N°. 114
134" Jaargang.
1891.
Zaterdag
16 Mei.
Middelburg 15 Mei.
Vrede op Atjeh
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k I
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a B cent.
Advertentiën20 cent per regel: Bij abonnement lager:
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten, benevens aü«
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50;
iedere regel meer ƒ0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
De tentoonstelling van oüd porselein en
aardewerk in het gebouw van het
ï&éeiimch Genootschap der Wetenschappen
tillllllllll liliSI III (III HIM.
Tlie nnomefer.
Middelburg 15 Mei vm. 8 u. 56 gr.
m. 12 u. 59 gr., av. 4 u. 56 gr. F.
Verwacht W. wind.
Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestda&h Zoon, te Goes: A. A. W.Bolland,teKrniningenF. v.d.Peijl, te Zierikree: A.C.de Mooij, teTholen: W. A.
van Nieuwinhtjijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenalB de
advertentie-burean's van Nijgh Van Ditmae, te Botterdam, de Gebe. Bexjnfante, te 's Gravenhage, en A. de la Mae Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parys en Londen, de Compagnie générale de Pnblicité étrangère G. L. Dattbe Cib., John F. Jones, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te één uur
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen.
Wij ontvingen heden het volgend schrijven
„Mijnheer de Redacteur!
In uw vriendelijk protest tegen mijne
uiting in het schrijven aan de kiesvereeni-
ging Amsterdam beschuldigt u mij van ver
dachtmaking, omdat ik het lonkjes geven
van de liberale partij aan allemans stemrecht
toeschrijf aan politieke partijberekening.
Waar de Liberale Unie en niet het minst
de voorzitter der Middelburgsche afdeeling,
nog onlangs het opportunisme heeft gepre
dikt en het rekening houden met de ervaring
en het praktisch-zijn heeft aangeprezen
tegenover de haastigheid der radicalen, kan
toch moeielijk het toepassen van politieke
party-berekening als een ondeugd worden
beschouwd.
Hoe dit zij, van mijne opvatting heeft
uw protest mij niet terug gebracht.
Waar professor Buys, de belijder der
Rechtstaats-theorie, een der vocalen is van
de Liberale Unie, zijn leerling mr Macalester
Loup en mr Tak van Poortvliet onlangs
benoemd zijn tot hare hoofdbestuurders, jhr
mr Van Karnebeek eenige weken geleden
door de Rotterdamsche liberalen als candi-
daat is gesteld, bij voorkeur boven mr Van
Gilse, voor het lidmaatschap der Tweede
kamer en daartoe is gekozen, en last not least
de Walchersche liberalen den heer Arie
Smit tot candidaat voor dat lidmaatschap
hebben gesteld zou ik mijn gezond ver
stand geweld moeten aandoen of der meer
derheid der liberalen gezond verstand moeten
ontzeggen, indien ik aannam dat zij oprechte
voorstanders van dat stemrecht waren.
De keuze is voor mij dus niet moeilijk en
de meest vriendelijke wijze van uiting was
derhalve voor mij en blijft voor mij om de
in het manifest der Liberale Unie vlak voor
de verkiezingen geuite instemming met de
uitbreiding van het kiesrecht tot de uiterste
grens, die de grondwet gedoogt, toe te schrij
ven aan politieke partij-berekening.
Ofschoon de liberalen de kunst om
praktisch te zijn meenen zich te mogen
toeschrijven, komt het mij voor dat diegenen
hunner, die in den waan verkeeren dat de
meerderheid der liberalen voorstanders zijn
van allemans-stemrecht binnen de perken
der grondwet, integendeel groote illusionisten
zijn en indien de voorzitter der kiesveree-
niging Eendracht maakt macht alhier een
plebesciet mocht willen uitschrijven over
allemans-stemrecht onder de leden zijner
kiesvereeniging, maar zóo, dat zij ruiterlijk
kleur moesten bekennen, dan houd ik mij
dóoe
THIO,
De vroeger in dit blad aangekondigde ten»
toonstelling van ond porselein en aardewerk
werd Donderdag in de bibliotheekzaal van het
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen ge
opend.
Dank zij de vrijgevigheid der bezitters is
door de zorg der commissie hier een verzame
ling bijeengebracht, zooals zeker in ons land
zelden te zien is geweest; wij raden daarom
alle kunstliefhebbers en belangstellenden drin
gend aan er een kijkje te gaan nemen. Wij
twijfelen niet of ze znllen voldaan het lokaal
'verlaten.
De verschillende zaken zijn alle doelmatig
gerangschiktde schalen en borden tegen
groote velden van gekleurd doek aan de wan
dende vazen, pullen, bekers, kannen, potten
6de. in staande en liggende toonkasten mei
afsluitingen van glas. Alle voorwerpen komen
goed tot hun recht en de onderscheidene soor
ten zijn door naamkaartjes aangegeven, wat
voor de bezoekers zeker gemakkelijker is dan
het raadplegen van een catalogus.
Ret talrijkst is het Chineesch» en Japansoh
overtuigd, dat hij zich schamen zou al te
haastig te zijn geweest.
Ofschoon ik met belangstelling uw na
schrift op dit mijn schrijven hoop te lezen,
zult gij, mijnheer de redacteur, het mij niet
euvel duiden, indien ik verder het politieke
strijdros op stal zet om tot mijne gewone
werkzaamheden terug te keeren.
Hoogachtend
Uw Dw. Dn.
M. JACQ. DE WITT HAMER.
Middelburg, 14 Mei 1891.
Ons antwoord aan mr. De Witt Hamer
kan kort zijn.
Wij zijn reeds een grooten stap tot elkaar
genaderd door de verklaring van den ge-
achten schrijver dat het toepassen van
politieke partij berekening geen ondeugd is.
Het was dus geen slechte eigenschap, die
hij der liberale partij toeschreef, toen hij
de door ons aangevallen opmerking in zijn
stukje maakte.
Wij hebben ons niet gevleid den heer De
Witt Hamer van gedachten te doen veran
deren wij meenden eenvoudig voor de eer der
liberale partij te moeten opkomen.
En daarom wezen wij er nadrukkelijk op,
dat de groote, belangrijke stap in de rich,
ting van uitgebreid stemrecht een gevolg is
van de vaste overtuiging, welke zich bij
de overgroote meerderheid der liberalen baan
heeft gebroken, dat zij, al zijn zij geen
voorstanders van allemans-stemrecht, dien
weg tot uitbreiding moeten inslaan.
En de jongste vergadering der Liberale
Unie heeft bewezen dat die vooruitstrevende
richting de overhand heeft behaald.
Wat nu de door de heer Hamer meege
deelde keuze van candidaten betreft
hij houde ons de opmerking ten goede dat
er bij het stellen van candidaten ook andere
motieven en andere eischen zich doen gelden
dan louter het vraagstuk van het kiesrecht.
En dit bewees ook de heer Van Gilse
te begrijpen, die zich niet tegenover den heer
Van Karnebeek wilde laten candidaat stellen
en zelfs niet van afscheiding van de liberalen
wilde weten.
Dit idee huldigden ook de heeren A. F. K.
Hartogh en A. Kerdijk, toen zij aan de
kiesvereenigiDg Amsterdam weigerden zich
te verbinden omtrent de door hen in de
kamer te volgen gedragslijn en elke rege
ling van het kiesrecht te zullen verwerpen,
welke van de door hen begeerde afwijkt.
Zij gaven daarvan rekenschap in deze
woorden„Naar onze opvatting behoort in
beiderlei opzicht vertrouwen te worden ge
steld in hem, wien men het lidmaatschap
der volksvertegenwoordiging waardig keurt.
Te meer, omdat, naar 't ons voorkomt, eener
porselein vertegenwoordigd, wat zijn oorzaak
vindt in de uitgebreide handelsbetrekkingen,
die oDze stad in vroegere tijden met die verre
gewesten onderhield.
Daar het Hemelsche rijk kan beschouwd
worden als de bakermat van het porselein wil
len wij het eerst onze aandacht Wijden aan dit
gedeelte der tentoonstelling.
Volgens de overlevering, dagteekent de uit
vinding van het porselein reeds van het jaar
2697 vóór Christus, doch het is eerst gedurende
de dynastie der Mings, (1368164*) dat men
zekere berichten omtrent de vervaardiging
daarvan heett verkregen, terwijl het top
punt van bloei werd bereikt van 14651488.
Gedurende den oorlog met de Tartaren kwijnde
deze tak van nijverheid om later van 1661
1723 wederom een schitterend tijdperk in te
treden.
Het is in dieu tijd dat de jesuitenpater
Dentrecolles zijne belangwekkende brieven
schreef, waarin de eerste en volledige inlichtingen
voorkomen over de vervaardiging van het
Chineesch porselein.
Het hootdbestanddeel van de grondstof is
het Kaolin, een soort van fijne witte leem,
door verweering ontstaan uit veldspaath.
Door verschillende bewerkingen en met bij
voeging van andere delfstoffen wordt het deeg
of de pate verkregen, waaruit de kostbare
zelfstandigheid wordt gemaBkt.
Eene aanwijzing om de verschillende soorten
van porselein te onderscheiden vindt men in
zijds wijze en tijdstip van handelen moeten
afhaDgen van de omstandigheden, en ander
zijds ook degeea, iÈb - - zooals wij zeker
niet bereid zou zijn mede te werken tot een
weinig beteekenende uitbreiding van het
kiesrecht, ook al werd zij door een liberale
regeering voorgedragen, zijn stem over een
regeling, welke met zijn inzicht in 's lands
belang niet geheel strookt, eerst dan vermag
te bepalen, als deze regeling vóór hem ligt,
en daaruit blijkt, hoe groot de afstand is
tusschen hetgeen hij verlangt en hetgeen
hem wordt aangeboden."
Dat is juist de practische staatkunde,
die ook wij op het oog hebben en waarvoor
wij zoo menigmaal tegenover de z.g. radi
calen een lans braken. En de kiezers, die
bij het stellen van hunne candidaten zulk
eene staatkunde in het oog houden, handelen
o. i. verstandig.
De candidaturen van mannen als Van
Karnebeek en Smit, die het program der
Liberale Unie onderschreven, zijn dus o. i.
van liberaal standpunt practisch en zeer
goed te verdedigen. Want, waar de heer
Hamer nu zelf gezegd heeft niet te gelooven
dat het allemans-stemrecht terstond de resul
taten zal opleveren, die sommigen ervan
gewachten, daar mag het hem toch niet
verwonderen dat anderen zich ook bezig
houden met vraagstukken, die even dringend
of nog dringender oplossing vragen, omdat
daarvan voor de maatschappij wel terstond
resultaten te verwachten zijn.
Wat de heer Hamer schrijft aan het
adres van den voorzitter der kiesvereeniging
Eendracht maakt macht kunnen wij onbe
sproken laten. In hoever deze zich geroepen
zal achten in den vriendschappelijken strijd
tusschen den heer De Witt Hamer en ons
zich te mengen, weten wij natuurlijk niet.
Particuliere correspondentie).
VI.
In hoeverre die theorieën over den dood worden
gedeeld zjj thans daargelaten doch zóóveel is
zeker, dat de tamboers, zoodra ze 't hek van Pet-
joekachter den rug hebben, het akelige floers van
hunne trommen afdoen. De troepen Btellen
zich spoedig op, de muziek op den rechter-,
de ongewapenden op den linkervleugelde
commando's »met verdubbelde rotten", «rechts
om", «voorwaarts, marsch 1" volgen elköar
spoedig op en na eenige maten vrooljjken
tromslag, valt de muziek in met den prettigsten,
meest opwekkenden marsch, welke men zich
bedenken kan. En nog vóór men in den
Kraton terug is, wordt de sombere stemming
reeds terug gedrongen; en als dan nog de by
de soldaten zoo geliefde marsch van Boulanger
de merken of teekens, die zich onder aan de
voorwerpen bevinden, doch deze leveren, door
het vreemde van die karakters, schijnbaar
groote moeilijkheden op.
Wij zeggen schijnbaar, want als men eenmaal
den sleutel daarvan kent* is eene juiste bepaling
gemakkelijk te maken.
Zio heeft men het zoogenaamde Zes merks,
dat op de tentoonstelling het talrijkst verte
genwoordigd is, kenbaar aan zes Chineescbe
letterteekeus op de onderzijde.
Voor een oningewijde is dit merk zeker even
raadselachtig als het Noordsche runenschrift
en toch is de zaak betrekkelijk eenvoudig.
Wij willen een poging wagen om eene oplos
sing te geven van de samenstelling van deze
teekens, boewei zulks niet zoo gemakkelijk
gaat, als wanneer men daarbij de Chineesche
teekens kon aidrukken, dat natuuilijk in een
dagblad moeilijk kan geschieden.
Het gebeele merk geeft enkel den datum van
de vervaardiging aan en moet van boven naar
beneden gelezen worden, te beginnen aan
de rechterzijde, zooals neven
staande figuur aangeeft.
Van de twee eerste teekens
blijft 1 altijd onveranderd; bet
beteekent eenvoudig groot (Ta
of Tai) terwijl het tweede (2)
nooit meer dan twee vormen heeft.
Dit tweede teeken geeft den naam aan van
de regeerende dynastie op bet tijdstip, waarop
bet stuk is vervaardigd, Daar nu de merken
levenslust en prettigheid om zich verspreidt
dan is de aandoening van zoo straks spoedig
zy het dan ook slechts tjjdeljjk vergeten en
keert men lachend en schertsend in de kazernes
terug.
Of het by de officieren, by de meer ontwik
kelde en dus ook zooveel fijner voelende leden
der maatschappij ook zoo zou zjjn Of ook
zy het ernstige van den dood zoo lichtvaardig
zouden tellen, wetende dat zoovelen buiten
Atjeh, op Java, in het vaderland, lief levol
elk bericht van het oorlogaterrein verslinden
om zich te overtuigen dat niet hunne betrek
kingen, niet hunne dierbaren weder gevallen
zyn als slachtoffers van de betreurenswaardige
toestanden Betwyfelt het gerust, weest zeker
van het tegendeelmoge by menig onzer het
uiterlijke wat minder gepoljjst, door de eigen
aardige samenleving wat ruwer geworden zyn,
mogen sommigen onzer wel eens wat veel
vloeken, gelooft vry, onze harten zyn niet zoo
bedorven als men wel denkt. Kameraderie,
vriendschap, zelfopoffering voor de makkers,
vinden daarin ruime plaatsen.
In de harde bolsters, als men ze maar weet
te openen, treft men, o, zoo dikwijls, eene fijne,
edele vrucht aan.
Op het gevechtsterrein gaat het inmiddels
even lustig toe als gisterenhet kappen van
boom en struik vordert met groote schreden,
want alles, wat in verband met den gewonen
veiligheidsdienst gemist kan worden, is aan 't
werk gezet. Wel zyn de wapens in de onmid
dellijke nabjjheid, maar de overgroote -meer
derheid heeft ze verwisseld tegen byl en
hakmes.
Kandang en de daarbjj liggende benten g
kunnen dan ook al goed gezien worden van uit
onze posten, maar daarmeê is men nog volstrekt
niet tevreden alles moet geraseerd worden
tot op een kilometer van de spoorbaan af, en
steedB uitgestrekter wordt het veld der ver
nieling; menig huis wordt daarbjj 't onderst
boven gehaald en als er wat in gevonden wordt
dat eenige waarde vertegenwoordigt, dan wordt
het dadelyk voor goeden prjja verklaard. De
officieren houden daarbjj de hand een beetje
voor de oogen, alleen wordt er voor gezorgd,
dat er niet de minste vertraging in den arbeid
ontstaat.
Menig koddig tafereeltje is daarvan het ge
volg. Ginds staat «de baron", een gewezen
Pruisisch officier, Freiherr von Habenichts, wegens
Ehrensache uit zyn vaderland verdreven, en hoe
langer zoo dieper gedaald op den maatschap-
peljjken ladder, er lustig op los te kappen,
niettegenstaande hy twee kippen, met de
pooten aan elkaar gebonden, op zyne rug
draagt, bljjkbaar met het voornemen ze levend
te huis te brengen en er zich later op te ver
gasten. De Amboineesche fuselier Wajatipassa
is nog verder gegaan en heeft eene geit naast
zich staan, maar in grazen heeft het arme
beest niet veel lust, want 't is tamelyk kort
opgekoppeld en vastgemaakt aan dé veldflesch
van zyn nieuwen baas.
Menige kwinkslag wordt ten beste gegeven
en 't is een eigenaardig ding, dat de opge-
op het porselein voor het eerst geplaatst werden
onder de dynastie der Mings (13681616) en
na de omverwerping dezer dynastie de troon
altijd bezet is geweest door vorsten nit de
dynastie der Tsings (1616heden) zoo volgt
daaruit dat men voor dit tweede teeken (2 in
de figuur) slechts twee vormen kan hebben
en de twee eerste teekens dus altijd te lezen
zijn als groote dynastie der Mings (Ta-ming)
en groote dynastie der Tsings Tai-teirig
De twee laatste karakters (5 en 6 van de
figuren) blijven steeds onveranderd; de betee-
kenis luidt: vervaardigd in de jaren of in de
periodemen duidt ze aan met den naam van
Mien-tchi (mien-jaar of periode, tchi-vervaar-
digd of gemaakt).
De eenige karakters, die verandering onder
gaan zyn dus de middelste (3 en 4 van de
figuur) die den juisten lijd van de vervaardi
ging aangeven door den naam (de Nien-hao)
te vermelden van den keizer. Bij bet bestijgen
van troon verandert de vorst zijn naam ineen
teeken, samengesteld nit twee woorden, die
niet alleen hemzelven aanwijzen, maar ook de
jaren of de periode zijner regeering aangeven
Daar nu uit de dynastie der Mings slechts
zeven keizers hebben geregeerd en uit die der
Tsing3 tot aan het begin dezer eeuw slechts
vier, zoo komt het er dus maar op aan om
zich enkele karakters eigen te maken, die men
in alle handboeken van porselein kan vinden,
om met juistheid te kunnen bepalen, welk merk
sioh op eenig voorwerp bevindt.
wektheid en de vroolykheid toenemen, naar
mate men dichter by den vyand komt. "We
kunnen dat vooral opmerken by de soldaten,
die de dekking vormen. Zoover mogelyk voor
uitgeschoven liggen ze in kleine troepjes op
den grond, zooveel doenbaar voor den vyand
verborgen achter kleine terreinverhoogingen,
boomstammen enz.de groepjes liggen zóo
dicht by elkaar, dat men zonder veel moeite
met elkaar praten kan, en vormen eene linie,
welke door de officieren wordt gesurveilleerd
en gecommandeerd.
Want al ziet de Atjeher weinig of niets van
de onzen, hy weet toch vry nauwkenrig waar
ze liggen immers dit wordt hem duidelyk
genoeg als hy opdringt en alsdan dcor onze
salvo's wordt teruggejaagd. Doch dat laat hy
niet ongestraft, en weldra worden de plekken,
waar wjj ons hebben opgesteld, hevig door hem
beschoten, zoodat de kogels door het groen
ratelen, met een doffen slag in de boomen
terecht komen, hier en daar den grond opploe-
gen in een lange voor, en, helaas, ook niet
zelden menschelyk vleesch treffen.
«Heb je van de week naar huis geschre
ven, scheele klinkt het aan 't adres van een
fermen Hollandschen jongen, wiens oogen on
derling een eigenaardigen stand hebben, als
geantwoord is «jawel, jjj ook"? dan volgt
onmidaellyk «heb je der ingezet, dat het je
laatste brief is waarop een uitbundig gelach
het loon is voor zooveel geest. Een oogenblik
later hoort men 't aanslaan van een kogel in
de o&middelljjke nabjjheidwat iemand de
vraag ontlokt «zit ie in jouw poot, Jan?"
maar Jan is niet op zyn mondje gevallen en
zegt «wat bliksem, Piet, kan je nog praten
ik dacht waarachtig, dat ie jouw groote b.
tot aan de kruin van je kalen kop had uitge
diept", waardoor hy de lachers op de hand
krygt.
Een gewezen sigarendraaier uit de residentie
heeft het bljjkbaar wel eens aangenamer gehad
dan thans hier men zou dat ten minste
moeten opmaken uit 'smans uitroep «ik weet
niet hoe jelui het hier vinden, maar ik gaf
graag een rondje als we in «de kleine witte"
op 't Soheveningsche veer zaten", waarop een
ander dadelyk roept «aanneme Jan, twaalf
glaasjes klaren, zes met een klontje I" «Zou je
niet liever nitkjjken dan zoo te liggen schreeu
wen", klinkt het tpans nit den mond van een
der officieren, die wel van een grapje houdt,
maar van oordeel is, dat men nu wel wat ai
te vrooljjk wordt. Moge men ook al een beetje
't land hebben, dat aan het discours een einde
is gemaakt, men oordeelt den luitenant toch
algemeen «een verdomde goede kerel" als hy
straks een fiesch wjjn aanspreekt en haar
broederljjk deelt met de vier soldaten, die in
zyne nabjjheid staan.
Het zou te schoon geweest zyn als er dien
dag geen bloed der onzen had gevloeid doch
het lot had het anders beschiktde treinen
hadden weêr eene zeer drukke communicatie
met Kota-Radja, helaas ook met het hospitaal.
De doctoren hadden weder eene zware taak
om de binnengebrachten naar eiaeh te verbin
den want hoeveel moeite de officier van
Zoo lazen wij op enkele stukken op de ten
toonstelling; vervaardigd in de periode van
Siouen-ti van de groote dynastie der Mings (in
het Chineesch Ta-ming Siouen-li Nien-tchi
Daar deze keizer, van 14261436 regeerde
weten wij dus dat deze voorwerpen uit dien
tijd dagteekenen.
Behalve deze jaarteekens treft men nog ver
scheidene andere merken aan, die betrekking
hebben op bijzondere eigenschappen van het
porselein of als symbolische teekens daarop zijn
geplaatst.
Een der meest voorkomende de tentoon
stelling bevat een groot aantal stukken daar
van is een merk, dat veel overeenkomst
heeft met onze F met een puntje rechts.
Dit meik beteekent Yu-jade en de fabrikant
wil daarmede te kennen geven, dat het porselein
van de fijnste hoedanigheid is. Het jade is iu
China de meest gezochte edele steen.
Verder vindt men ais inerk afgebeeld de
parel, als zinnebeeld van het talent; vazen, daar
mede voorzien, waren bestemd voor dichters en
geletterden, een klankrijke steenals kenmerk
van stukken voor godsdienstige doeleinden,
twee visschen, als teeken van huiselijk geluk,
de haas, in een kring met de maan, als symbool
van langen levensduur.
In talrijke variaties komt een blad als merk
voor. Het wordt verondersteld te z^n het
blad van Artemisia en voorspelt een geluk-
kige toekomst, Js dit blad nog omgeven door
linten, dan wil wen daarmede tekecaen.ge*.».
