N°. 165.
134° Jaargang.
1891.
Donderda
16 Juli.
Deze courant verschijnt d a g e 15 k a
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.—i
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel: Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50;'
iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Middelburg 15 Juli.
Een abattoir.
KUNST EN LETTEREN.
ONDERWIJS.
UIT STAD EN PROVINCIE.
liiDiiiiiiiiN.sair nintiM.
O*
Theimometeri Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W.Bolland, teKrniningenF. v. d. Peijl, teZierikzee: A.C.de Mooij, teTholen: W. A.
Middelburg 15 Juli ra. 8 u. 66' gr. van Nieuwenhuijzen en te TerneuienM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de
m. 12 u, 69 gr., av. 4 u. 66 gr. F. advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmab, te Rotterdam, de Gebr. Belintante, te 's Gravenhage, en A. de da Mar Azn., te Amsterdam.
Verwacht verand. wind. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Datjbe Cie., John F. Jones, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te éèm nul
aan het bureau bezorgd zjjn, wille*
zjj des avonds nog worden opgenomen.
Een verblijdend slot der discussiën over
de ontwerp-verordening van algemeene
plaatselijke politie in de zitting van den
Middelburgschen gemeenteraad van 6 Juli jl.
was het voorstel van den heer P. M. de
Ligny betreffende het oprichten van een
abattoir in onze stad. Het zij mij veroorloofd,
mijnheer de redacteur, over dat voorstel
mijne bescheidene meening in uw courant
mede te deelen.
Het voorstel luidt: „de ondergeteekende
stelt voor, dat de vergadering de wensche-
lijkheid uitspreke, dat in de gemeente
Middelburg een abattoir worde ingericht;
dat zij evenwel meent dat met de daar-
stelling daarvan moet worden gewacht tot
dat de duinwaterleiding in exploitatie is
gekomen, maar dat zij nu reeds burgemeester
en wethouders wenscht uit te noodigen
inlichtingen hieromtrent in te winnen in
die plaatsen, in zielental eenigszins overeen
komende met deze gemeente, waar zoodanig
abattoir is ingericht."
Uit den aard der zaak hebben den ge-
achten voorsteller hygiënische motieven tot
zijn voorstel gebracht, bekend als hij is met
de treurige gevolgen der beruchte worst-
vergiftiging, waarbij ZE. aan het justitiëel
onderzoek een werkzaam aandeel nam.
Bovendien zal hij daarbij ook gedacht
hebben aan de acute vleeschvergiftiging in
1887 van burgerij en garnizoen, die aan
leiding gegeven heeft tot het oprichten van
het garnizoens-abattoir.
Als zijn voorstel in behandeling komt
zullen de twee volgende vragen op den
voorgrond treden
I. Is het mogelijk, wenschelijk is hier
m. i. te vaag, dat de gemeenteraad een
besluit neemt, waardoor de burgerij wordt
gedwongen voortaan uitsluitend gezond
vleesch te nuttigen
II. Is het waarschijnlijk dat B. en W.
in staat zijn om inlichtingen te verschaffen, die
kunnen leiden tot oprichting van het abattoir
De eerste vraag hangt samen met
slachtdwang en met het vergunningsrecht
op de particuliere slachtplaatsen en is van
te juridischen aard om door mij opgelost te
worden, maar dat zij voor oplossing vatbaar
is, blijkt uit het feit dat er abattoirs bestaan.
Maar hoe staat het met de beantwoording
der andere? Op het belastingkantoor is
te vinden eene opgave van het geslachte
Vee, dat accijnsplichtig isdoor de keur
meesters is het aantal geslachte varkens te
tellen, ook is het mogelijk de bestemming
van schapenvleesch en dat van paarden,
ezels, geiten en bokken te volgen, stellig
belangrijke iactoren, maar daarmede is de
bron van gegevens in onze omgeving uitgeput,
En wat de inlichtingen betreft, verder in
ons land te hekomen, ook die kunnen niet
veel opleveren, daar alleen sommige grootere
plaatsen een eigen abattoir hebben, en onder
de kleinere, voor zoover mij bekend, alleen
Venlo en Maastricht er zich op kunnen be
roemen.
Ik wensch de Middelburgache worstver-
giftiging, door wijlen dr A. A. Fokker en dr
J. P. Berdenis van Berlekom beschreven,
niet in het geheugen der burgerij terug te
roepen; alleen meld ik dat onder de stads
patiënten nog stumpers zijn als levendige
voorbeelden, hoe kwaadaardig en hardnekkig
zoo'n vergiftiging na werkt. Ik wensch mij
niet te verdiepen in de paniek, die zich van
ons allen zou hebben meester gemaakt als
de vleeschvergiftiging van 1887 ons tal van
soldaten en vele burgers had gekost. Aan
wien de eer slechts zieken te hebben ge
maakt, waar hoogstwaarschijnlijk deelen van
een milligram vergift meer per kilo vleesch
evenveel dooden hadden gegeven Ik wensch
alleen te constateeren dat Middelburg eene
plaats is, bij uitstek geschikt om de nuttig
|ieid van een abattoir te betoogen.
Wat evenwel bij ons uitzondering is, is
in sommige landen regel, o. a. in Frankrijk;
waar reeds bij decreet van 10 Februari
1810 allen steden van eenigen omvang de
verplichting is opgelegd een openbaar slacht
huis te hebben. Dat decreet van Napoleon
is geen doode letter geblevengetuige het
volgende uit de Encyclopedie dl Hygiene, Tome
3e 1891 „Aujourd'hui, presque toutes les
villes un peu import antes de notre pays pos-
sédent un abattoir public. II y a quelque
années une société dite des abattoirs de France
dont le siège est Paris, s'est constituée pour
favoriser la création de ces établissements dans
les villes qui en seraient encore dépourvues.
Un abattoir coüte d'autant moins cher qu'il
sert a un plus grand nombre de bouchers et
qu'on tue un plus grand nombre de têtes de
bétail. Aussi la tendance est-elle d'établir des
abattoirs c a nt o nn au x ou r e g i o n au x,
desservant chacun plusieurs communes voisines.*)
België heeft spoedig zijn nabuur gevolgd,
zoodat dan ook in beide landen de abat
toirs zijn ingeburgerd.
Duitschland, de politie-staat hij uitnemend
heid, volgde eerst ruim eeu halve eeuw
later; de beruchte epidemieën in 1863 te
Helstadt, en die van 1865 in Hedersleben,
hadden als gevolg eene regeling der openbare
slachthuizen bij de wet. Wie dus het vraag
stuk wenscht te bestudeeren dient naar het
buitenland te gaan, en steden te bezoeken,
overeenkomende met onze gemeente.
Uit 't boven geschrevene blijkt dat elders
niet de gemeente uitsluitend exploiteert, en
dat niet elke gemeente een eigen abattoir
heeft. Inderdaad twee zaken, die ook voor
Middelburg van belang kunnen zijn. De
militaire slachterij alhier voorziet twee gar
nizoensplaatsenis het ondenkbaar dat de
gemeentebesturen van Vlissingen, Souburg
en Middelburg samen gaan in het stichten
van een gemeenschappelijk abattoir
Een en ander geeft mij de vrijheid om
de meening uit te spreken, dat de heer De
Ligny zijn voorstel niet goed heeft inge
kleed. Dankbaar voor zijn initiatief, zagen
wij gaarne een nieuw voorstel, waarbij werd
verzocht eene commissie te benoemen om
het vraagstuk van allo kanten te bekijken;
en tevens een crediet te openen om haar in
staat te stellen abattoirs in binnen- en
buitenland te bezoeken, voor zoover zij dat
noodig acht om met kennis van zaken een
rapport uit te brengen.
Dh B.
Op dit oogenblik zjjn bjj na alle steden
van eenig aanbelang in ons land in het bezit
van een openbaar slachthuis. Eenige jaren ge
leden is eene vereeniging opgericht, waarvan de
zetel te Parjjs is gevestigd, welke ten doel heeft
om het oprichten van dergeljjke abattoirs te
bevorderen in steden, die nog niet in het bezit
daarvan waren.
Een abattoir is des te minder kostbaar naar
gelang een groot aantal slagers daarvan ge'
bruik maken en er een aanzienlijker getal
dieren worden geslacht.üaarom wordt er ook naar
gestreefd om cantonale of gewestelijke abattoirs
op te richten, tot gemeenschappelijk gebruik
van verscheidene naburige gemeenten.
Daags vóór de jongste herstemming van een
lid der Tweede kamer in het hoofdkiesdistcict
Schoterland kon men in het Nieuw Advertentie
blad van Heerenveen (en 's avonds ook in De
Standaard) eene advertentie lezen van dr L
Wagen aar, predikant bp de doleerende gemeente
te Leeuwarden, waarin tot den heer W,
Sprenger, chef van de Leeuw. Ct., de aantij
ging wordt gericht, »dat door hem, op aan
stoken van de heeren liberalen, de kleine
burgerman P. van Yliet, die ijverig en getrouw
nu achttien jaren gewerkt had aan de admi
nistratie van dit immers neutrale blad
tegen 1 Nov. a. s. is ontslagen, omdat hp op
getreden is als anti-revolntionnair candidaat
en sympathie had durven toonen voor het
betrekkelijk goed recht der Friesche volkspartjj
in hare bestrpding van het zelfzuchtig libe
ralisme." En dan volgden nog enkele hatelpk
heden aan het adres van de «liberale tyrannie,"
hatelijkheden die in tal van anti-revolution
naire bladen, ook in het orgaan te Goes, dat
beweert de christelijk historische vaan hoog
te houden, hun weg vonden.
De Fritsehe Ct, deelt, naai aanleiding van
deze advertentie, in haar nommer van Zaterdag
avond in een hoofdartikel het volgende over
de zaak mede:
«De heer Sprenger heeft reeds voor langer
dan éen jaar aan zjjn boekhouder voor de
Leeuwarder Courant, den heer P. van Yliet,
toen deze in verschillende betrekkingen optrad:
als bestuurslid van Patrimonium en nn en dan
voor zaken in verband met de politiek naar
Amsterdam reisde, den raad gegeven zich aan
zpne betrekking te blpven wpden en zich, ter
wille van zjjn gezin, niet met de politiek te
bemoeien het verdroot natunrlpk het andere
personeel, dat zjj, bp afwezigheid van den heer
Vliet, zjjn werk moesten overnemen, indien
de patroon dit zelf niet deed.
»Die raad, vriendschappelijk gegeven, werd
herhaald toen de heer Van Vliet meedeelde,
dat hjj de candidatnur in Franeker had aange
nomen toen met tekennengeving dat hjj zpne
betrekking aan het kantoor niet zou kunnen
behouden. De heer v. Yliet heeft daarop ver
klaard zich «geroepen" te gevoelen die candi
datnur te aanvaardendat zjjn gezin daaronder
niet zou lijden, wpl de partjj hem de verze
kering had gegeven, dat, indien hp niet gekozen
of later niet herkozen mocht worden, zp hem
eene positie zou verschaffen, minstens gelpk
aan zpne tegenwoordige.
«Daarop heeft de heer Sprenger den candidaat
een verlof van vier weken verleend, opdat hp
zich geheel aan zpne verkiezing zou kunnen
wpden.
«Toen nn uit de onderscheidene lezingen van
den heer v. Vliet bleek, dat hp, anti-revoluti-
onnair candidaat, tevens belpder was van de
beginselen der volkspartp, heeft de heer
Sprenger, zonder daarover met anderen te
spreken, aan zjjn boekhouder herhaald, dat hp
tegen 1 November 189\ nrar eeno andere be
trekking moest omzien. En nu op het
oogenblik dat we deze regelen schrpven zit
de candidaat van Schoterland, op het kantoor
van den heer Sprenger, zjjn gewone werk te
verrichten."
Ter aanvulling van het artikel in de Friesche
Ct ontvingen de Hollandsche bladen nog de
volgende mededeeling:
Het is volkomen waar, dat de heer Yan
Yliet zeventien jaren ijverig en getrouw aan
de administratie van de Leeuw. Crt. heeft ge
werkt. Ofschoon hp, evenals nog een ander
aan de Leeuw. Crt. verbonden persoon, eerst tot
de anti-revolntionaire, later tot de doleerende
partp was overgegaan, nooit werd hem daar
over eenige opmerking gemaakt. Maar toen
nu de heer Van Vliet zich bjj zjjn laatste op
treden voor de kiezers, in weerwil dat hjj tot
de anti-revolutionaire partp behoordeniet
alleen onomwonden voor land-nationalisatie
verklaard, maar ook den strpd tegen het kapi
taal aanvaard had, ging het zpnen chef te
ver. Hem werd gezegd, te kiezen of te dee1
len, met andere woorden dat, indien hjj op
deze wjjze in het openbaar bleef optreden (niet
echter omdat hp anti-revolutionair candidaat
was), hjj niet langer in dienst bp de admini
stratie der Leeuw. Crt. kon blpven, maar met
Nov. den dienst zou hebben te verlaten. En
waarop kwam het antwoord van den heer Van
Vliet neer Hp was door zpne partp te Am
sterdam gewaarborgd, indien zpne positie te
Leeuwarden op den duur onhoudbaar mocht
worden.
Hjj schjjnt dit laatste dus zelf reeds te heb
ben voorzien. Waarom anders zich te laten
waarborgen"?
Intusschen is het eene waarheid, dat meer
dan één anti-revolutionair in Friesland alles
behalve gesticht is over het revolutionaire op'
treden van den heer Van Vliet, en de adver
tentiën van dr. Wagenaar ten hoogste afkeurt.
Naar aanleiding van de onlangs te Stutt
gart gehouden eerste internationale tentoon
stelling van schoone kunsten zjjn door den
koning van Wurtemberg benoemd in de Konink
lijke Frederiksorde de heeren J. H. L. de Haas,
tot kommandeur eerste klasse met de ster, en
Jozef Israëls tot kommandeur.
Bjj het notarieel staats-examen is o. a.
geslaagd voor het tweede gedeelte de heer Wde
Smidt van Hulst.
De nieuwe cursus aan de opleiding van
machinist-leerlingen te Hellevoetslnis begint
thans met 23 leerlingen van het le en 17 van
het 2e studiejaar.
Bjj de Dinsdag gehouden examens der
Nederl.Toonkunstenaars- Vereeniging zjjn geslaagd:
van 5 candidaten voor piano (lager onderwjjs)
mejuffrouwen J. M. van Gulik te Grauw (Fr.);
H. Simons, H. W. B. van Embden, beiden
's Gravenhageen H. M. M. Frackers te
Bergen op Zoom, de laatste met algemeene
stemmen.
Bp kon. besluit zjjn benoemd tot ridder in
de orde van den Ned. Leeuw mr. H. C. P. de
Bruyn en F. E. L. A. Abel, beiden reteren
daris bjj het dept. van oorlog en resp. hoofd
der le en hoofd der 7e afd. van dat departe
ment is B. G. van der Have, te Ouwerkerk
opnieuw benoemd tot lid der commissie van
toezicht op de rpkslandbouwproefstations,
is benoemd tot lid dier commissie S. Huizinga
Tzn., te Middelstumen is de directeur van
het post- en telegraafkantoor te Klundert
A. van Heiten, op zijn verzoek, als zoodanig
eervol ontheven en benoemd tot commies der
telegraphie 2e klasse.
De Staatscourant bevat een besluit van den
4den Juli 1891, houdende goedkeuring van een
reglement voor den dienst der rijkstelegraaf
en intrekking van drie daarmede in verband
staande besluiten.
De ministers verleenen deze week geen
audiëntie.
Het Middelburgsch Harmoniegezelschap deed
gisteren een beroep op Middelburg's ingezetenen
door er aan te herinneren dat het vereenigings-
jaar 1 Augustus a. begint. Gezinkaarten zjjn
te verkrjjgen voor 3, personenkaarten ad f 2
per jaar. Nieuwe kunstminnende leden heb
ben het recht tot gratis-bpwoning van het
concert, dat Woensdag 22 Juli in het Schut
tershof zal plaats hebben.
Waar genoemd gezelschap zich beijvert om
zjjn leden eenig musicaal genot te verschaffen
willen wjj op dien bpzonderen oproep wel de
aandacht onzer lezers vestigen.
Heden voormiddag werd op de Israëlitische
begraafplaats alhier bjjgezethet ïjjk van wjjlen
den heer L. M. Samethini, sedert een lange
reeks van jaren muzikant bp het muziekkorps
der dienstdoende schutterjj van Middelburg.
Blpkens den staat van dienst van den over
ledene verleende hp ruim acht en veertig jaren;
zjjne medewerking eraan.
Samethini was een ijverig, een braaf burger
en zoo van iemand, kan het van dezen eenvou
digen, tot op het laatste oogenblik toe werk-
zamen man gezegd worden dat hjj op het veld
van eer gebleven is. Een paar uur slechts na
afloop van een concert, waarbjj hp had mede
gewerkt, nog in uniform gekleed, overleed
plotseling de ruim zeventig jarige.
Bjj het vertrek, Zondagavond uit Vlissingen
waar het muziekcorps aan het Badhotel een
concert had gegeven, gevoelde de heer Samethini
zich plotseling onwel. Gesteand en geholpen
werd hp in de tram gebracht; terwjjl bjj aan
komst te Middelburg men het raadzaam vond
hem in de apotheek van den heer L, K. van
der Harst te brengen, en daar geneeskundige
hulp in te roepen. Op advies van den genees
kundige werd de heer Samethini naar zpne
woning gebracht waar hjj des nachts te een
uur overleed.
Zpne kameraden brachten hem heden een
laatste, welverdiende hulde.
Het muziekkorps stond op de Groote Markt
voor het raadhuis geschaard en voerde, toen
de lpkkoets naderde, de schoone marche funèbre
van Chopin uit, om zich vervolgens bjj den
stoet aan te sluiten en dien met den treur-
marsch tot aan den doodenakker te begeleiden
Aan de geopende groeve nam eerst het woord
de heer H. M. van Beem, godsdienstleeraar bjj
de Israëlitische gemeente.
Hjj begon met hetgeen geschreven is in
Numeii 20: 21: Toen de gansche vergadering
zag, dat Aaron overleden waszoo beweende zij
Aaron dertig dagen, het gansche huis van Israël
toe te passen op don overledene, wiens heen
gaan, hoe eenvoudig zpn werkkring ook ware,
door velen zal worden betreurd.
Ook van hem toch is het waar dat een goede
naam beter is dan kostbare olie en dat de dag
des doods beter is dan de dag der geboorte.
De Bpreker wees er, om dat aan te toonen, op
dat Samethini een brave, deugdzame man was,
die, in zjjn nederigen werkkring altjjd tevreden
door allen die hem kenden werd geacht en
bemind, niet minder bjj zjjne chefs dan bjj
zpne kameraden.
De overledene moge geen schitterende ster
zpn geweest aan den kun sthemel, toch bekleedde
hjj eene eervolle plaats in het korps, waarbjj
hjj gedurende bjjna een halve eeuw werkzaam
was.
Een trouw echtgenoot, een oprecht vriend en
een bemind kunstbroeder als hjj was, mag zpn
leven menigeen tot navolging worden gesteld.
Waar dan ook het stoffelpk omhulsel van
Samethini aan de aarde wordt toevertrouwd
zal zjjn naam nog lang in de herinnering
bljjven voortleven.
De spreker dankte ten slotte het korps en
de twee kapiteins der schutterjj, de heeren
Herman Snpders en P. de Maret Tak, die zich
ook bjj de ljjkstatie hadden aangesloten, voor
de eer, den overledene bewezen, evenals de
talrpke menigte, die van hare belangstelling
bljjk gaf. Hjj vond daarin aanleiding om,
wat betreft de verhouding tusschen hen die
een verschillend geloof belpden, te wjjzen
op het groote verschil tusschen Nederland en
andere landen.
Daarop nam de heer Herm. Snpders het
woord. Hjj verklaarde volkomen in te stemmen
met den lof, door den vorigen spreker aan de
nagedachtenis van den overledene gebracht,
roemde diens trouwe plichtsbetrachting en
stipte gehoorzaamheid en herinnerde eraan hoe
hij zich bjj al zjjne kameraden door humaniteit
en aangenamen humor bemind wist te maken.
Hjj heeft bewezen dat ook onder een nederig
kleed een trouwe borst kloppen kan.
Den dank voor de eer aan den overledene
wees de heer Snjjders af; het was niet anders
dan plicht van het muziekkorps zjjn kunst
broeder grafwaarts te brengen.
Toen de lpkbaar in de groeve was neerge
laten bracht de muzikant C. van Earssen
Samethini namens zjjne collega's een laatsten
groet. Hjj herinnerde aan zpn gezelligen om
gang en zpn tact om, waar teleurstellingen soms
ontmoedigden, een opwekkend woord in het
midden te brengen.
Het past ons niet, zeide hp, om ons over
zjjn heengaan te beklagen hp werkte zoo lang
het dag was en wjj mogen hem de verdiende
rast niet misgunnen.
Deze spreker sloot met een gedicht, waarin
hp den gescheiden vriend het «rust zacht"
toeriep en zjjne kameraden nitnoodigde diens
overschot met aarde te bedekken.
Hieraan werd door allen voldaan, waarmee
deze plechtigheid was afgeloopen.
Dinsdag avond hield de vrpzinnige kies-
vereeniging Algemeen Belang te Vlissingen eene
vergadering tot het stellen van candidaten
voor het lidmaatschap van den gemeenteraad*
Aanwezig waren 45 leden.
De periodiek aftredende heeren J. v. d. Beke
Callenfels, J. le Sage van Hoeve, J. Verkujjl
Quakkelaar, W. L. Winkelman en F. H. J.
Wibant werden met meerderheid van stemmen
tot candidaat gekozen.
Op een paar andere heeren werden enkele
stemmen nitgebracht.
Bjj een melkboer en huurkoetsier in de
voorstad te Goes zpn heden nacht 22 kippen
en 2 hanen weggehaald en vermoordtwee
kippen bleven over. Men denkt dat een hond
zich toegang tot het hok heeft verschaft. In
den vroegen morgen meent men nl. een grooten
zwarten hond daar gezien te hebben.
T )t op grooten afstand werden de verwonde
kippen gevonden.
Het Leger des heils geeft den moed om
Goes in te nemen niet op. Maandag a. zal in
de groote zaal van de Prins van Oranje aldaar
een bpeenkomst worden gehonden.
In den nacht van Dinsdag op Woensdag
is in De Groe, een gehucht onder Eloetinge*
een schuurtje afgebrand van een klompenmaker
herbergier. De brand is ontstaan door het
omvallen van een lamp, die bjj het late werk
gebruikt moest worden, Persoonlpke ohgeluk*
ken hebben niet plaats gehad; ook het veet
een aantal varkens, is gered. Door de krach
tige hulp dei brandweer van Kloetinge is het
belendende gebouw, de herberg, bewaard ge
bleven.
Alles was verzekerd.
- Dinsdag avond vergaderde de kiesveree-
niging Vrijheid en Orde te Kapelle tot het
stellen van twee candidaten voor den ge
meenteraad, in verband met de periodieke
aftreding van de heeren W. Slabbekoorn Hz.
en J. Van Strien. Laatstgenoemde wenschte
wegens hoogen leeftjjd niet meer in aanmer
king te komen.
Het aftredend lid Slabbekoorn Werd met
algemeene stemmen opnieuw candidaat gesteld f
terwjjl als nieuw te benoemen lid, eveneens
met algemeene stemmen, werd gekozen de heer
J„ de Geus, dpkgraaf van den Willem Anna-
polder. Dertig kiezers waren ter vergadering
aanwezig.
De anti-revolutionnaire kiesvereeniging te
Biezelinge heeft Maandagavond tot candidaten
voor leden van den raad gesteld de heeren
W. Slabbekoorn en jhr mr J. J. Pompe vm
Meerdervoort,