N°. 110.
134e Jaargang.
1891.
Dinsdag
12 Mei.
Middelburg 11 Mei.
Vrede op Atjeh
n.
Deze courant verschynt d a g e 15 k 8
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Trijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel; Bij abonnement lager:
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50j
iedere regel meer f 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
J. A. VAN BOVEN,
LETTEREN EN KUNST*
MDDELRURGSUHE COURANT.
Thr Kn.uiiie(er.
Middelburg 11 Mei viu. 8 u. Cl gr.
m. (12 u. 73 gr., »v, 4 u. 69 gr. F.
Vorwacht N. O. wind.
Agenten te Ylissingen: P. G. de Yey Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W.Bolland,teKruiningenF. v.d.Peijl, teZierikzeeA.C.deMooij,teTholenW. A.
tan Nieuwenhgijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de
advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmak, te Rotterdam, de Gebe. Belintante, te 's Gravenhage, en A. de la Mar Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor bet Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publioité étrangère G. L. Datjbe Cie., John F. Jones, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te één uur
aan bet bureau bezorgd zjjn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen.
Wij herinneren de kiezers in het district
Hulst aan de verkiezing op morgen (Dins
dag) voor een lid der Provinciale staten.
Tot vijf uur is er gelegenheid om te
stemmen.
Zij, die zieh met het door ons in het vorig
nommer geschrevene kunnen vereenigen,
stemmen op den heer
burgemeester van Terneuzen en Iloek.
(Particuliei e correspondentie).
In dezelfde oogenblikken, waarop ik, nauw
door het ochtendBcbot gewekt, gemakkelijk in
mjjn luiaardstoel ter neder lag, bewoog zich,
zuidelijk van Ketapan Doea, een dichte drom
mannen in de eenvoudige veldkleeding van den
Indischen soldaat, den helmhoed op de ge
bruinde koppen, de grauwe slobkousen om de
krachtige beenen, het korte kapmes op zpde,
en de achterlaadgeweren met de zoo gevleesde
bajonet in de banden, avaneeerde de spits
langzaam maar zeker in de richting van den
vjjand. De hoofdmacht volgde van nabjj, de
flanktirailleurs bielden geljjken tred daarmede
en de achterwacht waakte tegen overvallen in
den rug.
Geen woord werd gesproken, elk geluid zoo
veel mogeljjk gesmoord. Als schimmen schreden
ze voort in de duisternis, welke hindernissen
zich ook op bun weg voordeden. Een zwiep-
slag, door een gebogen tak in het volle gelaat
toegebracht, een bloedende schram, wanneer de
hand in aanraking kwam met een doornige struik,
een plotseling wegzinken in den modderigen
bodem, niets was in staat die spookgestalten
eenig geluid te ontlokken. Het gezicht werd
even met de mouw gestreeld om de pjjn te stillen-
De bloedende band werd even afgestreken aan
de pantalon den in het sljjk vastgeraakten
kameraad werd even een geweerloop tot steun
aangeboden en voort ging het weer als
spoken op een rooftocht. Nu eens over drogen
bodem marcheerende, dan weder tot onder de
armen door een nat rjjstveld, begon het reeds
te schemeren en nog vermoedden de manschap
pen niet waarheen ze togen.
Doch ze wisten door wien ze geleid werden.
De reuzengestalte van hun aanvoerder, kapitein
der infanterie Van Heurn, was telkens van
alle anderen te onderscheiden, en met dien
kalmen, vastberaden, strengen, maar toch be
minden chef aan 't hoofd, deinsden de soldaten
voor niets. Zoolang hjj hun voorging zouden
ze er niet tegen opzien om zelfs den duivel uit
de hel te gaan weghalen
Fluisterend wordt een bevel van man tot man
overgebracht en het clubje zwenkt min of meer;
de geheele troep verzamelt zich, en Van Heurn
overtuigt er zich van, dSt geen enkel man is
achtergebleven. Want hjj kan geen enkele
bajonet missen 75 soldaten, al zjjn ze ook
nog zoo moedig en vastberaden, zjjn toch reeds
vreeseljjk weinig voor de gevaarvolle affaire,
welke het oogenblik van uitvoering nadert, voor
de gewaagde onderneming, waarbjj, ingeval
van mislukking, meer dan de helft van de hem
toevertrouwde menschenlevens verloren zullen
gaan.
Doch stil, thans vooral geen zucht, geen
misstap, die de aanwezigheid der antjii blanda
Hollandsche honden zou kunne'h verraden.
Want de troep ziet in zjjne onmiddellijke nabjj-
heid de bamboedoeristrniken scherpgedoornde
heggen waarachter tallooze rjjen van rantjoes
spits aangesneden en in 't vuur geharde
puntige stokken zjjn geplant om de eerste
aanloopen op de hooge en steile wallen tegen
te gaan. De lilla's lange kanonnen kjjken
dreigend over de borstwering en tallooze kokers
in de aarden muren kunnen elk oogenblik een
geweerloop doorlaten, waarmeê het doodend lood
over de heldenschaar wordt uitgebraakt.
Maar Van Heurn heeft eenige weken geleden
niet voor niethet terrein verkend. Door een paar
beproefde getrouwen vergezeld is hg niet noode-
loos in 't holle van den nacht een kjjkje komen
nemenkruipende tusschen het geboomte hebben
die dapperen nauwkeurig nagegaan, hoe de
benteng er uitzag, welke hare zwakke punten
waren en met duizendvoudig levensgevaar zjjn
ze weder teruggekeerd, doch niet vóór ze precies
wisten, waar de ingang was en hoe die 't best
ftoa woxden geforceerd.
Daarop is thans het plan gebouwd.
Onder doodeljjke stilte loopt men de benteng I
voorbjj men zwenkt weder en wringt zich
tusschen de ingangen der verschillende versper
ringen, totdat men eensklaps voor de poort van
de eigenljjke versterking staat.
Doch thans zijn ook de wachthebbende Atjehers
ontwaakt ze brullen hun krijgsgeschreeuw
door het luchtruim, en dringen zich samen bjj
de toegangsdeuren om den overrompelaars het
binnendringen te beletten. Maar nu ze eenmaal
ontdekt zjjn, is er voor de onzen geen reden
meer voor die wanhopige stiltetrouwens Spi-
nola's ljjfspreuk »nu of nooit" had Van Heurn
thans ook toe te passen, want, hjj wist dit,
binnen drie minuten zou hjj omsingeld zjjn door
duizenden Atjehers uit de onmiddellijk nabjj-
liggende kampongs. Was de benteng dan nog
niet in zjjn bezit, kon hjj zich dan nog niet
verdedigen van achter hunne eigene wallen,
had hjj niet binnen weinige oogenblikken de
rollen geheel omgekeerd, dan zou hij daarvan
was thans een ieder overtuigd onherroepelijk
tot den laatsten man zjjn afgemaakt, welke
tegenweêr hp ook zou hebben geboden, hoe
dapper hjj en de zjjnen zich ook zouden gedragen.
iAttaqueeren" »vooruit jongens" »mad-
joel madjoeorang djawa," zjjn de kreten,
waarmeê de schare op de poort inhakt. Na
weinige doch ontzettende slagen met kolf en
kapmes, met bjjl en Babel bezwjjkt ze en met
een onweêrstaanbaar élan werpen de onzen zich
in de benteng. De Atjehsche schildwacht wil
zjjn donderbus, wtllicht met een kilogram
schroot geladen, op de eerste indringers af
schieten, maar een adjudant-onderofficier der
artillerie, een »echt haantje de voorste", die
de tromp reeds vlak voor de oogen heeft, vindt
het wel zoo wjjs het geweer weg te duwen,
waardoor 't schot in de lucht afgaat, en den
Atjeher met een sabelhouw naar de andere
wereld te helpen. De andere poortwachters
werden afgemaakt en binnen een paar seconden
zjjn onze kolonialen, zooals men ons in 't vader
land nietaltjjd met waardeering noemt, in de door
den vjjand onneembaar geachte benteng Kandang.
Een deel der veroveraars sluit onmiddellijk,
door alles wat daarvoor dienen kan, den in
gang af, zoodat de dappere schaar zich zelf
den terugtocht beleteen ander deel valt de
wachtdoende vjjanden aan en slaat ze neêr of
steekt ze overhoop, zoodat de minst moedigen
onder hen al spoedig een goed heenkomen
zoeken, door een gewaagden sprong over de
verdedigingswerken. Niet alzoo echter hun
commandant. Gloeiende van haat tegen de
christenhonden weet hp van geen wjjkenhg
heeft eene lilla zoodanig weten te draaien, dat
zjj op de onzen gericht staat en juist wil hp
aftrekken als de meergenoemde onderadjudant
het gevaar bemerkt, en zich, een bliksemschicht
geljjk, op den kranigen vjjand werpt en hem
door een welgerichten krachtigen houw bp
zjjn vaderen in zjjn heldenhemel vereenigt.
Hoerah 1 Kandang is ons, Hoerah 1
Doch Van Heurn laat zich door den opge
wonden juichtoon niet van zjjn stuk brengen.
Bezadigd en kalm als hp is, heeft hjj voorzien,
dat hp zeer spoedig totaal ingesloten zal wor
den en, al hadde hp 400 man gecommandeerd,
Ketapan Doea niet meer zou kunnen bereiken.
Trouwens, als hjj thans de benteng prjjs liet,
dan zou zjjn waagstuk niets te beteekenen
hebben, althans zeer onvruchtbaar zjjn. Neen,
hjj zal dus bljjven waar hjj is, Kandang bezet
houden, den generaal laten waarschuwen en
vragen om thans de strook voor Ketapan Doea
te doen kappen, wat nu oneindig veel gemak
kelijker zal kunnen geschieden dan ooit.
Maar hoe den militairen bevelhebber zjjn
succes mede te deelen
Hp roept een zpner officieren, den 2e-luit.
Ostreig, jong in rang, jong in jaren, maar oud
in ondervinding en heldenmoed. »Ostreig, kies
zes man, sla je door den vpand naar een van
de posten, telephoneer het gebeurde aan den
generaal en vraag bevelen". De kleine, tengere
kleurling maakt het saluut, vraagt: »anders
nog iets van uw orders, kapitein en is na
weinige seconden met zijne zes kloeke mannen
over de borstwering gewipt om zich van zjjne
moeiljjke, ja bjjna onuitvoerbare opdracht te
kwjjten. Doch onze veelbelovendekameraadheett
voor heetere vuren gestaan; aan takt ontbreekt het
hem niet Ven an Heurn ziet hem met een ge
rust geweten vertrekken, overtuigd dat Ostreig,
door en door bekend met het leven en de ge
woonten der inlandsche volken, den vpand in
sluwheid overtreffen zal en dezen zal weten te
ontkomen, al moest hjj langs de boomen, van
tak tot tak springen of als een muis onder
den grond doorkruipen.
De nieuwe eigenaren van Kamdang krjjgen
het intueschen hard te verantwoorden en een
slagregen van vpandelpke kogels overstelpt hen
spoedig. Doch terwjjl zjj als leeuwen ?»n zich
afbjjten, en den vpand telkens dicht laten op
dringen om hem dan r^er met een welgemikt
salvo te verjagen, wordt de eerste wonde ge
slagen en vloeit het Nêarlandsch bloed uit de
borst van een fuselier.
»Goed mikken, jongens! houdt ze van'tlpf'
klinkt het den dapperen in de ooren, en weder
wordt met elk salvo menige Atjeher tegen den
grond gelegd, maar ook hun vuur vraagt weder
een slachtoffer en een tweede soldaat moet
gewond naast zjjn makker worden nêergelegd
op een veilig plekje, waar ze onmogeljjk ge
troffen kunnen worden.
En zoo gaat het voort ei teljjke kilogram
men lood vliegen met dat eigenaardig gesis
door het luchtruim om zich met doffen slag te
begraven in boomstammen, in de aarden
wallen, in het dichte struikgewas, maar ook
in menschelpke lichamen. Doch de schare van
Atjehers is ontzettend groot en voor eiken ge
vallene komen er een dubbel aantal in de
plaats, nóg verwoeder, nóg wraakzuchtiger dan
hun voorganger. Ook hunne kogels treffen
doel en weder stort een onzer fuseliers plotse
ling achterover, doodelpk gewond, zóo ernstig,
dat hp den adem reeds heeft uitgeblazen, vóór
zjjne makkers hem hebben kunnen transpor-
teeren.
Dan, men houdt zich goed, en met onver
stoorbare kalmte klinken de bevelen, die ge
tuigen van waakzaamheid en doorzicht. Laat
de vjjanden maar opdringen, bestormen durven
ze hun eigen benteng toch niet, zoolang zp
verdedigd wordt met zooveel moed, met zooveel
beleid als onze Van Heurn ten toon spreidt-
En lustig schieten onze mannen er op los,
onbevreesd voor den dood, maar dan ook den
heldendood, die hen van alle zjjden tegen-
grjjnst, want. wêer doet een Atjehsch schot
een Hollandsch soldaat in 't zand bjjten
Dr A. W. Bronsveld «wnrjjft in de jongste
»Kroniek" van zpne Stemmen voor Waarheid en
Vrede het volgende
„Bedriegen wp ons niet, dan ie de kracht der
anti-revolutionnaire partjj aan het slinken. Wjj
laten ons niet in met het eigenljjke verkie-
zingswerk, en komen daarom ook niét achter
de schermen, maar wp gaan o. a. af op de
zeldzaam-felle wjjze, waarop de Standaard in de
laatste weken den schrpver dezer »Kroniek"
aanvalt. Zóo gaat men niet te keer tegen een
machtelooze wederpartjj. De oogen van velen
zpn dan ook open gegaan. Men wil niet langer
samengaan met Roomsch-katholieken.
Maar vele kiezers hebben zich niet losge
maakt van het anti-re volutionnair part jj-verband,
omdat zp in dr Kuyper nog altjjd zien den op
volger van den heer Groen en gruwen van de
liberalen, van eiken liberaal. Op een vergade
ring van een kiesvereeniging, met gebed en
psalmgezang geopend, ziet men in dr Kuyper
nog altjjd den kampioen voor 't geloot der
vaderen.
Men zegt Wjj kunnen zeer wel iemand kie
zen, die door dr Kuyper wordt aanbevolen,
mits hp maar niet doleert.
Doch, als hjj wel doleert Zal men bjjv.
den heer Löben Seis, zal men den heer Heems-
kerk, den heer Seret, den heer van denBorch,
den heer Keuchenius niet stemmen O, het is
te voorzien, dat honderden leden van onze kerk
die heeren zullen steunen. En dan de heeren,
die niet doleeren, maar het program onder-
schrjjven? De Christelijke gereformeerde heeren
Donner, [Van Velzen, Lucassc? De halfdolee-
rende Van Asch v. Wjjck, Oppedjjk, Van Was
senaer En dan de heeren, die zoo verdraag
zaam zoo inschikkeljjk zpn tegenover de
doleerenden
Men moet in dezen beslist positie nemen.
Dat centraaLeomité, dat de leiding der verkie
zingen voor de anti-revolutionnairen in handen
neemt, moet voor ons zpn een baken in zee.
Wie met dat comité gemeene zaak maakt, wie
zich door dien onedelen vpand onzer kerk, dr
Kuyper, en zpn staf laat aanbevelen, heeft ons
vertrouwen niet meer. Daar zpn mannen in
de Kamer gezeten, die wp achten, met wier
geloof wjj overeenstemmen, maai wjj kunnen
het niet begrppen in hen, dat zjj zich door
lieden, die zpn van een anderen geest, laten
brengen in de Kamer zonder zich nader te
verklaren. Wie hunner treedt nu eens op voor
zpn kiezers, buiten het eentraal-comité om,
en zegt hunhoudt mjj toch niet voor een
vriend van dr Kuyper en de doleerenden. Ik
zal nooit meê werken aan den val der vader-
landsche kerkik zal nooit onze rjjks-univer-
siteiten helpen afbrekenik ben een beljjder
van het Evangelie van Christus eneenvrjj,
een eerljjk man. Schenkt gjj mjj op dien grond
uw vertrouwen weêr?
Ziet, als een der heeren, die wp hier op het
oog hebbes, snik een Sex en chxjitelpk wooxd
sprak, wjj zouden hem met warmte steunen,
en zpn optreden begroeten als een teekeD, dat
betere dagen voor ons aanbreken. Maar indien
zjj zich alweder stil honden, en zich door
doleerenden en lialfdoleerenden laten herkiezen,
dan bljjtt de ban op hen ruBten, waaronder zjj
nu verkeerendan bljjft hun positie onwaar
dan herkrpgen zp de vrjjheid niet, die wp zoo
gaarne hun gunden.
Het Hlld. is van meening dat de verandering
van bestuur in Suriname ongetwpfeid slechts
ten goede werken zal. Wat de reden moge
geweest zpn, bp wie de schuld moge liggen,
zeker is het dat de heer Lohman in Suriname
niet op zpn plaats was. Zpn opvolger, de heer
Van Asch van Wyck, is bekend als een vrien-
deljjk, hupsch man, en het zal hem, als hp
met eenigen tact weet op te treden, niet veel
moeite kosten zich bemind te maken in de
kolonie.
Bp de Vrjjdag in de Tweede kamer gehouden
stemming over de verschillende motiee inzake
de leger wet was zoo zegt de overzichtschrjjver
in het N. v. d. D. de houding der HaagBche
deputatie inderdaad opmerkeljjk en viel elkeen
op; graat Schimmelpenninck ging met de katho
lieken mede, van wier steun hp afhankeljjk is
de heer Guyot, die eenige bezwaren tegen de
voordracht heeft, stemde voor de motie-Rutgers
ter .afschaffing van de plaatsvervanging en de
heer Van Kempen, die nog onzeker is van zpn
verkiezing als hp de anti-revolutionnairen te
gehoorzaam volgt, maakte zich uit de voeten.
Er werd bjj het opnoemen van zpn naam har-
teljjk gelachen 1
Door afwezigheid bevrjjd van de zware taak
hun stem te bepalen, waren, behalve de reeds
met zpn gedachten in Suriname verwplende
heer Van Asch Van Wjjck, de heeren De Geer,
Huber, Van der Borch, Brantsen, LucaBse en
Glindeiman.
De heer mr M. Jacq. de Witt Hamer te
Middelburg heeft om persoonlpke redenen be
dankt voor eene candiaatuur van de radicale
kiesvereeniging Amsterdam.
In een te Amsterdam gehouden vergadering
van de centrale kiesvereeniging Kiesrecht is
Kiesplicht van Zaandam werd, nadat de voor
zitter, de heer W. Bax, de vergadering had
geopend, door een der aanwezigen deze motie
voorgesteld»dat de voorzitter, op grond dat
hjj een hem door de volkspartjj aangeboden
candidatuur in het hoofdkiesdiBtrict Zaandam
had aangenomen, geen lid van het bestuur
der centrale kiesvereeniging kon bljjven.'''
Deze motie werd met algemeene stemmen op
éen na aangenomen, waarop de heer Bax het
voorzitterschap neerlegde en de vergadering
verliet.
Hierna werd de heer W. de Meyier, aftredend
lid, weer tot candidaat gesteld, wat ook ge
schiedde door de Zaandamsche burgerkiesver-
eeniging.
Bp een openbare samenkomst, door de anti-
revolutionnaire kiesvereeniging te Werkendam
dezer dagen gehouden en waarop de heer Seret
als spreker optrad, had men volgenB een
bericht in de N. R. Ct. de groote onhan
digheid en onbeleefdheid om den heer Ridder
hof, hoofd der openbare school te Dewerken
en secretaris der groote liberale kiesvereeni
ging te Werkendam, Dewerken en Sleeuwpk,
uit de zaal te verwpderen, niettegenstaande hp
zpne entróe 0.10) voldaan had en hem, op
zjjne vraag of hp, als erkend liberaal, ook
toegang had tot deze bpeenkomBt, die gegeven
was en hjj ruim een half uur in de zaal
reeds vertoefd had.
Bjj kon. besluit is benoemd N. Rammeloo
tot plaatsvervangend djjkgraaf van het water
schap de kleine Stellepolder.
Yerder is benoemd tot rechter in de arr.-
rechtbank te Alkmaar mr. C. W. Yolgraff,
thans kantonrechter te Goor, en
tot substituut-griffier bp de arr.-rechtbank
te Groningen mr. L. B. Lohman, advocaat en
procureur aldaar.
Tot notaris binnen het arr. Winschoten, ter
standplaats Winschoten is benoemd W. J. N.
Landré, thans notaris te Yljjmen.
Bp het personeel van den geneeskundigen
dienst der landmacht zpn benoemd tot diri-
geerende-officier van gezondh. 2de kl. de diri.-
officier van gezondh. 3de kl., P. K. J. Pabst
tot dir.-officier van gezondh. 3 de kl. de officier
van gezondh. 1ste kl. J. J. Hoogeboom, beiden
van genoemd personeel.
Aanstaanden Donderdag verleent de minister
van oorlog geen audiëntie,
In de Vrjjdagavond gehouden vergadering
van de kiesvereeniging Recht en Orde te Am
sterdam kwam het voorstel tot ontbinding aan
de orde. Van de 419 aanwezige leden stem
den 266 vóór het voorstel en 36 tegen40
briefjes waren blanco, en 77 leden beantwoor
den niet aan de oproeping tot stemming of
hadden zich vroeger verwjjderd.
Het ging in die bpeenkomst zeer rumoerig
toe. Toen een der leden de vergadering ver
liet werd hem door een ander »wel te ruBten'
toegeroepen.
De plaats, waar het archief en do kas der
vereeniging zullen worden gedeponeerd, zal
aan de beoordeeling van den deken van Am
sterdam worden overgelaten.
Aan het einde der vergadering werd mede
gedeeld dat bereids eene nieuwe vereeniging
was opgericht, waarvan als voorloopige be
stuursleden zjjn opgetreden de heeren Schmidt
en Wynand Koch. De statuten zullen binnen
eenige dagen bekend gemaakt worden.
De mail, dd. 10 April uit Batavia hier aan
gekomen, bevat geen belangrpk nieuws uit
Atjeh.
Eenige Indische bladen brengen in hartelijke
bewoordingen hulde aan jhr C. van der Wjjck,
afgetreden vice-president van den Raad van
Indië, bjj zpn vertrek naar Nederland.
In den laatsten tjjd hield het Indisch pu
bliek zich verder druk bezig met eenige be
noemingen tot hooge betrekkingen, als vice-
president en lid van den Raad van Indië,
algemeene secretaris, lid van het hooggerechts
hof en griffier bjj den raad van justitie te
Batavia.
Als naar gewoonte is critiek niet uitgeble
ven eenstemmig was men in de ergernis over
de benoeming van een lid van het hoogge
rechtshof tot den lageren, maar profijteljiker
rang van griffier.
Volgens' berichten uit Buitenzorg was in eeh
nabjjgelegen dessa de veepest uitgebroken. Drie
en twintig kartouwen waren eraan gestorven.
Te Batavia is het olficieele bericht ontvan
gen, dat de heer Yzerman, hoofdingenieur, chef
der staatsspoorwegen op Sumatra, die, gelpk
men weet, op reis gegaan is naar de Oostkust,
dwars door Sumatra heen, den 31 Maart jl.
te Siak in welstand is aangekomen.
»Dit is, naar het Bat. Hand. doet opmerken,
ook in dit opzicht van belang, dat thans op
grond van een deskundig advies de vraag be
slist kan worden, ot de atvoer der Ombiliën-
kolen naar de Oostkust, in Btede van naar de
Westkust, geen aanbeveling verdient met het
oog op een gereeder afzet der Bteenkolen.
»De voltooiing van het tracé naar de West-
kast behoeft daarom niet te worden gestaakt.
Immers daardoor worden de dichtst bevolkte
en meest welvarende gedeelten der Padangsche
Bovenlanden met twee kustplaatsen ter WeBt-
kost in verbinding gebracht door een zooveel
korteren spoorweg als die naar de Oostkust
zpn zal. En het drukke verkeer, dat thane
reeds op het voltooide traject PadaDg—Padang-
Pandjang plaats heeft, mag schoone verwach
tingen voor de toekomst doen koesteren, vooral
als men in aanmerking neemt dat de wel vaart
ter Sumatra's Westkust veel grooter is dan
op Java."
Bjj den heer J. P. Revers te Dordrecht
verscheen een belangrpk werk, nl. het vroeger
reeds voorloopig aangekondigde: Groen van
Prinsterer en zijn tijd 1857—1876. Studiën en
schetsen op het gebied der vaderlandsche kerk,
geschiedenis door ds G. J. Vos Azn., predikant
der Amsterdamsche gemeente. Dit iB een vervolg
op een in 1886 verschenen deel, waarin het
tjjdvak van 1800 tot 1857 werd behandeld.
Wp zullen ons onthouden van een beoordee
ling van dezen arbeid; daar deze geheel buiten
onze bevoegdheid valt, en ons daarom bepalen
tot eene herinnering aan de verschjjning van
dit boek, dat vooral in deze dagen, en niet
het minst het hoofdstuk »Groen's verhouding
tot de Roomschen", belangstelling wekken zal,
en dit ook ten volle verdient.
Wjj willen ten slotte alleen hier nog mee-
deelen het doel, dat de schrpver met zjjn
omvangrpken en verdienstelpken arbeid beoogt
en dat hp in de voorrede daarvan als volgt
ontvouwt. »Mpn doel was geen ander dan
dat van een ouderen tjjdgenoot, die, onder het
uitoefenen van critiek, aan jongeren zoekt
duidelpk te maken, hoe het naast verleden
was, waarin het heden besloten lag. Doch^
welke aanmerkingen ik mp dan ook veroor
loofd heb, en hoezeer mjjne gedragslpn in ker-
keljjke zaken dan ook verschilt van die Groen
siet zelden aanprees, wat ik, in het Kerk^
