NV2Ö87
134" Jaargang:.
1891.
Vrijdag
4 September.
Be ter van topMel te Tenem
Middelburg 3 September.
Deie courant verschijnt d a g e 1 ij k
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.^-ï
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel: Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50;
iedere regel meer /0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
ONDERWIJS.
UIT STAD EN PROVINCIE.
MIDDELBURG
E (IIIII1M.
Theraoxneter»
Middelburg 3 Sept. vm. 8 a. 61 gr.
m. 12 a. 68 gr., av. 4 u. 65 gr. F.
Verwacht verand. wind.
Agenten te VliBgingen: P. G. ra Vet Mbstdagh Zoo», te Goes: A. A. W.Bolland,teKrniningen:F.v.d.Peijl,teZierikzee: A.C.DEMoou.teTholen: W.A.
▼ainiedwismiuijzehi en te TenietnenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren,abonnementen en advertentiën aan, evenals de
ad verten tie-bureau'g van Nijgh Van Ditmar, te Botterdam, de Gebb. Belinïante, te 'b Gravenhage, en A. de da Mar Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Dadbe Cie., John F. Jones, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te AAn uur
aan het bureau bezorgd ijjn, willen
sg des avonds nog worden opgenomen.
De kamer van koophandel te Terneuzen is
nog altijd niet voltallig. Het kost- moeite het
laatste lid te verkrijgen en de kans om daartoe
te g raken is in de phase, waarin de kweBtie
nn verkeert, zeer gering geworden.
De belangstelling, om aan de verkiezing voor
bet zevende lid deel te nemen toch is tot het
uiterste gedaalden daarmee ook de lust van
den persoon, die gekozen wordt, om aan een
roepstem gehoor te geven, die verre van een
volksstem mag heeten, of zelfs gelden kan als
uiting van de kiezers, die geroepen worden tot
het doen eener keuze.
Bfl de eerste verkiezing, den 16 Juni, was
de belangstelling zoo groot, dat van de 176
kiezers er 111 aan de verkiezing deelnamen.
Toen werd de heer H. C. E. van IJsselstejjn,
de man van wien, als wjj ons ten minste
niet vergissen, het initiatief voor zulk een
kamer uitging gekozen met 93 en de
heer J. A. van Eompu met 73 stemmen. Voor
de overige zetels moest eene herstemming plaats
hebben tusschen verschillende personen, die van
27 tot 44 stemmen hadden verkregen.
Bjj die herstemming daalde reeds het cjjfer
der kiezers, die zich de moeite van stemmen
wilden getroosten; want 78 hunner kwamen
slechts op. Toch was dit nog een respectabel
cgfer en zouden zjj, die met 40 tot 47 stemmen
gekoien werden, een goed werk hebben ver
richt, wanneer zjj allen hunne benoeming hadden
aangenomen.
Edoch, een tweetal hunner meende dit
niet te mogen doenen sedert dat oogenblik
it men langzamerhand gekomen in het lastig
labyrinth, waarin men zich thans bevindt,
Den 17en Juli kwamen er slechts 36 kiezers
opterwjjl den 10 Augustus dit getal nog
even rees tot 43ja zelfs bjj de herstemming
op 17 Augustus tot 46. De toen gekozene
vond echter ook geen aanleiding om te voldoen
aan de uitnoodiging van 34 kiezers, die hem
gaarne een zetel in de geheel nieuwe kamer
zagen innemen.
Eene nieuwe vrjje stemming was dus weer
noodigmaar geen wonder dat toen de be
langstelling der kiezers sterk verminderde en
den 24 Augustus slechts 22 hunner de moeite
zich getroostten om te stemmen. De strjjd
was daarbjj echter nog niet beslist; en her
stemming was weer noodigmaar toen was de
lust tot stemmen bjj de betrokken personen
zoo goed als gebluscht, want slechts vjjf hunner
waren naar het raadhuis gegaan om te doen
wat zjj meenden dat hun plicht was. Dat
de uitverkorene, die met 3 stemmen aange
prezen werd om de zevende plaats in te nemen,
voor zulk een twijfelachtige eer bedankte, zal
niemand hem zeker kwaljjk nemen.
Aldus is de geschiedenis tot heden van het
In het leven roepen eener kamer van koop
handel te Terneuzen.
Of zjj echter ooit tot stand zal komen dan
Wel in haar geboorte zal bljjvenziedaar de
groote vraag van het oogenblik.
Er gaan reeds geruchten dat zjj, die hun
mandaat al aannamen, dit weer zouden neer
leggen, nu het zooveel moeite schjjnt te kosten
om een compleet aantal leden bjj elkaar te
krjjgen.
Zulk een besluit zou te betreuren zjjn. Men
moge denken over het nut van eene kamer
van koophandel voor Terneuzen zooals men wil
nu de zaak zoover gevorderd is als op dit
oogenblik dient de poging om haar tot stand
te brengen, dunkt ons, niet opgegeven te worden.
Welk een belacheljjk figuur zou Terneuzen
maken met zulk eene mislukte poging 1
Maar nog erger welk een gevoeligen knak
zou de gemeente geven aan haar eigen prestige
als handelsplaats, wanneer in haar geschiedenis
een dergeljjke geheel mislukte poging moest
geboekstaafd Worden I
Sommigen beweren dat er geen behoefte
bestaat aan eene kamer van koophandel, omdat
het in hoofdzaak slechts doorvoerhandel is,
waarvan Terneuzen bestaat.
Aangenomen dat dit waar is, dan nog vragen
wjjheeft die doorvoerhandel geen belangen
om te behartigen Is er geen scheepvaart aan
wier welzjjn en bloei zulk een kamer van
koophandel zich gelegen kan laten liggen
Is Terneuzen niet eene plaats, die toeneemt
in welvaart juist door dien handel en die
scheepvaart En valt vooruit te zeggen hoever
die uitbreiding zich zal uitstrekken en of niet
eenmaal buiten den doorvoerhandel een andere
handel kan ontstaan, die steun en voorlichting
van zulk een kamer dringend noodig heeft
Ean juist een dergelijk college niet bevor
derlik zjjn aan het opwekken van den lust en
de ambitie voor meerderen handel
Terneuzen heeft eene toekomstmaar in den
afgeloopen winter is nog bewezen dat men
zich voor zjjne handelsbelangen moet in de
bres stellen, wil men den vooruitgang en den
bloei in de hand werken. Wat toen partieu
liere personen deden ligt meer op den weg
van een kamer van koophandel, wier stem
grooter gewicht in de schaal kan en zal leggen.
Zie daar waarom naar ons gevoelen zulk
eene instelling nuttig wezen kan.
Maar zjj, die dat gevoelen niet deelen; zjj, die
nog in twjjfel verkeeren over dat nut, doen toch
onzes inziens geen goed werk, wanneer zjj zich
onttrekken aan den plicht om zulk een col
lege te helpen samenstellen. Want zjj beletten
daardoor het nemen van een proef, die uitspraak
kan doen over de juistheid van hunne eigen
meening.
Dat men eerst zulk eene kamer eens aan
het werk late vooral thans nu men op weg
is haar tot stand te brengen; dan kan men
een billjjk oordeel uitspreken. Want zjj, die
vol ambitie en illusie het nut van zulk een
kamer bepleiten, zouden nn met recht het ver
wijt kunnen doen hooren dat men hen belet
heeft de proef op de som te leveren, dat
geljjk hadden toen zjj aandrongen op het tot
stand komen van zulk eene instelling, omdat
zjj dit een krachtig middel achtten tot ver
hooging van het prestige en den bloei van
Terneuzen's handel.
Om dit doel te bereiken is echter noodig dat
men gerake uit den vrjj lastigen toestand,
waarin men zich thans bevindt.
Maar op welke wjjze Ziedaar de groote
kwestie.
Wjj, die van verre staan, kunnen natuurlijk
niet oordeelen over den toestand, zooals bjj
wellicht beheerscht wordt door allerlei per
soonlijke kwesties en bjjzaken. Maar des te
onpartjjdiger en vrjjer standpunt nemen wjj in
Wjj zouden daarom zeggenlaten zjj, die tot
heden het mandaat voor die kamer aannamen,
liever dan te bedanken, een oproeping richten
tot al de 176 kiezers, wier taak het is zulk
een kamer samen te stellen. Laten zjj die
kiezers bjj een trachten te krjjgen op eene
vergadering, waarin door ben, die het vurigst
voor deze zaak zich inspannen en die het
meest overtuigd zjjn van het nut van zulk
een kamer en van de wenscheljjkheid om haar
in Terneuzen op te richten, de toestand van
het oogenblik wordt uiteengezet; en gewezen
op het onverantwoordelijke om hen feiteljjk
machteloos te maken in het verwezenlijken
van het idee, dat reeds zoo goed op den weg
der uitvoering is gevorderd. Dat dan verder
op die vergadering men zich vrjjeljjk uite over
de personen, door wie men het liefst de zevende
plaats zag ingenomenen daarna bjj stemming
worde uitgemaakt wie het meest daartoe in
aanmerking komt.
In het belang der goede zaak dient dan die
persoon zich eene keuze te laten welgevallen;
maar dan moeten de kiezers, zich neerleggend
bjj het gevoelen der meerderheid op die ver
gadering, ook hunnerzjjds over allerlei per
soonlijke kwesties heen stappen en zich bejj-
veren om dien candidaat een behoorljjk aantal
stemmen te verschaffen.
De eer en de goede naam van hunne woon
plaats dwingt hen daartoe.
Zooals de toestand nn dreigt te worden zou
Terneuzen met zjjn kamer van koophandel
in ten dop de riv.:o van Nederland kannen
worden. Dit te voorkomen is plicht van ieder
der 176 uitverkorenen.
Belangstelling in hunne gemeente drong ons
tot bovenstaande opmerkingen, en tot het geven
van een raad, goed gemeend en naar wjj ge-
looven ook practisoh uitvoerbaar, mits men de
handen in elkaar Bla en afstand doe van allerlei
kleingeestige opvattingen, die thans wellicht
eene goede oplossing der kwestie in den weg
staan.
Wat wjj verwachtten is geschied de anti-
revolutionnaire bladen zjjn reeds druk bezig
het schrjjven van den heer S. Sr. C., waarop
wjj gisteren antwoordden, tegen de liberalen
te exploiteeren.
De jongste verkiezing van een lid der Pro
vinciale staten in Gelderland voer Putten heeft
de Standaard zeer ontstemd. En met reden.
Want niet de anti-revolutionnaire candidaat,
de heer graaf Yan Limburg Stirum, maar de
liberale, de heer Yitringa, is gekozen en de
anti-revolutionnairen verloren een zetel in de
Staten. Het blad gaf onder den verschen indruk
van de nederlaag een asterisk ten beste, waarin
zjj de nederlaag schoof op de keuze van den
candidaat. Men las 't volgende
►Tegenover Yitringa, geboren] Yeluwenaar,
zeer groot grondbezitter, oud-lid der Staten en
invloedrjjk notaris, was Van Stirum geen tegen-
candidaat.
»Naar men ons toch meldt is deze beer op
de Yeluwe volkomen onbekend, heeft hij zich
hangende zjjn verkiezingen niet vertoond en
had hjj geweigerd zich over zjjn politieke ge
voelens uit te laten. Hjj had verklaard geen
anti-revolutionnair te zjjn en omtrent zjjn
keuzen voor de Eerste kamer niets te kunnen
verzekeren.
►De keuze van den candidaat was dus zoo
onverstandig mogeljjk.
»Met zulk een candidaat was het tegenover
een man als Vitringa eenvoudig niet te halen.
►Zelfs rjjst de vraag of de anti-revolution
naire kiesvereenigingen zulk een candidaat
mogen aanbevelen.
►Gevolg hiervan was dan ook: ontstentenis
van alle animo of geestdrift. En de kiesver-
eeuiging zelve voelde zich bjj zulk een candi-
datuur dan ook derwjjs gedemoraliseerd, dat
ze zoo goed als niets voor den candidaat deed.
►Onder deze omstandigheden moet men zich
er metterdaad over verwonderen dat de tegen-
candidaat van den heer Yitringa nog zóóveel
stemmen kreeg."
De partjjgenooten in het district waren op
hun beurt alles behalve ingenomen met deze
kastjjding en er volgden in de Stand, eenige
protesten.
►Hoewel volkomen bewust, dat het hart des
menschen boos is van der jeugd af aan, ver
klaar ik toch niet te begrjjpen, hoe uw bericht
gever u zoo onjuiste inlichtingen geven kan,
als daarin publiek te lezen staan", schreef o. a.
de predikant G. J. Wejjenberg te Putten, en
hjj weerlegde daarop woord voor woord de
opmerkingen, door de Stand, gemaakt wat den
heer Van Stirum betreft.
Hetzelfde werd gedaan door den heer J. van
der Waals te Njjkerk en de Stand, haastte zich
dan ook om terug te nemen wat zjj van den
heer Yan Stirum had gezegd, daarbjj erken
nende dat de keuze, wat betreft het beginsel,
volkomen gerechtvaardigd was. De nederlaag
wordt echter nu geschoven op het ontbreken
van een kiesvereeniging. Volgens den heer
Wejjenberg heeft echter de doleantie-vrees er
het hare aan toegebracht.
De beslissing is van zeer veel gewicht voor
de liberale partjj in Gelderland en in den
lande en de Zwolsche courant vestigt er daarom
meer bjjzonder de aandacht op. De Stand.
erkent dat mede, waar zjj schrjjtt: »Gingen
op die wjjs eerlang nog een paar zetels teloor,
dan verloren we in Gelderland: 1. onze meer
derheid in de Staten2. de Gedep. Staten
en 3. de leden der Eerste kamer."
In een Woensdagavond door de Amsterdam-
sche kiesvereeniging Amstels burgerij gehouden
vergadering tot het stellen van een candidaat
voor het lidmaatschap der Tweede kamer werd
een schrjjven medegedeeld van prof. mr T. M.
C. Asser, die het bestuur candidaat had willen
stellen, waarbjj deze verklaarde zich, nu door
Burgerplicht de heer Yrolik tot candidaat ge
kozen is, te moeten terugtrekken.
Met 28 stemmen werd de heer Yrolik nu
tot candidaat geproclameerd. 8 biljetten waren
blanco.
Drie bestuursleden van de kiesvereeniging
Burgerplicht aldaar, de voorzitter mr J. C
van Eyk, de penningmeester J. Mouthaan
N.Jzn. en de heer E. D. Kits van Heyningen
hebben hun ontslag genomen, omdat de candi
daat van het bestu ur niet is gekozen. Twee andere
bestuursleden, de heeren De Monchy en d'Ablaing
van Giessenburg, hebben hun ontslag voorloo
pig nog niet ingediend, omdat zjj meenden niet
in het midden van den verkiezingsstrijd het
werk te mogen staken.
De andere leden, de heeren mr Zegers
Veeckens en Asscher waren in de bestuurs
vergadering, waarin dit besluit werd genomen,
niet tegenwoordig. De eerstgenoemde zal
echter voorloopig evenmin bedanken.
Dezelfde kwestie heeft ook het bestuur van
Amstels Burgerij gedwongen tot heengaan. Nu
toch gebleken is dat de samenwerking tusschen
de besturen van de drie liberale kiesvereeni'
gingen niet het resultaat had gehad, dat men
zich daarvan had voorgesteld, trokken zicb
de heeren Yan Duinen, Olie, Eoch, Welsink,
Homeper en Toekamp Lammers als bestuurslid
terug en stelden hun mandaat ter beschikking
van de vergadering. De heer Walter Elapp
was afwezig. Het bestuur blijft echter aan
tot na de verkiezingde aanbevelingen van
den candidaat zullen dus door dit bestuur
worden onderteekend.
De collecte voor de scholen met den bjjbel
bracht dit jaar op te Wemeldinge (Herv. kerk)
i2.10, Axel f 216.26, Oud-Vossemeer (Chr.
G. kerk) 30, Aardenburg met Eede en St.
Eruis 48.65, Haamstede (Chr. Ger. kerk)
f 10.28 en te Biezelinge met Eapelle en
Everswjjk 60.70.
Yrjjdag en Zaterdag werd te Groningen
de algemeene vergadering gehouden van de
vereenigiDg van leeraren aan inrichtingen van
middelbaar onderwjjs.
Git gedane mededeelingen bleek dat het
getal leden in dat jaar van 344 tot 329 was
gedaald. Dit laatste getal is als volgt ver
deeld eere-leden 7, Noorder-Departement 59,
Noord-Holland 75, Zuid-Holland 66, Zoider-
Departement 46, Ooster-Departement 34, Cen-
traal-Departement 31, algemeene leden 11.
De iinancieële toestand was gunstig, daar
het batig saldo tot 520 was gestegen. Als
plaats voor de volgende algemeene vergadering
werd Leiden aangewezen.
In de vergadering van Zaterdag was een zeer
belangrjjk punt aan de orde, nl. de bespreking
over de eindexamens der hoogere burgerscholen
met 5jarigen cursus.
Naar aanleiding van de opdracht, aan de
hoofdbestuurders gegeven krachtens het besluit
der vorige algemeene vergadering, hebben zjj
aan HH. directeuren der H. B. S. met vjjfjarigen
cursus en aan de besturen der departementen
der Vereeniging een aantal vragen gezonden
omtrent de wjjze hoe en den tjjd wanneer de
eindexamens der H. B. S. behooren afgenomen
te worden.
Naar aanleiding van deze antwoorden waren
op de agenda een aantal punten opgenomen
die, in eenigszins gewjjzigde volgorde, werden
behandeld.
Het eerst komt aan de orde punt 1Het
is wenscheljjk de tegenwoordige
eindexamens, doch in gewjjzigden
vorm, te behouden.
Hierover bleek al dadeljjk verschil van ge
voelen te bestaan. Een der leden wensohte
dit punt te formuleeren»het is wenscheljjk
dat de eind-examens worden gewjjzigd", een
ander meende dat men duideljjk moest uit
spreken dat men niet de schoolexamens volgens
inspecteur Yan Eyk verlangt.
De schoolexamens vonden een verdediger in
den heer H. Snjjders van Middelburg;
Deze spreker vroeg waarom zullen niet de
leeraars zelf, die over de overgangsexamens
beslissen, ook de beslissing over het eind-examen
hebben Hjj kent geen steekhoudend argument
er tegen. Wel is hjj tegen gecommitteerden
daarbp, maar hjj zou toeh liever een school
examen met gecommitteerden hebben, dan be
houd van het tegenwoordig staatsexamen.
Na langdurige discussie werd met 43 tegen
stemmen, 3 waren blanco, het punt, zooals
bet oorspronkelijk was geformuleerd, goedge
keurd.
Punt 2j luidende: »Er moet gebroken
worden met het stelsel van Pro
vinciale Commissie n. De minister
van B i n n e n 1 a ndso he Zaken benoemt
elk j aar zooveel com mi ui 0a als
h:
jj noodig acht met het oog op het
aantal oandidaten en zorgt dat
in elke commissie ten minste twee
leeraren zitting hebben van die
scholen, wier leerlingen door haar
geëxamineerd zullen worden"; werd
na discussie met groote meerderheid van stem
men aangenomen.
Een volgend punt:Elk onderwjjsvak
moet examenvak zjjn,; werd aangevuld
met de woorden der vjjfae klasse ach
ter onderwjjsvak en zoo bjj acclamatie
aangenomen.
Eveneens werd bjj acclamatie aangenomen
een ander puntWenscheljjk is het
bjj h e t e i n de x am en hoof d z a kei jj k
datgene te vragen, wat in de
aatste twee jaren op school be
handeld is.
Achtereenvolgens werden nog aangenomen
de volgende conclusiesBjj schrifteljjk
examen krjjgen alle oandidaten
betzelfde werk; uit de opgaven,
door commissarissen verstrekt,
doet eene vergadering van de
voorzitters dier commissiën met
de inspecteurs een kenze.
Het is wenscheljjk dat de com
missiën z jj n samengesteld uit leer
aren van scholen met 5 jarigen
cursus of dat dezen althans de
meerderheid hebben.
Het voorlaatste punt van behandeling in
deze zaak was geformuleerd als volgt: Ver
vallen moet het onderwjjs in tech
nologie, warenkennis, handel s-
recht, geologie, mineralogie en
eschiedenis der letterkunde in
vreemde talen.
Na discussie werd goedgevonden dit puntte
combineeren met een vroeger aangenomen en
het te laten luidenElk onderwjjsvak
der 5e klasse moet ook examen
vak zjjn behalve technologie,
warenkennis enz.
Alvorens werd nog gediscussieerd over de
vraag of boekhouden als examenvak zou wor
den behouden. Met 17 tegen 14 stemmen werd
alzoo besloten, 19 leden bleven buiten stemming.
Het laatste puntHet schrift e-
ljjk examen voor de vreemde talen
al bestaan in eene tertaling van
een of ander stuk uit en in elke
dier talen werd wel besproken dooh eene
beslissing is niet genomen.
In de fraaie zaal van bet Grand Hótel des
Bains te Ylissingen, trad Woensdag avond
voor een talrjjk en dankbaar publiek voor
het eerst op het Grand spectacle concert Varié,
onder directie van den heer H. van Os.
Het tableau de la troupe was goed en voor
afwisseling wasuitstekend gezorgd. Een Duitsche
zangeres, een Engelsche dito, de heer en mevrouw
Van Beem—Eapper en een Canadian trio gaven
soli, duetten en trio's ten beste, die alle
goed voldeden en gebiseerd werdenhet laatst*
genoemde gezelschap gaf verder groteske
lansen en keurige standen te zien.
De familie Freire, zich noemende la troupé
Brésilienne, verrichtte zeer sterke gymnastische
toeren, met een gemak en zekerheid die het
gevaarljjke er van deed vergeten. De salto-
mortales, welke een der leden van dit gezel
schap op de voeten van een ander uitvoerdej
waren sterk, evenals de verrichtingen van een
onge dame op eene op de voeten van een
quilibrist vrjj staande höoge ladder;
Voorts vertoonde mr Alexander Garo zijne,
met het volste recht >wonderbaarljjk gedres
seerde" kakatoes. Dat nommer alleen zou een
gang naar het Badhotel niet doen betreuren.
Op commando van hunnen opvoeder deden de
gesnavelde artisten de meest verrassende kunst*
verrichtingen met een gemak, een elegantie
en een zekerheid die niets te wenschen over®
lieten. Vooral het plaatsnemen op, voor, ilt
en naast het keurig galarjjtuigje, deevolutiëh
op een stoel en eene vélocipède verdienden
het luide applaus, dat er aan ten deel viel,
evenals de vogelrekenaar en letterzetter. Ook
domme August was alleraardigst.
Een enkele opmerking echter aan wien het
aangaat. Na zich uitstekend geamuseerd te
hebben loopt men, het badhuis verlatend om
de tram te bereiken, groot gevaar een ongeluk
te krjjgen. Woensdagavond ten minste heerschte
van af het badhuis tot aan de tiam een Egyp*
tische duisternis, die belette te zien Waar men
liep. Wjj doen daarom in bet belang van de
badhuiabezoekers een beroep op hem of hen; dty