N°rï947 134® Jaargang.® 1891, Woensda 19 Augustus. Middelburg 18 Augustas. Wenken die te denken geven. er Defe courant verschijnt dagelijks; met uitzondering van Zon- en Feestdagen! Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.=| Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent: Advertentiën20 cent per regel! By abonnement lager. Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten, benevens alle dankbetuigingen; van 17 regels f 1.50; iedere regel meer ƒ0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. KUNST EN LETTEREN. ONDERWIJS. KERKNIEUWS- UIT STAD EN PROVINCIE. ÏÜDBELBIIGS Thermometer» Middelburg 18 Aug. »m. 8u. 65 gr. m. 12 tl 75 gr., av. 4 u. 75 gr. F. Verwacht Z. wind. Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te KruiningenF. v. d.Peïji., te Zierikzee: A. C. de Mooij, teTholen: W. A. vak Nieuwenhtjijzen en te TerneutenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmar, te Botterdam, de Gebk. Belintantb, te 's Gravenhage, en A. de la Mar Azn., te Amsterdam. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Pnblicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger. Advertentiën moeten des namiddags te één uur aan het bureau bezorgd zyn, willen tg des avonds nog worden opgenomen. i. Een der belangrijkste vruchten van de parlementaire driejarige campagne, die bijna ten einde loopt, is wel geweest de herziening der wet op het lager onderwijs, waardoor de felle schoolstrijd is geëindigd. Door onderlinge samenwerking, door krach- tigen steun van een groot deel der liberalen ia eene oplossing tot stand gebracht van een netelige kwestie, die al jaren lang de ge moederen in beweging bracht en, zeer ten nadeele van andere gewichtige vraagstukken, uitsluitend de aandacht bezig hield. Wij hebben indertijd naar onze bescheiden krachten meegewerkt om in die richting tot een vruchtdragende wetsherziening te komen; en wij hebben tot heden daarover nog geen berouw gevoeld. Integendeel. De politieke atmosfeer is zuiverder gewor den dan in de laatste jaren het geval was; de verhouding tusschen openbaar en bijzonder onderwijs wordt beter en beide staan niet meer zoo vijandig tegenover elkander als voorheen. Het eerste bleek vooral bij den jongsten verkiezingsstrijd, toen de aandacht werd ge vraagd voor de oplossing der sociale vraag stukken en het beleid van het demissionaire kabinet getoetst werd aan hetgeen dit vooral op het gebied der praktijk had verricht tot voldoening aan de dringende eischen vaD het oogenblik: kiesrechthervorming en be lasting-verbetering, beide met het oog op de billijkheid en rechtvaardigheid hoogst noodig, de eerste om zooveel mogelijk stem te ver schaffen aan hen, wier belangen bij een goeden gang van 's lands zaken zijn betrok ken, de laatste om aan schreeuwende onrecht vaardigheden een einde te maken. Het afmattende, eenzijdige strijden alleen over de school was in de jongste verkiezings dagen overbodig en het felle karakter werd daardoor aan dien strijd ontnomen. Dat was een der gelukkige gevolgen van eene herziening, waarnaar alle partijen vurig hadden verlangd. En wat het tweede punt betreft: de betere verhouding tusschen openbaar en bij zonder onderwijs, de dagelijksche ervaring leert ons den goeden invloed van de tot stand gekomen wetswijziging ook in deze kennen. Van ultra anti-liberale zijde moge nu en dan nog wel eens een scherpe pijl Worden afgeschoten op onze openbare school; het al te felle karakter van vijandschap, dat voorheen bijna dagelijks viel waar te ne men, bemerkt men thans niet meer of hoogst zelden. Wat wij echter na die herziening vooral verlangen is ditdat nn aan de bijzon dere scholen meer voorrechten en rechten zijn toegekend dan vroeger en zelfs uit 's rijks kas haar steun wordt geschonken, elk haar eigen standpunt handhave en haar karakter zuiver beware. Er zijn tijden geweest en het is zeker nog wel zoo dat men oogluikend toeliet dat de openbare school eigenlijk haar neu traal karakter verloor en een vermomde z. g. christelijke, wij zeggen liever kerke lijke, school werd. Om des lieven vredes wille werd toegestaan dat men op die school in den bijbel lasmet gebed de lessen aan ving en eindigde. En men vond dit ook nuttig in het belang der openbare school zelve om te voorkomen dat er eene bijzondere inrichting als concurrente tegenover haar in het leven werd geroepen. Dit was in onze oogen een misplaatste poging om den vrede te bewareneene afkeuringswaardige wijze van doen; en op dit oogenblik vooral te verwerpen nu de bijzondere scholen van betere condities zijn dan weleer. Met ergernis en verbazing namen wij daarom kennis van een tweetal, dezer dagen d? Maasbode voorgekomen beschouwingen van den heer J. H. Wijnen, die daarin zulke eigenaardige wenken geeft dat wij het noodig. achten hierop de bijzondere aandacht te vestigen van alle vrienden van het openbaar onderwijs. Genoemde heer dan had in het Rotterdam- sche blad, volgens zijn eigen beweren „dag helder", bewezen dat in de openbare scholen, uitsluitend bezocht door katholieke kinderen, de Bijbelsche geschiedenis en andere gods dienstige boeken mogen gebruikt worden en zelfs dat èn de katholieke gemeente besturen èn de onderwijzers verplicht zijn aan den wensch der ouders te voldoen, die verlangen dat dergelijke boeken door hunne kinderen gelezen worden. Na die apodictische beweringen geuit te hebben, heeft hij in Noord-Brabant en Lim burg een onderzoek gedaan naar deoorzaak waarom in zoovele scholen nog altoos slechts neutrale boekjes gelezen worden. En de resultaten van dat onderzoek deelde hij nu dezer dagen mee; waarbij hij eenige wenken voegt, die wij om verschillende redenen gewenscht vinden dat ook in liberale kringen bekend worden omdat zij in menig opzicht een heilzame les, eene ernstige waar schuwing bevatten. De heer Wijnen weet ons dan mee te deelen dat in enkele plaatsen de schuld ligt bij den onderwijzer, die, min of meer met liberale en ongodsdienstige denkbeelden be zield, dergelijke boeken op zijne lijst niet wil plaatsen. Doch hier is z. i. het bestuur|der gemeente medeplichtig. De onderwijzer toch heeft slechts de lijst op te maken; het be- stuar moet die goed- of afkeuren. Als het inderdaad zijn plicht betracht en handelt in den geest zijner commitenten (de kiezers), dan moet zulk bestuur de lijst terugzenden, met verzoek de Bijb. Geschiedenis of dit of dat ander werk er op te plaatsen. Geschiedt het dan nog niet, dan brenge het bestuur zelf die boeken op de lijst en zende ze zóó aan den districtsschoolopziener. Na de goed keuring van dezen ambtenaar ontvangen te hebben, moet men dadelijk de boeken be stellen en goed toezien en zorgendat ze ook gebruikt worden. Andere gemeentebesturen zijn bijzonder zuinig en willen voor zulke boeken geen geld uitgevenen dan zijn er ook in die besturen sommige „ouderwetsche heeren" die voorgeven dat het altijd zoo geweest is, en men het maar zoo laten moet. En dat juist is de kwestie. Dien toestand vindt de heer Wijnen natuurlijk bedroevend en ellendig en om daarin verandering te brengen moet men, zouden wij zeggen, gebruik maken van de gelegenheid die de wet biedt om bijzondere katholieke scholen op te richten neen, be weert de heer Wijnen, daarom dienen de raadsleden, die zijne meening deelen, de kwestie in den raad te bespreken, wanneer het dagelijksch bestuur, tegen het verlangen der bevolking in, geen katholieke boeken op de lijst brengt. Maar de grootste oppositie in deze komt natuurlijk van de zijde van „liberale school opzieners.'' „Vóór eenige jaren is het wel eens ge beurd" zoo schrijft de heer Wijnen „dat een of ander dezer quasi vrijzinnige heeren (nit onwetendheid of tegen beter weten in, uit antipathie tegen elk godsdien stig onderwijs pertinent verklaarde, dat de openbare school, ook in uitsluitend katholieke gemeenten, streng neutraal moet wezen, en er daarom geen katholieke boeken mogen gebruikt worden. Nadat herhaaldelijk en duidelijk door de verschillende regeeringen het tegendeel verklaard is, zijn die mannen voorzichtiger geworden. Voor zoover onze inlichtingen strekken, heeft in de laatste jaren geen enkel schoolopziener die stelling nog officieel durven volhouden. Dikwijls werden, in dergelijke gevallen de lijsten met katholieke boeken zonder aanmerking goed gekeurd. „Altoos echter worden er nog schoolop zieners aangetroffen, die dit met hunne liberale beginselen niet kunnen overeen brengen. Wellicht ook vreezen zij door hunne vrienden van inconsequentie beschul digd te worden. Daaraan sohrjjven wjj het toe, dat een of ander de hem toegezonden lijsten niet terugstuurt want van plichtver zuim mogen wij die hooge ambtenaars toch niet verdenken. Zóó blijven zij zichzelven gelijkzij hebben hunne goedkeuring niet gegeven." En wil men nu weten welken raad de heer Wijnen den onderwijzer in deze geeft? Men luistere. „Moet hij zegt bij zonder leesboeken school geven Gewis niet. Moet hij de oude lijst volgen Ook niet, want dan ware het telkens inzenden van nieuwe lijsten nutteloos. Hij moet een voudig de laatst opgezonden lijst volgen. Wantle het inzenden der boekenlijsten is slechts eene officieele formaliteit, om den schoolopziener in de gelegenheid te stellen het gebruik van boeken, in strijd met de wet, te verbieden. Komt de school-autoriteit niet daartegen op, dan moet zij geacht worden stilzwijgend goed te keuren. 2e Heeft er verzuim plaats gehad, dan is het alleen van den kant des schoolopzieners. Hij zal dan ook wel zoo wijs zijn de zaak eenvoudig te laten rusten. Soms gebeurt dat een schoolopziener de boekenlijst terugzendt met verzoek de katho lieke boeken te schrappen. In dat geval moet een gemeentebestuur, volgens den heer Wijnen, onmiddelijk terugschrijven, dat het in hooger beroep bij den minister gaan zal, als de lijst binnen 10 dagen niet goedgekeurd terugkomt; de heer Wijnen verklaart zich bereid op aanvrage, een gemotiveerd model- request toe te sturenopdat langs dien weg die besturen „recht en billijkheid kunnen doen zegevieren enaan de jeugd hunner gemeente een onschatbaren dienst bewijzen". Die wenken worden in een nadere be schouwing nog eenigszins verder toegelicht. Hierop komen wij in een volgend opstel terug om daarna die wenken te toetsen aan de eischen der rechtvaardigheid, der eerlijk heid en van het algemeen belang. Twee leden van den raad van Leeuwar- deradeel, de heeren J. F. FeenBtra te Stiensen J. K. Oosterveld te Hempens, hebben by dien raad een voorstel ingediend, om te besluiten, dat met ingang van het dienstjaar 1892 in de gemeente Leeuwarderadeel geen opcenten op de ryks personeele belasting ten hate der ge meente meer worden geheven. Zy zijn van oordeel, dat de heffing van op centen op de personeele belasting niet past in het kader van gemeentebelasting, omdat de heffing der personeele belasting geen rekening houdt met de draagkracht der personen en zjj staven die bewering met een reeks voorbeelden waaronder voorkomt iemand met een belastbaar inkomen a 13,000 die in het personeel is aangeslagen in hoofdsom op 46 en dus in de heffing van 40 op centen voor de gemeente 18.40 betaalt, tegenover iemand, die in den hoofdelyken om slag i8jaangeslageD naar een belastbaar inkomen van f 224, doch in het personeel in hoofdsom op 50.52, zoodat die in de heffing van 40 opcenten voor de gemeente 20.20 bet aalt. Jhr mr C. H. Backer, president van de rechtbank te Amsterdam, is nitgenoodigd als Nederlandsch rechtsgeleerde, deel uit te maken van een scheidsgerecht in een grensgeschil tusschen de Italiaansche en Portugeesche regeeringen. De mail uit Oost-Indië, dezer dagen aange komen, is gedateerd 1117 Juli. Volgens het verslag van de voornaamste gebeurtenissen in het gouvernement Atjeh en Onderhoorigheden, loopende van 22 Juni tot en met 4 Juli, werden uit Groot Atjeh onze versterkingen nog steeds af en toe beschoten. Den 24en Juni jl. keerde de civiel en de militaire gouverneur van zyne reis naar de Noord- en Oostkust te Kota Radja terug. In den nacht van 1 op 2 dezer zonk ter reede Oleh-leh het eenige oogenblikken t< voren aldaar aangekomen en met kolen gela den Engelsche viermastzeilschip Falls o} Earn. Alle pogingen, met de beschikbare middelen aangewend om het schip te lichten bleven tot dusverre vruchteloos. Op de Noordkust werd de versterking Segli voortdurend beschoten; en namen verwikkelingen tusschen den radja van Pedir en dieni broeder een ernstiger wending, daar de laatste gesteund wordt door de zoogenaamde moslemin, die verbitterd schijnen op Tengkoe Pakih, wyl deze zyne vrienscbappelyke ver houding tot het bestuur niet wil verbreken. Van Oost- en Westkust worden geene bijzonderheden gemeld. Er woeien zware westenwinden, doch er viel weinig regen. De gezondheidstoestand was over het alge meen gunstiger. Het gemiddeld ziektecjjfer per dag in het groot militair hospitaal te Kota-Radja was 24 4 tegen 29.2 en dat der beri-berilyders 12 tegen 10.1 in den vorigen verBlagtyd. De stand der beri-beri was dus ongunstiger. Het sterftecjjfer is hooger. Agar, de bekende tragédiene, wier eigen lijke naam was Léonide Charvin, ook in Mid delburg bekend, is Zondag te Algiers in den ouderdom van vjjf en zestig jaar overleden. Het ljjk van den Amerikaanschen dichter en diplomaat JameB Russell Lowell is Yrjjdag in zyne geboorteplaats Cambridge, in Mas sachusetts, op het kerkhof Mount Auburn in een familiegraf bijgezet. Eenige schreden van daar is het graf van Longfellow. Vooraf was in de Appleton-kapel in Cam bridge een lykdienst gehouden. Tot de dra gers behoorden de president van het Harword- college, de schrjjver Olivier Wendell Holmes en andere letterkundigen. Zaterdagmiddag is ter herinnering aan den Amerikaanschen dichter een kerkdienst gehou den in de Westminsterabdy van Londen. Te 's-Gravenhage is voor de akte Fransch (1. o.) o. a. geslaagd mej. S. Breed veld van Middelburg en voor de akte Hoogduitsch de heer C. Weeda van Domburg. De heer A. A. Fokker verkreeg te 's Gra venhage, na afgelegd examen, het getuigschrift van bekwaamheid voor de studie aan eene Uni versiteit in de faculteiten der geneeskunde en der wis- en natuurkunde. Bedankt voor het beroep by de Ned. hervormde gemeente te Harderwjjk door den heer P. C. A. Halffman, predikant te Koude- kerke. Zondag was het te Amsterdam de laatste dag der Wereldconferentie van Jongelingsvereeni- gingen en deze was hoofdzakelijk aan verschil lende Godsdienstoefeningen gewyd. Alleen was het des avonds het sluitingsuur, dat de con ferentiezaal nog eens tot iD haar uitersten hoek bezet deed zjjn. Zóó vol was de zaal nog nimmer geweestgeen vreemdeling was achter gebleven en Amsterdam had een contingent aanwezigen geleverd als geen dag te voren. Op het platvorm had het centraal interna tionaal comité plaats genomen en te ruim 8 uur werd de byeenkomst geopend. De afgevaardigden, die de verschillende lan den vertegenwoordigden, spraken over het ge smaakt genot en brachten hnlde aan de Hol- landsche gastvryheid, die blykbaar algemeen waardeering vond. Karakteristiek waren som mige uitdrukkingen over ons, Hollanders, die verschillende vreemdelingen nog al meegevallen schynen te zyn, zegt de Standaard. Nadat de heer D. J. Karres van Generuuiden nog gesproken had over de verscheidenheid van landaard en de eenheid in doel van allen, die samen waren, en hulde had gebracht aan de heeren Williams, Tophel, Krumaoher en andere vertegenwoordigers van verschillende volkeren, wier namen in de jongelingsvereeni- gingen een goeden klank hebben, benevens aan den heer J. B. Puttelaar, directeur ven de Jongelingsvereeniging onder den Handwerks- stand te Amsterdam, hieven de Zweden nog eenige van hun liederen aan en was de con ferentie afgeloopen. By kon. besluit is pensioen verleend aan A. P. Soute wed. A. Steyaard, landmeter le kl. ad 209. In de St. Ct. zyn opgenomen de statuten van de naamlooze vennootschap Zeeuwsche stoomvaartmaatschappij te Vlissingen. De vennootschap heeft ten doel om de scheepvaart van en naar Vlissingen, naar en van buitenlandsche, in de eerste plaats En» gelscbe, havens, te ontwikkelen. Het maatschapelyk kapitaal bedraagt f 140.000, Nederlandsche-courant, verdeeld in 140 aaniieelen, elk groot 1000. Voor den tjjd van vyf jaar zyn als directeu ren benoemd mr. C. Bakker Cz. en C. L. Van Woelderen, directeuren van de stoomvaartmaat schappij Zeeland. Als commissarissen treden op mr. W. J- Snonck Hurgronje, schoolopziener in het arr. 's Gravenhagemr. H. F. baron De Kook, raads heer in het gerechtshof te Amsterdam, mr. W. K. L. van Walree, te Amsterdam, Jhr. mr. J. E. Huydecoper van Maarsseveen en Nigte- veebt, lid der firma Huydecoper en Van Die- len te Utrecht, H. P. J. Tutein Noltheniusi burgemeester van Vlissingen. Uit Vlissingen schrjjft men ons Ware Daniel de Lange hier, we zouden de vrijmoedigheid hebben hem te vragen wat hjj dacht van de muziek der Zelinka-knpel. By diens meening zouden we ons neerleggen, omdat we weten dat zy was van een vakman by uitnemendheid. Wjj, die Maandagavond de muziek, ook zang, over 't algemeen mooi vonden en onB best amuseerden, zyn nu 'n beetje uit ons humeur gebracht door de opinie van „kenners", volgens welke die muziek erg >licht en zwakjes" is. We weten te goed dat dit niet gezegd wordt, omdat ze door leden van 't »z vakke" geslacht uitgevoerd wordt. Dergeljjke ouder wetsche begrippen honden we er niet op na. Enfin Aan critiek wagen we ons niet we moesten het eens te benanwd krygen Maar toch werden we in onze gunstige op vatting versterkt, toen gisteren avond, tjjdens de uitvoering van de blykbaar in den smaak der aanwezigen vallende nummers van het program, namens eenige Vlissingsehe hee ren mej. Zelinka, directrice der verdienstelijke kapel, een korf met mooie bloemen werd aan geboden. Dat was eene welverdiende hulde aan het gezelschap, dat ontegenzeggelijk aan velen genot heeft verschaft. Prins Albert van Sleeswyk—Holstein kwam heden, Dinsdag morgen, per nachtboot Prinses Marie te Vlissingen aan, om met den aansluiten- den trein zyne reis naar Keulen te vervolgen. Als eene zeldzaamheid meldt men ons dat te Oost- en West-Souburg op eene bevolking van rnim 1600 zielen van 11 Mei tot 16 Aug. jl. geen enkel sterfgeval heeft plaats gehad. By de haven te Goes viel Maandag een meisje van ongeveer twee jaar, dat met een wat ouder broertje speelde, te water. Het broertje had het niet opgemerkt maar wel een daar wandelend schippersknecht van Brouwers* haven, die gekleed te water sprong. Intusscben dreef het kind af en verdween in de diepte. De schippersknecht, ofschoon niet kunnende zwemmen, waagde zich zoover dat hy het kind greep en aan den wal bracht. Men dacht, dat het dood was, doch eetl Rotterdammer schipper paste de methode tot het redden van drenkelingen toe, en slaagde erin, na twintig minnten te hebben gewerkt, de levensgeesten weer op te wekken. In de Maandag gehouden vergadering van den gemeenteraad te Hoedekenskerke werd de gem, rekening over 1890 vastgesteld in ont vang op 7989.46, in uitgaaf op 7092.16, dus met een goed slot van f 897.30. Verder werd behandeld de rekening van het bnrgerl, armbestuur over 1890. De ontvangsten bedroegen 2976.49, de uitgaven 2142.74^ en het goed slot 833.74i. Vrjjdag avond werd de timmerman C. G, te St. Maartensdyk de dupe van een niet alle- daagsche manier van oplichtery. Eene vrouw uit de gemeente P., die hem kende, verzocht hem voor een oogenblik een 30 gld. te geven, om een dadelyke be jaling te doen, voorgevende dat zy aan een winkelier een bankbiljet van 100 ter inwisseling had aangeboden, doch dat deze daartoe op 't oogenblik, niet in staat waszy zou dan direct by hem terugkomen met het bankbiljet. G. voldeed aan haar verzoek. Toen zy wat lang op haar terugkomst liet wachten, bleek hem by onderzoek, dat zij reeds naar P. was vertrokken en by den winkelier in 't geheel niet geweest was. Toen G. haar te P. ging opzoeken, gaf zy voor dat er nog 10 van over waren, die hy kon meenemen, wat hy natuurlykook wyselyk deed. G., over deze handelwjjze minder tevredenstelde de justitie met het feit in kennis, die nu zal hebben te beslissen of deze wyze van geld geleend te krygen gewettigd is. 1

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1891 | | pagina 1