W oensdag
31 December.
fï°. 307.
133* Jaargang.
1890*
FEUILLETON.
Advertentiën20 cent per regel JBI) abonnement lager
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle
dankbetuigingen: van 17 regels 1.50;
iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Middelburg 30 December.
FONTLUCB,
LEON DE TINSEAÜ.
LETTEREN EN KUNST.
WELBUGSCHE C01I1 NT.
ÜM« courant ToracMJnt d a g 1Q k
uiot uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Fry s per kwartaal in Middelburg en per post franco t 2.-
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
thenaonetof.
Middelburg 30 Dec. vm. 8 8 g>.
a. 12 o 13 gr. av 4 tl. 13 gr F.
Verw<>nb' O wind.
Agenten te Vliss ingen: P. G. di Vit Mmtdaoh ft Zoon, te Goes: A. A. w. Bollahd, te Kruisingen: F. v. d. Prox, te Zierikiee: A. o. db Mooij te TholenW. A. tab AdTerteeMSe
Natjwbijhttmkbb en te TerneuzenM. db Jonen. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de j moeten des namiddags te uur
advertentie-bureau's van Nijsh Vab Dithab te Botterdam, db Gebb. Belief akte, te 's Gravenhage, en A. db la Mae Azn, te Amsterdam. j aan het bureau bezorgd zpn, willen
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parps en Londen, de Compagnie générale de Publioité étrangère G. L. Daubb Cie., Joh* F. Jobbs, opvolger. »jj des avonds nog worden opgenomen
Donderdag (Nleawjnarsdag) ver-
ichyat «te mddelDurgaclie courant
niet.
Naar meer en meer blpkt achten de Stan
daard zoowel als dr Schaapman beiden eene
voortduring van het bondgenootschap hunner
partjjen bjj de verkiezingen in 1891 wellicht
neer goed mogelijk, indien maar eerst de le-
gerwet goed en wel achter den rug en aange
nomen is.
De Vaderlander het orgaan van dr Brons
veld schrijft nu
»De heer Schaepman geeft kennelijk den
moed nog niet op, om het verbond tusschen
Boomschen en Calvinisten te handhaven. BeedB
heeft hjj zelfs tegen den zin der regeering
weten door te drjjven, dat de »Stedenwet" in
Januari aan de orde van behandeling komt,
en daarin heelt hjj kenneljjk gezocht eene zaak
van ralliement. De verstrooide en morrende
troepen moeten weer op éen punt samenkomen.
>De Standaard heeft bovendien de oproerige
Boomsche fractie eene les gegeven in staats-
mantwjjsheid.
»En wat de legerwet betreft wjj hebben de
zedeljjke overtuiging, dat de heer Schaepman
er alreeds iets op gevonden heeft, om haar
zoo al niet ter zpde te stellen, haar dan toch
zoo onschadeljjk mogelijk te maken.
»In elk geval staat het voor hem vast, dat
het bondgenootschap met de Calvinisten kan
bleven voortbestaan, wat er ook gebeure met
het voorstel tot persoonlijken dienstplicht."
Het D. v. Z. H. meldt dat het niet juist is
dat de Hooge raad ook over de kwestie in
wiens naam recht moet worden gesproken,
eenige beslissing zou hebben genomen. Het iB
ook ongegrond dat de Hooge raad zou hebben
beslist dat de ambtenaren voortaan trouw
moeten bljjven zweren aan den Koning. Ieder
rechterljjk college heeft voor zich zelf te be
slissen aan wien (Koning of Koningin) trouw
moeten worden gezworen door hen, die voor
dat college den ambtseed als rechterlijk ambte
naar euzoovoort moeten afleggen.
Evenzoo ichrjjft het Weekblad van het Recht,
dat sr op wijst hoe de Hooge raad in deze
geen advies aan de regeering heeft gegeven,
om de eenvoudige reden dat hjj daarom niet
gevraagd is. Een advies van regeeringewege
kwam ook niet te pas, nadat de regeering reeds
door daad en woord van haar gevoelen om
trent deze nieuwe eedsvraag had doen bljjken.
Men leze verder de Laatst* berichten omtrent
de heden gehouden zitting der Eerste kamer.
Staatscommissie van arbeids-enquête. Door
een staatscommissie wordt een onderzoek in
gesteld omtrent de maatschappelijke toestan
den der arbeiders, de verhoudingen tusschen
werkgevers en arbeiders in de verschillende
Uit het Fransch.
VAK
Onderwijl "praatte miss Kinsley met Bertrand
als met een ouden schoolmakker. Zjj was op
het biljart gaan zitten in een eenigszins
mannelijke houdingen onder haar japon,
van wit Chineesch krip, zag men twee smalle,
maar wel wat lange voeten uitkomen, die, in
zwart zjjden kousen en verlakte schoenen met
gespen gestoken, zachtjes heen en weder
schommelden. Onder het rooken eener cigarette,
tusschen twee partjjen in, zei zjj tot haar me
despeler: .Vindt gij tante niet mooi? Het is
wanhopigWel twintigmaal zjjn mjjne aanbid
ders verliefd op haar geworden; maar zjj
heeft slechts twee duizend dollars in het jaar,
en als men haar vraagt, zegt zjj dat zjj
haar fortuin alleen voor haar toilet noodig
heeft. Dat schrikt, zooals gjj begrjjpen kunt,
vele mannen af.
.Maar hoe maakt zjj het dan nu?" vroeg
Fontlnee die de logica zelf was, .want nu moet
Bjj toch nog andere onkosten bestrjjden, die
giet minder noodzakelijk z^n dan baar toilet?"
bedrjjven, en den toestand van fabrieken en
werkplaatsen met het oog op de veiligheid en
de gezondheid der arbeiders.
De commissie zal thans een aanvang ma
ken met haar onderzoek ten aanzien van de
stoom- en paardentramwegen. Allen, die over
hiermede verband houdende toestanden nit eigen
ervaring inlichtingen meenen te kunnen geven,
worden verzocht uiterljjk Donderdag 15 Jan. 1891,
bg ongefrankeerden brief, onder het adres
Staatscommissie van arbeids-enquête,
's Gravenhage,
hunne namen en woonplaatsen mede te deelen,
met beknopte opgave van de onderwerpen,
waaromtrent zjj de commissie meenen te kunnen
inlichten. St.-Ct
Ook de ministers van financieën en oorlog
verleenen deze week geen audiëntie.
Bjj kon. besluit is in zjjnen rang overgeplaatst
bp het wapen der infanterie van het leger in
Ned.-Indië, de 2e-luit. L. G. de Lagh, van het
7e reg. infanterie.
Bp beschikking van den minister van bin-
nenlandsche zaken is tydeiyk in dienst gesteld
als oeconoom bp 's rjjks veeartsenyschool te
Utrecht, J. C. Feun aldaar.
De benoemde kap.-luit. ter zee A. G. Elles,
gedetacheerd bp het dep. van marine, toege
voegd aan den chef der afdeeling personeel,
wordt met den 1 Jan eevol van die detachee
ring ontheven en vervangen door den luit. ter
zee der le kl. J. Cardinaal.
De kiesvereeniging Burgerplicht te Amsterdam
behandelde Maandagavond het in de vergadering
van 21 October jl. aangehouden voorstel van
vpitig leden om het lidmaatschap van de
Liberale Unie op te zeggen, benevens de daar
omtrent in die vergadering voorgestelde motie
en het daarover uitgebracht prae-advies van
hh. afgevaardigden ter Liberale Unit.
De conclusie van dat preadvies luidde dat
naar de zienswpze van die afgevaardigden aan
neming van het voorstel tot afscheiding op
dit oogenblik niet vereenigbaar is met het
belang der liberale party.
Die conclusie werd ten slotte met algemeen e
(76) stemmen op drie na aangenomen.
Vooraf was een voorstel om het debat over
het voorstel der 50 leden en de beslissing daar
over aan te houden tot na de periodieke ver
kiezingen in 1891 op dezelfde wpze verworpen.
Aan het slot der vergadering bracht de heer
Martin Wolff nog even de jongste gemeente-
raads-verkiezing ter sprake en de houding, door
Burgerplicht, of liever door haar bestuur, ten
dien aanzien aangenomen. Daarbp was
meende hp de onlangs in het reglement der
vereeniging aangebrachte wpziging dat
ook candidaten van andere richting kunnen
gesteld worden een onding gebleken, en
vroeg hp of het bestuur wellicht niet voor
nemens was, om een voorstel te doen, het
oude reglement weer van kracht te verklaren.
De voorzitter gaf als zpn gevoelen te
kennen, dat de jongste gemeenteraadsverkie
zing met de reglementswpziging niets te maken
had. De sociaal-democraten toch (ongetwpfeld
.0, sedert mpne moeder gestorven is, en
zp mp tot zich genomen heeft, betaal ik hare
reiskosten; dat is niet meer dan billpk, daar
ik haar tot reizen noop."
Na een behoorlpk aantal cigarettes en ca
ramboles, keerde het tweetal in het salon
terug.
Flora kon geen vpf minuten stil zitten, tenzp
men haar het hof maakte en Bertrand scheen
niet gestemd-om te flirten. Zp trokken van
den eenen kant van het vertrek naar den
anderen, alsof zp in het salon van een groot
hotel waren, bekeken de albums en haalden
de portefeuilles met teekeningen door elkaar.
Ook de piano kreeg een beurt; het jonge
meisje speelde een stuk van een wals, Bert
rand een oude Fransche romance, waarvan hp
met zooveel gevoel de eenvoudige melodie
weergaf, dat zp uitriep.Maar gp zpt een
groot musicus!"
.Neen, dat niet, maar een groot ver
eerder van muziek."
Van dat oogenblik af spraken zp alleen nog
over melodieën, opera's en sonates. Men pakte
een heele muziekkast uit. Flora verstond ook
de kunst van zingen, even als die van billar-
ten, dat wil zeggen dat zp bp beide meer
kloekmoedigheid dan talent aan den dag legde.
Niettemin begon zp een twaalftal liederen, in
twintig minuten, zonder er een uit te zingen,
daar volharding niet in baar woordenboek
scheen te itaan»
doelde de heer Wolff op de candidatuur-Bot)
nemen het program van Burgerplicht geheel
over, doch gaan alleen wat verder wat de
opportuniteit van enke.e beginselen betrof.
Een voorstel tot wederinvoering van het voor
malig reglement was van het bestuur niet te
wachten.
Hierna deelde de voorzitter nog mede, dat
het bestuur voornemens was het 25jarig be
staan van Burgerplicht op 12 Jan. e. k. op
eenigszins feestelpke wpze te herdenken; en
dat in de volgende maand twee vergaderingen
zouden worden gehouden, waarin door een
bestuurslid de aanhangige legerwet, en door
mr W. H. de Beaufort de politieke toestand
zou worden besproken.
Bp kon. besluit is bepaalddat personen, in
het genot van pensioen of onderstand uit de
geldmiddelen van den staat of van 's rpks kolo
niën, die geplaatst zpn of geplaatst worden in
eenige betrekkingressorteerende onder het
departement van marine, voor zoover aan die
betrekking het vooruitzicht op militair pen
sioen niet is verbonden, in het gelpktpdig genot
blpven van het hun verleende pensioen of on
derstand en de hun toegekende of toe te kennen
bezoldiging, met inachtneming echter van het
daaromtrent voorgeschrevene in art. 24 der wet
van den 9 Mei 1890 (Sibl. no 78) tot regeling
van de pensioenen der burgerlpke ambtenaren.
Voormeld beslnit treedt in werking 1 Jan. 1891.
Blpkens een van den civielen en militairen
gouverneur van Atjeh en Onderhoorigheden
ontvangen telegram, den 22ste Nov. te Pa-
dang aangeboden, heeft eene bende Atjehers
in den nacht van den 18en op den 19en te
voren de zuidelpke brug, die het eiland Pohama
met den vasten wal verbindt, in brand ge
stoken en vervolgens op het eiland het detache
ment van Pohama, dat den brand kwam blus-
schen, met geweervuur en klewang aangevallen.
De aanval werd argeslagen en de vpand
met achterlating van vier dooden verdreven,
waarop de brand gebluscht werd.
Van onze zpde sneuvelden twee Europeesche
fuseliers, terwpl zes werden gewond, waarvan
één zwaar en drie zeer licht.
De welbekende uitgeversfirma Gebr. E. en
M. Coben, te Arnhem en te Npmegen, die
door het verkrpgbaar stellen tot zeer lagen
prps van vele werken van goede schrpvers
het lezend publiek bpzonder aan zich ver
plichtte, gaat steeds met volharding voort op
dien weg.
Zp heeft thans, zooals nit eene in ons vorig
nommer voorkomende advertentie bleek, het
eerste deel verkrpgbaar gesteld van eene serie
beroemde boeken, waarvan de prps niet meer
dan 50 cents per deel bedraagt.
De firma Cohen zal op die manier het eerst
onder ieders bereik brengen Victor Hugo's
beroemden roman De Ellendigen en de niet
minder goeden naam hebbende geesteskinderen
van Engène Sue, De wandelende Jood en Martijn
de Vondeling, terwpl, slaagt deze onderneming,
De kast was bpna ledig en de inhoud vormde
een hoogen verwarden stapel op den grond,
toen het oog van Bertrand viel op een ge
schreven blad, dat er zeer eenvoudig uitzag,
doch waarop met verbleekten inkt, die verried
hoe ond het was, de volgende opdracht stond
.Aan mejuffrouw Marie Labrousse, mpn
leerling, draag ik eerbiedig deze melodie, op
haar verlangen gecomponeerd, op."
.0, dat is een vondstriep de jonge
man uit. Moeder heeft mp nooit gezegd dat
componisten voor haar geschreven hadden.
Van wie is het .Perantoni." Dat is een
Italiaan. De arme drommel is niet beroemd
geworden. Ik heb zpn naam ten minste nooit
gehoord."
Flora Kinsley keek naar de markiezin, die
aan het andere einde der kamer met mevrouw
Sadwell zat te praten, en zei fluisterend
.Naar de schoonheid, die uw moeder
overgehouden heeft, te oordeelen, moet zp niet
alleen musici bezield hebben, maar ook schil
ders en beeldhouwers. Laat ons dit onuitge
geven stuk eens probeeren, het ligt net in
mpn stem."
Dit zeggende sloeg zp de eerste accoorden
aan van een kort voorspel, dat echter alle
kenmerken van een breeden stpl droeg, en
begon het lied te zingen, dat gemaakt was op
de woorden van De Musset
Si je vous disais pourtant, que je vous aimet
(Als ik n toch zeide, dat ik u liet heb).
meerdere werken van beroemde sohrpvers vol
gen zullen.
De eerste serie omvat 15 deelen, zoodat het
bezit dezer drie uitnemende werken niet meer
dan eene uitgaaf van 7.50 vordert.
Wp twpfdlen niet aan het welslagen dezer
nieuwe onderneming. De aangeboden werken
zpn algemeen bekend, vroeger bp duizend
tallen in ons land verkocht, en toen door
velen als bet ware verslonden. Hun goede naam
is van geslacht op geslaoht overgegaan, en
zjj zullen seker ook nu nog wel gewild zpn door
hen, die van boeiende en interessante lectuur
houden.
Van MultatulVs Brieven is thans de tweed®
bundel verschenen. De brieven zpn bpna alle
van 1860, eenige van het laatst van 1859, en
geschreven aan mevrouw Douwes-Dekker-Van
Wpnbergen. Zp loopen over de periode, on-
middellpk volgende op de uitgave van den Max
Havelaar.
Men weet hoe op den 23 November 1859
Multatuli vol hoop van Brussel naar Amsterdam
vertrok om Van Lennep te spreken. Uit de
laatste brieven van den vorigen bundel blpkt
reedB, hoe Van Lennep over den Max Havelaar
en den auteur van dit werk aan Bochussen ge
schreven had.
Het begin van den nieuwen bundel is een
en al jubel. Dekker is bp Van Lennep geweest,
.en ik kan je niet uitdrukken schrptt hp aan
zijn vrouw hoe die man mp ontvangen heeft,
't Is kompleet een schadeloosstelling voor al de
miskenningen. Nooit had ik op zoo iets durven
hopen. Hp zegt maar ronduit, dat hp zich mp
en mpn zaak aantrekt. Hp heeft mp verzocht
van avond met hem mede te gaan naar zpn
schoonzoon Hartsen", enz. En verder .ik be.
treur het dat ik niet al de uitdrukkingen van
Van Lennep herhalen kan, maar o. a. zeide
hpdie zaak is van wat meer belang dan de
spoorweg-kwestie waarover ze in de kamers
zoo lang bezig zpn geweest." Later nog: .Als
de omstandigheden toelaten dat ik een tweede
werk schrpf, zal ik dat opdragen aan Van
Lennep. Ik zou alleen daarom een boek
schrpven."
Het scheen in dien tpd alles couleur de rose
voor Dekker. Men wilde hem candidaat stel
len voor de Tweede kamer, maar Baud .moest
nu toevallig invallen"dat was, meende Dek
ker, een geschikte aanleiding om Bochussen te
doen gevoelen, dat hp hem wel Baad van
Indië maken kon. Maar dat deed Bochussen
niet.
Maar noch de eene noch de andere tegenval,
noch de poging om hem door .de geschiedenis
van de tantes" te discrediteeren in de pnblieke
opinie, noch de geldverlegenheid, waarin zoo
wel Dekker als zpn vrouw blpkbaar voortdurend
verkeerden, waren in staat hem neer te drnkken,
nu hp een goeden afloop in het vooruitzicht
meende te hebben.
Tot in het begin van 1860 bleef Dekker te
Amsterdam en Tine op de Buthe bp Brommen
toen gingen zp gezamenlpk naar Brussel. Van
Lennep had op zich genomen den Havelaar
uit te geven en beloofd gedurende 6 maanden
het gezin bp te staan met 200 per maand,
Ditmaal had zp geen lust om het harfcstoch-
telpke, dichterlpke, innige lied, waarin als
het ware een ingehouden bekentenis lag, ai
te breken. Het was een waar meesterstuk,
dat daar sedert vpf en dertig jaar in het stol
rustte. De zoon van haar, die het in het leven
geroepen had, genoot er al de schoonheid van.
Met beide ellebogen op de piano lennende,
staarde hp ver voor zich uit, ofschoon het
gelaat tegenover hem verleidelpk geuoeg was,
om hem van alle droomerpen af te brengen.
Eensklaps hoorde hp vlak naast zich een
hijg* nde ademhaling. Zpne moeder had haar
stoel verlatendoor een onoverwinnelpke
macht aangetrokken, luisterde zp met gevon-
wen handen, een ontdaan gelaat, en tranen in
de oogen.
Dit ziende ondervond Bertrand een der
sterkste ontroeringen in zpn leven. Sedert hp
zpn moeder met oordeel des onderscheids
kende, voelde hp aan den eenen kant zpn
achting en eerbied toenemen voor die onwan
kelbare eerlpkheid en oprechtheid, maar aan
den anderen vaak een ppnlpk gemis aan in
stemming met die dorheid van haar gemoed,
dat zich tegen alle teedere aandoeningen
verzette en alleen een onbeperkt gezag erkende.
De markiezin De Fontluce te zien schreien bp
het luisteren naar een lied, dat zoo redelpk
door een Amerikaansche gezongen werd 1 Het
zou hem niet veel meer verwonderd hebben,
als hjj haar naar de keuken had «es gaan
waarvan telkens f 50 aan de tantes zou gezon
den worden. De Havelaar werd gedrukt en
verscheen in Meimaar nog voor de 6 maan
den verstreken waren, reisde Dekker naar
Holland.
De brieven, die nu volgen, eerst uit Botter
dam, daarna uit Amsterdam, zpn vol over den
opgang, dien het boek maakte en over het gun
stig oordeel van dagbladen en tpdschriften;
maar reeds wordt de bitterheid merkbaar over
de verkeerde richting der beweging .Ik begin
hoe langer hoe meer in te zien dat men wel
mpn boek verheft als boek, maar verder niets"
(25 Juni '60.) Ook de eerbied voor Van Len
nep begint te luwen .ik heb het mpne gedaanl
En eigenlpk heeft hp niets gedaan, want als
de Havelaar het aan mp verstrekt geld niet
dekt, dan is dat de schuld van den beroerden
boekverkooper, waar hp mp gebracht heeft."
Sommige recensies maken Dekker opgewonden
van bljjdschap zoo die van prof. Veth in De
Gids.het i» onbeschrpfelpk mooi, ferm en
lorsch. De recensie is als myn boek. Kortom
ik heb hoop. Na zulk een recensie kan men
mp niet in den steek laten." Dat Dekker in
dien tpd niets produceerde, zal hen, die ham
gekend hebben, niet verbazenmen wilde hem
helpen maar in ruil voor zijne hulphem werd
.een soort van gedragslpn voorgeschreven, het
dienen van eene party 1" Intussohen is zpn wil
om te werken goed. »Ik ben schrpft hp in
het begin van Sept. '60 in een perfecte
stemming, ook om te werken. Laat mp maar
stil begaan. Je weet hoe ik ben. Lang doe
ik niets en dan kom ik in eens nit den hoek."
Voor die stemming was reden.
.Ik hen aldus luidt het in denzelfden
brief op 't oogenblik de populairste man
in Holland Als nu 't portret voor de glazen
van de winkels komt, wordt het nog erger.
Zéo moet het juist gaan 1 Nooit is eenig doel
zoo goed bereikt geworden." En eenige dagen
laterHoogst waarschpnlpk zal ik nu door
die pressie van buiten nl. de vertaling van
het boek in het Engelsch een paar nummers
van mpn program moeten overslaan, ik bedoel
de Tweede kamer. De steen is aan 't rollen.
Ik zelf zal hem weldra niet kunnen tegen
houden en als het wezen moet ga ik door tot
de uiterBte consequentie."
Den 25en October schrpft hp over het gezin
AbrahaoiBz te Amsterdam, bepaaldelpk over de
kinderen van zpn zwager, .'t Is aandoenlpk om
te zien hoe hp (de kleine Theodoor) Siet aan
hangt. Die Theodoor is ook zoo aan mp ge
hecht en ik hond ook van hem." Dit jongetje
werd later dr Th. Swart Abrahamsz, de schrpver
van Eduard Douwes Dekker, Een ziektegeschie-
denis.
Wat het geldelpke betreft, is Dekkers' hoop
thans gevestigd op een .nationale inschrpving"
door eenige hem wel gezinden op 't getouw
gezet.
De brieven, waarin dit onderwerp en do ver-
schpning der volgende werken van Dekker
behandeld worden, werden door zpn weduwe
bewaard voor een derden bundel. In dezen
tweeden wordt ten slotte uitvoerig gesproken
over het proces in zake den Max Havelaar. De
opinie, die Dekker zich ten laatste over Van
om zelf soep te koken. Zonder dat hp een
woord behoefde te zeggen, sprak zpne gedachte
uit zpne oogen, zoodat zpne moeder, zich
terstond herstellende, zei:
.Later zult gp vernemen, mpn zoon, hoe
men in een enkel oogenblik zpn geheele
jeugd weer kan doorleven, bp een onbeduidende
herinnering, die reeds lang uit de gedachte
was gegaan, en onverwachts weer terugge*
vonden Wordt."
Flora sloeg het tooneel met weinig belang
stelling gade en dacht alleen.Zou ik soms
bp een sentimenteele schoonmoeder terecht
gekomen zpn gesteld dat mevrouw de
Fontluce bestemd ware mpn sohoonmoeder te
worden
Als om die meening, die zp ongetwpfeld
lasterlpk zou vinden, te verjagen, voegde de
markiezin er, tot miss Kinsley gewend, bp i
.Het is uw schuld, mejuffrouw. Gp hebt dit
lied, dat ik indertpd, toen ik zoo oud was als
gp, ook zong, zoo goed gezongen 1 Het is alsot
ik zelf voor de piano zit, alsof ik weer jong
ben en het leven voor mp heb. Wees dus
edelmoedig en lach niet over een oude vrouwj
die u al heel dwaas moet voorkomen, door
hare halve eeuw met uwe twintig jaren te
vergelpken, uwe sohoonheid met hare rimpels.'1
Nadat zp dit gezegd had keerde Marie de
Fontluce weer tot de tante terug, die volstrekt
geen deel aan het voorval genomen bad,
zjj »a het eten gewoonljjk een weinig slaperig