N°. 296
133* Jaargang.
Dinsdag
16 December.
Doze courant rerscMJnt d a g 1 (J k a
met uitzondering van Zon- en Feestdagen,
frijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.~i
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel Bij abonnement lager
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle
dankbetuigingen: van 17 regels 1.50;
iedere regel meer f 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Middelburg 15 December.
LETTEREN EN KUNST.
ONDERWIJS.
KERKNIEUWS,
llll)I)IIIIIK(.S(lli: KlllilM.
Tkemunetet.
yiUGelburg 15 Dec. nu. 18 gi.
a 12 a 25 gr. av. 4 u. 23 gr F
Verwan"' Z. O. wind
Agente* te Vliaamgen: P. G. de Yn Mestdagh Zoo», te Goes: A. A. W. Bollaxb, te Krniningen: F. v. d. Peiïl, te ZierikzeeA. O. bb Mooh te TholenW. A. ta*
Nieuwejhttijzï» en te TernenzenM. bb Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de
advertentie-bureau's van Nugb Va» Ditmab te Rotterdam, be Gebe. Bblikïante, te 's Gravenhage, en A. be la Mab Azn, te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenlandte P&rpB en Londen, de Compagnie générale de Fnblicité étrangère G L, Daijbï Cie.. Job» F. Jcbbs, opvolgoi -
AdverteatM*
moeten des namiddags te out
aan het bureau bezorgd zpn, willen
ajj des avonds nog worden opgenom en
Zijdie zich tegen 1 Januari op ons blad
abonneeren, ontvangen de tot dien datum ver
schijnende nummers kosteloos.
beschouwingen over het verkeerde beleid van
jhr M. A. de Savornin Lohman. Wp willen
nu maar hopen dat latere opmerkingen of
tijdingen van andere zpde geen afbreuk zullen
doen aan den lof, daarbij den gouverneur
van Suriname zoo kwistig gebracht.
In de Amst. (D. v. N.) wijst N. op de Za
terdag gemelde tjjding dat Suriname eindelpk
telegraphisch is verbonden met het Moederland
en het groote wereldneten dat die kolonie
dit dankt aan de onvermoeide en doorzettende
kracht van den tegenwoordigen gouverneur
De Savornin Lohman.
»Toch zegt N. heeft geen enkel onzer
groote dagbladen van dat feit anders melding
gemaakt dan door opname van het tarief I
Zonderling 1 Jaren lang was het gemis van
die verbinding, en terecht, eene der groote
grieven tegen het beheer van moederland en
kolonie beide, en ziet, nu die grief is wegge
vallen, wordt dat zoo heugelijk feit eenvoudig
vermeld, zonder een enkel woord van erken
telijkheid er bp.. Is dat billpk Of staat t in
verband met de weinige kennis van onze
koloniale toestanden in ons land, dat toch
zonder het bezit van die koloniën een zeer
treurig bestaan zou voortslepen, maar toch ook
juist het beheer van die koloniën tot het ge
liefkoosd terrein gekozen ziet door de macht
hebbende woordvoerders, om daarop het meest
gepeperd politiek debat te voeren?
»'t Is zoo, men moet afwachten welke loftuitin
gen den gouverneur Lohman van liberale zpde
in de kamer wachten over deze uitstekende
daad van zpn beheer, nu de liberale dagbla
den er dien lof aan onthielden. Maar zjjn
liberale dagbladen en liberale leden wel altjjd
te scheiden, als twee geheel afgescheiden en
onaihankeiyke grootheden?"
De schrpver maakt er verder de Nederland-
sche liberale pers nu niet de groote alleen
een verwjjt van dat zjj, behalve van de
bemoeiingen van den gouverneur in deze, noch
over de naar Nederland wel zoo kolossaal ge
wichtige verhoogde opbrengst der invoerrechten,
alleen door betere controle; noch van deneindeljj.
ken invoer van arbeiders van Java, een en ander
ook te danken aan den pver van jhr mr M.
A. Savornin Lohman, melding maakte; maar
dien gouverneur enkel en alleen bestrpdt.
Wp, die ook onze ernstige bedenkingen tegen
het beleid van den gouverneur van Suriname
in uitvoerige artikelen hebben blootgelegd,
haasten ons nu te wjjzen op deze goede daden
van den heer Lohman. Het »eere wien eere
toekomt" passeD wp gaarne toewant aller
minst zpn wp erop gesteld eene oppositie
quand même te voeren.
Wp brengen den gouverneur voor hetgeen
hp ten goede van die kolonie doet dus veel
liever onze hulde, dan dat wp hem laken
voor daden, die naar onze overtuiging het
welzpn van Suriname en ons prestige aldaar
benadeelden.
N. erkent zelf dat de heer Lohman eene
laakbare handeling bedreef, toen hp de vier
ambtenaren over hun houding in de koloniale
staten berispte, »al vergete, zegt hp, de man,
die onder onze kalme omgeving en lauwe zon
s'il y en a leeft en denkt, niet, wat
een ander onder een viermaal hoogeren thermo
meterstand gevoelt."
Of dit laatste nu een excuus mag heeten voor
een ambtenaar in een hooge positie als die van den
gouverneur Lohman betwpfelen wp. Ten slotte
zou men allerlei buitensporigheid wel kunnen
schrpven op rekening van de temperatuuren
het zou er voor onze koloniën in Oost- en West
lndië slecht uitzien, wanneer de ons vertegen
woordigende hooge ambtenaren zich daardoor
lieten beheerschen.
Wp willen over dit punt echter thans niet
verder uitwpdenhet is ook vrp wel overbodig.
Voor ditmaal is het ons een genoegen door
bovenstaande mededeelingen, zp het dan ook
op gezag van een onbekenden N., een 'tegen
hanger te kunnenf vormen van onze vroegere
Dezer dagen hield de heer A. op de Laak'
lid van de Provinciale staten van Z.-Holland,
in de vergadering der R.-K. kiesvereeniging
Recht voor Allen, district Katwpk, eene rede,
in de Maasbode in haar geheel opgenomen.
Hoofdzakelpk werd daarin de beweging tegen
den persoonlpken dienstplicht geschetst en
warm verdedigd, evenals de Noord-Brabantsche
motie.
Aan het slot zpner rede deed genoemde heer,
die tot zpn twintigste jaar in Limburg is ge
weest en van daar naar Noord-Holland ging,
de volgende merkwaardige bekentenis
»Ik ben thans 20 jaren in Holland, mpne
heeren, en ik ben getuige geweest van den bp-
zonderen steun, dien God aan Zpne kerk in deze
gewesten in dien tpd heeft geschonken. Waar
ik de oogen heenwend, zie ik nieuwe toren
spitsen ten hemel opstpgen als zoovele vingeren,
die wpzen naar den God, welke aanbeden wordt
in de nieuwe tempels, die door den pver der
geloovigen Gode ter eere zpn gebouwd. Ik zie
tallooze R. K. scholen, waar de jtugd wordt
opgeleid tot goede, nuttige katholieke staats
burgers, en ik ben er trotsch op te behooren
tot die keurbende van katholieke onderwpzers,
die het goede zaad helpen zaaien in die jeugdige
hartenik zie talrpke kloosters, broeders-
en zustersgestichten, die onze zonen tot voor
beeldige Christenen, onze dochters tot vrome en
waardige huismoeders vormen, en als ik bedenk,
dat dit alles tot stand kwam tpdens wp zucht
ten ouder de liberale overheersching, dan vrees
ik ook de toekomst niet, maar blpf, strpdende
voor de katholieke zaak, met vertrouwen het
oog gericht houden op den algoeden God, die
steeds trouw werd bevonden in Zpne beloften
en die eens gezegd heeft: »»Op de steenrots
zal Ik Mpn kerk bouwen, en de poorten der
hel zullen haar niet overweldigen.""
Dat is zeker een zeer effectmakend slot; en
wp zien daaruit dat de katholieke kerk
tegen de verdrukking in groeide en bloeide.
Zp zou dus eigenlpk die liberale overheer
sching dankbaar moeten zpn.
Maar paBte het niet eerder rondweg te erken
nen dat de liberale, vrpzinnige mannen, zooals
Thorbecke, aan die kerk gelegenheid schonken
hare vleugelen uit te slaan en in het Protes-
tantsche Nederland even vrp zich te bewegen
als elk ander kerkgenootschap Ons dunkt van
ja. En had de heer Op de Laak dit gedaan,
dan zou hp zpn betoog eer versterkt dan ver
zwakt hebben, wpl het dan niet ontsierd ware
door eene onjuistheidom geen harder woord
te bezigen.
Officieus wordt uit Berlpn aan de Köln. Ztg
over de Congo-kwestie thans gemeld,dat een schik
king waarschpnlpk aanstaande is, wijl men van
invloedrpke zpde met een bewpsmiddel voor
den dag is gekomen, waarop Nederland niet
voorbereid was Terwpl nl. art. 4 van de Ber-
lpnsche algemeene acte de vrpheid van invoer
en doorvoer in het Congobekken bepaalt, is in
bet 3e art. vastgesteld, dat de te land of te water
aangevoerde waren slechts die rechten moeten
betalen welke als een billpke schadevergoeding
voor uitgaven ten gunste van den handel zouden
geheven en als zoodanig door de onderdanen
of de vreemdelingen van elke natie moeten
gedragen worden. Er werd nu uitgemaakt,
dat uitgaven ter bestrpding van den slaven
handel in het belang van den handel plaats
vonden.
Mocht Nederland bp zpn weigering volhar
den, dan zou men, volgens dit officieuse Duit-
sche bericht, krachtens het Berlpnsch verdrag
zich daarom niet bekommeren en de rechten
toch kunnen heffen. In dat geval zou ons land
ook niet bp de regeling der rechten kunnen
medewerken.
Het telegraphisch bericht in ons nommer van
Zaterdagavond over het behandelde in de dien
dag gehouden zitting der Tweede kamer be
vatte nog geen mededeeling omtrent de ge
vallen beslissing inzake eene zeer belangrpke
kwestie, waarop wp dus thans dienen terug
te komen.
Aan de orde was een voorstel der regeering
tot verhooging van hoofdstuk V der staatsbe
groting over 1899 met 50>009 Toor subsidie
aan kweekscholen tot opleiding van onderwpzers
en onderwpzeressen.
De heeren De Beaufort en Zaayer hadden
een amendement ingediend om die verhooging
te verminderen tot 35000.
Yolgens de toelichting, door den heer De
Beaufort gegeven, was het de bedoeling der
voorstellers om door de Kamer uitspraak te
laten doen over de wpze, waarop de regeering
art. 12 der Bchoolwet heeft toegepast, die, naar
het inzien der beide heeren, in strpd was met
den geest der wet. Onredelpk is de grondslag
om subsidie te geven naar den maatstaf van
geslaagde examens der leerlingen. Beter is
het vaste toelage te geven met behoorlpk
staatstoezicht. Maar de bedoeling der wet was,
om alleen voor de normaallessen het stelsel
te volgen, dat de minister thans ook voor de
kweekscholen toepast, en dat wel met financieel
bedenkelpke gevolgen, aanleiding kunnende
geven tot geldverspilling. De kweekschool te
Haarlem bpv. had vroeger steeds genoeg aan
f 7u00, en zal nu ruim 11.000 ontvangen.
De minister van binnenlandsche zaken ont
kende dat betaling naar gelang van den uitslag
der examens een onredelpke grondslag is. Want
wanneer van de kweekscholen de kweekelingen
niet slagen, dan moet dit of aan de school
liggen öf aan de onoordeelkundige toelating tot
het onderwps. Indien men niet subsidieerde
naar het gelang van het aantal akten, dan
zou het eigenlpk neerkomen op subsidieering
van het meer uitgebreid lager onderwps. Onder
's ministers stelsel zal ook betere controle van
de directeuren der kweekscholen mogelpk zpn.
Onder het Btelsel van vaste uitkeering is er
gevaar dat de kweekschool langzamerhand
wegkwpne. De bedoeling van den wetgever
was, volgens den heer Lohman, door den heer
De Beautort niet volkomen juist weergegeven.
Het stelsel, waarvan rië minister is uitgegaan,
is ditdat moet worden nagegaan wat werke.
lijk voor bet onderwps wordt uitgegeven, om
dat de Staat behoefte heeft aan goede onder
wpzers. Het meest zullen zoodoende profiteeren
de kweekscholen, die in den geest van den
heer De Beaufort en de zpnen zpn, terwpl het
nadeel is aan de zpde der bpzondere scholen.
Men behoeft echter niet te vragen, van waar
de onderwpzers komen, maar wel of zp vol
komen volgens de wet geschikt zpn tot het
geven van onderwps. Wegens de aanzienlpke
bosten overigens van de rpksopleiding is het
wenschelpk de opleiding op de bpzondere scho
len, van welke richting ook, te bevorderen en
dit kan door Bubsidieering in de hand gewerkt
worden
Namens de commissie van rapporteurs werd
meegedeeld dat zp tegen het amendement was,
De heer Kerdpk betoogde, dat wel degelpk
bp de schoolwet door minister Mackay is ge
zegd dat de kweekscholen naar een vasten
maatstaf en de normaallessen naar gelang van
de uitkomsten zouden worden gesubsidieerd.
In het stelsel van den minister wordt aan de
kweekscholen ten deele eene vaste inkomst
ontnomen 6n anderdeels een prikkel uitgeoefend
om alles te drpven naar de examens. De
aanneming van het amendement zou echter
zpn doM niet doen bereiken, en integendeel,
tegen zpu zin, de uitgaven voor de kweek
scholen, die hp ver boven de normaallessen
stelt, besnoeien.
L>e heer Goeman Borgesius wilde ook het
amendement niet, omdat hij den minister niet
de gelegenheid wil benemen om meer geld dan
noodig is te geven aan kweekscholen, voor
welke spreker de meeste sympathie heeft, nl.
die te Arnhem en Haarlem, welke vroeger maar
7000 kregen, omdat zp, zooals het heette,
ook naar andere middelen moesten omzien.
De minister herhaalde, dat hp slechts onpar
tijdigheid in het toekennen dersubsidiën beoogde,
uitsluitend met het doel om goede onderwpzers
te kweeken. Volgens hem heeft de minister
Mackay de zaak niet anders opgevat dan hp.
In het standpunt van den heer Borgesius zag
bp den grootsten lof voor zpn stelsel. Bedrei
gingen heeft de Min. niet geuit, maar hp heeft
alleen gezegd, dat het hem gemakkelpk ware
gevallen een stelsel te volgen, voordeeliger
voor de confessioneele bpzondere scholen.
Het amendement werd verworpen met 50
tegen 18 stemmen. Voor stemden de heeren
Mees, Gleichman, De Beaufort, Van Houten
Tak, Zaayer, VeegenB, Kerkwpk, Guyot, Gilde
meester, Bool, Van Delden, Viruly, Levyssohn
Norman, Hintzen, Rooseboom, Goekoop en W
K. van Dedem.
De verhooging van art. 130 werd hierna
goedgekeurd.
Vervolgens werden nog eenige andere ont
werpen, o. a. tot bekrachtiging van provinciale
belastingen, naturalisatie enz. goedgekeurd
van binnenlandsche zaken dank betuigde voor
de vereffening van het langdurig geschil tus-
schen het rpk en Utrecht over de universiteit
Ten slotte deelde de genoemde minister
mede, dat het wetsontwerp ter uitvoering van
artikel 132 der grondwet gereed lag.
In dezelfde Zaterdag gehouden zitting is door
de kamer nog aangenomen het wetsontwerp tot
bekrachtiging van verkoop van grond te Hon-
tenisse, behoorende aan de"R. C. parochie.
Heden vangen de algemeene beraadslagingen
over de staatsbegrooting aan. (Men zie Lzatste
berichten.)
In het voorloopig verslag der Tweede kamer
over de Surinanmsche begrooting zpn aan den
minister van koloniën de volgende vragen ge
steld.
lo. Hoe is het verlof van mr Kalff overeen
te brengen met het organiek besluit op de ver
loven van 28 November 1886, dat den gouver
neur slechts het recht geeft buitenlandsch
verlof, onder genot van verlotstractement, te
verleenen wegens langdurigen dienst of wegens
ziekte
2o. Op welken rechtsgrond steunt de be
voegdheid van den gouverneur tot het verlee
nen der concessie aan een Engelsche firma,
Garnett en Wenker, tot exploitatie van de
balata over een oppervlakte van niet minder
dan 320.000 hectaren
3o. Waarop is gegrond de bepaling van een
uitvoerrecht van 5 cents per kilogram balata,
daar de bestaande verordening alleen uitvoer
rechten kent op ruw goud en cacao
4o. Waarom is nog geen gevolg gegeven
aan de toezegging des ministers om het onder
werp der uitgifte van grond voor de exploita
tie van balata bp verordening te regelen of
de concession door de koloniale Staten te doen
goedkeuren
5o. Was de gouverneur bevoegd aan de
heeren Gonggrpp, Van Rietschoten en Van
Meurs concessie te verleenen tot het doen van
onderzoek naar de aanwezigheid van goud in
beddingen van nagenoeg alle stroomen in de
kolonie, zelfs van de Marowyne en Tepana-
hony (voor deze laatste rivieren is daarop
reeds teruggekomen)?
6. Had de gouverneur, krachtens de be
staande verordeningen, bepalingen nopens
vrijstelling van belastingen enz., te maken in
het contract met de Handel-Maatschappy be.
treffende de immigratie van Javanen in Suri
name en zal de minister de gewpzigde overeen
komst aan de kamer overleggen
7o Is de gouverneur, die het gebruik heeft
van hotel en aanhoorigheden, ook bevoegd en
gemachtigd als eigenaar over domeingoederen
te beschikken?
8o Waarom is de huurprps voor een nieuwe
militaire cantine niet op de begrooting gebracht?
9o Heeft de gouverneur het recht om, ten
behoeve eener particuliere aangelegenheid, de
mailboot aan te houden
Opnieuw werd aangedrongen op een nauw
keurig onderzoek der vraag, of werkelpk de
gouverneur verboden had brieven te verzenden
met de koloniale stoomboot Curasao, waarmede
mr Kalff op 1 Januari 11. naar Nederland is
vertrokken.
De St. Ct bevat een Kon. besluit van den
12en December tot toekenning eener jaarlpk-
sche geldelijke tegemoetkoming aan oud-strpders
van de jaren 18131815.
Daarbp is als bpzondere waardeering der
diensten van Nederlands strpders in de ge
denkwaardige jaren 18131815 bepaald dat
lo aan ieder oud-strpder der jaren 1813—1815,
gerechtigd tot het dragen van het eereteeken
(Zilveren Kruis), jaarlpks, op aanvrage van den
belanghebbende tot de Koningin gericht, ten
laste der begrooting van bet depaitement van
oorlog, bp wpze van gratificatie een geldelijke
tegemoetkoming van f 150 wordt verleend,
mits blpke, dat hp uit eigen middelen niet
voldoende in zpn levensonderhoud kan voorzien
en 2o dat die tegemoetkoming voor de eerste
maal, zoo mogelpk, nog in den loop van 1890
en verder telkens omstreeks het midden dor
maand Juni zal worden uitgekeerd.
Bp beschikking van den minister van water
staat, handel en np verheid zpn, met ingang
van 16 Jan. aanstaande, bevorderd: rot opzich
ter van den waterstaat le kl. A. Hollestelle,
thans opzichter 2e kl.tot opzichter van den
waterstaat 2e kl. J. van Ernst, thans opzich
ter 3e kl.tot opzichter van den waterstaat
3e kl. J. G. Tnamer, thans opzichter 4e kl.
De ministers van justitie, van oorlog en van
waterstaat verleenen deze week geen audiëntie
Bp Kon. besluit is dr W. Nolen te Rotter
dam, benoemd tot hoogleeraar in de faculteit
der geneeskunde aan de rpks-universiteit te
Leiden, om onderwps te geven in de genees
kunde, de kennis der geneesmiddelen, en de.
geneesmiddelleer.
De minister van oorlog heeft, iiigevolge
uitnoodiging van H. M. de Koningin-Regentes,
haren dank betuigd aan alle officieren en verdere
militairen van de landmacht, die door hunne
tegenwoordigheid of door hun optreden in de
laatste, treurige dagen, hebben medegewerkt
tot het brengen eener laatste, eerbiedige hulde
aan wplen Z. M. Koning Willem III,
Hierbp was tevens de mededeeling gevoegd
dat H. M. het leger erkentelpk is voor zpne
deelneming en voor zpne houding bp de droeve
plechtigheden, waarbp de diensten der militaire
waarbij o, a. de beer floyaardi den minister j macbt werden gevraagd.
Het bedrag der percentsgewpze belooniflg
van het ontvangkantoor der directe belastin
gen en accpnzen te Nieuwerkerk c. a. kan op
1560 gesteld worden.
Dit kantoor wordt dus gerangschikt in de
achtste klasse.
De termpn voor mededinging blpft open tot
Januari 1891.
Tot leden der commissie van advies, die den
heer A. Huet behulpzaam zal zpn bp het op
maken van een avant-project voor eene open
verbinding van Amsterdam met de Noordzee,
waarvoor door het koninklpk instituut van
ingenieurs een crediet tot een maximum van
2500 is toegestaan zpn door den raad
van bestuur van het koninklpk instituut van
ingenieurs benoemd de heeren mr J. P. R.
Tak van Poortvliet te 's Gravenhage, tevens
voorzitter; mr R. W. J. C. van den Wall Bake
te Amsterdam dr E. F. van Dissel te Leiden
A. M. J. Hendrichs, dr H. F. R. Hubrecht te
AmsterdamW. E. Leemans, C. Lely, N. Th.
Michaëlis te 's GravenhageN. H. Nierstrasz
te Amsterdam; R. P. J. Tutein Nolthenius te
s HertogenboschJ. Scholtens te Haarlem
J. A. Schuurman te Amsterdam en E. H.
Stieltjes te 's Gravenhage.
Deze commissie heeft tot onder-voorzitter
gekozen den heer W. F. Leemans en tot secre
taris den heer G. Lely.
Te Londen is de bekende beeldhouwer
Edgar Boehm plotseling overleden. Boehm
was van afkomst Hongaar, doch werkte reeds
sedert jaren in Engeland, waar hp zich had
laten naturaliseeren. De laatste arbeid van
Boehm was een standbeeld voor keizer Frede-
rik, voor de St. George-kapel te Windsor. Hp
werd in zpn atelier te Londen door zpn leer
ling prinses Louise dood gevonden.
De Fransche schilder Hyppolite Dubois,
die op verscheidene tentoonstellingen onder
scheidingen ontving, is in de diepste armoede
in het hospitaal Beaujon overleden. Hp was
59 jaar oud.
Anton Rubinstein heeft zpn ontslag aan
geboden als directeur van het conservatorium
te Petersburg. Als voornaamste beweegreden
daartoe geeft men aan, dat de Czaar niet geant
woord heeft op de mededeeling, die de beroemde
componist hem eenige maanden geleden deed,
aangaande de hervorming van het conservato
rium en van het keizerlpk Russisch muziekge-
nootscbap. Rubinstein had een uitvoerig her
vormingsplan voorgesteld, waarvan de uit"
voering vrp hooge kosten zou medebrengen. -
De Zaterdag gemelde benoeming van den
heer J. de Rey, onderwpzer te St. Annaland,
tot hoofd der school te Hoedekeaskerke ge
schiedde met 4 stemmen, terwpl 3 stemmen
waren uitgebracht op den heer W. Kosten,
onderwpzer te 's Heer Arendskerke.
De heer B. van Geldorp, vicaris te Veere,
is benoemd tot pastoor te Ond-Ade (gemeente
Alkemade bp Leiden).
Het kerkbestuur der Ned. Herv. gemeente
te Yerseke heeft het predikantstraktement (de
plaats is op het oogenblik vacant) met niet
meer of minder dan 600 verminderd en alzoo
van 1600 op 1000 gebracht.
Wekelijksche opgaaf betreffende de Ned. Hem
ke/k.
Beroepen naarHat-tum W. van Esveld te
BrakelHeenvliet en naar Egmond aan Zee
H. Jji Qoit, oand.j Stavenisae J, B. Soboutesj
