjjft men ons
Evenals in 1869 en 1884 ziet de kerkeraad
der Ned. Hervormde gemeente zich genood
zaakt een bjjzonder beroep te doen op de wel
dadigheid der gemeenteleden.
En er is reien toel
Zelfs in gezinnen met kinderen kan de be
deeling niet meer bedragen dan 1 per week.
Velen zgn in de laatste jaren naar het bur-
gerljjk armbestnur verwezen, omdat de kaB der
diaconie geen meerdere bedeelingen toelaat.
In weerwil van het meest zuinige beheer
zgn de uitgaven gestegen, de inkomsten ge
daald.
Tot 1890 hadden alle armbesturen kosteloos
geneeskundige hulp van de burgerljjke gemeente
voor bnnne armen, maar sedert de jaarwedde
van den nieuwen geneeskundige met f 500 is
verhoogd, moeten diakenen daaraan f 140 bij
dragen.
Tien personen, meest allen weduwen, worden
in bet gasthuis verpleegd, waarvoor de diaconie
j 182 per persoon en per jaar moet uitkeeren.
Voegt men hier nu bjj de uitgaven voor
bedeelingen in geld, brood, kleeding, turf,
kolen, geneesmiddelen enz., dan komt men tot
een bedrag, dat de ontvangsten verre overtreft.
Bovendien zgn deze ontvangsten in de laatBte
jaren zeer verminderdde landpaehten van
f 1530 op f 1329de buscollecten van 344
tot 269de vaste jaarljjksche bjjdragen van
372 tot 228.
Er is werkeljjk perieulum in mora
Nu zegge men nieteigen schuld, men heeft
door de weigering om een modern predikant
te beroepen velen nit de kerk verbannen enz.
enz. Allemaal waar, maardaar zgn de
armen niet mee gebaat. Of moeten 70-, 80ja-
rigen dupe worden van anderer onverdraag
zaamheid
Laten diegenen, die sich, hoewel nog altjjd
lid van de kerk, in de laatste jaren met haar niet
inlieten, toonen dat zjj voor de armen nog wat
over hebbenlaten zjj de diaconie verheugen
in dit stuk zit ruimte en kleur; een weinig
meer rnst zon echter de stemming verhoogen.
Vrjj wat meer rust ligt er in De IJssel bij
maneiehijn; de visscber in de schuit, die de
netten optrekt, is in beweging. In dit, evenals
Na den Storm, maneschijn aan het strand,
waarop de bewegelijkheid in de natuur na den
storm in de lucht en de zee nog voortleeft,
zoekt de heer Ten Kate naar een sterk lichteffect;
maar het is wat zwaar, massief van kleur, vooral
de wolken op het tweede. Wie denkt hier aan
het jjle in onze mooie luchten Ook op den Storm
ziet men in het gieren van den wind, die de
groene takken voortzwiept, in de jagende lucht
de beweging in de natuur niet onverdienstelijk
weergegeven. Het aantrekkelijkste misschien
op den dnur is het kleinere Btukje Builen avond
een visscber in zjjn schuitje, verdf rop het bre
kende licht, zich weerspiegelend in het water,
wat in bet zachte gewaas van groen en avond
lucht aardig doet.
Onder de figuurstukken noemen wjjDe
ongenoode gast, frisch van kleur en tameljjk
vlot geschilderd; de schrik van het kind voor
het geitje is waar; hier, evenals op Zondag
morgenheeft de schilder een aardigen greep uit
de warkeljjkheid gedaan.
Maar van alles wat de heer Ten Kate hier
exposeert zgn ons zgn studies, hoe vluchtig en
onafgewerkt ook soms, het liefst, omdat bjj hier
het persoonlijkst is; zoo het pittige kleur- en
ucbteffectje aan den achterwand rechtsdas
met ruime bjjdragen. Laten zjj, die de kerk
niet meer bezoeken, toonen dat hunne harten
wjjd openstaan van medegevoel met het leed
van 70, 80jarige stakkers.
Onverdraagzaamheid van anderen zal bjj ons
de christeljjke liefde niet buitensluiten. Zoo
zjj het!
Uit Ylissingen schrijft men ons
Of 't uit onverschilligheid voor muziek en
zang is, of omdat bet te veel geld kost,
dat hier zelden een of ander concert druk
bezocht wordt, is moeiljjk uit te maken.
Zeker is 't, dat bjj de soirée musicale, Woensdag
avond in de zaal-Kuipers door den heer Joban
Schmier, concert- en opera-zanger (Bas), met
medewerking van mejuffrouw Ch. Jaspers,
concert-zangeres (Mezzo-sopraan) en den heer
H. Yenverloo, concertzanger (tenor), gege
ven, al heel weinig menschen tegenwoordig
waren. De opkomst toch van een goede zestig
kan niet druk genoemd worden.
Wat ten gehoore gebracht werd, viel over
't algemeen vrjj wel in den smaak van het
publiek.
Mej. Jaspers vond na het zingen van een
récietenaria nit Les Dragons de Villars bjj val.
Beter voldeed de heer Schmier met eene
cavatine uit de opera La Juive, terwjjl de heer
Yenverloo o. a. met een romance nit Si fétais
Roi bewees een goede stem te hebben.
De voordracht van «naturalistisch-muzikale
compositiën, getoonzet voor zang en piano door
Johan Schmier" en door dien heer gehouden,
werd zeer toegejuicht.
Ware zjj niet zoo achtereen doch bjjv. in
drieën gehouden, 't genot ervan zou wellicht
nog grooter geweest zgn.
Om de gedichten van Van Alphen: De prui
menboom, Het gebroken glas enz., de Leeuw van
den Schoolmeester voor te dragen, zooals de
heer Sohmigr doet, dit vereischt zeer zeker
heel wat inspanning.
Woensdagavond is op den nieuwen Vlis-
gingschen weg, wjjl het voor een wagen met
koopwaar gespannen paard schrikte van de
voorbijkomende tram, die wagen tegen een
boom geslingerd, waardoor aan het vehikel en
zgn inhoud vrjj wat schade werd toegebracht.
In den afgeloopen nacht zgn bg een land
bouwer, wonende nabjj de Arne, doch nog onder
deze gemeente, een viertal konjjnen ontvreemd.
De dader is onbekend.
Woensdag werd door het bestuur der
Werkmans- Vereeniging te Borssele rekening en
verantwoording gedaan van het gehouden beheer
over 1890/91. Daaruit bleek dat ontvangen was
f 2858.52^ en uitgegeven 2792.35^, zoodat
een goed slot aanwezig was van f 66.17. Hier
van werd f 59.80 bestemd voor restitutie, waar
door de prjjs der kolen kwam te staan op
f 0.86 per hectoliter vrjj in de bergplaatsen
Het overschot moet dienen als goed Blot voor
den nienwen dienst.
Aan 119 leden werden 2905 hectoliters kolen
bezorgd.
Na goedkeuring der rekening werd tot voor-
de kudden schappen, tusschen de plassen links
van den ingang, niet veel meer dan fluks op
bet doek gegooid, doch aardig van licht en
impressie. Ook onder de studiekoppen is vrjj
verdiensteljjk werk, o. a. de Wolf, maar beter
de Blinde. Van de schetsen, die in den corridor
hangen, is het uitbrengen der reddingboot vol
actie.
Wat de heer Ten Kate in h.eV Kunstmuseum
tentoonstelt doet hem o. i. kennen als een
werkzaam artist, die zonder scherpe karakte
ristieke accentuatie ook niet wil voortgaan
technische vaardigheid voor kun s t uit te geven.
Evenals bg elk kunstenaar, die geen genie
of groot talent is, ligt, dunkt ons, het gevaar-
ljjke voor hem in de uiteenloopende genres,
waarin hjj zjjn kracht beproeft. Zoodra hjj
niet idealiseert of symboliseert en alleen uit
drukt, wat hjj zelf met eigen oog in de natuur
heeft gezienzoodra hg zgn sentiment direct,
zonder cm wegen neerzet, gelukt het hem Bom-
wjjlen zjjn impressie vrjj goed uit te drukken.
"Van zgn vroegere stadgenooten in de eerBte
plaats mag hjj eischen, dat zjj, waar bg hun
een stuk van zjjn arbeid ter beschouwing voor
stelt, en dit bovendien kosteloos doet, van dit
aanbod gretig gebruik maken. Men moge dan in
smaak en opvatting met hem verschillen
gaarne zal men in hem erkennen een vljjtig
'zoeker en arbeider.
