27 October.
N°. 253.
134" Jaargang.
1891.
Dinsdag
Een historisch plekje.
Middelburg 26 October.
FEUILLETON'
Deze courant verschuilt d a g e 15 k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen!
PrQs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.-
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a B cent.
Advertentiën20 cent per regel: Bi] abonnement lager!
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50;
iedere regel meer f 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte!
LETTEREN EN KUNST.
KERKNIEUWS-
UIT STAD EN PROVINCIE.
ÜIDIIÜIKIMiMlli: COURANT.
Vlietmoiueler.
Middelburg 26 Oct. vm. 8u. 54 gr.
m. 12 tl 55 gr., av. 4 a 55 gr. F.
Verwacht tam. kracht. N. O. wind.
Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W.Bolland,teKruiningenF. v.d.Peltl, teZierikzee: A.C.deMooij, ti Tholen: W. A.
van Nietjwenhuijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen nil® postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de
advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmar, te Rotterdam, de Gebb. Belintante, te 's Gravenhage, en A. de da Mab Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publioité étrangère G. L. Daube Cm., John F. Jones, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te êêm uur
aan het bureau bezorgd ijjn, willen
i jj des avonds nog worden opgenomen.
Met volle instemming nemen wjj het
volgende uit de Arnh. Crt. over.
De vervelendste artikelen, welke men in d"
laatste viertien dagen in onze dagbladen aan
trof, zjjn wel die betreffende het gescharrel tuB
•chen de Roomsch-katholieke en anti-revolutio
naire politieke, partpen naar aanleiding van
het protocol bp van der Ppl in den Haag op
gemaakt. Wie getracht heeft ze te volgen, zal
met ons tot de erkentenis gekomen zjjn, dat
het onmogelpk is uit dit gehaspel eenige
andere conclusie te trekken dan dat de partpen
en hare leden het niet eens zjjn, wat algemeen
bekend was.
Verder brengt ons dit dor debat tussohen de
organen der beide richtingen niet. Wjj hebben
daarom onze lezers met dit twisten en kibbelen
maar niet bezig gehouden, overtuigd, dat zjj er
niets bp verliezen en, zoo wp van den strjjd in
onze kolommen van die artikelen hadden mel
ding gemaakt, zjj er geen haar wpzer door
geworden zouden zpn. Waarschpnlpk hadden
zjj ze ongelezen gelaten geljjk dit twistge
schrijf ten volle verdient.
Naar aanleiding van de uitnoodiging, door
de heeren Bahlmaxn c. s. gericht tot hunne
katholieke medeleden der Tweede kamer tot
oprichting van een Centrums-club, bevatte
dezer dagen de Venloosche courant een schrij
ven van de heeren mr J. G. de Bruyn,
lid der Eerste kamer, en de leden der Tweede
kamer Dobbelman, Michiels van Verduynen en
Walter, waarin zp alle katholieke kamerleden
opwekten om zich aaneen te sluitendoch dan
moet een program voor de katholieke partjj
in de Staten-generaal in ons vaderland worden
opgesteld, en aan het oordeel van alle katho
lieke leden dier staten worden onderworpen,
leder lid moet in de gelegenheid gesteld worden
om zjjne zienswpz© daarover uit te spreken, en
van die besprekingen moet een protocol worden
opgemaakt en door alle leden, die zich bp het
program aansluiten, worden onderteekend, om
later elke verkeerde uitlegging van de woorden
van het program te vermijden.
Verder noodigden genoemde heeren alle
katholieke leden der Eerste en Tweede kamer
uit tot het bjjwonen eener vergadering, te
houden tusschen 22 en 29 November.
Bjj kon. besluit:
is aan D. de Regt, op zpn verzoek, eervol
ontslag verleend als le-luit. bjj het le bat.
rustende schutterij in Zeeland;
is in zjjnen rang overgeplaatst bjj het wapen
der artillerie, van het leger in NederlandBch-
Indië, de tweede-luitenant P. J. Romein, van
het 3de regiment veld art.
is aan J. P. Havelaar, eervol ontslagen mi
nister van waterstaat, handelen np verheid, te
's Gravenhsge, een jaarljjksch pensioen toege
kend van 3334.
Het voormalig Oude Kerkhof
te Middelburg
door
3^. DE 1S/L O T-J.
Nadat kerkvoogden zich herhaaldelijk te.
vergeefs tot den gemtenteraad gewend hadden
om tegemoetkoming in de belangrijke inkrim
ping bunner inkomsten door het derven der
begrafenisrechten, die in den laatsten tijd ge
middeld jaarlijks f 1200 afwierpen (in 1829
1286.10) en het onderhoud der kerk gedurig
groot ere offers vroeg, beraadslaagde men ein
delijk over te nemen maatregelen om zich van
de kerk te ontdoen en verkreeg men bij Kon ink
lijk Besluit van 11 Januari 1833 vergunning om
baar voor afbraak te verkoopen. Dit had dan
ook den 12 Dec. 1833 ten overstaan van den
notaris mr A. F. Sifflé plaats.
Kooper werd de heer Dirk Dronkers, aan
nemer van publieke werken alhier, voor de
som van 19.300, waarvan de kerkelijke
gemeente 56/68 of 15.610.29 en de burgerlijke
Het DagMad meldt dat voor een bezoek va n
onze koninginnen aan het hof te Berljjn hoe
genaamd geen plan bestaat, ja dat er zelfs
geen sprake van is of ooit is geweest.
Eenige Duitsche bladen beweren echter
onder opmerking dat er van zulk eene
spoedig ophanden zjjnde reis geen sprake
kan zpn dat de koaingin-regentes z e-
ker in het aanstaande voorjaar h9t voorge
nomen bezoek zal komen afleggen. Of konin
gin Wilhelmina hare moeder vergezellen zal,
is nog niet uitgemaakt, aangezien de gezond
heidstoestand en de opvoeding der jonge ko
ningin op het te nemen besluit van invloed
znllen zpn.
De 'Vrijdag uit Batavia ontvangen mail is
gedateerd 25 Sept.
Veel belangrjjks brengt zp uit Atjeh niet.
Het officieele verslag over den toestand daar
loopt van 31 Augustus tot en met 13 September.
Zoo nu en dan werden in Groot-Atjeh onze
versterkingen beschoten, waarbp een Inlandsch
korporaal werd gedood en enkele anderen min
of meer ernstige kwetsingen bekwamen.
Op de noordkust werd onze versterking te
Segli, den eersten, vierden en vjjfden September
vrij hevig beschoten.
Op de Oost- en Westkust viel niets belangrijks
voor.
Het gemiddeld ziektecjjfer per dag in bet
groot militair hospitaal te Kota-Rodja was 22.8
tegen 27.3 en dat der beri-beri 9.2 tegen 10.4
gedurende den voiigen verslagtjjd.
De stand der beri-beri is dus gunstiger.
Het sterftecijfer is lager.
In den nacht van 6 op 7 September had er
te Oleh-leh een brutale diefstal plaats. Men
heeft daar nl. het vivres-magazpn, naast de
woning van den plaatseljjken commandant,
opengebroken en daaruit, behalve meer, vier
geweren klein kaliber en toebehoorende aan
de marine ontvreemd. Er wordt een streng
onderzoek naar den diefstal ingesteld, vooral
ook omdat het te verwachten is, dat die ge
weren wel voor min bevriende Atjehers zullen
bestemd zjjn.
Den 12en September jl. werd in Groot-Atjeh
de commandant der benting Lamdjamoe, kapi
tein Bejjer, terwjjl hij den trap afsteeg, door
een geweerschot in den voet getroffen, waar
door hem een verwonding is toegebracht, zóo
ernstig, dat de gevolgen daarvan eerst door
den tjjd zullen bljjken. Men vreest dat de
voet niet meer in orde zal komen. Geen grooter
ongeluk kon den braven kapitein overkomen
zjjn, want getrouwd en vader van zes kinde
ren, staat hp voor de mogelijkheid van afge
keurd te worden voor den dienst en hierdoor
een pensioen te trekken, onevenredig aan de
behoefte van zpn huishouding. Uit het onder
zoek is gebleken, dat de fuselier, een Euro
peaan, die door sterkendranb beneveld het
schot gelost heeft, dit gemunt had op den
luitenant jbr Sandberg.
Volgens de Deli Ct. is op de meeste tabaks
ondernemingen op Deli geen geld voorhanden
ter betaling van den weldra vervallenden ter-
mjjn, waarop de Chineesche koelies recht heb
ben. Derhalve is het te voorzien, dat zjj
13/68 of 3689.71 ontving. De latere verkoop
van zerken, steenen en lijkbaren bracbt 783
en nog later die van stukken zerk en steenen
165 60 op. Vóór den verkoop waren de recht
hebbenden op de graven in de Staats-, Rot-
terdamsche en Middelburgsche couranten op
geroepen, om van hunne zjjde voor de daarbij
betrokken belangen op te komen.
Het blijkt evenwel niet, dat iemand zich
daartoe aangemeld heeft, waarom in het contract
met den kooper bepaald werd, dat alle graven
behoorlijk moesten aangevuld worden met het
puin van de afbraak. Ook werd voorgeschreven,
dat het gebouw binnen twee jaar geheel weg
geruimd moest zijn en dat de ringmuur behouden
zou blijven. Voorts werd een rasterwerk aan
de voorzijde aangebracht, het gebeele terrein,
groot 29,91 aren, opgehoogd, beplant en in dien
staat, later met opruiming der vervallen om
heining, tot nu onlangs in den bekenden toestand
als open plantsoen onderhouden, met opoffering
van vrij aanzienlijke jaarlijksche kosten, die
niet opwogen tegen den last en het ongerief,
daarbij gedurig ondervonden.
Geen vonder dan ook, dat kerkvoogden her
haaldelijk in overweging namen zich op 4e
eene of aBdere passende wijze van het kerkhof
te ontdoen, waarbij, na andere mislukte pogin
gen, de bouwlust der laatste jarm zeer te stade
kwam. Toen kerkvoogden en notabelen onder
hoogere goedkeuring in 1890 een gedeelte tot
het bouwen ran een woonhuis van de hand
gedeeltelijk onbetaald zullen bljjven. Dat
voorspelt tumult en op „ondernemingen ver
van het administratief gezag oproer, brand
stichting en wellicht moord. Met het oog
hierop zal de regeering wjjs doen met de in
het gewest aanwezige troepen ten spoedigste
te verdeelen over de meest afgelegen punten
en haar den marechausseedienst op te dragen.
Toevoeging van wat cavallerie zou daarbjj
zeker bevorderlijk zjjn tot het bewaren der
rust en tot handhaving der openbare orde.
Het is naar men ons opmerkt niet
overbodig erop te wjjzen dat bjj de tooneel-
voorstelling, op morgen (Dinsdag) in den
schouwburg te Middelburg te geven, het blijspel
Kapitein Cadillac wordt gespeeld voor De ver
loren zoon. Door een onwillekeurig verzuim is
het programma op dit punt minder juist.
Uit Zierikzee schrjjft men ons
De winter-amusementen werden Zaterdag
avond op waardige wjjze geopend door een
vocaal en instrumentaal concert, ten voordeele
der armen van alle gezindten.
De drie heeren dilettanten, H. G. van Os,
W. van Bemmelen en S. J. Entboven, respec-
tivelijk viool, violoncel en piano bespelende,
die op een dergeljjk concert, gegeven in de
maand Maart dezes jaars, zoo'n uitstekenden
indruk hadden achtergelaten, hadden gemeend
aan den aandrang van velen gehoor te moeten
geven, om den mnziekvrienden nogmaals dat
genot te verschaffen.
Was de opkomst bjj hun eerste optreden
slechts matig, de roep, die van hun Bpel was
uitgegaan, verscbaite hun nu eene goed be
zette concertzaal.
- Zij hadden zich verder de welwillende me
dewerking verzekerd van mej. A. C., sopraan,
nit 's Hage.
Dit edele viertal nn verschafte aan het mu-
zieklievend publiek van Zierikzee een avond
van waar kunstgenot, die lang in herinnering
zal bljjven.
Vooreerst was het een schoon programma,
dat voor 't grootste gedeelte uitstekend werd
uitgevoerd.
Om aan de medewerkende dame de verschul
digde eer te be wjjzen, zjj vermeld, dat mej. A.
C. over aangename stemmiddelen beschikt, en
klaarbljjbeljjk eene goede school heeft door-
loopen. Demet volleheldere aange
name sopraanstem, gezongen nummers, een
aria uit Odysseus van Max Bruch, een lied uit
de Loverkens van Nicolaï, Widmung van Schu
mann en Van eene Koningsvrouwe, van Arnold
Spoel, werden schoon weergegevende sober
heid der voordracht verhoogde den indruk van
het geheel.
De laatste woorden van het liedVan eene,
Koningsvrouwe »ze heeft er gevangen ons hart''''
waren ten volle toepasselijk op de hoorders,
daar een storm van toejuichingen het deel was
der zangeres, die nog e9n traai extra-nommer
ten beste gaf.
De heeren concertgevers vingen aan met het
deden, alsook een zevental strookjes grond, in
erfpacht uitgegeven, te samen voor 742.75,
deed zich ook een kooper op voor het over
schietende gedeelte, dat hem voor 35C0 werd
toegewezen, onder voorwaarde o. a. dat het
geheele terrein binnen vijf jaar bebouwd moest
worden, aan de voorzijde met burger woon- ot
winkelhuizen ter hoogte van minstens 12
meter; dat de te vinden menschelijke over
blijfselen verzameld en met gepasten eerbied
naar de burgerlijke begraafplaats moeten worden
overgebracht of bij niet nakoming van deze en
andere bepalingen op verbeurte van eene zware
geldboete.
Het kerkhof, dat de kerk eerst aan vier, later
aan drie zijden omringde, was gedurende nage
noeg zes eenwen de voornaamste begraafplaats
van de burgerij der stad. Het spreekt van zelf,
dat de beschikbare ruimte niet groot genoeg was,
om de honderden, die er jaarlijks ter aarde besteld
werden, (in 1829 op het kerkhof 273 en in
de kerk 23) behoorlijk plaats te geven, zoodat
er van tijd tot tijd opruimingen plaats hadden,
waartoe men in 1738 een knekelhuis aan de
westzijde der kerk oprichtte, dat door eene
houten getraliede schutting afgesloten werd en
dikwijls met beenderen „overkropt" ws, die
dan weder in afzonderlijke putten en kelders
opgeborgen werden. Van daar de groote massa's
menschelijke overblijfselen, die „het stof door
eeuwen saamgelezen" uitmaken en volgens de
jongste bepalingen naar de algemeene begraaf.
schoone trio in Bes dur (op 97) van Beethoven.
Da moeilijkheden, die daarin voorkomeD, werden
op schitterende wjjze overwonnenen de uit
voering had welverdiend succes.
De heer Van Bemmelen (violoncel) vergastte
zpjne hoorders op drie nommers: Sur le lac, van
B. Godard, Gavotte van Bocoherini en de Finale
[allegro moderato) uit de sonate van Rubinstein
alle nummers, die de kwaliteiten van den
speler en zpn instrument ten volle tot haar
recht deden komen. De forto's waren stout,
de piano's daarentegen zoo liefeljjk en zange
rig, dat het meermalen scheen ot eene men-
schenstem zich aan het instrument paarde.
De heer Van Os (viool) trad op met de
Sonate (op 8) van E. Grieg, Canzonnette, (nit
het concert voor viool) van Godard en Obertass
Mazurkavan H. Wieniawski.
Jammer genoeg was deze heer, dien we de
vorige maal met zooveel genoegen hoorden,
dezen avond minder gedisponeerd. Later ver
namen we dan ook dat eene ongesteldheid
daarvan oorzaak was. Evenwel verwierf hjj
met de uitvoering der zware Sonate van Grieg,
maar vooral met de lieve Mazurka, een wel
verdiend sncces.
Dat de heer Enthoven het laatst wordt ge
noemd, iB waarljjk niet, omdat hjj de minste
onder de broederen is. 't Is aangenaam desen
virtuoos te hoorenhjj scheen onvermoeid.
Zoowel de uitvoering zjjner solonummers Scher-
zetto van Viullat d'indy en die Forelle, Caprice
brillant, van Schubert-St. Helle) als de bege
leiding der overige nummers van het programma
waren uitstekend en boven allen lof verheven.
De opgewektheid der hoorders was dan ook
zeer groot en het was een woord, uit het hart
van velen gegrepen, toen jbr W. M. H. de
Jonge den concertgevers, met de hulde aan
hunne talenten, dank bracht voor het genot
dat zs daarmede het kunstminnend publiek
van Zierikzee hadden verschaft, den wensch
daarbjj voegende, dat het Zierikzee's ingeze
tenen zou gegeven worden nog menigmaal van
hunne gaven te kunnen genieten.
De heer Muller, predikant bp de hervormde
gemeente te Zierikzee, heeft het beroep naar
Dokkum aangenomen.
Beroepen bjj de Ned. Herv. gemeente te
St. Annaland de heer P. K. Dommisse te Lage
Zwaluwe.
Wekelijksche opgaaf betreffende de Nederd.
herv. kerk.
Beroepen naarVierlingsbeek J. P. D. van
Veen te Lobith Vorchten A. Klein te Zalk
Wervershof A. J. E. van Dick te Simonsha-
venBiervliet J. G. van Walsem JJzn. te
Dinther en naar Kollumerzwaag J. J. Dermout,
em. pred. te Zeist.
Bedankt naar Brakel C. A. de Bruin, cand.
Uit goede bron vernemen wp dat door
mr. E. Fokker geen verzoekschrift ingediend is
of zal worden om tot burgemeester van Rot-
plaats worden vervoerd. Weldra zal ook dit
een einde nemen, als nog binnen korter tijd dan
aanvankelijk vermoed werd het vroegere karakter
van het voormalig Oade kerkhot geheel vei-
loren zal gegaan zijn, om plaats te maken voor
een passend verblijf aan de levenden, dat, naai
wij hopen, in behoorlijke harmonie z,d zjjn met
de omgeving aldaar en ook hen eenigszins zal
bevredigen, die de voorkeur zouden gegeven
hebben aan 't behoud van het plantsoen.
Voor hen, die gaarne keunis willen maken
met het weinige, dat van de Oude Kerk nog
is overgebleven en zorgvuldig bewaard wordi,
wijzen wij op de afteekeningen in 't bezit van den
heer M. Grauss en op die in de verzameling van
het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen.
Voorts zijn belangrijk de wapenborden van
aanzienlijke familiën, gered uit de handen der
woestelingen, die in de dagen van vrijheid,
gelijkheid en broederschap (1798) deze sieraden
uit de kerken deden verdwijnen. Onder no 200
van den catalogus der verzameling van oud
en zeldzaamheden in de oudheidskamer ten
raadhuize vinden wij er nog verscheidene, en
wel uit de Onde Kerk, die van de familiën
De Brauw, Serooskerke Nantius, Lampsins en
Vetb.
De vcrzaoceliig van Oud- en Zeldzaamheden
in 't Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen
bewaart onder nos. 39 en 40 nog twee steenen
uit de St. Pieters- of Oude kerk.
De eerste, lang 95 en breed 30 C.M., draagt
terdam te worden benoemdhjj bljjft dus onze
stadgenoot.
De correspondent van het Hbld. te Rot
terdam meldt dat de regeering haar verzoek
aan den oud-minister Havelaar, om de open
gevallen plaats van burgemeester van Rotterdam
in te nemen, met aandrang heeft herhaald.
Dientengevolge heeft de oud-minister zich bereid
verklaard, bet aannemen dezer benoeming in
ernstige overweging te nemen. In verband
daarmede beeft de heer Havelaar reeds een
bezoek aan Rotterdam gebracht.
In de Amslerd. Courant van heden (Maandag
26 Oct.) vestigt Junior de aandacht erop dat
Jan Schtöier, Koninkljjk Pruisisch vice-admi-
raai en chef der marine, volgens Brockhans'
Conversations lexicon een geboren Vlissinger is.
Het blad geeft verder een bescbrpving van
's mans loopbaan die, in 1800 geboren, op
twaalfjarigen leeftpd als appentrif marin aan
ving. Achtereenvolgens werd hjj luitenant en
corvet-kapitein, tot hp in 1846 als direoteur
der Zeevaartschool te Dantzig optrad en het
vervolgens tot vice-admiraal bracht.
Op zijn reis van Hansweert naar Terneuzen
op jl. Yrjjdag heeft de Zweedsche journalist
Uddgren naar men ons meldt met zpn
roeibootje op de Wester-Schelde nog al met
wind en weer te kampen gehad, zoodat hjj
genoodzaakt werd bjj Ossenisse aan wal te gaan,
om aldaar de 6b en alzoo stiller water af te
wachten. Doornat van bet overslaande zeewa
ter kwam hjj te Terneuzen aan wal. Yan daar
heeft hp Zondag door het kanaal naar Gent
en verder door het kanaal van Brugge naar
Ostende, de reis naar Londen vervolgd. Dat
bjj veel bekjjks had is licht te begrppen.
Door een zevental Hollandsoho heeren zpn
op Noord-Beveland in den tjjd van drie dagen
geschoten 111 hazen en 21 patrjjzen.
Zaterdag is het zevenjarig dochtertje van
W. v. d. H., wonende in het Poortambacht
van Zierikzee op den Zandweg bp den Boe-
renweg, van een wagen, geladen met suiker
bieten, gevallen, met het noodlottig gevolg,
dat het achterste wiel over haar heenging en
zjj op de plaats dood bleef.
In den nacht van Zaterdag Op Zondag
tusschen twee en drie uren had op de Wester-
Sohelde vóór Ternenzen eene aanvaring plaats
tusschen de Engelsche stoomboot Woodstock,
gez. Fulton, met stukgoederen van Antwerpen
naar Leitb bestemd, en bet ItaliaanBche stoom
schip Principi di Napoli van New-Castle naar
Antwerpen. De Woodstock werd zoo hevig aan
gevaren, dat zjj een groot gat onder de water-
ipn aan bakboordszjj, achter den voormast, be
kwam, en die mast bjj gedeelten over boord
en op de vreemde boot nederviel. De Woodstock
werd onverwpld op de nabjjzjjnde Suikerplaat
gezet om het zinken te voorkomen.
Het Italiaansche schip kreeg een gat inden
boeg en zette, na eenigen tpd bjj de Woodstock
vertoefd te hebben, de reis naar Antwerpen
bet opschrift
„Hic facet sepultus Dominus Servasius filiu»
Johannii van Sinle Miertmsdifcx, Canontcus
kvjus ecclesiae qui obiit anno Domini MCCCG
item capillanus celebral>it omni die immediate
post prinam Missam ad al tare eancti JohanniS
sub poena stx grossorum, aequaliter dividendo
fubrice cust dib us et choralibus."
De tweede, reeds vroeger vermelde steen,
lang 16 J en hoog 30 c.M., beeldt twee handen af,
die eeu stro k met een genoegzaam onleesbaar
geworden opschrift vastbonden„de doot
deser werelt d XV henderyx
fare XI Oclobris."
Bovendien fielt men in deze verzameling
nog verschillende al beeldingen aan, zoowel
van de kerk als van grafzeiken, dam uit af
komstig, waarvan de eene met bet randscbrat:
Joncvr. Ana Willems wedwas va Malhe -s
Salome die vlost es va de crancheyt des viesch
in de Heer ghestorve op de goede Vriedag 49
U bereyd de comste des here om tot volmaakte
glorie met Cristas te verrysen.
Op eene andere afbeelding in O. I. inkf van
een dergelijke zerk luidt het opschrift:
Heic sita Anna Bontia uxor Samuelis Vischer
qui testandae benevolentia ac memoriae erga de'
mortuam conjugem moestus ac moerens hoe mo-
numenlum exaedi ficandum curavit. Vixii annos
XXI lo-ti-demque dies. Concessit e vita XVlil
Septembris anno 1605,
Voorts nog eene afbeelding der Ijjkbua
