N°. 121
134" Jaargang.
1891,
Dinsdag
26 Mei.
Arie Smit,
J. H. C. Heijse.
J. J. van Kerkwijk,
Mr P. CL J. Hennequin.
Middelburg 25 Mei.
De*e courant verschijnt dagelf] ki;
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Pry# per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.I
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel: By abonnement lager:
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50;
iedere regel meer f 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
LETTEREN EN KUNST.
KERKNIEUWS.
UIT STAD EN PROVINCIE.
ïi II) Willi IKiMlir (III HIM.
The vmoineter.
Middelburg 25 Mei vra. 8 u. 54 gr.
m. 12 u. 58 gr., av. 4 u. 56 gr. F.
Verwacht verand. wind.
a a w Bolland te KruinineenF. v. d. Peijl, te ZierikzeeA. C. de Mooij, te TholenW. A.
Agenten te Vlissmgen: P. G. db Vet Mbstdash Zoo», te Goes. I- A. boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de
va» niedwenhtozb» en te Temeuzen:m. de 3™™.- Verder nemen altep^k^torM^^Knan Mak AzN-) te Amsterdam.
dóSpig.i. gétóS,dePeblidtófl.L.D.ta,4O»,Jo»F.Je™,op-ojg». -
Advertentiën
moeten des namiddags te één uur
aan het bureau bezorgd zjjn, wille*
eg des avonds nog worden opgenomen.
Voor de zeer belangrijke verkiezingen,
die op Dinsdag 9 Juni moeten
plaats hebben voor leden der Tweede ka
mer, bevelen wij ten dringendste bij de
kiezers aan in het
DISTRICT MIDDELBURG,
DISTRICT GOES,
DISTRICT ZIERIKZEE,
(Aftredend lid.)
DISTRICT OOSTBURG,
Met koortsachtige baast heeft de Standaard
reeds vonnis geveld over onze opstellen naar
aanleiding van de rede, waarmee dr Kuyper
de deputatenvergadering opende.
Zjjn redactie heeft het einde dier opstellen
niet kunnen afwachtennog voordat het vierde
en laatste ervan aan de pers werd toevertrouwd
was men op het redactie-bureaa van hetanti-
revolutionnaire hoofdblad te Amsterdam reeds
met een oordeel gereed.
Hoe zulk een oordeel is, valt gemakkelijk te
begrjjpen. Grondig allerminst, oppervlakkig
niet weinig. Uit eiken regel ervan spreekt
gevoeligheid en vrees voor eenigen invloed, die
onze beschouwing soms hebben mooht.
Nu, dat doet ons genoegen. Dit bewjjst dat
wjj teedere plekken, zwakke punten in dr
Kuypers rede en politiek aanraakten.
En als wjj geen ander argument tegen ons
betoog hooren aanvoeren als de Standaard doet,
dat wjj n. 1. suit sjjn verband genomen zin
sneden" uit die rede knipten, dan kunnen wjj
gerust zjjn. Hadde de Standaard liever bewe
gen dat wjj een verkeerde beteekenis aan de
door ons aangehaalde woorden gaven.
Tegen een tweede opmerking van dit blad
dat wjj n. 1. met onze beschouwingen een
sstembustaktiek van zeer verdacht en twijfel
achtig allooi" volgden, protesteeren wjj ten
sterkste.
Omdat wjj onder aanhaling van de woor
den, waarmee dr Kuyper de positie der anti-
revolutionnaire partjj tegenover de heeren
Bronsveld q. s. eenerzjjds en tegenover de
SRoomgch katholieke anderzijds afbakent,
wezen op den weinig christeljjken zin en den
ondank, die daaruit spraken, zegt het blad:
•sNu leest dat in Middelburg en op de dor
den, hiér en daar, een lid der Ned. Herv.
kark of der RoomsOhe 'kerk, en ffie denkt dan
allicht neen, op de candidate* van zulk een
partjj 'tem ik niet.
>En dan is de Middelb. 'Cour., waar ze wezen
Wil, want dan stijgt de kans voor haar candi-
daat.
sZulk eeh taktiek nu mist noblesse.
sZe is stembuBtaktiek van "zeer verdacht en
twijfelachtig allooi.
„Voor een blad, dat in Zeeland de partjj
representeert, infra dignitatem."
Als de Standaard ons vierde opstel gelezen had
#Ou hij misschien zulk een oordeel niet hebben ter
neer geschreven; hoewel wjj van die zjjde bjjna
geen billjjk vonnis durven verwachten. Want
men is daar nu eenmaal gewend aan groote
eenzjjdigheid en onbilljjkheid waar het tegen
standers geldt; van wie men daardoor niet
denken kan dat zjj onpartjjdig en reohtvaar-
dig kannen zjjn in hun oordeel over hun be-
strjjders.
Is het echter af te keuren, vragen wjj, wan
neer men aan de hand van woorden en daden
▼an de betrokken personen zeiven wjjst op de
gevaren, die hnn politiek oplevert, of op de
Verkeerde houding die zjj tegenorer derden
aannemen Naar ons gevoelen allerminst. De
verantwoordelijkheid daarvan komt alleen op
de hoofden van hen, die zulke onvoorzichtige
woorden zeggen of niet goed te keuren daden
verrichten.
En wat nu betreft de leden der Ned. herv.
of der Roomsche kerk, waarop de Standaard
zinspeelt zjjn redactie weet zeer goed dat
wjj, liberalen, op hen in de laatste jaren aller
minst invloed uitoefenen en speculatie daarop
onzerzjjds vrjjwel nutteloos is. Zjj zjjn zelf.
standig genoeg om te weten wat hun te doen
staaten zoo zjj vervreemd zjjn van de huidige
anti-revolutionnaire partjj, dan is dit te wjj ten
aan de houding, die deze nu zjj geheel
onder invloed van dr Kuyper en de mannen
der afscheiding van de Ned. herv. kerk is ge
raakt heeft aangenomen tegenover de ge
matigde partjj bjj de hervormden en tegen
over de katholieken. Dit is nog dezer dagen
gebleken in de Roomsch katholieke kiesver-
eeniging Recht en Orde te Rotterdam, waar
met algemeene stemmen, op voorstel van bet
bestuur, werd besloten om, als protest tegen
de schandelijke behandeling, door de anti-
revolutionnairen den katholieken inzake de
legerwet aangedaan, eigen candidaten te stellen.
Wat spreekt de Standaard van eene taktiek
die noblesse mist 1
Wjj hebben, naast de fouten en tekortko
mingen van het ministerie-Mackay, wel degeljjk
ook zjjne goede zijden niet verzwegenmaar
niet onze schuld dat de eerste de laatste verre
Overtreffen; niet onze schuld dat het gevaar,
hetwelk dit kabinet oplever als wegbereider
voor dr Kuyper's heerschappij, ook door vele
niet-liberalen met ons geducht wordt.
Of verlangt de Standaard soms dat wjj zullen
zwijgen over alles, wat dr Kuyper en den zjjnen
onwelgevallig is?
Dat ware voorzeker eene voor de Standaard
o. s. gemakkelijke en gewenschte tactiek, die
wjj echter niet zullen volgen, al krjjgen wjj
daardoor van die zjjde ook de getuigenis van
een nobelen strjjd te hebben gevoerd.
Want dan zouden wjj hooger prjjs derven,
nl. dien van onzen plioht als liberaal orgaan
te hebben verricht en, door te waarschuwen,
het belang des lands te hebben behartigd.
Ook in het Weekblad voor Zeeuwsch-Vlaan-
dtreris Westelijk-deel wordt gewezen op de vele
beloften die, van anti-liberalen kant gedaan,
onvervuld bleven.
In de dagen tan de verkiezingen in 1888
zoo schrjjft genoemd blad werd van
clericale zjjde; veotal door de anti-revolution-
nairen, alles ielddfd wat de menschen maar
eenigszins tot vreugde kon stemmen en de
kiezers kon verlokken om hunne stemmen uit
te brengen op anti-revolutioflnaife candidaten.
In een stroobiljet van die dagen, geteekend
door de besturen van alle anti-revolutionnaire
kiesvereenigingen in het district Oostburg werd
gezegd: dat op het onderwjjs, hooger, middelbaar
en lager veel kan en moet bezuinigd worden;
dat de drukkende toestand van den landbouw
zooveel mogeljjk moet worden verbeterd door
het heffen van een matig invoerrecht op het
graan.
In de Voorlichter, een blaadje ter aanbeve
ling van den heer Glinderman, uitgegeven door
G. M. Klemkerk te Goes, werd medegedeeld,
dat de anti-liberalen de belasting op het zout,
op de zeep voor de helft wilden verminderen,
om daardoor het smokkelen van zout en zeep
aan de grenzen te doen ophouden.
De accjjns op de suiker zou minstens met de
helft verminderd worden. Dit aangenaam en
uitstekend voedingsmiddel zou dan meer onder
algemeen bereik komen en de verbouw van
suikerbieten zou er zeer door bevorderd worden,
wat den landbouwers dus weer ten goede komt.
De wet op de personeele belasting
zon moeten worden gewjjzigd in dien zin, dat
knechts en meiden van landbouwers en am
bachtslui en neringdoenden, die uitsluitend
voor het bedrjjf moeten gebezigd worden, niet
meer aan belasting onderworpen waren.
Ziet daar v$Jf beloften, afgelegd bjj de geo
pende stembus.
Wat is er van die beloften geworden in de
drie jaren, gedurende welke de anti-revolution-
nairen en hunne bondgenooten aan 't bewind
geweest zjjn
De uitgaven voor het lager onderwjjs zjjn
op twee wjjzen aanzienlijk verhoogd:
le. In vele gemeenten, waar geen schoolgeld
geheven werd, is eene gedwongen schoolgeld,
heffing ingevoerd.
2e. De uitgaven van het rjjk voor de lagere
scholen zjjn met eenige tonnen gouds vermeer,
derd.
Pogingen om graanrechten te heffen zjjn
niet gedaan.
Voorstellen om de belastingen op zont, zeep
en suiker te verminderen hebben de Tweede
kamer in den aangegeven geest niet bereikt.
Van eene wjjziging der personeele belasting
is tot nog toe geene sprake geweest.
We zjjn zeer benieuwd, wat er nn weer l»e-
loofd zal worden.
Maar beloven en honden zjjn twee
De Bondsraad van den Nederlandschen coöpe
ratieven bond heeft in eene circulaire geprote
steerd tegen het schrjjven van den Nederland
schen bond Maatschappelijk belang aan de
kiesvereenigingenwaartegen ook wjj reeds in
eene korte beschouwing ons gevoelen kenbaar
maakten.
Genoemde bondsraad wjjst op het dwaze
van den eisch van Maatschappelijk belang even
dwaas als de bewering zou zjjn dat alleen zjj,
die de coöperatie voorstaan, bruikbare verte
genwoordigers zonden sjjn. Verder wjjst die
raad op het streven van den coöperatieven
bond. »Op zuiver materieel gebied streeft
zoo zegt hjj de coöperatie er naar om den
prjjs der waren te brengen en te honden
binnen zekere rationeels perken.
De gevolgen van dit streven komen in de
eerste plaats ten goede aan de verbruikersen,
daar iedereen verbruiker is, alzoo ten goede
aan ieder zonder uitzondering.
Contante betaling is een der hoofdbeginselen
van de coöperatie. Zjj betengeit dus den steeds
voortwoekerenden kanker van het schulden
maken, 't welk maar a^te veol door winkeliers
wordt in de hand gewerkt, om de klanten in
hnn macht te houden.
Wjjl doorgaans hun prjjzen berekend zjjn op
het geven van langer of korter crediet, en
dus óok daardoor het gemiddeld nivean dier
pryzen hooger 1b, dan rationeel kan heeten
zal het gevolg van om streven zjjn, dat in de
meeste gevallen die prjjsen aanzienljjk moeten
worden verlaagden ook, dat verschillende
waren binnen het bereit komen van velen, die,
öf tot nogtoe daarvan verstoken zjjn geweest
öf op hoogst onvoldoenie wjjze, hnn behoefte
er aan konden bevredigen. Dat daardoor nn
vermeerdering van prodictie ontstaat, is buiten
kjjf.
Fabrikanten en alle andere producenten zjjn
dan ook de natuurljjkc voorstanders der coö
peratieve verbruiksvere<nigingen".
Het slot der circulair, luidt 1
»De kleinhandelaren ichten zich bedreigd in
hun idividneel bestaai. Dat zjj zich weren,
wie zal 't hun euvel duden
Doch, wat is meer h het belang der maat-
schappjj, dat er enble winkeliers bestaan,
die rjjk worden in hun e affaire, sommigen die
er hun brood in vindei, en een massa, die van
dag tot dag, van nur ;ot uur moeten worste
len om te bljjven die zj zjjnj die alle middelen
moeten te baat nemen om het hoofd te bieden
zult helpen om te weerstaan den storm die
dreigend op ons aanrnkt, wjj verwachten het
niet, wjj vragen het niet en wjj behoeven het
nietwjj die bewust van ons goed recht en
van den steun, die ons ter wille van dat
recht van nit steeds ruimer kring te beurt
valt ons zelfs onthouden van repliek op het
doorgaand onwaar geschrjjf, betreffende den
coöperator en diens geestverwant, in het blad
Maatschappelijk Belang e. t. q. Maar even
min verwachten wjj, dat gjj er n toe znlt
leenen, om, ter wille van wien ook, n te be.
perken in uwe vrjjheidte verkiezen wien u
goeddunkt, bjj zjj dan coöperator of niet."
Voor belanghebbenden diene de mededeeling
dat de nieuw benoemde gonvernenr van Suri
name op 27 en 28 Mei en op 8 en 4 Juni a. s.
in het lokaal van het departement van kolo
niën op het Plein te 's Hage, zal zijn te spreken
over aangelegenheden, rakende de kolonie
Suriname.
Aanstaanden Donderdag verleent de minister
van oorlog geene audiëntie.
De generaal-majoor Van Teyn is als waar
nemend gouverneur van Atjeh en militair
commandant in dat gewest vervangen door
den tot kolonel bevorderden luitenant-kolonel
der infanterie F. Pompe van Meerdervoort.
aan eene allerscherpst)
dan wel: dat
worde gewjjzigd,
concurrentie, om toch
in Vele gevallen te einljigen met onderhandsch
accoord of faillissemen
deze stand langzamerhand
|en zin, dat niemand
od a t
hunner rijkdommen (p rjjkdommen stapelt,
maar ook niemand iiunner neiging behoeft te
gevoelen tot aanwaiding van minder gepaste
middelen? Daardp begrjjpt die tusschenhand
tot zelfs haar eigip belang verkeerd, wanneer
verbruiksvereenigingen be-
haar ten dienste staat
jjvert de coöperatie tegen
evensmiddelen, werkt zij de
de hand en brengt zjj de
len tot elkander,
laat elke politieke of gods
in haar waarde. Zjj spoort
samenwerking door dever-
|genstrjjdige belangen zóó te
lik zjjn eigen belang slechts
Üoor mede te werken aan 't
medemensch zjj vindt haar
|n hethebt uw naasten lief
brengt hare voorstanders er
te maken tot eene daad.
4ïer en ieder voor allen"
egoïsme: ieder voor zich",
bestrjjdt zjj metjdle macht.
Voor haar Btryen heeft zjj vrjjheid noodig
de vrjjheid van na vrjje land.
Kiezers 1 Nu poogt gjj denken over ons
streven gelijk jj wilt en goedvindt. Dat gjj
allen na dit -«inige met ons zult gaan, ong
zjj de coöperatievj
strjjdt met alles
Maar bovendie)
vervalsching van
spaarzaamheid
verschillende stai|
De coöperatie
dienstige richtinj
aan tot onderling
schillende, vaak
combineeren, dal
bevorderen kan
belang van zjjnei|
sedeljjken steun
als u zeiven zjl
toe, om dit woo<|
»Allen voor
is hare lenxe.
De heer G. Dekker Cz. heeft, naar hjj mede
deelt, daags nadat Burgerplicht te Amsterdam
de vorige week vergaderde, aan het bestnur
dier Vereeniging in een schrjjven kennis
gegeven dat hjj door plotselinge ongesteldheid
verhinderd was de vergadering bjj te wonen,
om de door hem voorgestelde candidaten te
bespreken.
In dezelfde bjjeenkomst van Burgerplicht nam
de heer C. V. Gerritsen de vrjjheid te verklaren,
dat hjj van den heer Gleichman niets anders had
gezegd, dan dat deze een conservatief-liberaal
was, en deze dns te Delft niet door het sljjk
was gesleurd, zooals de heer Jolles, president
van Burgerplicht, hem verweet.
De heer Gerritsen gelieve, zegt de Delftsche
Opmerker, even de Amsterdammer van 8 Febru
ari in te zien, waar in het uitvoerig verslag
der Trenb-meeting te Delft staat vermeld dat
de heer Gerritsen zeide: Gleichman en Van
Karnebeek, reactionairen, waarvoor ieder libe
raal zich moest schamen".
Hjj zal zich dan ook herinneren, dat de
president van Burgerplicht te Delft en velen
met hem, na deze ergerljjke woorden, de zaal
verlieten, toen het nur te ver gevorderd was
om den heer Gerritsen te kunnen terecht wjjzen
Sarah Bernhardt is met haar gezelschap
te Auckland in Nienw-Zeeland aangekomen.
De jongst verschenen afl. o van deel VIII
der 2e serie van het Tijdschrift van het Konink
lijk Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap
bevat een veralag van de 61e, 62e en 63e alge
meene vergadering van het Koninkljjk Neder-
landsch Aardrijkskundig genootschap, een ver
slag van den secretaris betreffende den toestand
en de verrichtingen deB genootschaps over het
afgeloopen jaar (April 1890—April 1891), ver
slag van de bibliothecarissen én rekening van
den penningmeester des genootschaps over het
jaar 1890; het wetenschappelijk onderzoek in
de Nederlandsche koloniën en het Kon. Nederl.
Aardrijkskundig Genootschap door W. F.; Ver
steeg; wat eenige diepe patboringen ons ge
leerd hebben, door dr J. Lorié (met eene plaat);
de afdeeling geologie en psysische geographie
van het derde Nederlandsen natunr- en genees
kundig congres, gehouden te Utrecht op 8 en
April 1891 door J. A. C. A. Timmerman; een
schrjjven van dr H. F. C. ten Kate aan het
bestuur, nieuwe uitgaven, catalogussen van
oude en nienwe werken, aardrijkskundige arti
kelen in verslagen van buitenlandsche genoot
schappen en in tijdschriften, Nomina Geogra-
phica Neerlandica (vervolg van plaatsnamen in
Gelderland).
sichem; Elburg, C. Bauthoorn, te Dirksland
Buiksloot, J. G. G. Oudegeest, te AkkerBloot
en Wjjnjeterp o. a. J. E. Steenbeek, oand.
Bedanktvoor Nnmansdorp en voor Zwart
sluis, P. J. van Melle, te Njjkerk.
AangenomenSexbierum, N. J. C. de Minjer,
te Leerdam.
Aangenomen het beroep naar Bnrgh (op
Texel) door F. A. van Schaïck te St. Annaland
en bedankt voor dat naar de Nederd. herv.
gemeente te Wissekerke door den heer L. F. A.
Westerbeek van Eerten, predikant te Seroos-
kerke.
Wekelijksche opgaaf betreffende de Ned. Herv.
kerk.
Beroeptn naarVorchten, N, Jolles, te Ben»
De ljjst van hoogstaangeslagenen in onze
provincie is thans, met eene kleine wjjziging
in nommer 87, definitief vastgesteld. Wjj hopen
die aanstaanden Zaterdag onzen lezers mede
te deelen.
Bjj de jongste veranderingen in het per
soneel der rjjksveldwacht zjjn aangesteld tot
rijksveldwachter 2e kl. (brigad.) H. Pieterse,
rijksveldwachter 3e kl. (brig.-titul.), te Middel
burg; verplaatst de rijksveldwachter 2e kl.
(brig.) H. Pieterse van Middelburg naar Zaam-
slagde rijksveldwachter 2e kl. J. J. Buurman,
van Burg naar Middelburg.
Omtrent de Zaterdag ten kantore det
Koninklijke Maatschappij de Schelde te Vlis-
singen gehouden jaarljjksche algemeene verga
dering van aandeelhouders vernemen wjj nog
het volgende
Er waren 11 aandeelhouders tegenwoordig
met 265 aandeelen, uitbrengende 43 stemmen.
Uit het verslag van den directeur bleek dat,
na aflossing van f 16.000 van de obligatieleening
en na eene afschrjj ving op de goederenrekening
van 18.849, eene winst werd verkregen van
4213.86, welk bedrag, zooals Zaterdag reeds
door ons is medegedeeld, werd afgeboekt op
verlies van vorige jaren.
Het aantal werklieden in 1890 bedroeg 8 li
900.
De in 1890 betaalde arbeidsloonen beliepen
ƒ475.854.71.
De lieer F. H. J. Wibaut, die als commis
saris aan de beurt van aftreden was, werd
met algemeene stemmen herkozen.
Het jl. Zaterdagmiddag vóór twee nren
te Vlissingen algemeen verspreide gerucht als
zouden aan het zoogenaamde kleine hoofd twee
soldaten van het algemeen depot van discipline
zjjn verdronken, waarvan zelfs in een blad
mededeeling werd gedaan is, naar men ons
schrjjft, gebleken geheel bezjjden de waarheid
te zjjn.
Bjj het middag-appel te drie nren op dien
dag bleek reeds dat alle klassiaantjes present
waren.
In de op Zaterdag te Goes gehouden
vergadering van de commissie voor de oecono-
misohe spjjsuitdeeling aldaar werd goedgekenrd
de rekening en verantwoording over den winter
1890/91, waaruit bleek dat aan 275 gezinnen,
gedurende 16 weken in 54 bedeelingen zjju
uitgereikt 26000 portiën warme spjjB en 1283 kilo
tarwe brood, uitmakende een totaal van 28430
portiën of 520 portiën iedere bedeeling.
Tevens werden aan 10 gezinnen z. g.
Stille armen" per bon uitgeteikt 190 kild
tarwebrood en 17 H. L. cokes.
De uitgaven daarvoor bedroegen f 1716.20,
welke geheel zjjn gedekt door vrjjwillige in-
schrjjvingen, buitengewone bjjdragen en het
goed slot van het vorig dienstjaar.
Ook de liberale kiesveroeniging Algemeert
belang te Wissekerke (Noord-Beveland) stelde
tot candidaat voor lid der Tweede kamer met
algemeene stemmen den heer J. H. C. Hejjse;
Ingelanden van het waterschap St Anna
land hielden Vrjjdag hunne jaarvergadering;
Uit het verslag van den toestand de' water-
schaps bleek, dat de vorige Winter heel wat
nadeel aan de zeewering van den polder Anna
Vosdjjk heeft toegebracht. Met 34 tegen 3
stemmen werd besloten tot eene verbetering
van de suatie en dienten gevolge werd het
djjkgeschot over 1891 met 50 cent per bunder
verhoogd. De ontvangst over 1890/91 bedroeg
2577.88$, de uitgaaf ƒ2366.92, de begrooting
over 1891/92 in Ontvang en uitgaaf 2378.98$.
Deze cjjfers hebben alleen op het waterschap
betrekking. Yoor de polders Oudeland en Anna
Vosdjjk is de begrooting voor 1891/92 ƒ4827,41;
voor den Suzanna-, den Breedenvliet, den Maria-
en den Pluimpolder, zjjn de cjjfers lager. De
rekening over 1890/91 was nagezien door de
heeren W. Pape, D. Goedegebuure en J. A.
Geluk.
In de Vrjjdag te Zaamslag gehouden
raadszitting werd goedgekeurd de rekening van
het algemeen burgerljjk armbestuur over 1890,
bedragende in ontvang 1634.02 en in uitgaaf
f 1471.84. Tot leden vm genoemde instelling