W°. 300.
133' Jaargang.
1880.
Zaterdag
20 December.
Dez« courant verschijnt d a g e 1 ij k B
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Fr ij s per kwartaal in Middelburg en per post franco t 2.-
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel Bij abonnement lager
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle
dankbetuigingen; van 17 regels 1.50;
iedere regel meer /0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte;
Middelburg 19 December.
LETTEREN EN KUNST.
KERKNIEUWS.
UIT STAD EN PROVINCIE
HIDDELBIRGSOIE
Tkeraometei.
Mit'd tburti 19 Deo. vm. 8 24 p.
in. 12 n 27 gr. av. 4 n. 29 gr F.
VB»* Z. O
Agenten te VHssiiigen: P. G. db Vbt Mestdabh Zgob, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kroiningen: F. v. d. Peijl, te Zierikzee: A. 0. db Mooij te Tholen: W. A. vab adt»ri»nms«
nrbtrwbuhtjuibb en te TerneuzenM. db Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de moeten des namiddags te tu i
advertentie-bureau's van Nugh Vak Ditmab te Rotterdam, de Gbb». Bkltneantb, te 's Gravenhage, en A. de la Mar Azn, te Amsterdam. aan het bureau bezorgd sjjn, willen
Hoofdagenten voor bet Buitenlandte Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daübe Cie., John F. Jones, opvolger «jj des avonds nog worden opgenomen
Dat het onderlinge getwist der katholieke
organen en politieke persoden een bedenkelijk,
in ieder geval een zeer onaangenaam karakter
begint te krjjgen weten onze lezers reeds uit
vroeger door ons gedane aanhalingen en mede-
deelingen.
Thans weêr leveren èn Centrum èn Maasbode
een paar staaltjes, die wjj meenen onzen lezers
kring niet te mogen onthouden, omdat zy een
eigenaardig licht werpen op den huidigen
politieken toestand en voor ons, liberalen, van
belang zijn te kennen, omdat vroeger juist door
de katholieke pers zoo hoog en zoo scherp were!
afgegeven op het verschil van meening, dat in
den boezem van onze party bestond.
Men weet dat de heeren Harte en Van Nunen
in de Maandag gehouden zitting der Tweede
kamer rondweg de regeering den oorlog ver
klaarden met het oog op de aanhangige legerwet.
Tegen die houding komt het Centrum op en
het vraagt met welk recht de heer Harte
durfde verklaren dat het ministerie zeer zeker
de sympathie der katholieken heeft verbeurd.
Zoo hjj slechts gesproken had van de »groote
meerderheid" der katholieken, dan ware hy
juister geweest in zjjn bewering.
»Heeft" zoo vraagt het blad »de jjverige
afgevaardigde van Grave een politieke rond
reis gemaakt door het land, om zich alom
van de gezindheid zjjner geloofsgenooten te
overtuigen en zjjn de ervaringen, welke hy
daarbjj heeft opgedaan, van dien aard geweest,
dat hy namens het geheele katholieke Neder
land spreken kan
»Wjj hoorden daarvan tot dusver niets. En
evenmin is het gebleken, dat de Nederlandsche
katholieken den heer Harte machtiging hebben
gegeven aan de regeering het woord toe te
voegengy kunt, of liever, gjj moet gaan.
.De heer Harte sprak van .parlementaire
uaantiën." Hy meende daaraan de regeering
te moeien herinneren. En nu is misschien de
afgevaardigde van Grave heel erg parlementair
geweest, maar of by door zyn optreden de
anti-liberale zaak heeft gediend is een andere
vraag. In het gezicht van den nog altjjd
machtigen vyand en by het naderen der ver
kiezingen, verklaart hy het ministerie den
oorlog. Of hem deze houding door de katho
lieken is voorgeschreven, nogmaals wjj be-
twyfelen het zeer."
Het katholieke blad van dr Schaepman
slaat den schrik reeds om het hart by de
gedachte dat door die houding het ministerie
eens tot heengaan werd gedwongen en de
liberale party meerderheid werd in het parle
ment.
Het is wezenlyk, of het blad niet op de
hoogte is van den toestandof liever zich
Blechts onnoozel houdt. Er is toch van den
kant zyner eigen geloofsgenooten beweerd dat,
al moet het ministerie ook vallen al kome in
zyn plaats ook een liberaal kabinet, dit alles
niet zoo erg is als de aanneming van de gehate
legerwet.
Is het Centrum boos op de vrienden van de
Maasbode, die dit standpunt innemen, het
Rotterdamsche blad spaart dr Schaepman, den
eider van het Centrum, geen onaangenaamheid.
^Zaterdag zal deze bekende spreker te Amster
dam optreden, om eene politieke lezing te
honden, in het Roomsch katholiek
leesgezelschap Unitas.
Ook dit wordt hem tot eene ernstige grief
aangerekend en geeft aan een onbekenden
Amsterdammer de volgende opmerking in de
pen, waaraan de Maasbode eene plaats verleent:
.Niemand in Amsterdam had de eer dit lees
gezelschap Unitas) te kennen. Geen wonder
dat de annonce onderteekend was.het be
stuur."
Unitas is nienw; men mag vermoeden, dat
het expresseljjk voor deze gelegenheid is op
gericht, men weet toch, dat hy versohillende
katholieke vereenigingen moeite is gedaan om
eene uitnoodiging tot den doctor uit te lokken,
om zyn politiek hart eens te kunnen luchten,
»De reden, dat dit niet geschiedde, moet voor
zeker gezocht worden in het politieke gedrag
van den doctor zelf.
.Zoo ooit, dan is in de zitting der Tweede
kamer van Maandag jl. duidelyk uitgekomen
welke politiek door dr. Schaepman tot heden is
gevoerd, en wat de oorzaak is, die verschillende
katholieke kamerleden ertoe gebracht heeft ein
delijk die politiek openlijk den rug te keeren.
.En thans zal dr. S. te Amsterdam een poli
tieke redevoering houden in Unitas.
*De Tijd van Woensdag brengt er opnieuw de
aankondiging van, ditmaal onderteebend door
een president, den heer T. M. Keyser.
.Deze president is vooral in militaire kringen
bekend door een uitspraak van den militairen
.Raad van eer".
.Voor velen is het geen geheim, dat de pre
sident van het leesgezelschap, dat de politieke
ontboezeming van den doctor zal mogen hooren,
de correspondent is van de N. R. Ct., dat hij
by elke gelegenheid in koffiehuizen den lof
uitbazuint van de openbare school, terwjjl het
bijzonder kath. onderwys als prullig en ontoe
reikend wordt voorgesteld.
.Uit de hoogere kringen heeft waarschijn-
ljjk niemand zyn naam willen leenen om de
lading van Unitas te dekken.
.Schaepman in Unitas bij Keyser na Hulst en
Gouda, 't Is verbazend en treurig.
Vulnerant omnes, ultima necat
Wat dr Schaepman te Hulst en te Gouda
heeft gedaan, deed alzoo nadeel aan zjjne repu
tatie maar door zyn optreden in Unitas brengt
hy volgens dien schryver zichzelven dus
den genadeslag toe.
Kenschetsend zyn dergeljjke onheusche aan
vallen, waarvan men te vergeefs de wederga
by andere partyen zal vinden. Zy getuigen
van een gespannen toestand, die bjjna niet meer,
althans hoogst moeielyk, te veranderen schjjnt;
zy spreken van een onherstelbare breukzy
gunnen ons een kjjkje achter de schermen, dat
ons geen hoogen dunk geeft van den esprit de
corps onder de katholieken.
En nu moge het Centrum het voorstellen dat
een deel der katholieken aan de zijde van dr
Schaepman staat, dat deel is in elk geval slechts
klein, want en dit valt niet te loochenen
de overgroots meerderheid der katholieken is
vjjandig aan dit kabinet, aan zyn eigen ge
loofsgenoot Bergansiusen die vyandschap is
zoo groot, dat men elkaar wederkeerig geen
aanvallen spaart, die men tegenover aanhan
gers van een en dezelfde party liefst in de
pen moest houden.
Zulk een taktiek durven wy niet qualificee'
renen daarom onthielden wy ons met opzet
van een opschrift boven deze regelen.
Yolgens het Handelsblad heeft de heer E. B.
Kielstra, vroeger afgevaardigde van Bergum,
die in 1888 voor den anti-revolutionnairen
candidaat het onderspit delven moest, onlangs
op de hem gestelde vraag, of hy ojj de ver
kiezing van 1891 eene candidatuur zou aan
nemen voor dat district, geantwoord dat, naar
zijn inzien, zulks niet zou zijn in het belang
der liberale party. Hy meende dat de liberalen
het by de vorige verkiezirjg door de anti-revo-
lutiönnairen gegeven voorbeeld behoorden te
volgen, door een candidaat te kiezen, di6 by
de kiezers algemeen bekend en met de econo
mische belangen van dat district volkomen
vertrouwd is alleen dkn zouden wy op de
overwinning kunnen hopen.
Deze wenk verdient ook in andere districten
bij de verkiezingen in 1891 zeer zeker ernstige
overweging.
By kon. besluit is, zooals wy nog in een deel
der oplaag van ons vorig nommer mededeelden,
benoemd tot djjkgraaf van het waterschap Oud-
Wolfaartsdijk P. Koeman Jz.
Verder is benoemd tot notaris binnen het arr.
Alkmaar, ter standplaats Avenhorn, W. C.
Vuystingh, candidaat-notaris te Enkhuizen.
Nog is benoemd tot directeur van het post
kantoor te Dordreoht F. H. H. Doffegnies, thans
directeur van het postkantoor te Deventer.
debat over de begroooting van Marine, na
de heeren Guyot en.L tul het woord gevoerd
door den heer Hintzen, die de contracten met
de Kon. fabriek te Amsterdam ter sprake braebt.
De overgelegde contracten wekken volgens hem
verontwaardiging op over de lichtvaardigheid,
waarmede de bezwaren van de kamer zyn in
den wind geslagen en de belangen des lands
zyn veronachtzaamd. Het beroep op een proces
met eene maatschappij in déconfiture gaat toch
niet op. Maar wel is van den aanvang ge
bleken, dat de maatschappy het schip niet kon
bouwen voor 2J millioen. Thans worden de
schepen voor rekening der fabriek op de rjjks-
werf gebouwd. Het eenige voordeel daarvan
is dat de fabriek slechts in commissie werkt,
geen risico loopt, maar de verantwoordelijkheid
behoudt voor eene goede uitvoering.
De fabriek heeft er echter geen belang by
goed of slecht werk te leveren zij heeft geeno
reputatie als scheepsbouwmeester te verliezen.
De bepalingen omtrent de winst van 10 pet.
op de arbeidsloonen en een evenredig deel in
do algemeene lasten, die men niet kent, zyn
het meest bedenkelyk. De winst wordt echter
ten allen tjjde uitbetaald. De fabriek zal thans
haar arbeid voortzetten. Spr. wenschte haar
het beste; maar in het gunstigste geval zal
de Staat terugontvangen 30 pet. van do 2j
ton voorschot, als concurrente debiteur en 70
pet van de actions de jouissance
Maar wat zal men daarmede doen? vroeg de
heer Hintzen.
De heer Clercx vroeg opheffing van zyn ern-
stigen twjjfel omtrent de weerbaarheid van de
marine.
De heer Levyssohn Norman maakt bezwaar
tegen de toeneming van het aantal adelborsten
le klasse. Het best is in het najaar van 1891
geene nieuwe adelborsten te Willemsoord toe
te laten.
De heer Rooseboom bestreed de bewering van
den heer Guyot, dat wij te veel schepen zouden
hebben voor onze defensie in het binnenland
Aan onze zeegaten zyn wij volstrekt niet te
sterk toegerust. In de afkeuring van 's minis
ters beleid deelde spreker. Als hy dan ook het
budget aanneemt, is dit niet als bljjk van
vertrouwen in den minister.
De min. van marine deed den heer Guyot
opmerken dat deze naar een onbereikbaar
ideaal streeft. Hij wil slechts kleine'schepen voor
Indië, maar hoe brengt hy daarmede in over
eenstemming zyn verlangen tot versterking
van de blokkade der Atjehsche kust? De mini
ster acht nog altyd ons materieel onvoldoende
voor onze zeehavens en gaten. Terwijl den min
werkeloosheid wordt verweten drong de heer
Goyot dadelyk «p de benoeming eener com
missie aan, waaraan de min. ten slotte heeft
voldaan. Haar rapport moet hy afwachten al
vorens nieuwe aanvragen te doen tot uitbreiding
van materieèl. Over de aanstaande legerwet
kan men nog niet spreken. De minister heeft
inmiddels alles gedaan wat op zijn weg ligt,
ook voor het personeel. Met de aanvulling van
het materieel was de minister ongelukkig, maar
dat was buiten zyne schuld.
Het plan voor den bouw van een schip voor
de stelling Den Helder is gereed. De onder-
teekening der contracten voor den bouw van
zulke schepen is onwillekeurig vertraagd.
De bouw van torpedobootjagers moet wach
ten op het rapport der ingestelde commissie.
De toestand van het personeel is vooruitge
gaan, ook door toenemende bekendheid der
officieren met de zeegaten. In zake de con
tracten met de koninklijke fabriek van S. en
a. W. heeft de minister bij de ontstane moeie-
lykheden zooveel mogelyk het landsbelang
behartigd in overleg met den landsadvocaat,
die verplaatsing der goederen bepaald ontried
Het incompleet der adelborsten moet langza
merhand worden aangevuld.
Hiermede werd het algemeen debat gesloten
In de Donderdagmiddag gehouden zitting
der Tweede kamer werd, by het algemeen
In zyn antwoord op het verslag der com
missie van rapporteurs ontraadt de minister
van waterstaat zeer ernstig de wjjziging öm
in geen geval by niet- of ontoereikende fran
keering de verhooging van port meer dan
5 cents te doen bedragen.
In hun antwoord omtrent het verslag over
het wetsontwerp tot goedkeuring van contracten
met de Nederland en de Rotterdamsche Lloyd,
wegens het uitvoeren van een maildienst tus-
schen Nederland en Ned.-Indië, zetten de
ministers van waterstaat en koloniën ander
maal het groote belang uiteen, dat by deze
regeling in het spel is voor Nederland als
koloniale mogendheid van den eersten rang,
Zonder vernieuwing der contracten op voor den
Staat meer bezwarende voorwaarden, zou bet
brievenvervoer uitsluitend aan vreemde onder
nemingen moeten zyn overgelaten, daar onze
lynen dan eenvoudig goederenlynen zullen
worden, waarbjj de prikkel tot goed en snel
vervoer zal ontbreken. Als mailbooten met
lagere vrachttarieven dan de Fransche en
Engelscbe zal het passagiersvervoer toene
men. Een spoedige overeenkomst der mail
is in het algemeen van oneindig meer be
lang dan eene verlaging van het port. Verdere
portverlaging is echter ni6t eer mogelyk, voor
dat het brievenvervoer grootendeels per Ned.
mail geschiedt. De versnelde maildienst zal
ook een sponger overtocht van troepen naar
Indië nog bevorderen. De exceptioneele be
paling, dat aan gouvernements-passagiers le
en 2e klasse kan worden vergund per Fran
sche of Engelsche mailgelegenheid de reis te
doen, berust op historische gronden en kan niet
tot andere concurreerende Ned. of vreemde
stoomvaartdiensten worden uitgebreid. De Re
geering is verplicht de met haar gecontrac
teerde Maatscnappyen te steunen. Uit eigen
beweging zullen de Ned. lynen geen snellere
schepen in de vaart brengen, met het oog op
de aanzienlyke kosten. Subsidie is noodzake
lijk. Ook met subsidie getroosten de Maat
schappijen zich nog aanzienlyke opofferingen,
met het oog op de onzekerheid omtrent het
bedrag van loonen en den prjjs van steenkolen.
H. M. de Koningin-regentes heeft eene com
missie benoemd voor de regeling der naiaten-
schap van wjjlen Z. M. koning Willem III.
De commissie is samengesteld uit de heeren
mr. J. Heemskerk Azn., tevens voorzitter j jhr.
mr. E. N. de Brauw, mr. B. M. Vlielandei
Hein, beide laatsten advocaten te 's Hage,
generaal-majoor graaf Dumonceau, baron
Snouckaert van Schaubnrg, thesaurier van
wjjlen den koning, en jhr. S. M. S. de Ranitz,
die als secretaris der commissie zal fangeeren
zy zich bepalen tot een aanhooren van hetgeen
in de verschiller de deelen van het district
gewenscht wordt, tot het bespreken daarvan,
maar zich onthouden van het nemen van een
besluit.
Tot zoover onze berichtgever, van wien wjj
hopen dat hy duidelyk de bedoeling van den
voorzitter heeft weergegeven. Want wy wen-
schen ons daaromtrent eene enkele opmerking
te veroorloven. Wy meenen dat zonder over
leg haast geen goed resultaat te verkrjjgen is
dat een, na zulk onderling overleg verkregen
beslissing eenigszins bindend moet zyn voor de
vereenigingen, die daaraan deelnamen, wil men
ten minste daarvan eenig practisch resultaat
verkrjjgen. Wy kunnen ons anders niet het
nut vau zulk een overleg^voorstellen.
Niet iedere kiesvereeniging of aideeling ervan
kan hare meening zien zegevierenen de min
derheid moet zich, ter wille der goede zaak,
wel aan de meerderheid onderwerpen. Of men
al overleg pleegt en ten slotte elk toch zyn
eigen weg gaat wat baat dit?
Het is hetzelfde als in eene kiesvereeniging,
waar het o. i. de z e d e 1 jj k e verplichting der
leden is om zich, na gehouden bespreking, nêer
te leggen by den candidaat der meerderheid.
Wil men dit niet laat men dan alle
overleg maar achterwege houden.
Is onze opvatting omtrent de bedoeling van
den voorzitter minder juist, dan houden wjj
ons voor opheldering aanbevolen. Diens tegen
spraak, omtrent eene scheuring, vernamen wjj
met genoegen.
Het is thans zeker dat Louis Bouw
meester en zyn zuster met 1 Sept. 1891 Het
Nederl. Tooneel verlaten, om zich gemeen
schappelijk met de directie van het Bouw
meesters theater te belasten.
De Indische Gids voor Deo. bevat
De ondergang van het Bandjermasinsche Rjjk,
door E. B. Kielstra, I. Algeriëtoestanden
in een Fransche kolonie, door Cb. E. P. van
Kerckhofï. De verbetering der paardenrassen
op Sumatra, door Hippofiel. Varia. Maan-
delyksche Revue van Brochures en van Tijd
schrift- en Dagbladartikelen. Koloniale
Literatuur. Wetenschap en Industrie.
Wederzjjdsche bezoeken van den Sultan en den
Resident van Ternate, door F. S. A. de Clercq.
Financieel overzicht, door E. Rittner Bos.
In de Preanger-regentschappen, door J. W<
H. Cordes, III.
Z. D. H. de bisschop van Breda benoemde
tot pastoor te Hooge Zundert (N.-B.) den heer
Leautaud, thans te Philippine, en tot pastoor
te Philippine den heer VVytvliet, thans kape>
laan te Gilze (N.-B.)
Uit Colynsplaat schrjjft men ons
Kort na den afloop der jongste statenver-
verkiezing in het district Goes werd in dit
blad opgenomen een korte opmerking der
Goesche courant, waarin de vrees werd uitge
drukt dat de loop dier verkiezing eene scheuring
zou hebben veroorzaakt tusschen de liberalen
in de beide deelen van het district. In de
Dinsdag gehouden vergadering der liberale ver-
eeniging hier ter plaatse besprak de voorzitter
die uitdrukking en constateerde hjj, met blyk
bare instemming van de vergadering, dat de
schryver van dat artikeltje zich eene verkeerde
voorstelling van het gebeurde en van de in
dit eiland bestaande stemming had gemaakt.
Van scheuring of breuk was geen sprake ge
weest en nit niets liet zich afleiden, dat samen
werking voortaan met meer moeite gepaard
zou gaan. Het eenige, wat in het vervolg
wellicht anders zal moeten worden, is z. i. dit,
dat de zncht naar gemeen overleg niet zoover
moest gaan, dat de kiesvereeniging lydelyk
zal moeten volgen, wat in eene bjjeenkomst
van besturen wenscheljjk is geoordeeld. De
besturen znllen mitsdien wel doen en zeker
meer handelen naar den geest van de leden
der Noord-Bevelandacbe vereenigingen, wanneer
Een onzer lezeressen verzoekt ons opname
van het volgende, waaraan wjj gaarne onder
deze rubriek een plaatsje verleenen
In een gemeente in Noord-Holland organi
seerde de jjsclub onder haar leden een hard-
rjjderjj op schaatsen. De prjjzen der winners
waren geen voorwerpen van weelde maar een
recht van zeer practischen en humanen aard.
Naar mate van hoogeren of lageren prjjs mocht
ieder winner (trie a vier buisgezinnen opgeven
ter bedeeling van boonen, spek en brandstof enz.
Zou het bestuur van de jjsclub Walcheren lust
gevoelen iets in die richting te doen Wordt
Zaterdag avond het feest gegeven, dan zouden in
een gesloten bus, geplaatst in het ververschings
locaal, leden zoowel als entréebetalenden een
bydrage tot dat doel kunnen offeren. Wie de baan
niet bezoekt, zou ze kunnen zenden bjj een der
leden van het bestuur. Vlug handelen
en bekendmaking op ruime schaal is nood
zaak. Ieder, die met het doel instemt, kan
zyn persoonlyken invloed bjj vrienden en ken
nissen doen gelden.
Waar zelfs goed gevoeden, goed gekleeden,
goed verwarmden huiveren van kou zal de
herinnering aan de ellende der talloozen, die
het eene in even geringe mate bezitten als het
andere, nopen tot een bydrage.
Elk warm woo:d van aanbeveling vrorde
gevolgd door een goede daad.
Onze berichtgever omtrent de overdracht
van de IJzendjjksche trammaatschappy hand
haaft, trots de tegenspraak, zjju bericht. Er
is wel degelyk kwestie van zulk een overdracht;
de naaste toekomst zal dit wel leeren.
De gemeente-arts te Wjjk bjj Duurstede
de heer Snellen, onlangs te Vlissingen benoemd,
heeft daarvoor bedankt maar gaat zich te Vrees-
wjjs vestigen, ter vervanging van den gemeente
geneesheer aldaar, die vertrekt naar Rotterdam.
Men schrjjft ons nit Goes
De uitgestelde soirée ter bestryding der kos
ten van het St Nicolaasfeest kon wegens de
bekende oorzaak niet eerder plaats hebben dan
gisteren, Donderdag, avond. De welwillendheid
der drie vereenigingen, die te GoeB en daar
buiten een goeden naam hebben verworven,
Excelsior, Euphonia en Sparta hebben de com
missie voor het St Nicolaasfeest, en den kinde
ren niet minder, een grooten dienst bewezen
door gezamenljjk op te treden, zooals gister
avond in de groote zaal van De Prins van Oranje
het geval was.
De opkomst was vrjj talrjjk en zeker zal
niet een zich een gang naar het feestje hebben
beklaagd, want een afwisselend uitgelezen
programma werd ten gehoore gebracht en te
zien gegeven. Muziek, zang, turnen en tableau*
