N°. 107.
134e JaargangV
1891.
Donderdag
7 Mei.
Middelburg 6 Mei.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel: Bij abonnement lager:
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50;
iedere regel meer ƒ0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Bij deze courant behoort een Bijvoegsel
LETTEREN EN KUNST.
ONDERWIJS.
UIT STAD EN PROVINCIE,
IDDELB11GS0IE (III MM.
IheraometeT.
Middelburg 6 Mei vm. 8 u. 51 gr.
m. 12 u. 64 gr., av. 4 u. 64 gr. F.
Verwacht O. wind.
Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W.Bolland,teKruiningen: F. v.d.Peijl,teZierikzee: A.C.deMooij,teTholen: W. A.
van nieuwenhrijzen en te TerneurenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de
advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmar, te Rotterdam, de Gebr. Belinbante, te 's Gravenhage, en A. de la Mar Azn., te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Datjbe Cie., John F. Jones, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te één uur
aan het bureau bezorgd rijn, willen
zjj des avonds nog worden opgenomen.
Nu de vrjj zonderlinge circulaire van Maat
schappelijk belang, tot de kiesvereenigingen
gericht, opnieuw de aandacht heeft gevestigd
op den strijd, die om zeer te verklaren re
denen door den winkelstand wordt gevoerd
tegen de coöperatie, zelfs in haar meest een-
voudigen vorm, nu lazen wjj met te meer be
langstelling een opstel van den heer G. Emants
te 's Hage in het jongste nommer van het
Sociaal Weekblad, waarin hjj den neringdoen
den een middel aan de hand geeft om het
publiek aan zich te binden en van de coöpe
ratieve vereenigingen al te houden. Dat opstel
verdient de aandacht in bjjna alle kringenj
waar winkeliers hun strjjd om het bestaan
strijden en zich daarbij bedreigd zien door ver
eenigingen als Eigen hulp en allerlei bonden
die het Self help als devies voeren.
En daarom meenen wjj ook tal van lezers
van ons blad een dienst te bewijzen door de
beschouwing van den heer Emants ook onder
hun oogen te brengen.
Er zullen waarschijnlijk door de bjj deze
kwestie betrokken personen wel bedenkingen
zjjn te opperen tegen de ideeën van den heer
Emants, maar de grondgedachte van zjjn opstel
is o. i. zoo eenvoudig en zoo juist dat zjj in
ieder geval ernstige overweging verdient.
De heer Emants stelt als zjjn gevoelen op
den voorgrond dat het wel niet meer als een
illusie zal bljjven, althans in onzen tijd, om
aan den strjjd van den neringdoende tegen
de coöperatie door kracht van argumenten een
einde te maken. Maar wel zoo zegt hp
kan men de vraag stellen of de neringdoenden
het wapen der coöperatie niet gedeeltelijk te
eigen voordeele gelven zouden kunnen aan
wenden, en zich daardoor verzekeren van een
gedeelte van dat publiek, hetwelk zjj meer en
meer dreigen te verliezen. In den coöperatieven
winkel koopt men gewoonlijk niet goedkooper
dan daarbuiten; het voordeel der coöperators
bestaat in de uitkeering uit de verkregen winst.
Kunnen nu niet de neringdoenden op hun beurt
een korting toekennen aan de verbruikers, die voor
een minimum-som in het jaar koopen in den
geest van de verzekering-maatschappijen, die
een gedeelte van de winst aan de verzeker
den uitkeeren?
Een voorbeeld. Bp normale graanprijzen
koBt het brood in Den Haag 16 cent het kilo.
Een niet te groot gezin laat ons stellen
man, vrouw, twee kinderen en een dienstbode
gebruikt zeker gemiddeld 1 a Ij kilo daags,
dus voor 16 a 24 cent. Men zou nu een kor
ting kunnen geven aan wie gedurende het
•geheele jaar dagelpks voor zulk een som ver
bruiken, waarbjj men des noods gedurende
bjjv. een maand, voor zomer-vacantie en andere
buitengewone gevallen, vrijstelling zou kunnen
geven. Met andere woordenwie jaarljjks
kochten voor 16 a 24 cent maal 335 dagen,
dat is voor ƒ53.60 a ƒ80 of, om het gemid
delde daarvan te nemen, wie kochten voor
ƒ66.80, zouden recht hebben op Ben korting.
Wjj kunnen deze korting wel stellen op 10
pCt, hetgeen het bakkersbedrijf boven de nor
male winstkas opleveren. Depothouders toch
van bakkers, wien het zeer goed gaat, genieten
een korting van 2 cent per kilo van 16 cent,
hetgeen 12 j pCt bedraagt. Met 10 pCt kor
ting komt men dan zeer nabjj de te 's Hage
bloeiende bakkerij de Hoop, die bjj den
prjjs van 16 cent, welke ook zjj gewoonljjk
voor het kilo gebuild brood vraagt, zoo ik wel
heb, niet meer dan 12 pCt aan de leden over
hun vertering uitkeert.
Omdat mjj de gegevens daartoe bekend waren,
nam ik dit voorbeeld, dat evenwel niet het
meest gelukkige is. De aard toch van den
broodverkoop, welke in een stad bjjna overal
op denzelfden tpd moet geschiedenbrengt
mede dat de bakker depothouders aanstelt, die,
zoo zjj al geen overwegend bezwaar zjjn om
de voorgestelde regeling toe te passen, toch in
ieder geval de zaak zeer moeiljjk maken. Bjj
andere leveranciers echter, die alleen zelf de
verbruikers van waren voorzien, zooals krui
deniers, slagers, wjjnkoopers, enz., bestaat deze
hinderpaal niet en heefc men slechts rekening
te houden met de winstderving in den aanvang,
die, als de zaak slaagt, goedgemaakt behoort
te worden door het toenemen van het debiet
De winsten in den kleinhandel zjjn natuurlpk
niet bjj alle waren dezelfde In eene brochure 1)
werd onlangs als de vrucht van een nauwgezet
onderzoek medegedeeld, dat de tusschenhand
eene winst neemt van beneden 10 tot boven
200 pet.
Die cjjfers loopen zeker nog al uiteen, maar
waar de winsten voor de neringdoenden gering
zjjn, daar zullen zjj dit ook zjjn bjj de coöpe
ratie, omdat de verkoopprijzen in de coöperatieve
en andere winkels niet verschillen. En al kan
de neringdoende niet altjjd tegen de coöperatie
zoo goed op, als in het voorbeeld van straks,
toch zou de aantrekkelijkheid van de coöperatie
voor wie, strikt genomen, haar voordeelen kan
missen, sterk verminderen, wanneer het finan-
ciëele geschil maar geringer werd. Want tegen
een kleine financiëele bate weegt dan, bjj velen
althans, zeker op, dat men zonder coöperatie,
wanneer men ontevreden is, de vrjjheid heeft
van leverancier te veranderen. Hoezeer die
vrjjheid zou wezen, wanneer de winst bjj de
coöperatie maar niet zoo ongewoon groot was,
kan men nagaan uit het feit, dat er verbruikers
zjjn, die, omdat zjj hun eischen hoog stellen,
en begrjjpen dat de volmaaktheid in hun
leverancier niet verondersteld kan worden, zich
de moeite getroosten bjjv. twee slagers te nemen,
welke om de maand de leverantie krjjgen, en
wier eigenbelang aldus wordt opgewekt te
zorgen, dat de vergelijking niet te hunnen
nadeele uitvalle, 't Is natuurlpk waar, dat de
verbruiksvereenigingen geen reden tot klachten
behoeven te geven, en dat er dan ook genoeg
zjjn, van welke men slechts lof hoort, maar
er zjjn ook gevallen bekend, waar zich de
gewone bezwaren voordoen, wanneer een zaak
belangloos wordt bestuurdmen hoort de
klachten beleefd aan, maar men laat ze onver
hoord. In ieder geval zou het voor coöperators
en niet-coöperators samen wenscheljjk zjjn,
wanneer de monopoliseering van leverantie door
coöperatie voorkomen werdiets wat voor
sommige waren, nu de coöperatie zulk een
hooge vlucht neemt, volstrekt niet als ondenk
baar moet uitgesloten zjjn, en hetgeen toch
evengoed als in alle andere omstandigheden
de nadeelen met zich zou kunnen sleepen, die
aan het ontbreken van mededinging verbonden
zjjn.
Voor de particuliere neringdoenden zou mjjn
voorstel nog in het bjjzonder een voordeel heb
ben. Van hunnen kant is de strjjd soms inderdaad
moeiljjk door het lange crediet, dat zjj moeten
geven. Een beperkt onderzoek in den Haag,
waar het inkruipsel, om de leveranciers op
voldoening hunner rekeningen te laten wachten,
misschien grooter is dan ergens elders in het
land, heeft mjj den indruk gegeven, dat de
klachten te dezen opzichte wat overdreven
zjjn meer dan één njjvere aldaar had een paar,
en dan gewoonljjk juist groote klanten, die
geregeld twee of drie jaren te laat betalen;
maar overigens kwamen de vorderingen binnen
eenige maanden binnen. Het crediet moet bjj
meer dan één zaak echter toch wel drukken.
In een bloeiende, maar kleine slagerjj te 's Hage
welker eigenaar financieel goed vooruit gaat, ook
geenzins te lichtvaardig crediet geeft, bljjven, op
de 240 klanten, geregeld tusschen de 70 en 80
achterstallig, met een bedrag van ongeveer
ƒ4000, dat dus altjjd te boek bljjft staan.
Volgens de algemeene gewoonte worden de
rekeningen maandeljjks verzonden, en in weer
wil daarvan zjjn twintig klanten meer dan
vier maanden achterstallig, drie langer dan een
jaar, twee anderhalf jaar, drie twee jaren. On
inbaar over 1880 was een bedrag van ƒ1823. In
het afgetrokkene kan men over het crediet-
geven door de winkeliers wel klagen, maar
door de sterke mededinging schjjnt daar
1) Der Einjlusz des Zwischenhandels auf die
Preise, auf Grund der Preisentwickelung im
Aachiner Kleinhandel 1888.
weinig aan te doen zelfs ondernemende
njjveren ten minste durven den toe
stand niet veranderen. Wanneer men echter
een jaarljjksche korting toestond aan de vaste
en groote klanten, dan zou men met die nieuwe
regeling ook wel de bepaling kunnen door
drijven, dat dezen contant moesten betalen,
dat de contant betalenden een grooter percen
tage in de winst zouden ontvangen, of dat
zjj, zooals ook bij de coöperatie, telkens op
afrekening een som vooruit geven. Op die
wjjze zou tevens voldaan worden aan een eiBch
van billjjkhoid ten opzichte van wie op tpd
betalen en toch hun waren duur moeten koopen,
omdat de leverancier door de slechte betaling
van anderen zjjn renteverlies over de waren
moet omslaan. Er zjjn weliswaar thans reeds
leveranciers, die korting geven, maar die bljjven
nog steeds de minderheiden de beroepen, die
voorshands het meest van de coöperatie hebben
te ljjden, doen het meerendeels juist niet.
Op de door mjj aangegeven wjjze zou er
tevens een zeer gewenschte band komen tus
schen leverancier en klant. Thans toch staat
de eerste er aan bloot, dat de laatste vooreen
kleinigheid, een gril dikwpls zelfs maar van
hem vertrekt. Met de voorgestelde regeling zal
de klant dit evenwel na een enkele griet
niet dadeljjk doen, maar liever het einde van
het jaar afwachtenen wordt hjj gedurende
dien tpd verder goed bediend, dan zal met
Januari in den regel de boosheid zjjn geweken
en de klandizie voor den leverancier behouden
bljjven.
Te oordeelen naar de cjjfers van den brood
verkoop, moet men de gevolgtrekking maken,
dat een zoodanige regeling niet de krachten
van de leveranciers te boven gaat. Weinig levens
vatbare zaakjes kunnen haar echter natuurlpk
niet invoeren: maar, al is dit ook voor de eigenaren
te betreuren, voor de gemeenschap zou haar
ondergang slechts winst zjjn. Want door haar
komt het, dat men eensdeels nog veel te veel
het oude stelselverkoop zoo duur mogeljjk,
bljjft huldigen, en dat velen op een klein de
biet drpven, hetgeen natuurlpk hoogst kostbaar
moet zjjn, en een van de oorzaken is, waardoor
de coöperatie zoo bloeit. Met minderen np veren
daarentegen bljjft de mededinging toch onver
zwakt, genieten de leveranciers een beter
bestaan, en zou het publiek goedkooper, dan
nu het geval is, terecht kunnen.
Wat beter is, kan daarom nog niet dadeljjk
algemeen worden ingevoerdde toestanden
moeten groeien. Maar als de leveranciers wat
vroeger of wat later konden besluiten tot
hetgeen ik hier voorstelde, dan zouden, zegt
de heer Emants ten slotte, hun winsten in den
aanvang wel verminderen, maar der coöperatie
een voor allen welkome mededinging worden
aangedaan.
Bjj Kon. besl. is pensioen toegekend aanW-
Overman, wed. C. F. Seidel, brievengaarder
113W. H. van Gorsel, wed. C. F. van
Kerkwjjk ƒ840; A. J. Snpd©rs, wed. J. F. van
der Mejjden brievengaarder ƒ150; J. L. E. M_
Baart de la Faille, wed. A. Caland ontv. van
's rjjks bel. 249.
Verder zjjn benoemd tot vertegen
woordiger van Nederland op het den 20en Mei
a. te Weenen te openen postcongres de heer
J. P. Hotstede, hoofddirecteur der posterjjen
en der telegraphie, aan wien wordt toege\ oegd
de heer L. C. baron van der Feltz, inspecteur
der posterpen te Arnhem, en tot vertegen
woordiger voor de gezamenlpke Nederlandsche
koloniën de heer J. J. Perk, hoofdcommies bjj
het dep. van koloniën.
Door de arrondissements-rechtbank te Rotter
dam is, ter vervulling van eene vacature van
rechter in dat college, opgemaakt de navolgende
alphabetische ljjst van aanbevelingmrJ.A. G.
Gockinga, ambtenaar van het openbaar minis
terie bjj de kantongerechten in het arrondis
sement Groningen; mr B. Simons, substituut-
griffier bjj de arrondissements-rechtbank te
Amsterdam, en mr B. J. A. Sterck, substituut-
griffier bjj eerstgemelde rechtbank.
In eene algemeene order voor het leger wordt
door den minister van oorlog ter kennis van
de landmacht gebracht, dat, tot belooning voor
de wjjze, waarop zjj zich in 1890 hebben onder
scheiden bjj 4e krijgsverrichtingen ia Atjeh,
zjjn benoemd tot ridder der Mil. Willemsorde
4e klasse de luitenants M. van der Meer Mohr
en J. F. Wenz, alsmede de korporaal A. O. P.
Vogel en de fuselier E. J. Leroy; dat bp
afzonderljjke dagorders, zoo in Indië als in
Nederland, eervol zullen worden vermeld de
fuseliers D. A. Arens en W. C. G. van Dooren,
allen van het wapen der infanterie van het
leger in Oost-Indië.
De chefs der korpen zjjn uitgenoodigd deze
order op drie achtereenvolgende appèls hunnen
onderhoorigen te doen voorlezen.
HH. MM. de koningin-regentes en de jeugdige
koningin zjjn heden uit Gersau op het Loo
teruggekeerd.
De konigin-regentes heeft, namens koningin
Wilhelmina, als prjjs voor eene op 3 Aug.
binnen Leeuwarden te houden harddraverjj een
prachtige gouden zweep geschonken.
De Berljjnsche correspondent van het Hbld
meldt dat in de Pruisische hoofdstad er niets
van bekend is, dat Z. M. de keizer van Duitsch-
land weldra ons land zal bezoeken.
In de zitting der Tweede kamer van Dins
dag verzocht de voorzitter na de rede van
den heer Keuchenius de volgende sprekers zich
niet in zoo breede uitweidingen te begeven.
De heer Van Berckel, vooropstellende dat de
regeering veel water in haar wpn zal moeten
doen, wil zjj het ontwerp aangenomen zien,
kwam op tegen de strekking van het betoog
van den heer Harte voor zoover dat strekte om
de katholieke partjj te oordeelen. Zjjn de heer
Harte c. s. dan alléén in het bezit der ware kennis
van de katholieke beginselen vroeg bjj. Hjj voor
zich wilde niet zonder protest laten de bewe
ring, dat dit ontwerp zou zjjn in strjjd met
de leer der kath kerk, hetgeen dan ook door
den vurigsten tegenstander niet is kunnen be
weerd worden.
De heer Van Nunen verklaarde zich niet
bevredigd door het antwoord van de regeering,
die vele punten heeft laten liggen en andere
onjuist heeft beantwoord. Hjj kwam ook nug
terug op den toestand van het kazerneleven.
De heer Viruly verklaarde nader niet te zjjn
tegen een veldleger, maar tegen een uitgebreid
veldlegerdat hjj het wil achter de limën, maar
niet in ons leger waar 't niet voor ingericht
is en waar het voor onze neutraliteit een ge
vaar zou opleveren. Spr. kwam voorts op tegen
het gebruik van den bjjnaam van «generaal",
door den heer Rooseboom jegens hem gebezigd,
hetgeen slechts armoede aan argumenten bewjjst.
Tegen beide motiën verklaarde de spreker
zich. Men kan de wet niet doodvoteeren vóór
hare behandeling. De leden moeten gelegen
heid hebben zich over bjjzonderheden te verkla
ren.
De heer Van Vljjmen, opkomende tegen de
wjjze waarop de minister van oorlog hem heeft
beantwoord, bleef zjjn betoog volhouden, ge
grond op de stelsels van De Roo van Aider -
wereldtReuter en andere vrjjheidlievende
mannen. Een leger van vrjjwilligers kan op
zich zelf niet verkeerd zjjn het koloniale leger
bewjjst het. Hjj bleef ook het denkbeeld ver
dedigen van krjjgsbelasting door vrjjgestelden.
Hjj betoogde ten slotte dat men onder zjjn
stelsel, zonder te groote offers, een weerbaar
volk zal krjjgen.
De minister van oorlog trachtte nader te
rechtvaardigen zjjne verwjjten aan den heer
Van Vljjmen omtrent diens vroegere houding
tegenover de verlengingswetten en zjjn later
verlangen naar eene noodwet.
Reeds in 1888 verklaarde de minister, dat
hjj eene overtuiging omtrent de zaak heeft,
maar hjj heeft zich niet willen uitlaten. Dit
kon den minister niet tot grief worden gemaakt.
Tegenover den heer Van Vljjmen heeft hjj
niet anders willen zeggen dan dat critiek vrjj
moet zjjn. Maar hjj heeft reeds de rectificatie
ter drukkerjj gezonden van eene uitdrukking
in zjjne rede van Vrjjdag omtrent het oordeel
over het kazerneleven.
Tegen den heer Van Vljjmen persoonlijk
heeft de minister niets gezegd, wel tegen diens
stelsel. De minister heeft zich bejjverd de zaak
zoo kalm en objectief mogeljjk te behandelen.
terwjjl 22 minderen werden gekwetst. De
vijand moet zware verliezen hebben geleden.
Aan den generaal-majoor Van Teyn, civiel
en militair gouverneur van Atjeh, is een twee
jarig verlof naar Nederland verleend wegens
12 jaar onafgebroken dienst in Nederlandsch-
Indië.
Als zjjn opvolger is, men weet het, de overBte
Pompe genoemd.
De koffieoogst van dit jaar, waarvoor men
ook reeds vreesde, laat zich volgens verschil
lende berichten toch goed aanzien, schrjjft het
Bat. Hbl. Het mag ook wel, want het vorig
jaar was het al zeer treurig gesteld voor ver
scheidene ondernemingen. Enkele konden hun
opzieners niet eens betalen.
Onder verwjjzing naar achterstaande adver
tentie vestigen wjj de aandacht onzer lezers op
de goedkoops uitgave van een serie werken
van OuidaIdalia, Folie Farine, Floralia, Sla
venketenen, Iwee Klompjes en De Lief de is genoeg,
welke in 50 a 55 afleveringen a, 25 cents in den
loop van dit jaar bjj den heer J. Minkman te
Arnhem zullen veraenjjnen.
Aan de hand van tallooze critici uit verschil
lende dagbladen en letterkundige tijdschriften
zoekt de uitgever het talent der bekende
schrjjfster, wier boeiende werken nog altjjd tot
de meest gelezen moderne romans behooren, te
bewjjzen. Men raadplege over deze verschillende
uitingen der pers het prospectus.
Niet alleen is de prjjs, waarvoor men zich
eenige werken van Ouida kan aanschaften, ten
hoogste billijk, en alzoo berekend op een groot
debiet, maar tevens verdient de heer Minkman
allen lof voor de keurige wjjze van uitvoering.
Het formaat der romans, waarvan de le afle
vering voor ons ligt, is handig, de druk met
duideijjke letter op gesatineerd papier fraai.
Daar de vertaling der boeken is toevertrouwd
aan bevoegde handen o. a. aan mevr. Van
Wesihreene, Johadma (J. E. Hofstede Crull,)
Louise Stratenus, A. J. J. Ebeling en Joh.
Baddon Ghyben, zoo heeft men een waarborg
voor een goede bewerking van de ontegen
sprekelijk zeer moeiljjk vertaalbare romans van
Ouida.
Een overtalrjjk publiek vulde Dinsdag
avond de Schuttershof zaal om de uitvoering van
de Josua door de zangvereeniging Tot oefening
en uitspanning te Middelburg bjj te wonen.
Zoowel de vier uitstekende solisten als het
koor genoten ruimschoots den hun toekomenden
ojjval voor de vervulling van hun taak, waar
over in een volgend nommer onze geachte
medewerker onder Musicalia nader in bjjzon
derheden zal treden.
Zondag is in het Burgtheater te Weenen
opgevoerd een drama in vier bedrjjven van
Carmen Sylva, Meister Manola. De keizer en
verscheidene aartshertogen woonden de voor
stelling bjj. De eerste en de tweede acte werden
zeer toegejuicht.
De voordracht voor hoofd der school voor
m. u. 1. onderwjjs voor meisjes te Lochem
bestaat uit mejn. J. A. Wjjnhoft' te Alkmaar j
A. M. Vigelius te Zutphen C. H. Tiggelaar
te Middelburg.
Luidens de dezer dagen ontvangen mailbe
richten, gedateerd 3 April, is tot lid van den
raad van justitie te Batavia benoemd de heer
mr W. C. van Benthem Jutting.
In de mededeelingen van den gouverneur van
Atjeh, loopende van 11 Maart, wordt gewag
gemaakt van het nemen der benting Kadang,
waardoor het mogeljjk werd het terrein te
paseeren. Men weet dat de kapitein Van
Wieheren met ?e» minderen werden gedood,
Bjj het onlangs te Middelburg gehouden
examen voor commies-roeier zjjn geslaagd de
rjjks-ambtenaren M. Sierveld te Vlissingen;
S. Hazenberg te Biervliet, C. Fortuin te Sluis;
L. Klejjn en D. Visser van Sas van Gent en
P. Boudens van Zandberg.
Ter openbare civiele zitting der arrondis
sements-rechtbank te Middelburg is heden de
heer mr E. Dull, benoemd tot ambtenaar van
het openbaar ministerie bjj de kantongerechten
Middelburg en Goes, ter standplaats Middelburg,
als zoodanig beëedigd.
Dinsdagavond is de tjalk van schipper
J. de Nood, geladen met steen voor het werk
aan de Oranjezon, tengevolge van een lek, aan
den ingang der Kade te Veere gezonken. Door
den lagen waterstand hadden de opvarenden
tjjd genoeg zich te redden.
Men schrjjft ons uit Coljjnsplaat
Dinsdagmiddag had de plechtige teraarde
bestelling plaats van den heer J. H. Bybau;
oud-lid van gedeputeerde staten van gjeelandj
