N°. 218.
134° Jaargang.
1891.
W oensda Or
16 September.
De Troonrede.
Middelburg 15 September.
Deze courant verschijnt d a g e 1 f) k
met uitzondering van Zon- en Feestdagen;
Prfjs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.-H
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel; Bi] abonnement lager]
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50;
iedere regel meer f 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte;
LETTEREN EN KUNST.
ONDERWIJS.
KERKNIEUWS.
UIT STAD EN PROVINCIE.
MIDDELRIIRGSOIE COURANT.
O
y
Urn *fTn fi1 or I M^®TDAGH Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te KruiningenF. y. d. Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij, te Tholen: W. A. i Advertentiën
m 19 fi7 Iv A *n fik ït' ftdvert^ntiA 1 en-w 6 ^er?e^en DE Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de i mnA+An do a a a
viLrM N W YW1 wHWKVa? ?it^' Rotterdam, de Gebe. Bblinïante, te 's Gravenhage, en A. de la Mar Azn., te Amsterdam. hes teéémnur
Verwacht N. W. wind. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Pargs en Londen, de Compagnie générale de Publioité étrangère G. L. Datibe Cle., John F. Jones, opvolger i - j bureau böW'gd *8". willei
r *8 des avonds nog worden opgenomen,
Nadat heden de leden der Staten-generaal
te twaalf uur zich in de zaal der Tweede
kamer hadden vereenigd, onder voorzitter
schap van den heer mr Van Naamen van Eem
nes, president der Eerste kamer, en de
ministers met de leden van den Raad van
state zich te een uur daar ook hadden ver
voegd, werd H. M. de Koningin-regentes
die op de gebruikelijke wijze en met de
gewone plechtigheden te een uur van het
paleis was afgereden, door eene commissie
uit de vergadering met het voorgeschreven
ceremonieel binnengeleid. Voor nadere bij
zonderheden verwijzen wij naar de Laatste
berichten.
Nadat H. M. op den troon plaats genomen
had hield H. M. de volgende rede
„Mijne heeren'.
Met dankbaarheid zie ik de Staten-gene
raal rondom mij vereenigd, gereed om hunnen
arbeid te hervatten.
De algemeene toestand van land en volk
stemt in menig opzicht tot tevredenhei
De betrekkingen tot alle buitenlandsche
mogendheden zijn van den meest vriendschap-
nelfiken aard. Zee- en landmacht gaan op
loffelijke wijze voort haren plicht te betrach
ten. Beiden toonden zich, ook waar
blokkade der kust van Atjeh meer dan ge
wone inspanning van de zeemacht vordert,
voor hare taak berekend.
De geldmiddelen des rijks eischen, wegens
reeds vroeger bevolen uitgaven versterking.
Handel en scheepvaart breiden zich uit,
de uitkomsten der volksnijverheid zijn niet
onbevredigend; de oogst heeft door de on
gunstige weersgesteldheid geleden, maar de
toestand van den veestapel is gunBtig.
Duidelijk is bij de laatste verkiezingen op
nieuw de wenscbelijkheid gebleken, dat op
«rdeliike wijze, zonder langere vertraging, in
wetgeving en 'staatsbestuur de hervormingen
worden tot stand gebracht, waarvan de nood
zakelijkheid is erkend en waartoe de grond
wetsherziening den weg heeft geopend.
Daarheen zal mijn streven zijn gericht.
De indiening van een wetsontwerp to
reeeline van het kiesrecht, deze noodzake
lijke voorwaarde van blijvende verbetering,
wordt voorbereid.
Herziening der provinciale- en gemeente
wetten zal hierop moeten vo gen. In af
wachting daarvan kunnen tijdelijke maatre
gelen getroffen worden tot ondersteuning
van te zwaar belaste gemeenten.
Verbetering van het rijksbelastingstelsel
is een dringende eisch der rechtvaardigheid.
Wetsontwerpen om hieraan te vo oen
zullen u spoedig bereiken.
Tot eene organisatie der landmacht en
tot vorming der levende strijdkrachten, welke,
«onder te groote persoonlijke en ge delijke
offers, de weerbaarheid van ons volk kunnen
verzekeren, worden voorstellen in gereedheid
gebracht. Inmiddels zal u eene voordracht
worden gedaan tot tijdelijke versterking der
nationale militie.
Het materieel der zeemacht eischt verbe
tering. Maatregelen worden beraamd om
daarin te voorzien.
Eene wettelijke regeling der administra
tieve rechtspraak zal met ernst worden voor
bereid.
De indiening van het ontwerp van een
Wetboek van militair strafrecht mag in deze
Zitting worden tegemoet gezien.
Van andere deelen onzer wetgeving zal
eene herziening worden ter hand genomen,
Wettelijke bepalingen omtrent den leer
plicht zullen n worden voorgedragen.
Het vakonderwijs ten behoeve vanhande
en zeevaart, nijverheid en landbouw kan
rekenen op mijnen steun.
Aan verbetering van onze maatschappelijke
toestanden, ook in verband met de eischen
van handel en nijverheid, blijf ik mijne
aandacht wijden.
Maatregelen in het belang van de veilig
heid en gezondheid in fabrieken en wer
plaatsen en tot verzekering van het lot van
pude of verminkte werklieden zullen, naar
mate het door den wetgever bevolen onder
zoek vordert, worden ontworpen.
Het welzijn van onze overzeesche bezit
tingen gaat mij grootelijks ter harte.
Het bestuur van Nederlandsch-Indië te
doen beantwoorden aan de eischen des tijds;
door onbekrompen aanleg van daartoe noo
dige werken de ontwikkeling te bevorderen;
belemmeringen van den vooruitgang op te
heffenen door toenemende welvaart der
ingezetenen aan de Indische financiën een
vasten grondslag te geven, zal mijn ernstig
streven zijn.
De maatregelen van bedwang op Noord-
Sumatra zullen, zoolang noodig, met kracht
worden gehandhaafd, opdat alle verzet worde
gekeerd, rust en orde verzekerd.
In Suriname verwacht ik van eendrachtige
samenwerking met de koloniale staten goede
vruchten voor de welvaart en den vooruit
gang dier kolonie.
Veelomvattend en ernstig is de taak,
waarvoor ik, tot verzekering der stoffelijke
en zedelijke welvaart van het Nederlandsche
volk, met vertrouwen de medewerking inroep
der Staten-generaal.
Moge Uw arbeid, Mijne Heeren, onder
Gods zegen strekken tot blijvend welzijn
van het dierbaar Vaderland!
In naam der Koningin, verklaar ik de
gewone zitting der Staten-Generaal te zijn
geopend."
Hierop verliet H. M. de vergaderzaal,
nadat Haar op dezelfde wijze als zij gekomen
was uitgeleide was gedaan; en keerde zij
naar het Paleis terug.
Het ditmaal met meer dan gewone be
langstelling te gemoet geziene woord is dus
gesproken.
Die belangstelling was vooral gewettigd
in verband met de jongste gebeurtenissen
in onze parlementaire geschiedenis, die een
verandering van ministerie ten gevolge had
den. En geen wonder dat men de eerste
officieele verklaringen namens dit kabinet
met nieuwsgierigheid te gemoet zag.
Daarbij komt dat na jaren deze
rede weer met recht een troonrede mocht
heeten; wijl zij vloeien zou van vorstelijke
lippen.
Het was om al die redenen eene moeilijke
taak, die het ministerie te vervullen had.
Gewikt en gewogen moest worden wat
men der Koningin-regentes in den mond zou
leggen.
Gewikt en gewogen vooral ook daarom,
omdat het in de laatste dagen van bevriende
zijde niet ontbroken heeft aan het uiten van
allerlei verwachtingen aan het geven van
tal van z. g. vriendschappelijke wenken;
waarmee men o. i. wel wat al te voorbarig
en overvloedig is geweest.
En bovendien was van liberale zijde nog
een bepaald richtsnoer aangegeven, waarin
men gaarne het schip van staat zich zag
bewegen.
Zou het staatstuk, zooals het nu voor ons
ligt, aan die wenschen en verwachtingen
voldoen
Ons dunkt: er is veel reden tot tevre
denheid.
Het stuk ademt een flinken toon. Er
spreekt kracht uit. Het getuigt van een
ernstig willenen beweegt zich geheel in
de richting, die de liberale partij wenscht,
dat zal worden gevolgd.
In de laatste jaren betrad het nu afge
treden ministerie slechts schoorvoetend, ang
stig het gebied der algemeene politieken
het trachtte die angstvalligheid te verbergen
achter een zee van beloften, die men toch
vooruit wist dat niet alle vervuld konden
worden.
En dit was een natuurlijk gevolg van den
onzekeren toestand, waarin het ministerie.
Mackay verkeerde. Het wist dat er te veel
voetangels en klemmen verborgen lagen op
den weg, dien het bewandelde. Er moest te
veel ontziente veel ontweken worden. Dat
verlamde zijne kracht.
Het tegenwoordige kabinet-Tak-Van Tien
hoven staat op vaster bodemen kan ge
makkelijker principieele kwesties aanvatten.
En dat het dit weet hiervan getuigt de
troonrede.
De daarin onmisbare en gebruikelijke ver
zekeringen gaan wij met stilzwijgen voorbij
maar wij wijzen er op hoe daarin uitdruk
kelijk zonder omwegen verklaard wordt dat
onze „geldmiddelen versterking vereischen"
hoe eene regeling van het kiesrecht eene
„noodzakelijke voorwaarde van blijvende ver
betering" wordt genoemd; en een wetsont
werp daartoe wordt voorbereidhoe verbe
tering van het rijks belastingstelsel „een
dringende eisch der rechtvaardigheid" heet
en wetsontwerpen om hieraan te voldoen
s p o edig de Staten-generaal zullen bereiken.
Dan kunnen wij wettelijke bepalingen
omtrent den leerplicht te gemoet zienen
voorstellen tot eene organisatie der land
macht en tot vorming der levende strijd
krachten, welke, zonder te groote
persoonlijke en geldel ij ke of
fers, de weerbaarheid van ons volk kunnen
verzekeren.
Wij hebben goeden grond om te vertrou
wen dat bij deze laatste de persoonlijke
dienstplicht ongeschonden zal gehandhaafd
blijven.
Alleen betreuren wij het dat men alweer
zijn toevlucht moet nemen tot voorloopige
maatregelen, n. 1. tot tijdelijke versterking
der nationale militie. De weg, dien wij
met 's lands verdediging zijn opgegaan, is
vreeselijk langwijlig; maar er zijn in deze
helaastal van invloeden, waartegenover
eene regeering machteloos staat.
Tegenover al deze pertinente verzekerin
gen op belangrijke punten, waaronder
wij ook nog met ingenomenheid begroetten
de tirade omtrent onze Oost-Indië, die van
een ernstig streven getuigt willen wij over
de meer vage toezeggingen, o. a. omtrent
vakonderwijs ten behoeve van handel en
zeevaart, nijverheid en landbouw" en omtrent
verbetering van onze maatschappelijke toe
standen, „ook in verband met de eischen van
handel en nijverheid", niet uitwijden.
Bij zulk een ruim veld, als op bearbeiding
wacht, is het voorzichtig eerst zich tot het
hoogst noodige te bepalenvooral in het
eerste jaar, nu aller oogen op dit kabinet
zijn gevestigd.
Het toonde nu door zijne woorden den
toestand van het oogenblik te begrijpen
mogen zijne daden daarop het zegel drukken!
De volksvertegenwoordiging en vooral de
liberale leden daarvan zijn dan verplicht
het krachtig te steunen in de uitvoering van
zijne plannen, die tot welzijn van het land
kunnen strekken.
By Eon. besluit zgn de vice-admiraal J. B.
A. de Josselin de Jong, op verzoek en onder
dankbetuiging, en de ritmeester op non activiteit
J. J. van San, van het wapen der cavalerie,
op pensioen gesteld.
Verder is de luitenant-kolonel W. Rooseboom,
gewezen lid der Tweede kamer en als zoodanig
non-actief, in actieven dienst hersteld en met
ingang van 1 October a. s., benoemd tot direc
teur van de 11de afdeeling der Krijgsschool.
Den ambtenaren, die verleden jaar tgdelgk
bjj de volkstelling zjjn werkzaam geweest, is
thans eene nieuwe telling opgedragen, nl. van
het aantal meerderjarige manneljjke Nederland
sche ingezetenen, die vervolgens in enkele
categorieën zullen worden verdeeld.
Een en ander wordt in verband gebracht
met een eventueel in te dienen wetsontwerp
betreffende het kiesrecht.
De dezer dagen uit Oost-Indië ontvangen
mail is gedateerd 14 Augustus.
Volgens het verslag der voornaamste gebeur
tenissen in het gouvernement Atjeh en Onder-
hoorigbeden, loopende van 20 Juli tot en met
3 Augustus, werden onze versterkingen in Groot-
Atjeh in mindere mate beschotenen woedde
buiten de linie, in de V Moekims Montassik, in
ernstige mate de cholera, terwjjl in de meeste
hoeloebalangschappen zich eene ziekte onder
het vee heeft geopenbaard, waaraan vele dieren
gecreveerd zjjn. De bendeboofden buiten de linie
schjjnen meer en meer met elkander en met de
hoofden, ia wier gebied zjj zich ophouden, in
onmin te geraken. Binnenkort wordteen strjjd
verwacht tusschen Tengkoe Mad Amin, stiefzoon
van wjjlen Tengkong di Tiroe, en de hoofden
en bevolking van de III Moekims Daroel en der
VI Moekims.
In de Oaderboorigheden kwamen moord- en
roofpartijen voor. Alleen in de Westkust
was het rustig.
Volgens geruchten zou T. Oemar door T.
Iman Moeda van Tenom uit dit landschap
verdreven zjju en thans gebrek hebben aan
manschappen en levensmiddelen.
Er woeien westenwinden, af en toe gepaard
met regen.
De gezondheidstoestand was over het alge
meen gunstiger.
Het gemiddeld ziektecjjfer per dag in het
groot militair hospitaal alhier was 24 tegen
26 en dat der beri-beri 11.4 tegen 11 gedurende
den vorigen verslagtjjd.
De stand der beri-beri is dus iets gunstiger.
Het sterftecjjfer is lager.
De koninklijke machtiging is verleend tot
invoering van een pakketpostdienst binnen
Ned.-Indië, waarin tevens is begrepen de be
voegdheid van den gouverneur-generaal tot
uitbreiding van de formatie van bet personeel
van den post- en telegraafdienst met éen kan
toorchef der tweede en éen commies der derde
klasse, met dien verstande, dat aan de mach
tiging eerst gevolg zal gegeven worden, zoo
dia cte vereiscbte fondsen bjj de Indische be
grooting zullen zjjn toegestaan.
Nu onlangs aan het orgel in de Nieuwe kerk
der Nederduitsch Hervormde gemeente alhier
belangrjjke verbeteringen zjjn aangebracht,heeft
onze vroegere stadgenoot, de heer M. H. van
't Kruis, organist der Groote kerk te Rotterdam,
aan de uitnoodiging van kerkvoogden gehoor
gegeven en zich bereid verklaard op een der
dagen van de volgende Week eene orgelbespe
ling te geven. Wjj betwijfelen niet of velen
zullen dit, evenals wjj, met genoegen
vernemen en met verlangen nadere opgaven
omtrent bet uit te voeren programma te gemoet
zien.
Behalve den eersten prjjs in de interna
tionale afdeeling behaalde de koninkljjke zang-
vereeniging Cecilia van 's Gravenhage in den
internationalen zangwedstrjjd te Keulen nog
den tweeden prjjs voor prima vista-zang.
Benoemd tot onderwijzeres te Nieuwer-
Amstel mej. J. Schilleman te St. Annaland.
Bij het examen voor den voorloopigen
cursus in boschcultuur aan de rjjkslandbouw-
school te Wageningen is Zaterdag o. a. toegela
ten J. W. van Dellen uit Goes.
De voordracht ter benoeming van een
leeraar in het teekenen aan de burger-avond
school en de beide H. B. scholen te Haarlem
bestaat uit de heeren J. de Jong Cz., te Brielle
P. H. Kisjes, te Wargum, J. K. Swaters, te Goes
en F. E. Vogelsang, te Zierikzee.
Zg, die zich voor het examen ter verkrij
ging van akten van bekwaamheid voor huis-
en schoolonderwijs in de vrjje en orde-oefeningen
der gymnastiek, hetwelk op 5 October e. k.
een aanvang zal nemen, verlangen te onder
werpen, gelieven zich vóór 26 September e. k.
aan te melden bg den voorzitter der commissie
voor welke zg wenschen te verBchgnen, met
overlegging van a geboorte-akteb getuig
schrift van zedelgk gedrag.
De adspiranten, die de akte van bekwaam
heid, vermeld in art. 56 onder a of b der wet
op het lager onderwgs of de daarmede gelijk
gestelde akte van bekwaamheid of toelating
bezitten, moeten ook dat stuk bg hunne aan
vrage overleggen.
De voorzitter der commissie te Middelburg is
de heer mr C. de Witt Hamer, districts-school-
opziener te Goes.
Beroepen naar Wilhelminadorp de heer
C. J, Paassen, candidaat te Franeker, en bg
de Ned. Herv. kerk te St. Annaland de heer J.
H- Willebrand te Oude- en Nieuwe-Wetering.
Bg de begrafenis van den heer G. J. Vos
Flzn., in leven predikant bg de Ned. herv.
gemeente te Rotterdam, waren Maandag aan
het sterfhuis tot Crooswgk duizenden op de
been. Achter den lgkwagen volgden weezen,
vervolgens zes koetsende lgkbaar was met
talrgke kransen bedekt. Reeds te halftwaalf
moest de begraafplaats worden gesloten, wegens
den grooten toevloed van menschen,
Te halftwaalf kwam de stoet aldaar aan
achter de familieleden schaarden zich de pre
dikanten, kerkeraad enz. Aan de groeve voerden
het woord de predikanten Riemens en Astro,
Van der Valk namens de Nederl. Zendingsveree-
niging. De heer Vos uit Amsterdam, broeder
van den overledene, dankte namens de familie.
De schare zoDg psalm 84 vers 6. De heer
Riemens besloot de indrukwekkende pleohtig-
heid met een zegebede.
Zoo ooit het >men moet met zgn tjjd
medegaan" voor iemand geschreven is, dan
zeker werd dit gedaan voor een winkelier;
zoo ergens is bg hem stilstand achteruitgang.
Dit heeft o. a. ook de heer C. Stsal begrepen,
toen hg, lettende op de teekenen des tgds,
zjjn magazijn in de Lange Delft belangrgk
uitbreidde. Eerstens heeft hg daarmede ge
wonnen dat hg zgn voorraad vergrooten kon,
tweedens dat het overzicht veel is vergemak-
kelgkt. Zooals bekend is legt de heer Staal
zich bjjzonder toe op verlichtings- en verwar
mingsartikelen en is hg daarin goed gesor
teerd. Gas- en petroleumlampen, haarden,
kachels, gasfornuizen etc. vindt men in zgn
magazjjn in overgroote keuze, evenals haard
stellen, kolenbakken en wat meer met vuur
en licht in verband staat.
Met het oog op de weldra te openen water
leiding heeft de heer Staal ook gezorgd in
deze branche volledig ingespannen te zgn op
dit gebied kan men voor alleB bg hem terecht.
Hg heeft bovendien verschillende inrichtingen
doen maken, waardoor men zich van de wer
king zgner artikelen overtuigen kan, als een
fraaie waschtafel, bad met douches, closets,
gegsers en tal van andere zaken.
Donderdagavond te half zeven uur cal
het muziekkorps der dd. schutterg alhier op
het Molenwater het volgend programma uit
voeren Les noces cCarengt, pas redonblé, J.
SteenebrugenOuverture, A. GovaertThe
Flower Girl, valse, Ch. Godfreg, (arr. Morks)
La belle Argentière, fantaisie, G. Tack; Ouver
ture de l'opéra La reine <Tun jour, A. Adam
(arr. Morks); Sous le Feuillage, polka voor 2
cornets a pistons, J. Kessels Une féte Triumphale,
fantaisie, J. G. v. Dam; en Koningin-Wilhel-
mina-marsch no. 9, -Jan Morks.
Maandag avond te half negen kwamen
de leden der schietvereeniging Medioburgum in
de kegelbaan der sociëteit De Vergenoeging
alhier bgeen om tegenwoordig te zgn bg de
uitreiking der prgzen, behaald in den twee-
daagschen huishoudelgken schietwedstrijd.
Alvorens dit geschiedde nam de president
der schietvereeniging, de heer J. M. Boone,
het woord.
Hg herinnerde eraan dat, waar de vereeni-
ging elf jaar bestaat, ook elf wedstrgden ge-
honden werden en wees erop dat in die elf jaar
Medioburgum veel lief en weinig leed ondervond.
Als lief mag genoemd worden dat het leden
tal steeds bevredigend bleef, als leed diende
geconstateerd dat nog zoovele leden achterbly-
ven bg de oefeningen. Hierin vond spreker
van zelf aanleiding .om een woord van buide
te brengen aan die schutters, die zich onver
moeid oefenen en dan ook zoowel hier als in
den vreemde de eer van de Middelbnrgsche
schutters hoog houden.
De heer Boone bracht vervolgens een woord
van dank aan het eerelid der vereeniging,
den heer F. G. Sprenger, die steeds, en nu
ook weder, de prgstafel met een keurig cadeau
verrykte. Verder dankte hg ook de andere
gevers van cadeau's voor den wedstrgd.
Hulde bracht de voorzitter aan de schutters,
die zich Zondag en Maandag zoo kranig ge
droegen, aan de winners vooral, maar ook
aan de overigen, niet het minst aan hen, die
van elders kwamen om hier mêe den kampstryd
te strgden.
Nadat een der prgswinners, de heer F. J.
Baans, den voorzitter en den overigen bestuurs
leden dank gezegd had voor hunne toewyding
en overmoeide zorg, werd het proces-verbaal
van den wedstrgd voorgelezen en daarna over
gegaan tot de uitreiking der behaalde prgzen.
Zooals nog in de stadseditie van ons vorig
nommer werd medegedeeld, was de uitslag
van den wedstrgd als volgt:
A personeel, op 150 meter, met beaumont-
geweer.en ryks-amunitie.
le prgs E. Helder met 52 p. bg kamp2a
W. Hegboer met 52 p.3e W. K. Herin g met
51 p.4e A. K. Kalkman met 49 p. bg kamp
5e J. M. Boone met 49 p.6e J. F. Baans met
48 p.7e H. J. Nuesell met 47 p. bg kamp 8a
A. W. den Doop met 47 p.9e G. J- Krgger met 47
p,10a 0. J. Timmermans met 46 p. bjj kamp.)
