N°. 41.
134" Jaargang.
1891,
Woensdag
18 Februari
Het vraagstuk van den dag.
Middelburg 17 Februari.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.'
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager.'
Geboorte-, Trouw-, Dood-, eq, andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels f 1.50;
iedere regel meer ƒ0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
LETTEREN EN KUNST.
MDDELBllGn (MANT.
W
Thermometer.
Advertentiën
Agenten te Viissingen P. G. de Yet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te KrniningenF. y. d. Peijl, te ZierikseeA. C.de Mooij, te Tholen: W. A. i
Middelburg 17 Febr. vm. 8 n. 32 gr. van Nleuwïnhl'ijzen en te Terneuzen M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekbandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de moeten des namiddags te één uur
m. 12 u. 37 gr., av. 4 n. 38 gr. F. advertentie-bureau's van Nij&h Van Ditmar, te Rotterdam, de Geer. Belinïante, te 's Gravenbage, en A. de la Mar Azn., te Amsterdam. j aan het bureau bezorgd zgn, willen
-rr j Hoofdagenten voor het Buitenland: te Pargs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cn., John F. Jones, opvolger. j sp des avonds nog worden opgenomen
Verwacht verand wind.
Dadelijk nadat het preadvies was ver
schenen, uitgebracht door de commissie, die
door het bestuur der Liberale Unie was
uitgenoodigd om over het wetsontwerp
tot regeling van denkrijgsdienst
haar gevoelen te openbaren, teneinde de
gedachtenwisseling daarover in de Unie zoo
deugdelijk mogelijk voor te bereiden
dadelijk na die verschijning hebben wij in
ons nommer van 6 Januari bijna het geheele
advies, in elk geval den hoofdinhoud daarvan,
onzen lezers meegedeeld.
Dit uitvoerige stuk is thans in zijn geheel
den leden der kiesvereeniging Eendracht
maakt macht te Middelburg thuis gezonden
en zij hebben dus gelegenheid om van deD
inhoud daarvan kennis te nemen of de herin
nering daaraan te verlevendigen.
Toch zal het voor leeken op militair ge
bied hoogst moeilijk vallen om zich in deze
eene gevestigde opinie te vormen. Men dient,
om in deze belangrijke kwestie een oordeel
uit te spreken, ook van de daarbij betrok
ken belangen en van de eischen, welke het
militaire vraagstuk voor ons land stelt, beter
op de hoogte te zijn dan een gewoon ster
veling kan wezen.
Eene goede gedachte is het daarom dan
ook om de bespreking van het ontwerp en
het preadvies te doen inleiden door een
deskundigeeen taak, in Eendracht maakt
macht bereidwillig op zich genomen door
den heer D. J. H. van Aken.
Het vraagstuk van de verbetering onzer
levende strijdkrachten is op dit oogenblik
het vraagstuk van den daghet raakt een
belang, dat jaren lang op behartiging wachtte
en waarvan de regeling hoe langer zoo meer
een dringende eisch wordt.
Dat de minister Bergansius die regeling
ter hand nam strekt hem tot eer; dat hij
dit doet op zulk eene, in menig opzicht uit
stekende wijze valt nog meer te waardeereD;
en dat hij volhardt bij zijne gevoelens, in
het wetsontwerp neergelegd, trots het krach'
tig en voor hem alleronaangenaamst verzet
van eigen geloofsgenooten, met de geestelijk
heid incluis, doet hem aanspraak maken op
de hulde maar beter nog op den krachtigen
steun van allen, die het wel meenep met het
welzijn van ons land en met het rèchtvaar
digheid8«beginsel dat alle burgers van den
staat gelijk zijn, waar het geldt de onaf
hankelijkheid van het laud te verdedigen
tegen eventueele aanvallen van buiten.
Het ligt voor de hand dat een ontwerp
Van wet, waarbij zoovele punten worden
geregeld als in dat, waarvoor thans de aan
dacht van het liberale Nederland wordt ge
vraagd, aanleiding geeft tot velerlei gedach
tenwisseling en meeningversehilniet het
minst onder deskundigen die, vooral op
militair gebied, over bijzondere punten zoo
dikwijls van gevoelen verschillen.
Daarin ons te verdiepen kan geen nut
hebbenen dit verlangt noch het bestuur
der Liberale Unie, noch de commissie van
advies, die hare voorlichting ons schonk.
Het is dan ook van die commissie zeer
Verstandig geweest zich niet in details
te begeven en haar conclusie in dien geest
ook te doen luiden door daarbij te verklaren:
jjdat in 's lands belang het ingediend ontwerp,
in hoofdbeginselen ongewijzigd,
wet behoort te worden en dat het plicht is
voor de liberale partij hare uiterste kracht
in te spannen ten einde een hervorming
te doen tot stand komen, die het
rechtsbewustzijn bevredigt en
de weerbaarheid van ons volk
in belangrijke mate verhoogt."
Deze conclusie laat ruimte bjj de bespre
king van het ontwerp, zonder daarom ver
deeldheid in de hand te werken over de
groote kwestieden persoonlijken dienstplicht,
het noodzakelijke element voor eene goede
weerbaarheid van ons land, waartegen de
Btrijd van een deel 'der katholieke partij dan
ook hoofdzakelijk is gericht. Zich vooral
tond dat hoofdbeginsel scharende kan bet
nuttig zijn de kwestie van een rnim standpunt
te bespreken zonder daarom af te dalen tot
bijzonderheden.
Op dat punt gaf de Gorinchemsehe kies
vereeniging Algemeen belang een goed voor
beeld. Het kan toch nooit in de bedoeling
der Liberale Unie liggen om van hare leden
te vergen blindelingsche onderwerping aan
de eischen, door het ontwerp gesteldvan
haar kan zeker op de liberale kamerleden
een sterke drang uitgaan om het ontwerp
in hoofdzaak goed te keuren, maar toeh
ook om, wanneer dit mogelijk is, „daar uit
te verwijderen wat anti-nationaal is en ons
land te bewaren voor het militairisme". Zoo
uitte zich in de Gorinchemsehe kiesvereeniging
de inleider der bespreking van het ontwerp,
de heer J. M. Elshout, een bekend strijder
en voorvechter van de liberale beginselen,
een man, ons van zeer nabij bekend als een
onverdacht liberaal, met een onpartijdigen
blik. Hij verklaarde zich groot voorstander
van persoonlijken dienstplichten toen deze
bestreden werdop grond van gebreken
aan het kazerneleven verbonden, kwam hij
daartegen op, beweerde hij dat die gebreken
sterk overdreven waren doch vroeg in ieder
geval of dan de kinderen van de minder
bedeelden alleen met die treurige toestanden
zoo zij bestonden kennis moesten
maken
Op die vraag zal een rechtvaardig ant
woord wel niet moeilijk te geven zijn.
De bezwaren, in de Gorinchemsehe ver-
eeniging geopperd, betroffen vooral de per
soonlijke en de geldelijke lasten, die het
ontwerp-Bergansius op het volk zal leggen
Men vroeg of die niet al te zwaar zouden
zijn Of van het ontwerp niet „steeds meer
betalen" het gevolg wezen zalnu millioenen
zullen worden geofferd aan de levende strijd
krachten Is het goed te keuren dat de
vijfjarige diensttijd tot een dertienjarigen
wordt verlengd zoo luidde een derde vraag.
En men eindigde in de vergadering met
de aanneming van deze motie:
»De kiesvereeniging Algemeen Belang van
Gorinchem verklaart,
»dat zg het hoofdbeginsel van het wetsont
werp aanvaardt en de invoering van den per
soonlijken dienstplicht om verschillende rede
nen noodzakelijk acht en daarom aandringt op
beperking der vele vrijstellingen j
»dat zjj het evenwel betreuren zou, indien
door opdrijving van het jaarljjksch contingent
en verlenging van den diensttijd zoowel de
persoonlijke als de financieele druk aanzien
lijk vermeerderd werd
»dat zij, onbevoegd om in bijzonderheden te
treden, van de vrijzinnige volksvertegenwoor
digers hoopt en verwacht, dat dezen met on
bevangen blik de zaak helpen regelen, zoodat
de toestand onzer weermiddelen noch een reden
van spot, noch een oorzaak van uitputting kan
zijn."
Men moge over deze motie denken zooals
men wil, dat zij reden van bestaan heeft
tegenover de overdreven eischen, welke
allerwege het militairisme stelt, en de groote,
al te groote financieele offers die daarvoor
van de volkeren worden gevorderd, valt
niet te ontkennen.
Ook in ons land is het niet te loochenen
dat jaar aan jaar voor dat doel steeds hoo-
gere sommen worden gevraagden dit deel
van 's lands budget reden geeft tot gegronde
ergernis tegenover de stiefmoederlijke wijze,
waarop vraagstukken van sociaal en maat
schappelijk belang worden behandeldof
eigenlijk niet opgelost, tengevolge van de
financieele offers, daarvoor noodig.
Toen onlangs in de Tweede kamer bij
den heerschenden nood gesproken werd door
den heer Domela Nieuwenhuis over het uit
trekken van een som om gemeenten, die
daaraan behoefte hadden, te steunen in het
lenigen van den nood, schaarden zich aan
zijne zijde de heeren Heldt en Kerdijk en
verklaarde ook de anti-revolutionnaire minis
ter van binnenlandsche zaken voor dat idee
wel sympathie te koesteren.
Dat noemen wij een gelukkig teeken
Frankrijk gaf in deze de beschaafde wereld
een goed voorbeeld.
Waar de particuliere liefdadigheid onmo«
gelijk alles doen kan, vooral in buitengewone
toestanden als wjj onlangs beleefden, is het
zaak, is het plicht dat het algemeen, de
staat helpe en zich eene opoffering getrooste,
die te wettigen is, al ware het alleen hierom
dat daardoor ergermisdrijven uit wanhoop
en bevolking van onze gevangenissen worden
voorkomen.
Maar het is toch zeker te bejammeren
dat waar men voor militaire doeleinden
het geld vaak in overvloed beschikbaar heeft
en stelt, er voor zulke doeleinden nog lang
en breed moet gewikt en gewogen worden
véor men doortast daar, waar oogenblikkelijk
handelen dringend noodig mag heeten.
Helaaswij werden en wij worden ge
dwongen tot hooge budgetten voor oorlog
en marine. Maar een groote reden tot ergernis
bestond vooral in het feit, van verschillende
kanten bevestigd, dat trots al de schatten,
daaraan besteed, trots al het geld, jaar in jaar
uit in dien bodemloozen put van het militaire
leven geworpen, wij toch niet in staat waren
ons land te verdedigen.
Wij hebben het meermalen in deze gezegd:
wil men het doel, dan moet men ook de
middelen schenken, voor dat doel noodig.
Maar wanhopend is het zeker te aanschouwen
hoe men de geldmiddelen verschaffend
nog zelfs niet het doel nabij komt.
Dat is echter eene kwestie, die de militaire
autoriteiten dienen uit te makenal is ook
op dit punt de ervaring der laatste jaren
niet verkwikkend, welke ons leerde hoe er
bijna op niet éen gebied zulk eene spraak
verwarring heerscht als juist op dat van
's lands verdediging.
Thans zullen wij zegt men vrij alge
meen door het ontwerp-Bergansius in het
goede spoor worden gebrachten dat is een
voorrecht, waartegenover wel eenige finan
cieele opofferingen kunnen opwegen. Edoch:
ook in deze is omzichtigheid raadzaamzij
onzen kamerleden vooral aanbevolen ernstig
te wikken en te wegen of wij waar voor
ons geld krijgen, d. w. z. eene goede
v e r d e d i g i n g, en of het niet mogelijk
is in deze te gemoet te komen aan de be
zwaren, van deze en gene zijde geopperd
over te grooten druk die het aanhangige
ontwerp wordt het wet het volk zal
opleggen.
Onder hen, die deze meening zijn toege
daan, behoort de heer Van Houten, lid en
voorzitter der commissie van voorbereiding
voor de behandeling van het ontwerp in de
Tweede kamer. Hij heeft zijn gevoelen
tegen dat der Unie-commissie geopenbaard
en daarover is tusschen hem en prof. Spruijt
een vrij vinnige strijd ontstaan. Het zou
ons te ver voeren, wanneer wij onzen lezers
dien strijd in bijzonderheden meedeelden.
Juist heden verscheen weer een brief van
den Groninger afgevaardigde, zijn zesde
- waarin hij zijn tegenstander op eenige
punten weerlegt en tracht aan te toonen
hoe deze ook den bal misslaat.
Men weet dat de heer Van Houten warm
verdedigt het stelsel van den heer De Roo
van Alderwerelt, den helaaste vroeg ont
slapen bekwamen liberalen minister van
oorlog, die algemeenen oefenplicht verlangde.
Was deze blijven leven, dan zegt de
heer Van Houten, zou het niet noodig
geweest zijn dat hij den strijd aanbond en
met het vraagstuk zich bemoeide.
Ons dunkt: de liberale partij kan op dit
oogenblik niet meegaan met den heer Van
Houten, wat het punt van den persoonlijken
dienstplicht aangaat; Dit moet bij haar als
hoofdzaak op den voorgrond blijven; daar
omtrent moet zij eenparig zich scharen
rond den minister van oorlog. Maar kan,
met wijziging van bijzondere bepalingen, het
zelfde doel, hetwelk deze minister beoogt,
bereikt worden door de eischen, welke het
ontwerp volk en schatkist stelt, te verlichten
dat dan ook de liberale partij in en buiten
de kamer haar oor niet sluite voor de be
zwaren, welke mannen als Elshout, Van
Houten en anderen, die het even goed mee*
nen met onze verdediging, opperen.
In die richting hopen wij dat ook de dis-
cussiën zich mogen bewegen in de eerstdaags
te houden vergadering van de Walchersche
kiesvereeniging Eendracht maakt macht
dat daarbij aansluiting bij het hoofdbeginsel
vau het outwerpvjfcrgayius op den voorgrond
moge staan, en dat in die vergadering vooral
moge blijken van warme belangstelling der
leden in- en van een onpartijdigen, vrijen,
echt liberalen geest ter bespreking van- het
groote vraagstuk van den dag.
Men weet dat de minister van koloniën, bjj
de verdediging van den gouverneur van Suri
name, in de Tweede kamer er o. a. op wees
hoe de aansluiting dezer kolonie met het tele-
graafnet onder het bewind van jhr mr M. A.
de Savornin Lohman tot stand kwam. Dit
heuehelgk feit diende zeide de heer Mackay
»zgns inziens, ook in de Kamer met dank
baarheid te worden gereleveerd, en met gul
den letters in de annalen der Surinaamsche
geschiedenis te worden aangeteekend."
In een slot beschouwing over Suriname in
het Hbld zegt mr Henri Benjamins, in verband
daarmee, het volgende
»Ook deze lof komt den heer Lohman lang
niet in die mate toe. Sedert ongeveer 20 jaar
brachten de Staten telkens een post op de be
grooting voor telegraafverbinding, die de Ned.
regeering echter tot voor weinige jaren nog
als een weeldeartikel beschouwde, en de zaak
kreeg eerst vorm en gedaante toe mr Smidt
niet alleen zelf een bedrag er voor uittrok,
maar ook aan eene maatschappijdie een
waarborgsom deponeerde, concessie gaf tot het
leggen van een telegraafkabel. De maatschap
pij ging te nieteen andere deed zich voor en
de nieuwe overeenkomst werd gesloten, welke
overeenkomst niet anders is dan een kopie
van de vorige, met dit verschil dat de tele
graaf thans duurder te staan komt.
.Opmerkelijk is't dat toen men in Suriname
den gouverneur er een grief van maakte, dat
hjj niet den wetteljjken weg gevolgd en de staten
niet had gehoord alvorens het contract te
sluiten, waardoor hjj o. a. menigen nuttigen
wenk, dien zjj, geleerd door recente gebeurte
nissen, zouden hebben gegeven, voorkomen
heeft, van zeer betrouwbare zjjde werd ge
zegd .wees voorzichtig, want elke aanmerking
zou gericht zjjn tegen den minister van
koloniën: de gouverneur staat er buitent
is dus niet verantwoordelijk voor de gesloten
telegraafovereenkomst I"
Toen dezer dagen in het district Ame ongen
op den anti-revolutionnairen oandidaat 200
stemmen minder, en op den liberalen candi-
daat 280 stemmen meer werden uitgebracht
dan bp de vorige verkiezing, vond De Standaard,
om den schgn te redden, er op, dat de can-
didaat der liberalen niet liberaal, maar con
servatief was. Zoo waren wg aan al die stemmen
gekomen. Het moet toch een vreemd slag
anti-revolutionnairen zgn, die tegen den candi-
daat hunner eigene party, een Asch van Wjjk nog
wel, op eenen conservatief iets wat »op
den wortel der revolutie stoelt" gaan
stemmen.
Ongelukkig echter voor De Standaard bracht
een paar dagen later in een ander gedeelte
des lands, te Zuidhorn, de stembus eene soort-
gelyke verrassing, maar waarbg het Amerong-
sche vertelseltje geen dienst kon doen 5 de
liberale candidaat was van alle conservatieve
smetten vrg. Ook daar achteruitgang van de
anti-revolutionnaire party, en nog wel met
het puik der candidaten, met den onvolprezen
Brummelkamp. Wat zal er nu op gevonden
worden Hoor i
•In Zuidhorn is weer slecht gestemd.
Er kwamen 800 kiezers minder op j en deze ver
deelden zich gelijkelijk over alle drie de partijen, die
met een eigen candidaat aan de stembus stonden.
Vergissen kan een ieder zich. Maar den
legger op te slaan, en dan, om den menschen
een rad voor de oogen te draaien, andere
cjjfers te geven dan daar geboekt staan, daar
voor staat een mensch stil. (N. RotCrt.)
Uit 's Hage wordt gemeld dat het weglaten
van het gebrnikelgke .onder dankbetuiging
voor de vele en gewichtige diensten den lande
bewezen" bg de pensionneering van den gene
raal De Beer Poortugael is geschied op verzoek
van dien opperofficier zeiven.
De reg. hoopt thans spoedig een wgziging
en vermindering van den zoutaccgns te kun
nen voorstellen. De voorstellen tot wgziging
der personeele belasting zgn byna gereed.
Naar de overtuiging van den minister van
financiën zouden de voordeelen eener rgks-
inkomsten-belasting niet opwegen tegen de
daaraan verbonden nadeelen. Voor zooveel
dus een meer gelgkmatige belastingdruk wen-
schelgk is en ook volgens zgn meening is
dit het geval zal z. i. tot bereiking van
dat doel een andere weg moeten worden in
geslagen.
Bg het dep. is een partieels herziening van
de patentwet in bewerking.
(Vad)
In verband met het afloopen van het Billi-
toncontract moet er, volgens het Hbl., bg de
regeering sprake van zgn, aan den landsad
vocaat eene zending naar Indië op te dragen.
De Eerste kamer vergaderde op Maandag
avond te half negen uur.
Nadat mededeeling was gedaan van inge
komen stukken en van de van de Tweede
kamer ontvangen wetsontwerpen, zeide de
voorzitter dat de centrale afdeeling bad besloten
Dinsdag de aanhangige wetsontwerpen, behalve
éen dat echter niet genoemd werd, in de af-
deelingen te doen onderzoeken.
Bg kon. besluit is aan S. Brons Boldingh,
op zgn daartoe gedaan verzoek, eervol ontslag
verleend als notaris te Terschelling.
Verder zgn bevorderd tot luitenant ter zee
der 2e klasse de adelborsten der le klasse
C. L. van Buuren, J. H. Zeeman, F. H. de
Koek van Leeuwen, P. H, D. Schuttevaer, M.
J. van Alphen de Veer, A. C. de Joncheere,
J. H. A. van Barneveld, P. H. Cool, H. J. Bol
dingh, J. L. von Leschen, J. B. M. Ten Bosch»
Nog zgn de adjunct-administrateurs G. W.
Erfmann, C. P. Soutendam, A. G. Ter Cock,
C. J. Eeg en H. W. Stoelman, met ingang van
den len Maart a., bevorderd tot off. adm. 2e kl.
Bg het departement van marine zgn bevor
derd
tot hoofdcommies de sommies W. F. L,
Ponten tot commies de adjunct-oommiezen
J. P. H. Hartman en B. C. Ritz.
Bg kon. besluit zgn benoemd tot ontvanger
der registratie en domeinen te Zutphen, L.
N. Heyl, thans ontvanger der registratie en
domeinen te Purmerendte Winschoten, H. S.
van Slooten, thans in gelgke betrekking te
Vianen.
Eindelgk is benoemd bg het wapen der
genie, bg den staf van het wapen, tot eerste»
luitenant, de tweede-luitenant P. A. M. Hack -
stroh, van dien staf; en is den eerste-luitenant
H. J. E. Wenckebach, van den staf der genie;
op zgn verzoek, een eervol ontslag verleend
uit den militairen dienst.
Aanstaanden Vrgdag verleent de ministef
van Marine geen audiëntie.
Ook in Zuidhorn kwam in de sterkte-verhouding
der partfjen geen noemenswaardige verandering.
•Toeh gingen de anti;revolutionnairen ieta achteruit
en dat, waar vooruitgang had mogen verwacht worden."
Ziehier de ware cgfers:
In Maart 1888 zgn uitgebracht 2800 stem.
mennu 2378. Alzoo, in plaats van 800, 422
kiezers minder dan toen.
In 1880 op den liberalen candidaat 1146
stemmen nu 1252, dat is 106 meer>
In 1880 voor de anti-revolutionnaire partg
1171, nu 891, dat is 280 stemmen minder.
Op den candidaat der volkspartg toen 341;
nu 220.
De verhouding is dus niet onveranderd ge
bleven de liberale partg heeft aangewonnen,
de anti-revolutionnaire party is; niet iets,
tsaar veel achteruitgegaan.
De uit Oost-Indië Maandag ontvangën mail
berichten zgn gedateerd 17 Januari.
Van Atjeh bevatten zg geen bgzonder nieuWe;
Over Flores' zuidkust behelzen de Indische
bladen niets. Volgens 't Bat. Hand. wordt öt
aan gedacht een posthouder te vestigen op dé
noordkust van dat eiland, om daardoor meet
aanraking te krggen mat de bevolking, die
vooral daar van betrekkelgk treedzamen aard
is en, naar uit alles blgkt, ook werkelgk ge
neigd is om met ons op vriéndschappelgken
voet te komen.
Omtrent den postdiefstal van 82.000
worden door de Indische bladen geen verdere
mededeelingen gedaan. Het ingesteld onder,
zoek heeft tot dusverre tot niets geleid.
Het eerste nommer is verschenen van Di
gevleugelde Peix, orgaan der Nederlandsche ste-
nografen-vereeniging Willem Stolze. Dit blad
versehgnt den len van elke maand.
Sardou stelt de uiterste pogingen in hei
tfgrk om de opvoering van Thtrwdsr te gerl|Ui
