N°. 225.
134" Jaargang.
1891.
Donderda
24 September.
or
Dezo courant versch^nt d a g e 1 f] k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen;
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel; Bij abonnement lager;
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50;
iedere regel meer f 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Middelburg 23 September.
De eerste ontmoeting
LETTEREN EN KUNST.
KERKNIEUWS*
UIT STAD EN PROVINCIE.
IIIDIIIIItl RGSCBE («HUM.
Thermometer.
Middelburg 23 Sept. vm. 8 o. 55 gr.
m. 12 u. 07 gr., av. 4 u. 62 gr. F.
Verwacht verand. wind.
Agenten te Vlissingen: P. G. db Vet Mestdagh Zoon, te Goes:-A. A. W.Bolland, teEroiningenF. v.d.Peijl, teZierikzee: A.C.beMooij, te Tholen: W. A.
van Nietjwenheijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekbandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenah de
advertentie-burean'a van Nijgh Van Ditmah, te Rotterdam, de Gebb. Belintante, te 's Gravenbage, en A. de la Mae Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor bet Buitenland: te Pargs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cle., John F. Jones, opvolger.
Advertenttëa
moeten des namiddags te Ma uur
aan het bureau bezorgd zgn, willen
zg des avonds nog worden opgenomen.
Het is of de Standaard ook een wenk ge
kregen beeft om, geheel in den geeBt der
houding, door de oppositie in de Tweede
kamer Dinsdag aangenomen, niet meer, zooalu
tot nu toe, met allerlei kleingeestige middelen
bet liberale kabinet te bestrgden.
Haar redaotie verklaart beden niet te denken
aan felle oppositie; maar wèl vastberaden
tegen het ministerie te willen optreden.
Een oppositie te voeren in den trant bv. als
ie door de »»per» van Nggh"" met name tegen
Keuchenius geweest iszg denkt er niet aan.
Zulk eene felheid zou tot niets leiden."
Wjj hebben altgd gemeend dat Keuchenius,
bg zgn optreden van liberale zgde wel met
eenige reserve, van wege zgn exentriciteit,
maar toch niet onwelwillend is bejegend. Hg
toch was van huis uit op koloniaal gebied
vrgzinnig. Eerst toen bg allerlei zonderling
beden beging, zgn geloof op den voorgrond
stelde en de Javaantjes daarmee gelukkig wilde
maken, toen heeft men en met recht
hem bestreden en gezorgd dat bg geen buiten
sporigheden meer kon uitvoeren.
Dit is de Standaard zeker door bet hoofd
gegaan.
In ieder geval zal de Kuyper-partg eene
vastberaden en geen felle oppositie voeren
en om te toonen wat zg daaronder verstaat
haalt de redactie van dit blad wêer de noodige
grieven aan, over miskenning van zgn partg-
genooten in de kamer en door het ministerie,
wgl geen anti-revolutionnair stond op de
voordracht voor het presidentschap, geen hun
ner zitting had in de commissie voor het adres
van antwoord, in de staatscommissie voor het
administratieve recht en in de centrale sectie.
Al die bezwaren zgn echter reeds lang
weerlegd, o. a. door de Maasbode, maar de z.
g. vastberaden manier van oppositie voeren
eohgnt mee te brengen dat men altgd maar
doorholt als een blindgeloopen paard.
Na die verklaring komt dr Kuyper tot stille
berusting en het besef van de winste die aan
de huidige positie van zijne partg is verbonden.
Hg legt dit bloot in deze woorden
Thans is onze gedragslgn in de kamer en
buiten de kamer eene geheel andere geworden.
>Niet meer bepaald door de politiek, die we
in de periode van 1880—1890 gevoerd hebben,
maar beheerscht door de positie, die we vóór
1880 innamen.
»De samenwerking, die bestond, is thans
verbrokenen daarmede zeer zeker het uitzicht
op grgpbare resultaten veel minder geworden
maar ook de band, dien elke coalitie aanlegt,
ons van de schouders gevallen.
>We staan weer geheel en uitsluitend op
ons zeiven, iets wat gelgk staat met winBte
aan zelfstandigheid.
»Een voorrecht van het oogenblik, dat ons
wel niet duurzaam kan gegund worden, want
partgen in minderheid zgn verplicht om zich
altoos zóo in te richten, dat ze voor samen
werking met andere minderheden geschikt
blgven.
»Maar voorhands is dit voorrecht dan toch
weer ons deel geworden, en zou het een fout
zgn er geen proigt van te trekken. Zulk een
voorrecht brengt een roeping met zich, en
onverantwoordelgk handelt wie die roeping
niet nakomt."
En pasklaar als dr Kuyper altgd zgne woorden
heeft om >zgne mannen-broeders" te troosten
en te sterken, geeft hg die te vervullen roeping
nader aldus aan
»Laat deze ministers dus rustig voortarbei-
den, en sterk inmiddels uw eigen positie door
zoo principieel mogelgk op te tredenstipt en
streng naar uw beginselen elk inkomend wets
voorstel te beoordeelen en poog op die wgs
de parlementaire kracht, die ge door uw Club
ran 20 leden niet nu, maar later uitoefenen
kunt, in het tactisch juist gekozen oogenblik
dan in de schaal te werpen, als ge er iets
goeds door bevorderen, of iets kwaads door
voorkomen kunt.
»En inmiddels worde de Trggekomen tgd
gebruikt, om in eigen boezem nog beter dan
dusver tot helderheid van overtuiging en een'
beid van inzicht te komen.
„Saamwerking met andere partgen kan u
goma als minderheid geboden zgnmaar de
periode, waarin zulk een saamwerking uw
gedragslgn bepaalt, brengt altgd het onmisken
baar gevaar met zioh, dat ge bgeen moet hou
den wat bgeen te houden is, en daardoor de
bezielende kracht dempt, die anders van uw
beginsel uitgaat,
„Houdt daarentegen, gelgk nu het geval
is, die samenwerking op, dan vervalt ook
de drang om allen bgeen te houden, en kan de
afstootende kracht haar zuiverende werking
weer doen.
„Ge keert dan terug tot de Gideonstactiek.
.Liever driehonderd, mits zuiver op de graat
dan drie duizend van gemengde sorteering".
Het iB weer aardig verzonnen van dr Kuyper.
Vroeger was hg volstrekt niet zoo kieskeurig
en proefde hg niet zoo angstvallig of zgn
vrienden en bondgenooten wel .zuiver op de
graat" warenmaar thans nu men hem en de
zgnen links laat liggen, nu neemt hg plotse
ling een air van zelfstandigheid aan, alsof hg
nooit iets anders deed dan de banier van eigen
kracht en fierheid hoog houden.
Dr Kuyper weet meesterlgk bonne mine d
mauvais jeu te maken. Maar met dit al spreekt
hg een scherp vonnis uit over zich en de zgnen,
toen zg verre van kieskeurig waren in hunne
middelen om oppositie te voeren, toen er van
fierheid geen kwestie was; en men door dik en
dun meeging met ieder, die slechts meehielp
om de liberalen te bestrgden.
Al staat nu ook de .oude, heilige banier"
van eigen zelfstandigheid en eigen overtuiging
op het gebouw, ferm en vrg uit kan zg
toch niet waaienwant lang niet zonder smet
bracht men haar uit den, in de laatste jaren
gevoerden strgd weêr.
Als het >geslonken vrgcorps" zooals dr
Kuyper de zgnen noemt met opgeheven
hoofde wil ten strgde trekken, dat het dan
dezen tgd van verval eerst gebruike om voor
oude zonden te boeten door wat meer naar die
eerlgkheid, die waardigheid en die beginsel
vastheid te streven, welke Groen van Prinsterer
zgn volgelingen steeds voorhield.
Op dit illustre voorbeeld starend, dat dr
Kuyper tot model koos, kan men onmogelgk
zonder blikken of blozen tenzg men al door
de wol heen zg zulk een hoogen toon aan
slaan als heden in de Standaard geschiedt.
tusschen het nieuwe ministerie en de volks
vertegenwoordiging heeft Dinsdag plaats gehad
en bg die gelegenheid is van eene niet te
miskennen welwillendheid gebleken.
Van alle kanten kwamen verzekeringen dat
men niet vgandig tegenover het nieuwe bewind
wil optredenen daarmee wil samenwerken
voor zoover de beginselen, die men belgdt, zich
daartegen niet verzetten.
Dit alles klonk als de echo van de verzeke
ringen, door de liberalen in de kamer destgds
ook tegenover het ministerie-Mackay afgelegd.
Het zgn zooveel als beleefdheidsbetuigingen,
waaraan wg niet zooveel waarde hechten,
omdat komt het erop aan de partgen
toch, juist ter wille van hare beginselen, scherp
tegenover elkaar staan.
Op enkele feiten, in verband met het gisteren
reeds gegeven overzicht van het verhandelde
willen wg echter nog eens wgzen.
Aan de beraadslagingen over de algemeene
strekking van het adres werd door de heeren
Beelaerts van Blokland, Vermeulen, Rutgers,
Schaepman, Van Houten en Van Kerkwgk
deelgenomen.
De eerste, die in plaats van den heer A. van
Dedem, vroeger de woordvoerder der anti-revo-
lutionnairen, maar thans de gansche week
afwezig, als spreker optrad, verklaarde liever
gezien te hebben dat anderen hem waren voor
gegaan. Namens .zgne staatkundige vrienden"
verzekerde hg het kabinet zonder animositeit
te zullen gemoet treden.
Sprak de heer Beelaerts ook namens de
Kugper-partg Dit is zeker eene gewettigde
vraag, wgl hg behoort tot de gematigde anti-
revolutionnairen.
De afscheiding in de katholieke partg trad
dadelgk reeds op den voorgrond.
De heer Vermeulen legde de gulle bekentenis
af dat zgn partggenooten niet afgaan op minis-
teriëel avontuur, iets wat de heer Schaepman
niet zoo grif beaamde. De katholieken kunnen
als leden der regeering wel degelgk invloed
uitoefenen en zgn daarvan niet afkeerig.
IDe heer Vermeulen en zgne vrienden zullen
dé daden en handelingen der regeering afwaeh- j
fenen deze zullen hunne houding bepalen.
De heer Schaepman en zgn clubje daarentegen
stelde zich reeds dad.figk lgnrecht tegenover
het kabinet, al zal hg ook medewerken tot
maatregelen die ook hg in 's lands belang
acht.
Men stelle zich eens voor dat hg weigerde
daaraan mee te werkenen hiervan openlgk
eene verklaring aflegde 1
De heer Van Tienhoven, minister van bui
ten! andsche zaken, nam het eerst het woord
namens de regeering. Hg schgnt dus de leider
van het kabinet te zgn. Wat de regeering
zeide gold hoofdzakelgk algemeenheden.
Orer den loop der crisis ging al zeer weinig
licht opde premier wilde zeker zich hierover
niet te veel uitlaten.
De heer Van Kerkwgk wees op den langen
duur der crisis en op veel geheimzinnigs, dat
in deze heeft plaats gehad. Hg vroeg daarom
het volle licht over het gebeurde. De heer
Van Tienhoven kon dit echter moeilgk geven; hg
kwam alleen op tegen de bewering, alsof de
kroon in deze verkeerd heeft gehandeld. Hoe
weet de heer Van Kerkwgk vroeg hg of
de koningin de personen niet heeft geraad
pleegd, op wier advies hg prgs stelde 1 ln elk
geval gaat het niet aan de kroon verwgten te
doenhet raakt de raadsleden der kroon, die
verantwoordelgk zgn.
Hierop merkte de Zierikzeesche afgevaardigde
nog op dat men door aanneming der kabiuets-
opdracht de verantwoordelgkheid op zicb neemt
voor allesen hoe hg stellig weet dat het
advies der gewone raadgevers niet is gevraagd.
Daarna werd de algemeene strekking van
het adres goedgekeurd.
Bg de verdere bespreking van de onderdee-
len was vooral belangrgk wat bg paragraaf 3
is gezegd, waarin de kamer o. a. verklaart het
.als een zgner voornaamste plichten te achten
tot een nadere rege'i^g van het stemrecht
mede te werk9n."
De heer Hartogh gaf aan deze paragraaf de
beteekenis dat de regeering, wanneer zg aan
hervormingen denkt, het eerst het kiesrecht
op den voorgrond stelt en dat de commissie
die hoofdgedachte heeft willen teruggeven.
Is het ook niet de bedoeling der regeering de
zaak van het kiesrecht voor te bereiden en
daarna zoo spoedig mogelgk met een wetsont
werp te komen vroeg hg om van de ministers
tafel te doen constateeren, dat de bekende
verklaringen van den heer Tak door de regee
ring gedeeld worden.
De heer Schimmelpeninck v. d. Oye consta
teerde zgnerzgds dat naast het kiesrecht het
belang der defensie evenzeer op den voorgrond
behoort te staan, omdat ook dit vraagstuk
de grondwets-herziening beheerschte. Hg stelde
daarom als amendement voor, in de laatste al,
van de 3e par. ook speciaal het krggswezen te
melden. Spr. betreurae zeer de intrekking van
de Legerwet, erkende het moeielgke van de
positie, maar verwachtte van de kracht van ini
tiatief van den min. van Oorlog eene spoedige
voldoening aan den drang tot legerhervorming.
De heer Veegens achtte het op den weg van
het kabinet speciaal gelegen om het kiesrecht
te regelen, vooreerst omdat bg de behandeling
der stedenwet deze van liberale zgde werd be
streden, wgl zg de kiesrechtregeling zou
tegenhoudenten tweede om de gebreken in
ons kiesstelsel, nog pas gebleken uit de groote
inkrimping van het aantal kiezers in sommige
distrieten.
De regeering is derhalve verplicht zoo spoedig
mogelgk eene regeling van het kiesrecht voor
te dragen. Inmiddels behoeven andere zaken
niet stil te staan. Maar met de negatieve
strekking, door den heer De Beaufort aan de
paragraaf gegeven, kon hg zich niet vereenigen.
Door zgn woord Bchsen hg de eigenlgke ge
dachten te verbergenals wg van een onzer
voornaamste plichten spreken, dan mogen wg
het kiesrecht niet verder op den achtergrond
schniven dan de bedoeling der regeering is.
Hg gaf dan ook aan de paragraaf de gedachte,
dat de kamer de regeling van het kiesrecht
als hare hoofdtaak beschouwt,zonder ach'
terstelling van andere wetsontwerpen.
De heer De Beaufort zeide, dat de commissie
eenstemmig adviseert het amendement Yan der
Oye niet aan te nemen. Reeds de redactie
maakt dat onmogelgk, omdat defensie en kies-
echt daarbg in éen ver band worden genoemd
De minister Tak verklaarde den heer Hartogh,
dat de betrekkelgke zinsnede in de troonrede
niets anders bevat dan de uitdrukking zgner
als Kamerlid uitgesproken meening. Het voor
afgaand onderzoek wordt krachtig voortgezet
en zoodra het wetsontwerp gereed is zal het
worden ingediend.
Met de bespreking van deze paragraaf zou
men heden voortgaan.
Bg kon. besl. is, zooals gisteren nog aan
een deel onzer lezers binnen de stad per bul
letin bekend werd gemaakt, do luit. t/z le kl.
S. F. Land bevorderd tot kapitein-luit. ter zee.
Deze benoeming zal zeker door velen in den
lande met genoegen worden vernomen.
Na al hetgeen met den heer Land is voor
gevallen mag hg zich over deze eerherstelling
verheugen.
Een der lezers van de Uaagsche Ct. schrgft;
Wie last, moeite, onaangenaamheden, opont
houd, gevangenhouding in het station, verbali-
8eering, beteekening misschien van een exploit
van dagvaarding, ja wellicht een proces wil
ontgaan, die doet zeer zeker beter, zich maar
aan de oppermacht der spoorwegmaatachappgen
te onderwerpen en zgne 2j cent (voor een
pjrronkaartje) te offeren.
Maar wie er al dien last voor overheeft, die
is nog volstrekt niet zeker dat hg aan 't kortste
eind zal trekken.
In 1889 werd tegen onzen bovenbedoelden
berichtgever te dezer zake ook verbaliseêrd,
en hg werd zelfs gedagvaard om voor den kan
tonrechter te verschgnen. Maar eenige
dagen later kreeg hg beleefd mededeeling van
het O. M., dat hg de dagvaarding als onge
daan kon beschouwen, wegens een arrest van
den hoogen raad van 18 Maart te voren.
Het hoogste rechtscollege is 'tdus niet eens
met de meening der spoorwegmaatschappgen,
dat deze een onafhankelg ken staat in den staat
vormen, die maar alles kan doen wat hg wil.
En hg, wien het bedoelde geval overkomt, kan
dus gerust tegen zich laten verbaliseeren, zoo
veel men wil.
Bg kon. besl. zgn
bevorderd tot kapitein ter zee, de kap.-luit,
ter zee J. A. Snoek, H. J. De Wal en O. C. A.
J. Moreau
de kapiteins ter zee G. A. Le Bron de Yexela
611 J* A. Snook, op poneioou güöfcelü, ©eïSTgO-
noemde op zgn verzoek, wegens langdurigen
dienst, onder toekenning van een jaarlgksch
pensioen van 2100, en eene verhooging van
f 1050 's jaars laatstgenoemde, wegens in
doch niet door den dienst ontstane lichaams
gebreken, onder toekenning van een jaarlgksch
pensioen van ƒ1800, en eene verhooging van
ƒ1050 's jaars.
bevorderd, tot kapitein-luitenant ter zee, de
luitenants ter zee late kl. H. F. Yerheggen,
jhr J. C. L. Von Schmidt auf Altenstadt, H.
van den Pauvert, C. Yreede, J. H. Mger en
W. G. van Nes
de kapitein-luitenant ter zee jhr Von Schmidt
auf Altenstadt, wegens in doch niet door den
dienst ontstane lichaamsgebreken, op pensioen
gesteld, onder toekenning van een jaarlgksoh
pensioen van 1400, en eene verhooging van
855 's jaars.
bevorderd tot luitenant ter zee der 1ste
klasse, de luitenants t/z 2de kl. J. W. Termg-
telen, J. W. Doger en L. E. van Diggelen, en
tot luit. t/z 2de kl., de adelborsten der late
klasse K. van Andel, jhr J. A. van Geen en
J. A. van Hooff.
De regeering wenacht te Rotterdam een
tweeden adjunct-commissaris van het loods
wezen aan te stellen, die aldaar noodig is
wegens de in de laatste jaren steeds toegenomen
werkzaamheden op die standplaats in verband
met de meerdere scheepvaart.
Op hoofdstuk Justitie is een som uitgetrokken
ad 5000 voor subsidie aan de Vereeniging ter
bevordering van fabrieJcs- en handwerksnijverheid in
Nederland ten behoeve van een museum van
voorwerpen ter voorkoming van ongelukken en
ziekten in fabrieken en werkplaatsen.
Door de heeren Jan C. de Vos en Wil
lem van Korlaar, directeuren van den Tivoli-
Schouwburg te Rotterdam, is heden de volgende
circulaire gericht tot »het geachte publiek van
Middelburg"
„Wg hebben de eer u te berichten, dat wg
bg voldoende deelneming voornemens zgn ten
uwent in het a. s. winterseizoen een zestal
voorstellingen te geven. De beste stukken van
ons repertoire zullen opgevoerd worden en bg
minstens twee vertooningen zal de heer Willem
van Zuylen als gast optreden.
»Wg vertrouwen, dat de in het vorig speelsei
zoen onder het patronaat der Vereeniging T.
b. v. g. v. o. k. door ons gegeven voorstellingen
de overtuiging gevestigd zullen hebben, dat
wg ook in het belang der Nederlandsche too-
neelachrgfkunst niet zonder vrucht werkzaam
zgn. Bovendien zgn wg zoo gelukkig geweest
de heeren Alex. Faassen en W. C. Roogaards
(f»s de Koninklgke Vereeniging Het Neder-
landsch Toontel) aan ons gezelschap te kunnen
verbinden. Wg vertrouwen dus, dat u genegen
zult zgn onze poging om ten uwent goede
tooneelvertooningen te geven, tegen niet te
hooge prgzen, gaarne zult steunen.
De voorstellingen zullen bg voorkeur op
Dinsdag plaats hebben, en de datums in over
leg met andere vereenigingen ten uwent worden
vastgesteld.
►Wg stellen ons voor de toegangsprgzen
buiten abonnement te stellen op
►Loge, Stalles en Parket (156 plaatsen Eerste
Rang) 2.25.
»Parterre en Orkestbank (66 plaatsen Tweede
Rang) 1.50
ter wgl verkrggbaar gesteld worden abonne
mentskaarten E e r b t e Rang, per 6 stuks
9 en 12 stuks ƒ15; Tweede Bang per
6 stuks 6 en 12 stuks 10.50.
»Deze kaarten zgn niet persoonlijk, worden
niet op datum gesteld, en genieten de voor
keur bg het bespreken van plaatsen.
>Binnen enkele dagen sal U een lgst ter
teekening worden aangeboden, waarop wg
hopen dat van uwe belangstelling in onze
onderneming blgken zal."
Op deze circulaire vestigen wg gaarne de
aandacht van het tooneellievend publiek van
Middelburg en Vlissingen. Het winterseizoen
staat weer voor de deur; en de opheffing van het
fooneeelgezelschap Faassen zal een groote
leemte doen ontstaan door het gemis van de
z. g. goedkoops voorstellingen, die zeer in den
smaak schenen te vallen.
Het gezelschap van den Zïcofi-schouwburg
wil trachten daarin te voorzien; en zg het
ook al dat bg abonnement iets hoogere prgzen
worden gevraagd dan vorige jaren het geval
was, de verhooging is zoo gering dat dit zeker
geen bezwaar zal opleveren, terwgl men tevens
twee avonden het optreden van den heer Willem
jan 7nylfin io^oiuuüt Zl0H,
In het vorig seizoen heeft het gezelschap
der heeren De Vos en Van Korlaar met de
opvoeringen van Fatsoen, Eerloos, Een partij piket
en Pension Schöller zeker velen genoegen gedaan
en zeer goede indrukken achtergelaten. Trou
wens tot de leden ervan behooren goede be
kenden; wg noemen o. a. de heeren Jan C. de
Vos, Alex. FaaBBen en Wagemans, de dames
Aleida Roelofsen en Augusta Poolman, alle per
sonen, die men zeker wel gaarne zal willen
terugzien.
Wanneer men verder nagaat hoe hoog de
gewone prgzen zullen worden gesteld, springt
het vanzelf in het oog hoe men zich bevoor
deelt door abonnementskaarten te nemen voor
tooneelvoorstellingen die in den a. winter weer
een aangename verpoozing kunnen verschaffen.
De leden van het Diligentia-concerfc in
Den Haag hebben besloten voor vgf jaar een
overeenkomst aan te gaan met het concertge
bouw te Amsterdam. Het orkest-Kes zal in
Den Haag optreden, maar onder directie van
Richard Hol.
De heer P. de Back, candidaat te Gro
ningen, is beroepen tot predikant bg de N. H-
gemeente te Herkingen.
De collecte voor de slachtoffers van den
hagelslag te Limburg heeft te St. Laurens
opgebracht f 20.17 en te Borssele 6.02.
Dinsdag avond kwam te Zoutelande een
vreemdeling langs het strand zonder geld,
papieren of iets waaruit men zgne identiteit
kon opmaken.
Hg sprak een bgna onverstaanbaar Fransch
en vond bg een paar landbouwers eenigen kost,
dien hg zich goed liet smaken.
Na een kosteloos naohtverblgf, in voor zulke
lui bestemd logies, is hg heden morgen naar
de grenzen geëxpedieerd.
Voor de betrekking van onderwgzer aan
de openbare school te 's Heer-ArendBkerke heb
ben zich vgf sollicitanten aangemeld.
Men schrgft ons uit Goes
Van niet heel veel belangstelling in de pu
blieke zaak getuigt het als zooals Dinsdag
op eene in de Prins van Oranje gehouden
openbare vergadering bleek slechts 29 »be-
laugstellenden" bg elkaar kunnen getrommeld
worden om de verkiezing te bespreken van
twee gemeenteraadsleden. Allerlei nitvluchten
heeft men gezocht om zijn wegblgven van der-
gelgke „meetings" te vergoelgken.
Dan eens was de avond ongeschikt, dan wee?
