N°. 3
134e Jaargang.
1891,
Maandag
5 Januari
Middelburg 3 Januari.
18 9 0,
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke noinmers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën 20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten, benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50;
iedere regel meer f 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Bij deze courant behoort een Bijvoegsel-
UIT STAD EN PROVINCIE,
NiDiiniii in, sun
w
Thermometer* Agenten te Vlissingen: P. G. de Yet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te KrniningenF. v. d. Peijl, te Zieriki.eeA. C. de Moou, te TholenW. A. j Advertentiën
Middelburg 2 Jan. m. 8 u. 24 gr, tan Niïuwinhuijzen en te Tementen M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de moeten des namiddags te één uur
m. 12 u. 30 gr., av 4 u. 32 gr. F. advertentie-bnreau's van Nijgh Van Ditmak, te Rotterdam, de Gebr. Belinfante, te 's Gravenbage, en A. de la Mar Azn., te Amsterdam. j aan het bureau bezorgd zpn, willen
Verwacht verand wind. Hoofdagenten voor het Buitenland; te Parps en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger. zij des avonds nog worden opgenomen.
ni.
(Slot.)
De belangrijkste gebeurtenis, die in het
afgeloopen jaar in ons land plaats had, ligt
nog te versch in het geheugen en is reeds
zoo breedvoerig besproken, dat wij hierover
niet meer behoeven uit te weiden.
Met de ziekte en den dood van koning
Willem den Derden hangt echter nauw samen
eene kwestie van politiek en maatschappe
lijk belang, die eenige nadere beschouwing
alleszins verdient, wanneer wij over het
al of niet vruchtbare van het jaar 1890 op
sociaal gebied een oordeel willen uitspreken.
's Konings langdurige ongesteldheid bracht
groote vertraging te weeg in de regeerings-
zaken en maakte ook verschillende maatre
gelen noodzakelijk wat voor de regeering
een reden was om hare werkeloosheid op
velerlei gebied te verdedigen.
Den 27 October kwamen de Staten-Gene-
raal in vereenigde zitting bijeen om te ver
klaren dat Z. M. buiten staat was geraakt
de regeering waar te nemen; en 30October
werd het koninklijk gezag gelegd in handen
van den Baad van State.
Het instellen van een regentschap was
nu noodzakelijken een ontwerp daartoe
werd den 13en November door de Eerste
en Tweede kamer, eveneens in vereenigde
zitting, goedgekeurdkoningin Emma,
daarbij tot regentes benoemd, legde den 20
November den eed als zoodanig af. Drie
dagen later in den daaropvolgenden nacht
van Zaterdag 22 op Zondag 23 November,
overleed koning Willem de Derde, wiens
toestand plotseling eene zeer ongunstige
wending had genomen.
Van dat oogenblik was de tienjarige prinses
Wilhelmina Neerlands koningin, terwijl hare
vorstelijke moeder het koninklijk gezag als
regentes aanvaardde en daartoe 8 December
opnieuw een eed aflegde. Hetzelfde deed
de Raad van voogdij, in het belang der
jeugdige vorstin reeds vroeger aangewezen.
Kalm hadden al deze veranderingen plaats;
en als ooit onze staatsinstellingen een moeilijke
periode hebben doorleefd, dan ia dit zeker
-wel in het jaar 1890 geweesteen jaar
-dat tevens ons leerde, hoe wij waarlijk niet
maar eene republiek behoeven te verlangen,
waar onze verwisselingen van hoofd tot geeu
enkelen schok aanleiding gevenen hoe op
eene enkele uitzondering, waarbij meer van
oprechtheid dan van practischen zin blijk
gegeven werd, alle partijen zich mannelijk
en ridderlijk schaarden rond den troon, waar
thans vrouwelijke gratie en kinderlijke
bevalligheid zetelen.
Het ligt voor de hand dat al deze om
standigheden haar invloed deden gelden op
den gang der regeeringszakenen dienten
gevolge over de vruchtbaarheid van het jaar
1890 op wetgevend gebied niet valt te roe
men. Bovendien veroorzaakte nog het aftre
den van den minister Keuchenius, die heen
ging, nadat de Eerste kamer den 31en
Januari zijne begrooting verwierp, eenigen
stilstand, te meer omdat het een hoogst
.moeilijke taak werd voor den premier om
(.de daardoor ontBtane crisis op te lossen.
Er moest toch in deze met zoovele verschil
lende belangen gerekend worden er was
zulk eene uiterste voorzichtigheid noodig
om geen «eigen vrienden" van zich te ver
vreemden dat het gemakkelijk valt zich
voor te stellen, in welke netelige positie de
heer Mackay zich bevond.
Toch bereidde de oplossing der crisis ten
«lotte ons nog eene verrassing. De minister
Mackay nam de portefeuille voor koloniën
pveren jbr mr A, F. de Savornin Lobman,
de bekende voorvechter der anti revolution-
nairen, trad als hoofd het departement van
binnenlandsche zaken binnen.
En de heer Keuchenius
Voor zijn «getuigen," zelfs als minister
van koloniën, werd hij van de zijde zijner
medestrijders beloond door tal van moties
van goedkeuring van kiesvereenigingen, door
een geschenk, hem 20 Mei aangebodenter
wijl de kiezers in het district Goes de kroon
op dit alles zetten door hem weer een zetel
in de Tweede kamer aan te bieden, open-
gekomen door het optreden van den heer
De Savornin Lohman als minister.
Het district Goes handhaafde daardoor zijn
naam van anti-revolutionnair district en deed
dit tevens bij een tweetal verkiezingen voor
leden der Provinciale staten, in 1890 noodig
tengevolge van het overlijden van den heer
J. van Schouwen en het vertrek uit Zeeland
van jhr mr J. H. J. Quarles van Ufford.
Den heer Keuchenius schijnt echter de
ervaring eene nuttige les gegeven te hebben.
Sinds hij als lid der Tweede kamer weer
optrad is hij kalmer geworden en weet hij
zich te onthouden van vervelende en lang
dradige speeches.
Ernstiger dan al deze gebeurtenissen is
voor het kabinet de tweedracht, die onder
eigen vrienden is uitgebroken en hoofdza
kelijk gericht is tegen den minister van
oorlog. Sedert deze in het afgeloopen jaar
eene nieuwe regeling van de levende strijd
krachten indiende, waarbij persoonlijke
dienstplicht op den voorgrond treedt, is de
storm met toenemende kracht opgestoken
waarvan het nieuwe jaar de gevolgen zal
ondervinden.
Nog meerdere wetsontwerpen liggen op
behandeling te wachten. 1890 mag wel,
met het oog op de koortsachtige haast waar
mee het ministerie veel zaken overhoop
haalde maar weinig tot stand bracht, het
jaar der «vrome wenschen" voor vriend en
tegenstander heeten.
De vrienden werden verblijd met een her
ziening der wet op de besmettelijke ziekten,
waarbij wordt voorgesteld de verplichte
vaccine af te schaffenmet een z. g. steden
wet, kennelijk ten doel hebbende de macht
der liberalen in de groote steden te fnuiken
en eenige belastingontwevpen, tot wijziging
van de bepalingen der gemeentewet, betrek
kelijk de plaatselijke belastingen, en tot
wijziging der wet op do grondbelasting.
En den tegenstanders werd het weinigje hoop
op een betere regeling van menig punt, dat
dringend voorziening eischt, geheel ontnomen.
Maar toch toonden diezelfde tegenstanders,
de liberalen, zich in het afgeloopen jaar een
loyale oppositie. Zij steunden dit mag
hun ter eere gezegd worden de regeering
waar 's lands belang dit vorderdezij ver
oorzaakten haar geen moeilijkhedenzij
wachtten slechts geduldig af de dingen, die
komen zoudenal deden zij ook eene enkele
poging om den wagen van staat in goede
richting te sturen. Zoo werd door de heeren
Goeman Borgesius c.s. een voorstel gedaan tot
invoeriDg eener rijksinkomstenbelasting en
tot wijziging in verband daarmee van ver
schillende bestaande belastingen. Het eerste
artikel daarvan werd 19 Mei door de Tweede
kamer met 47 tegen 43 stemmen verworpen,
waarna de wetsontwerpen door de voorstel
Iers werden ingetrokken.
Onder de vrienden van het kabinet - ten
minste hen die het moesten steunen is de
homogeniteit echter verre te zoeken. Den heer
Bahlmann laat men met zijne ontwerpen tot
heffing van graanrechten en tot vermindering
van het invoerrecht en den accijns op het
zont in den steek, grootendeels uit sympathie
voor het kabinet, dat, zegt men, zelf die
zaken moest aanpakken, en op welks arbeid
men niet mag vooruitloopen.
Voor de behandeling der anti-vaccine-wet
is men huiverig, omdat de katholieken
daarmee niet willen meegaan, en de legerwet
is een zeer teedere plant, een „kruidje roer
mij niet", waarover wij al genoeg schreven
en het laatste woord nog lang niet is gezegd.
En het financieel beleid der regeering
vindt onder die eigen vrienden ook ernstigen
tegenstand. Een anti-revolutionnair lid fier
kamer, de heer A. baron van Dedem, be
kende onomwonden dat de minister van
financiën, naar het schijnt, het grootste deel
van het program van actie vergeten is. „Het
is mogelijk" zoo zeide hij „dat de
minister tegenstand gevonden heeft hij zijne
collega's, ten aanzien der uitvoering van het
programmaar dan komt het mij voor dat
de minister voor de eer om die plaats in te
nemen had moeten bedanken, of beter ge
daan had om van deze banken op de uit
voering van het program aan te drirgen.
In dat opzicht kan ik het beleid van
den minister van financiën niet goedkeuren."
Ronder kan het al niet gezegd worden,
maar grievender evenminnu het vau be
vriende zijde wordt opgemerkt.
De minister van buitenlandsche zaken be
leeft evenmin vroolijke dagen men denke
aan de Guyana-kwestie met Frankrijk en de
Congo-geschiedenis. Die van marine zit ook
niet op rozen; en geen wonder dat er,
zooals onze Haagsche briefschrijver heden
opmerkt, geruchten loopen omtrent hun
aftreden.
De nieuwe minister van koloniën behaalt
in zijn departement nog minder lauweren.
Trouwens dat was van den heer Mackay,
die in Binnenlandsche zaken zoo goed op
zijne plaats waste wachten. Het ge
beurde in Flores en de toestand in Suriname
vormen een onaangename bladzijde in het
geschiedboek van zijn ministerieel leven.
Toch gelooven wij dat deze ministers
zullen trachten het in het nieuwe jaar nog
vol te houden totdat de kiezers uitspraak
hebben gedaan.
Zou dit zijn in het belang van het land?
Een antwoord op die vraag gaven wij
reeds vroeger, toen wij een ministeri-
eele crisis in deze dagen zeer bedenkelijk
noemden.
Laten wij echter als een gunstig feit uit
het afgeloopen jaar mogen ooekstaven de
aanneming door de Staten-generaal van
verschillende wetsontwerpen betreffende de
regeling der pensioenen, welke ontwerpenJ
gedurende een reeks van jaren door ver
schillende ministers voorbereid, door de
gelegenheid te openen tot het pensionneeren
van weduwen en weezen, tegemoet kwamen
aan ernstige grieven en vurige wenschen
van het ambtenaarspersoneel.
Omtrent de eveneens goedgekeurde spoor
wegovereenkomsten, waarbij de Rijnspoor
werd opgeheven en de bestaande lijnen
tusschen de Maatschappij tot Exploitatie van
Staatsspoorwegen en de Moll. IJz. Spoorweg
maatschappij zóo verdeeld werden, dat
beiden geacbt kunnen worden tegen eikander
opgewassen te zijn, zullen wij niet uitweiden,
De ervaring kan eerst uitspraak doen of
deze nieuwe regeling, den 15en October in
werking getreden, in het belang van het
reizend publiek en van den handel is.
Enkele andere tot stand gekomen wetten
gaan wij, als van minder belang, met stil
zwijgen voorbij om ten slotte deze conclusie
te trekkendat 1890 voor ons land op
parlementair gebied geen vruchtbaar en voor
het ministerie een hoogst moeilijk jaar was,
terwijl de liberalen het zouden kunnen
noemeneen jaar van beproeving en zelfver
loochening, dapper door hen doorstaan.
Hoevele onbevredigde wenschen bleven
er nog over 1
Landbouw en nijverheid wachten nog te
vergeefs van dit kabinet, dat enkele goede
dingen voor die bronnen van ons volksbestaan
deed, op bevordering van hunne belangen
Niettegenstaande van de voor den landbouw
gehouden enquête de resultaten bekend zijn
hoort men van het aanwenden van middelen
tot verbetering van den toestand niets.
Een tentoonstelling in het belang van de
veiligheid van den werkman had in Amster
dam plaats, tegelijkertijd met een nijverheids
congres, waarbij de regeering zich van
officieelen steun onthield.
De arbeidswet, die in 1890 in werking
trad, voldoet nog slechts aan de meest be
scheiden eischen op dit punten wat er
tot oplossing der sociale kwestie gedaan is
mag niet genoemd worden,
Zal 1891 op dit punt ons den gewenschten
vooruitgang brengen
Wij vreezen van niet.
De groote kwestie van den dag: de leger
wet zal nog tijd vragen en zorg baren. De
verkiezingen met haar aankleve zullen de
belangstelling en de werkkracht vorderen
van de politieke personen.
Helaas 1891 zal zeker nog minder vrucht
baar wezen dan zijn voorganger, waar het
betreft ons land te schenken een goede
regeling van ons belastingstelsel en eene ver
betering in den socialen toestand, die in
menig deel van ons land zóo dringend
noodig is.
Zijn wij soms te pessimistisch op dit punt?
Wij willen het hopen.
Maar waar zooveel tijd gevorderd zal
worden voor politieken strijd en waar alle
krachten daarop geconcentreerd zullen wor
den, daar weten wij uit de ervaring dat er
voor practische belangen geen tijd bijna
overblijft.
Waar de politiek het hoogste woord voert,
zwijgt de practijk der betere dingen.
Toch dient meu ook bij den strijd, die
ons dit jaar wacht, het oog gericht te
houden op de groote beweging, welke de
gansche wereld beroert en ook in ons land
hare eischen doet hoorende toepassing
der sociale rechtvaardigheid.
Daaraan zich met ernst te wijden is vooral
de plicht der partij van den vooruitgang.
Moge zij in 1891 zich die taak bewust en
haar roeping getrouw toonen
Waar wp in het hier voorafgaand opstel
herinnerden aan de verkiezingen, die in 1890
in het district Goes plaats hadden, dienen wjj
volledigheidshalve ook eraan te herinneren dat
in het hoofdkiesdistrict Zierikzee in dat jaar
de kiezers tweemaal, en in de districten Tholen
en Hulst eenmaal ter stembus werden geroepen
ter verkiezing van leden der Provinciale staten.
In het district Zierikzee werden, in plaats
van de overleden heeren C. v. d. Vliet Dzn en
Jac. Koogenboom Bzn, gekozen de beeren mrs
J. C. van der Lek de Clercq en J. A. Bolle.
In het dictrict Tholen werd de heer mr
J. H. L. van Buren en in Hulst de heer A.
Moerdjjk gekozen.
In Zierikzee handhaafden dus de liberalen hnn
goeden naam, in Tholen moesten sp een zetel,
opengevallen door het vertrek van den liberalen
heer J. Sipkes, afstaan aan hunne tegenstanders;
terwjjl wat beginselen aangaat het dis
trict Hulst onveranderd bleef, al zal het de
vraag zjjn of de nieuw gekozene, wat bekwaam
heden betreft, op Óen lijn zal kunnen staan
met den heer mr L. Stevens, een man, wiens
heengaan als burgemeester van Sas van Gent
werd betreurd en dien ook wjj, al verschilden
wjj in meehing, waardeerden als een eerljjk
tegenstander, die ook voor het goede bjj de
iberalen een open oog had, evenzeer als voor
de practische belangen van zjjn woonplaats en
van onze provincie. Hieromtrent legde hjj her
haaldelijk in de Provinciale staten getuige
nis af.
Yoor het overige vallen er omtrent het in den
afgeloopen jaarkring in ons gewest voorgeval
lene geen bijzonderheden te melden. Alleen
dienen wjj te herinneren aan het landhuis
houdknndig congres, in Jnni te Goes gehouden,
en aan het koperen jubilé, door de Maatschappij
tot bevordering van ooft- en tuinbouw in het kanton
Oostburg in September gevierd.
Tegeljjk met het eerstgenoemde congres
waarop zeer veel gewichtige punten zjjn be
sproken, werden de algemeene vergadering van
de Maatschappij tot bevordering van landbouw en
veeteelt in Zeeland en de gebruikelijke tentoon
stelling gehouden. Laatstgenoemde slaagde
uitstekend.
tjjdeljjk gevestigd had, nu de voornaamste
hoofden der 26 Moekims Toekoe Banta, Toekoe
Tjoet Toongkoop en Na Mekam zich naar
Kemala hadden begeven.
Die hooiden keerden sedert van daar terug
en Toekoe Banta kwam den 15en dezer te
Kota-Radja zjjne opwachting maken by den
civielen en militairen gouvernenr.
Wat de onderhoorigheden betreft, omtrent
de Noord- en West kust viel niets bjjzonders
te melden.
In zake de Oost kust meldde de wd. adsis-
tent-resident dat de nederlaag van Tibang en
zjjne bondgenooten, tegen wien Toekoe Tjihik
van Perlak de vjjandeljjkheden met succes be
gonnen was, volkomen was; de gebei Kroet
Sin tang de hoofdnederzetting van Djinaki,
waarop Toekoe Tibang laatstelijk teruggetrok
ken was, viel in handen van de overwinnaars
terwjjl .Tibang naar Aloer-niri de wjjk nam,
en volgens latere berichten met zjjn bondge
noot Nja Sjam zich nog verder tot naar Sim
pang Anas (ten zuiden van Soengei Rajja) had
teruggetrokken.
Beiden zouden nu het voornemen hebben
zich daar tot het uiterste te verdedigen.
Ten gevolge van het behaalde succeB kozen
al de Petoewas van Djingki de zjjde van
Toekoe Tjihiq van Perlak, terwjjl ook zjjn
neef Toekoe Madi Ali, die volgens het erfrecht
radja van Perlak moest zjjn en zoo al niet
daadwerkeljjk dan toch onder zjjn invloed
Toekoe Tibang en Djingki steunde, nu by
Toekoe Tjihih Perlak zich scheen te willen
aansluiten.
Onder de gesneuvelden bevindt zieh Petoewa
Lambak, die onlangs de kampong aan de
kwala Pedawa Poentang by Edi overviel, daar
roof pleegde en door Toekoe Tibang tot pang-
lima prang was aangesteld.
Door dezen gunstigen loop van zaken ten
gevolge van de overwinning van Toekoe Tjihiq
Perlak bestaat er wel eenig vooruitzicht dat,
zoo deze zich in zyn succes weet te handhaven,
de ongeregeldheden ter Oost-kust niet zoo spoe
dig zich zullen herhalen, en dit te eerder nu
volgens de laatste en zoo goed als zekere be
richten Toekoe IJoesoef van Oleh Gadja over
leden is.
De gezondheidstoestand was over het algemeen
iets ongunstigerhet gemiddeld getal zieken
per dag in het het hospitaal opgenomen was
21 tegen 18.4 gedurende het vorig tjjdvakde
stand der beri-beri bleef niet ongunstig, het
getal beri-beriiyder» bedroeg 8 tegen het
zelfde cpfer gedurende bét vorig tydvak.
Het Bterftecyfer was lager.
Zooals uit eene advertentie in dit Dom
mer btykt heeft het bestuur der IJsclub Wal-
cheren bet goede voornemen om tegen het begin
der volgende week een ysfeest te organiseereii
ten voordeele der armen.
Dit zal zeker met algemeene instemming
vernomen worden en waar de ysclub daarvöoï
steun vraagt in onderscheiden vorm hopen ttrp
dat zp dien op ruime wjjze zal Vindeil
en dat bp deze gelegenheid ieder liefhebbei-
van het psvermaak eens flink in den Zak tasten
zal. Hoe talrjjker de bjj dragen zjjn, hoe meet
nood er kan gelenigd worden en hoe gémak-
kelpker het bestuur een ijsfeest, dat op dien
naam aanspraak maakt, inrichten kan. Want
ook dat laatste is van belang, wpl dat van
zelf van grooten invloed is op de te ontvangeii
entreegelden.
De nacht-mailboot Print van Oranje kwam
heden morgen, door mist opgehouden; eerst te
9.45 binnen. De facultatieven trein met mail
en passagiers is te half twaalf uur vertrokken.
Bp het afgaan der fabriek de Schelde
heden morgen, viel door de gladheid een jon
gen, die van het in aanbouw zpnde stoomschip
Ardjoeno kwam, van de loopstelling en werd
ernstig aan het hoofd gewond. Na op de
fabriek te zpn verbonden werd hp per vigi
lante naar zpne woning overgebracht.
Ter aanvulling van het gisteren medege
deelde omtrent de feestviering ter gelegenheid
van het 25jarig jubilé van het hoofd der open
bare school te Wilholminadorp, den heer C.
Snpder, meldt men ons van daar dat de districts
schoolopziener, de heer C. de Witt Hamer, per-
Volgens het verslag der voornaamste gebeurte
nissen in het gouvernement Atjeh en Onder
hoorigheden, loopende van 4 tot en met 18 No
vember jl., werd in Groot-Atjeh onder den
vpand een verhoogde werking tegenover Kota-soonljjk den jubilaris bezocht, in een hartelpke
Pahama waargenomen door de aanwezigheid toespraak hem gelukwenschte en bjj de herin-
van Tongkoe di Tiroe, die zieh te Dambadak nering van wat in het afgeloopen tydvak doof
