N°. 201. 134e Jaargang. 1891. Donderdag 27 Augustus. Deze courant verschijnt d a g e 1 fj k i met uitzondering van Zon- en Feestdagen! Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.— Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën20 cent per regel! Bij abonnement lager. Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten, benevens aQt dankbetuigingen; van 17 regels 1.50; iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Middelburg 26 Angustns. KUNST EN LETTENEN. KERKNIEUWS. UIT STAD EN PROVINCIE. iiii)i)riiiiit(.s(iii: m ham. The rm ometer. Middelburg 26 Aug. vm. 8 u. 65 gr. m. 12 u. 70 gr., av. 4 u. 70 gr. F. Verwacht W. wind. Agenten te Vlissingen: P. Gr. be Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te KruiningenF. v. d. Peul, te Zierikzee: A. C. de Moon, teTholen: W. A. van Nuwenii uijzen en te TeraeuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmar, te Rotterdam, de Gebe. Belinïante, te 's Gravenhage, en A. de la Mae Azn., te Amsterdam. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publioité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger. Adrertentiën moeten des namiddags te ééa nut aan het bureau bezorgd zpn, willen zp des avonds nog worden opgenomen. De zeer eerwaarde heer J. H. Wpnen bespreekt in de Maasbode onze beschouwing over zpne opstellen omtrent het recht van een openbaar onderwijzer om katholieke boeken te gebruiken op eene openbare school, uitsluitend door katholieke kinderen bezocht. Wp zullen over deze kwestie geen uitvoerige polemiek meer voeren. De afstand, die den heer Wpnen en ons scheidt, is te groot dan dat wp ooit op eenige toenadering durven hopen. Tusschen zijne bewering dat er zonder geloof en godsdienst geen Christelijke deugd in den geest der wet op het L. O. bestaat en onze meening op dit punt, ligt eene diepe klove, die wp geen kans zien zelfs voor de helft te dempen. Wp nemen echter akte van de verklaring van den heer Wpnen dat, als er op zulk eene openbare school éen, slechts éen enkel anders denkend kind tegenwoordig is, het gebruik van zulke godsdienstige boeken niet mag plaats hebben. Heel goed, als men dan maar bedacht is op de moeilpkheid, waarop wp reeds wezen, dat bp de komst van zulk een kind een geheele reorganisatie zal moeten plaats hebben ten nadeele van de gemeentekasen dat allicht allerlei achterdeurtjes zullen geopend en ge reserveerd blpven om niet overeenkomstig die meening van den heer Wpnen te handelen; of om zpn voorschriften te ontduiken. Wp kennen dergelpke regeling. Ons betoog over den plicht van den open baren onderwpzer tegenover het neutrale karakter der school, aan welks hoofd hp staat, «chpnt de heer Wpnen niet te willen begrppen. Geen belangstelling in de bpzondere school, maar wel liefde in de openbare en gevoel voor eerlpkheid en oprechtheid dreven ons er toe, om voor een zuiver houden van den toestand in deze en van de betrekking tusschen de openbare en de bpzondere school te pleiten. Wp willen hopen dat weldra van de meening der nieuwe liberale regeering in deze eens moge blpken. Wellicht spreken de heer Wpnen en wp elkander dan nog wel eens nader. Het oude koetje: dat de liberalen hun kin deren in lagere, middelbare en hoogescholen laten opvoeden op kosten van het algemeen had de heer Wpnen gerust stil op stal kunnen laten Staan. Alsof daarvan uitsluitend liberalen, en niet anderen evenzeer profiteeren voor de op leiding hnnner kinderen, o. a. tot rechtsgeleerde, Arts enz. Hp bewpst door zpne redeneering op dat punt zich nog niet genoeg op algemeen fetandpUnt te kunnen plaatsen en de verplich tingen niet te kennen welke de staat, dat is de gemeenschap, heeft tegenover grondwettige voorschriften en tegenover de eischen, welke in bet belang van bet algemeen worden ge steld tot verkrpging van ontwikkelde en bekwame mannen op verschillend gebied. En dit is reden te meer om af te zien van verdere pogingen om hem eenigszins te doen begrppen het standpunt, dat wp in deze kwestie innemen. De redactie van het blad, waarin de heer Wpnen zpne gevoelens openbaarde, schrpft, naar aanleiding van onze bewering dat het Nederlandsche volk in zpn hart vrpzinnig is: »Het volk heet in zpn hart vrpzinnig, maar dat hart is dan toch zeer klein, want de katho lieken, die 2/5 der natie vormen, zpn niet vrpzinnig. Zou het nu van de liberalen, als zp voor zulk een toekomst staaner op of voor goed er onder, wel handig zpn zulk een groote en machtige fractie door grievende maatregelen voor het hoofd te stooten? »Als de liberale bladen het belang hunner partg begrppen, dienen zy het ministerie niet tegen ons op te hitsen." Naar aanleiding van deze opmerking het volgende Over hetgeen onder vrpzinnig te verstaan is, ■willen wp met de Maasbode niet twisten. Wp kullen daarover wel niet eenstemmig denken. JAtrnr niet juist is het, dunkt ons, van dat blad om alle katholieken als »niet vrpzinnig" te qualiflceeren. Ook onder hen heeft men ver schillende schakeeringen en gelukkig ook! velen die dichter bp ons, liberalen, staan dan bp eene andere partp. Dit weet de Maasbode self het best. Dat de liberale bladen het ministerie tegen de katholieken ophitsen is tot heden ons nog niet geblekenen wp gelooven niet dat een dier bladen daarop plan heeft. Op de vraag of het handig is zulk eene groote en machtige fractie als de katholieke door grievende maatregelen voor het hoofd te stooten, is gemakkelpk een antwoord te geven. Eene regeering is geroepen, met voorbpzien van bpzondere belangen, het algemeen belang te behartigen naar hare overtuiging en naar hare eerlpke meening. Zp kan en mag niet vragen of zp soms deze of gene afstoot. En nu is het zeer goed mogelpk dat eenige maatregel een deel, groot of klein, der katho lieken niet bevalt; maar evenzeer kan eene regeering door een ander besluit of voorstel morgen eene andere partp voor het hoofd stooten. Handigheid mag bp een regeering niet hoofd zaak zpn, wel eerlpkheid; al is onhandigheid ook niet te verdedigen. En dan bedenke men ook dat BOmmige politieke partpen, met voorbpzien van het algemeen belang des lands, overdreven zpn in hun eischen en louter het oog hebben gevestigd op het belang van een enkele kerkelpke of politieke fractie. Deze altpd te ontzien, al die belangetjes als zoovele Kruidjes roer my niet met overdreven zorg te bejegenen behoort tot de onmogelpke eischen, aan een regeering te stellen. zich bjjna geheel bp het programma van de Liberale Unie zal aansluiten. De Standaard houdt een lofrede op het afge treden kabinet. Nu, dat is zpn plicht. En onverdiend is die lofrede op sommige ministers zeker niet. Wp zeiven hebben ons van onzen schuldigen plicht op dit punt ge kweten. Maar men leze eens deze regelen uit het betoog van dit blad «Tegenover het buitenland denk slechts aan het grensgeschil met Frankrpk over den Laica-stroom is de eere en het goed recht van Nederland met talent door hem verdedigd. «Het finantieel beheer is met nauwgezetheid en keurig beleid gevoerd." Zou dr. Kuyper, toen hp dit schreef, zich ernstig hebben kunnen houden Eu zou bp jhr. Hartsen en jhr. Godin de Beaufort bp het lezen er van niet de vraag opkomen of de schrpver van die hulde soms een loopje met hen neemt De minister van justitie, de heer mr H. J. Smidt, heeft, trots den aandrang der liberale centrale kiesvereeniging in het district Emmen, om ondanks zjjn ministerschap het district als kamerlid te blpven vertegenwoordigen, gemeend zich niet herkiesbaar te moeten ^tellen. Bp kon. besl. is: bepaald dat de generaal-majoor J. W. Ber- gansins, afgetreden minister van oorlog, gere kend van 21 Augustus jl., geacht zal worden te behooren tot den staf der artillerie en dat die opperofficier ter beschikking zal zpn van den minister van oorlog; en de met verlof hier te lande aanwezige le luit.-kwartierm. van het leger in N.-I. J. W. Brinkgreve, ter zake van lichaamsgebreken, eervol uit den militairen dienst ontslagen, met toekenning van pensioen. Aan de Zutph. Ct wordt uit Den Haag ge schreven, dat het voorbarig zou zpn uit de samenstelling van het kabinet de gevolgtrekking te maken, dat voor de hervormingsgezinden van dit ministerie weinig te verwachten is. «Voor niets ben ik meer bevreesd," zeide onlangs een conservatief staatsman tot den schrpver, «dan voor een gematigd liberaal kabinet, want in dezen tpd, nu de meer geavan ceerde strooming in het land zeer sterk is, zal het ministerie meer geavanceerd zpn, naarmate het minder geavanceerde elementen heeft op genomen." Die uitspraak kwam mp toen paradoxaal voor, maar ik geloot thans de be- teekenis te vatten. Een zeer geprononceerd ministerie, waarin de radicalen sterk vertegen woordigd waren, zou water in den wpn moeten doen om den steun der conservatieven niet te verliezeneen gematigd ministerie daarentegen moet rekening houden met de geavanceerden kan dat doen zonder dat het bevreesd be hoeft te zpn, dat daardoor de gematigde vrienden afvallig zullen worden. Daarom is het zeer wel mogelpk, dat juist de tegenstanders van ingrijpende hervormingen bedrogen zullen uit komen, indien zp meenen, dat de persoon van den kabinetsformeerder voor hen een waarborg is, dat zp bv. van groote uitbreiding van kies recht verschoond zullen worden. Reeds nu komt men in kringen, waar men goed ingelicht kan zpn, ten stelligste beweren, dat het ministerie- Tienhoven-Tak in de groote vraagstukken van den dag terstond flink positie zal nemen en Yolgens de Locomotief zpn door de Indische regeering aan het opperbestuur voorstellen omtrent de koffiecultuur gedaan, waarvan de hoofdtrekken de volgende zpn 1. De gonv.-koffiecultuur wordt aangehouden in die streken, waar grond en klimaat gunstig zpn en flinke complexen kunnen worden ge vormd. 2. Waar dit niet het geval is, heft men haar geleidelpk op, door te beginnen met allen gedwongen bpplant te staken. 3. In de streken, bedoeld bp 1, wordt een behoorlpk bedrpfsplan opgemaakt, nadat alle gronden, welke in het complex kunnen vallen, zpn afgebakend en in kaart gebracht. 4. Dat bedrpfsplan bepaalt a. hoeveel er jaarlpks kauworden beplant om een behoorlpken kringloop te hebben b. welke gronden daarin reeds dadelpk, of later bp inschrpving van afgeleefde tuinen, door herbossching weer voor de koffiecultuur kunnen worden geschikt gemaakt, opdat niet zooals nu de kip eenvoudig geslacht worde 5. In dat complex wordt een rationeele, voor den inlander opvolgbare cultuur-wpze ingevoerd. 6. Om daar vrpe planters te krpgen a. staat men in de eerste 2 jaren tusschen- bouw toe van de koffie niet schadende polowidjo; b. geeft men een bpslag per bouw voor de ontginning, naar plaatselpke omstandigheden en naar vraag en aanbod te bepalen; c. een bpslag jaarlpks tot de tuin vruchten afwerpt, voor onderhoud ais boven. d. Verder f 15 per pik. koffie. 7. Naarmate de vrpe aanplant in het complex toeneemt, wordt de gedwongen aanplant in die streek ingetrokken. Dus ieder, die in het complex komt planten, valt vrp, en lang zal het waavschpnlpk niet duren of alle planters maken van de vrpgeviger voorwaarden gebruik, 8. Bp de bepaling van het complex wordt patuurljjk gelet op de behoeften der bevolking aan grond voor eigen landbouw. Particuliere ondernemingen worden in die streek niet weder toegelaten. 9. Deze krpgen daarentegen een ruimer terrein in de streken, waar de gouv.-cultuur wordt ingetrokken, voor zoover de eigen land bouw der bevolking het toelaat. In die streken kunnen nog uitstekende per- ceelen worden gevonden, daar, zooals onder 2 is gezegd, ook een flink complex van gronden voorwaarde is voor de handhaving der gouv. cultuur. 10. Men krpgt aldus reserven ten behoeve van een degelpke, goed geregelde koffie-cultuur, terwpl de dwaze reBerven, die het gevolg zpn eener kwpnende cultuur, worden opgeheven. 11. Wpl de ambtenaren v. B. B., op grond van gemis aan landbouwkenuis, hebben getoond niet in staat te zjjn de koffie-cultuur goed te leiden, wordt de leiding opgedragen aan een hoofdinspecteur, te kiezen uit het personeel van het boschwezen, met 2 inspecteurs als hel pers. Verder blpft de zaak onder de leiding der ambt. v. B. B. en worden de voor de com plexen zoo, noodige inlandsche mantries mandoerB aangesteld. 12. Op grond van de ondervinding opgedaan bp een reboiseering op groote schaal en in vrpen arbeid, is berekend dat de kosten niet noodeloos zullen worden opgedreven, en toch de planters billijk zullen worden betaald. 13. In de streken, sub 2 bedoeld, krpgt de bevolking 15 voor de in te leveren koffie, ook voor den vrpen aanplant als ze uit eigen be weging wil planten; wellicht later, als dit gewenseht blpkt, iets meer. 14. Het monopolie van inlevering aan den staat wordt voorloopig behouden. Naar wp vernemen heeft de heer L. B. J. Moor voor het volgend seizoen zich, op daartoe tot hem gerichte uitnoodiging, verbonden aan het tooneelgezelschap der heeren Kreukniet en Poolman, Salon des Variétés te Amsterdam. Wp verheugen onB daarover. En dit gezel, schap, welks directie zich in de laatste jaren, men denke slechts aan Nora, Svava en Spoken en de opvoering van het muziekdrama De ver loren zoon, met succes erop toelegt om goede kunst te aanschouwen te geven en door menige goed verzorgde voorstelling de sym pathie der ware kunstvrienden verwierf, èn de heer Moor, een man van smaak en talent, onder wiens artistieke leidiDg in 1889 de eerste opvoeringen van Nora door de Tooneelvereeni- ging te Amsterdam plaats hadden, passen geheel bp elkaar. Wp hopen beide dezen winter ook eens te Middelburg te zien optreden. De schilder Boaboom moet ernstig ziek zpn. Zpn toestand is zorgelpk. In de algemeene vergadering van het XXIe Nederlandsch taal- en letterkundig con gres te Gent hield prof. Jan ten Brink Maandag een voordracht over het onderwerpNeder landsch of Vlaamsch. Hp stelde ten slotte voor, dat het congres den wensch zou uitspreken het woord Vlaamsch door Nederlandsch te ver vangen, zoodat men voortaan zou sprekenvan Nederlandsche beweging" in plaats van «Vlaamsche beweging." Tegen dit voorstel spraken dr Schaepman en de abt Claeys uit Gent. Prof. Ten Brink trok daarop zpn motie in. Max Rooses leidde de stelling inHet aan- leeren eener tweede taal in het lager onderwijs is scnadelpk voor de ontwikkeling van het volk en gevaarlpk voor het behoud en den bloei der Vlaamsche taal. Wegens het vergevorderde uur werd de dis cussie tot den volgenden dag verdaagd. en Beroepen bp de Ned. Ger. gemeente te Mid delburg de heer K. Pernhout, predikant bp diezelfde gemeente te Dordrecht. Door de heeren A. R. Breetvelt c. s. te Goes is aan den raad het verzoek gericht om afstand van grond aan den Westwal naast de ambachtsschool, ten einde daar een kerkgebouw te stichten voor de Doopsgezinde gemeente. Door den candidaat Staal te Kapelle is het beroep naar de Chr. ger. kerk te Geeste ren aangenomen. Op den verjaardag van H. M. de koningin Wilhelmina, Maandag s., zal door de troepen in dit garnizoen en de dd. schutterp van Mid delburg eene groote parade worden gehouden op het Molenwater. Daarna geeft de infanterie een huishoudelpk assaut in de kazerne, waarbp de belooningen aan onderwpzers en leerlingen zullen worden uitgereikt. De onderofficieren en minderen zullen op dien dag voor rekening der cantine worden onthaald. De vereenigde sociëteiten van schutterp en infanterie geven dien avond een huishoudelijke soirée in hun societeitslocaal met de daaraan- grenzende kolfbaan. Voor een bepaald getal geïntroduceerden zal deze soirée toegankelpk zpn. Tot buitengewoon opzichter bp den rpks waterstaat in Zeeland, standplaats Middelburg, in plaats van wplen den beer G. H. Wepmar, is tegen 1 October benoemd de heer J. Zemel, thans te Utrecht. Ter openbare terechtzitting der arrondis- sements-rechtbank alhier van heden is de heer W. 8. Bosch, benoemd notaris te Vlissingen, als zoodanig beëedigd. Uit Vlissingen wordt ons geschreven Door het plaatsen van vier vlaggen om De Rnyter'b standbeeld hebben we Dinsdag getoond: dat we den dag, waarop vóór 50 jaar dit daar geplaatst werd, niet onopgemerkt wilden voorbp laten gaan. Achteraf beschouwd, hebben we er wpselpk geen drukte van gemaakt. Zonder feestvieren zal De Ruyter's geest toch wel in ons blpven voortleven! Feestvieren kost geld; we hebben onze duiten in den zak gehouden misschien wel om ze beter te besteden. Alleen 'n beetje muziek had, dunkt ons, geen kwaad gedaan. Vele menschen bewogen zich 's avonds langs Nieuwendpk en kaden, te vergeefs wachtende op de muziek die, zeker volgens een grappenmaker, komen zou. Jl. Zondag herdacht de heer L. J. Stasse, gezagvoerder op een der dagbooten van de maatschappij Zeeland den dag, waarop hp vïjftig ïaar geleden zpn loopbaan als zeeman begon, waarvan hp er zestien in dienst van bovengenoemde maatschappp doorbracht. De telegraafarbeiders J. F. Stokman ta 'sHeer Arendskerke en J. Lugte te Oss zullen met 1 Sept. van standplaats verwisselen. Uit Goes schrpft men ons Evenmin als te Middelburg was te Goes het bezoek talrjjk dat ten deel viel aan het con cert der Tziganer Hongaren. Gelpke gevolgen werden, in deze teweeggebracht door tegenge stelde oorzaken. In Middelburg was men nl. oververzadigd van velerlei kunstgenot, hier heeft men de kermis in 't vooruitzicht, en „men kan toch niet iederen avond uitgaan" Zeker kan men dat niet; het zou zelfs on- redelpk zpn het te eischen, maar of men geen goeden ruil zou gedaan hebben met wat ker- misgenot te geven voor dit concert dat zou de vraag kunnen zpn. Over de uitvoering zelve behoeven wp niet te schrpven na de uitvoerige bespreking daarvan in dit blad. Wanneer een dergelpk orkest ons land weer eens bereist, dan moest den impressario kunnen worden medegedeeld, dat hp in de maanden Augustus en September niet in Zeeland zpn moet: dat zpn de kermismaanden en «ker mis is maar eens in 't jaar Dinsdag avond hield de gemeenteraad van Yerseke eene vergadering uitsluitend ter be handeling van een adres van adhaesie op dat aan den minister van financiën van de pach ters van oesterbanken en dat van visschers, werklieden enz. van Yerseke, waarin den minister verzooht wordt de pachters te hulp te komen. De voorzitter meende dat het niet op den weg van den raad lag het adres der pachters te steunen, maar wel dat der Yerseksche werk. lieden. Tevens meende hp dat uitBtel van pachtbetaling niet helpen kan. Daarom wehschte hp den minister tevens te verzoeken den pach ters geheele of gedeeltelpke kwptschelding van achterstallige paoht te verleenen, in het belang alweder van den werkman. De raad besloot in den aangewezen zin een adres samen te stellen en den minister aan te bieden. Maandag avond jl. werd de knecht van het te Hansweert liggende Duitsche sleepschip Vereinigung 13 door den gemeente-veldwachter op heeterdaad betrapt wegens het aan den wal voeren van twee zakken tarwe, inhoudende te zamen 91 kilogram. De knecht gaf echter te kennen dat die zakken slechts opveegsel bevatte, hetwelk hem toebehoorde. Niettegen staande die bewering is bp toch Dinsdagmorgen gevankelijk naar Middelburg overgebracht. Te Cortgene is bp herstemming tot lid van den raad gekozen de heer J. F. Gelner met 57 van de 89 geldig uitgebrachte stemmen* Het aantal kiezers bedraagt 100. In de St. Ct. van heden zpn opgenomen de statuten van de naamlooze vennootschap om- nibusdienst TholenStavenisse vice versa Dé nieuwe onderneming, te Scherpenisse. Het doel der vennootschap is het exploiteeren van een omnibhsdienst tusschen Tholen erf Stavenisse heen en terug, het vragen van con cessie voor het leggen van gezonken rails op hetzelfde traject en het exploiteeren van dient tramweg. De duur is tien jaar. Het maatschappelpk kapitaal bedraagt 85'0fll verdeeld in 34 aandeelen ad ƒ250 elk. Het bestuur der vennootschap is opgedragen aan den directeur, onder toezicht van minstens drie en hoogstens zeven commissarissen: Tot directeur is benoemd de heer C. Hartog, en tot commissarissen de heeren C. Wagtho, L. Heyboer, A. van Dalen en jhr. mr. E. A. O. de Casembroot. Als jaarlpksche pachtsom voor het pont- veer van Tholen op den Auvergnepolder werd Dinsdag bp de door burg. en weth. te Tholen gehouden openbare verpachting voor zeven jaren, 4050 geboden. De nieuwe verpachting gaat 1 Febr. 1892 in, In de Dinsdag te Bruinisse gehouden raadsvergadering zpn de geloofsbrieven der nieuwe leden onderzocht en goedgekeurd en mitsdien tot hunne toelating besloten. De begrooting voor 1892, geraamd in ont vangst en uitgaaf op 20303.53^, is gesteld in handen van eene daartoe benoemde commissie ter fine van ondersoek en de rekening over 1890, overeenkomstig het rapport der eommieri.g

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1891 | | pagina 1