Bij deze courant behooren 2 Bijvoegsels.
UIT STAD EN PROVINCIE
Geneeskundige raad voor Zeeiancl
Op het aangegeven uur Btonden heden
morgen de troepen in dit garnizoen, in groot
tenue onder de wapenen, waarbjj ook tegen
woordig waren de hoofd- en verdere officieren
zonder troepen, benevens het hospitaal-personeel.
Reeds te elf uren verscheen de luitenant
kolonel G. vanNouhujjs.gamizoens-commandaTit,
die, als hoogste en oudste in rang zijner offi
cieren, zich in het opgestelde carré begaf en
op plechtige wijze de proclamatie en de dag
order aan den troep voorlas.
Deze dagorder, luidt aldus:
OfficierenOnderofficieren en Soldaten
De zware slag, die het Koninklijk huis en
het Nederlandsche volk getroffen heeft, door
het afsterven van onzen geliefden vorst, Koning
Willem den Derde, zal ook bet leger met smar
telijke deelneming vervullen.
Maar de hoop der natie, en dus ook die van
het leger, is, in deze ernstige ure, gevestigd op
'sKonings dochter, thans Neêrlands Koningin.
Gjj hebt het zooeven gehoord, voorloopig zal
namens Hare Majesteit Koningin Wilhelmina,
Hare Doorluchtige moeder, de Koningin-Wedu
we Emma, als Regentes van het koninkrijk
optreden.
Mag Uwe Koningin ijverige en stipte plichts
betrachting uwerzijds vorderen, uwe gehecht
heid en trouw aan ons Vorstenhuis, uwe liefde
voor onzen vrjjen geboortegrond, zullen Haar
ten waarborg zjjn van uwe onverdeelde toe-
wjjding. Het Vaderland heeft er behoefte aan,
daarop steeds met vertrouwen te kunnen rekenen.
OfficierenOnderofficieren en Soldaten l
Gedachtig aan den eenmaal door U afge-
legden eed en aan de door U aangegane ver
bintenis, zij het bewustzijn Uwer plichten bjj
U steeds levendig!
En daarbij klinke, in nooden en gevaren,
geljjk in tjjden van vreugde en voorspoed, steeds
luide Uw roep:
Leve Koningin WILHELMINA 1
De Minister van Oorlog
J. W. Beegansius.
's Gravenhage, 25 November 1890.
Zonder eenig verder militair vertoon, keerden
de militairen met stille trom naar de kazerne
terug.
Van onderscheideue openbare en enkele par
ticuliere gebouwen alhier, o. a. nu ook van den
Langen Jan, waait de driekleur halfstok en
hier en daar van een rouwwimpel voorzien
Behalve bjj de firma Robjju zjjn ook rouw-
étalages opgesteld bjj de firma M, H. Boasson
Zonen en de firma Van MiertHenning.
Het voor het depot der Singer manufacturing
Co prjjkend koninkljjke wapen is, evenals dat
voor het magazijn van den heer L. Vogel, van
eene rouwdecoratie voorzien.
Bjj den aanvang van de op heden ge
houden civiele terechtzitting der Arrondisse-
ments-RechtbanJc te Middelburg herdacht de
president jhr mr. A. van Reigersberg Verslujjs
het overigden van Z. M. den Koning, waardoor
Nederland, hoewel niet onverwacht, desniette
min zwaar is getroffen. Met den Koning heeft
bet verloren den laatsten mannelijken telg uit
het roemrijke Stamhuis van Oranje, uit het
vorstenhuis dat eeuwenlang, onafscheidelijk met
het Nederlandsche volk is verbonden geweest
door banden van liefde en trouw.
»Ook de nu ontslapen vorst heeft zeide de
heer Versluijs Nederland lief gehad, heeft
er naar gestieefd zijn volk gelukkig te maken
heeft de rechten zijner onderdanen steeds ge-'
eerbiedigd en zjjne grondwettelijke plichten
nooit verzaakt.
»Dit dankbaar te erkennen betaamt iederen
rechtgeaarden Nederlander en zeker niet het
minst hen, die geroepen waren om recht te
spreken in zjjnen naam en hen die, door hunne
bemoeiingen en hunne voorlichting behulpzaam
zijn om eene goede justitie te bevorderen.
»Wjj, Nederlanders, zijn onder de lange re
geering van den laatsten Willem vrij geweest,
vrjj *n ^et woord en in de daad voor zoover
dit in eene welgeordende maatschappij kan
toegelaten worden, en het mag ter hooge eere
van den nu ontslapen vorst getuigd worden,
dat menig volk het kleine Nederland benijdt
om zijn voorspoed en zjjne voorrechten.
>Het Nederlandsche volk staart thans met
diepen weemoed op het ontzielde lichaam van
Hem, die, eertijds zoo krachtig, in het laatst
van zijn leven zoo bitter heeft moeten lijden,
maar het blikt met het volste vertrouwen in
de toekomst, want bjj het Ijjk van den vorst
§iet het volk de edele vorstin, die, trouwe
echtgenoote en liefdevolle en verstandige moeder,
regeeren wil over het Nederlandsche volk zoo
als de Oranjes hebben gedaan, die met de edele
hoedanigheden van haar liefdevol hart en haar
helder verBtand pal zal staan voor de rechten
en vrijheden van haar volk en een schoon
voorbeeld zal geven aan het veel belovende
kind, onze jeugdige Koningin Wilhelmina.
»Moge aan beide vorstinnen een lang en
gelukkig leven geschonken worden ten zegen
van Nederland".
Te Ylissingen had heden een ernstig
ongeluk plaats.
De paarden van een rijtuig, waarin een bruids
paar op weg naar het stadhuis was gezeten,
geraakten bij het Droogdok schichtig, tenge
volge van het fluiten van een jongen, en gin
gen op hol. Ongetwijfeld was alles in het
dok terecht gekomen zoo niet het rijtuig tegen
een boom was gestooten. Toch werd het voer
tuig gedeelteljjk verbrijzeld en, wat erger was,
werd de koetsier van den hok geslingerd, waar
door hjj onder het rijtuig geraakte en over de
borst en schouders zoodanig verwond werd dat
hij op het stadhuis werd gebracht en niet naar
zijne woning kon worden vervoerd.
De bruid viel in onmacht, doch kwam spoedig
bjj, zoodat eenigen tjjd later de plechtigheid
kon doorgaan.
De heer K. A. Langeraad, commies der
posterijen te Alkmaar, is naar het kantoor te
Goes verplaatst.
Zitting van Dinsdag avond
te 7 uur.
De voorzitter de heer dr. L. Wintgens, inspec
teur van het geneeskundig staatstoezicht voor
Zeeland, opende de bijeenkomst met een rede
waarin hij diepe smart betuigde over het zwaar
verlies dat, Nederland heeft geleden door het
afsterven van den algemeen geliefden en alge
meen geëerbiedigden Koning Willem den Derde,
Spreker wees erop dat onder het wijs en
gelukkig bestuur van dezen vorst uit het door
luchtig huis van Oranje tal van goede maat
regelen werden genomen en dat onder zijne
regeering de geneeskundige wetten zijn tot
stand gekomen hij besloot met den raad voor
te stellen een adres van rouwbeklag te zen
den aan de diep bedroefde weduwe, H. M, de
koningin.
De raad gaf van instemming hiermede blijk,
waarop de redactie van het adres aan den
gecretaris werd opgedragen.
Hierna heette de voorzit ter de leden welkom
ter vergadering en sprak verder de hoop uit
dat de leden van den geneeskundigen raad hem
hunnen steun zullen willen verleenen bij het
vervullen der moeilijke taak, die hij heeft op
zich genomen. Hij gaf de verzekering werk
zaam te willen zijn in het belang der volks
gezondheid in Zeeland en toonde aan dat, mogen
niet dageljjks de resultaten bljjken van hetgeen
de raad tot stand brengt, toch de statistiek
daaromtrent verbiedende inlichtingen geeft.
Bedroeg zeide hij in de jaren 1840 tot
1860 het sterftecijfer in ons land 32 per 1000
inwoners, in de jaren 1860—1880 daalde het
tot 26 per 1000 en in de jaren 1880—1885 werd
het ongeveer ,22.
Wat Zeeland betreft zijn die cijfers in de
jaren 18651875 29, van 18751880 25 en
van 1885 tot heden 21 per 1000 inwoners.
Dit geeft zeide de spreker verder reden
tot tevredenheid en is eene aansporing om op
den ingeslagen weg voort te gaan; daartoe
wekte hij de leden op.
Na gewezen te hebben op de hooge vlucht,
die de hygiënische wetenschap in den laatsten
tijd nam, en herinnerd te hebben aan weten
schappelijke ontdekkingen van de heeren prof.
Koch en Pasteur, bracht de voorzitter hulde
aan dr Carsten, die gedurende 6 jaren het
inspectoriaat in Zeeland waarnam. Hij bracht
zijn jjver en humaniteit in herinnering evenals
dienskennis en ervaring, welke door ieder die hem
kende, werdén gewaardeerd. H j wees erop hoe
de heer Carsten hier getoond heeft de rechte
man te zijn op de rechte plaats en herinnerde
aan hetgeen hij deed, o. a. bjj de trichinose in
Zuid-Beveland, waardoor hjj den dank ver
diende van allen, die hot wel met Zeeland
meenen.
Spreker hoopte met de hulp der vergadering
in den geest van zjjn geachten voorganger
werkzaam te zullen zjjn.
Eindeljjk sprak de heer Wintgens den secre
taris dr J. P. Berdenis van Berlekom toe. Van
den eersten dag dat hij met hem werkzaam
was, was de secretaris voor hem wat hjj ge
durende 25 jaren voor zijn voorgangers was.
Spreker beval zich ilzij-* n welwillendheid en
genegenheid aan, de verzekering gevende alles
te willen aanwenden om die genegenheid te
winnen en te verdienen.
Hierna deed de voorzitter mededeeling dat
de heer Jansen verhinderd is hier tegenwoordig
te zjjn en dat in zijne plaats de heer Hazenberg
fs geroepen en verschenen.
Nog deed dr Wintgens mededeeling dat den
raad een zjjner correspondeerende leden ont
vallen is, de heer Bertel te Koudekerks; hjj
bracht hulde aan diens nagedachtenis.
Vervolgens werden de notulen van het ver
handelde in de vorige vergadering gelezen en
goedgekeurd en mededeeling gedaan van eenige
ingekomen stukken; onder de laatsten behoorde
ook een exemplaar van het blaadje Licht en
Waarheid, waarin de broodvervalsching wordt
besproken.
Naar aanleiding hiervan deelde de voorzitter
mede dat maatregelen genomen zjjn om het
brood der Middelburgsche bakkers te doen on
derzoeken en dat dit onderzoek nog loopende is.
Alsnu komen ter tafel de handelingen van
het geneeskundig staatstoezicht over het tjjdvak
van 15 Mei tot 10 November 1890.
Daaraan ontleenen wjj het volgende
In de eerste plaats wat betreft de ziekten
welke de volksgezondheid bedreigen.
Mazelen. Morbili kwamen voor in Juli te
Baarland (28 gevallen) en Middelburg (1)
in Augustus te Baarland (12), Middelburg (6,
en Nieuw- en St Joosland (1)
in September te Middelburg (16) en te Baarland,
Hoedekenskerke, Nieuw- en St Joosland en
Vrouwepolder (1)
in October te Middelburg (224), te Arnemuiden
en Veere (1), Nieuw- en St Joosland (17), Koude-
kerke, Yrouwepolder en Zierikzee (2) en te
Ylissingen (8)
in November te Middelburg (195), Ylissingen
(11), Oost-en West-Souburg (3), Nieuw- en St
Joosland, Brigdamme (2) en Breskens (1).
De ziekte vertoonde over 't algemeen een
goedaardig karakter. Aan mazelen overleden
2 personen te Middelburg en 1 te Baarland.
De genomen maatregelen bestonden in toe
passing van de artikels 14 en 20 derepidemiewet.
Te Middelburg werd de ziekte epidemisch ver
klaard.
Diphtheritis. In Augustus werden 3,
September 9, October 8 en in het begin van
November 3 gevallen (totaal 23) van diphtheritis
aangegeven. Van deze waren er 5 waargeno
men te Scherpenisse, 6 te St Maartensdjjk en
te Tholen. Het getal sterfgevallen bedroeg 3.
Typhus en febris typhoidea wer
den sporadisch waargenomen te Middelburg,
Nieuw- en St Joosland, Rilland, Dreischor, Sluis,
Vrouwepolder, Brouwershaven, Kloetinge, Kou-
dekerke, Oostkapelle, Scherpenisse. Tholen en
Renesse. In 't geheel werden 24 gevallen ter
kennis gebracht van het geneeskundig staats
toezicht. Negen personen waren op de sterfte-
ljjsten vermeld als overleden aan typhus.
Wat het plaatseljjk onderzoek en handelingen
ter bevordering der volksgezondheid aangaat
zegt het verslag met betrekking tot
a. Atvoer van vuil. Klachten over
stankverspreiding van een tweestal gemeente
vuilnisbakken gaven aanleiding tot een bezoek
aan de gemeente Borssele, waarbjj bleek dat deze
vlak naast de bebouwde kom gelegen waren en
o. a. ook gebruikt werden voor verzameling der
beer. Aan het gemeentebestuur is in overweging
gegeven om de bestaande open bakken alleen in
gebruik te houden voor 't uitstorten van asch en
het droge straatvuil en op eenigen afstand van
het dorp een nieuwen over dekten beerput aan te
leggen. Met den burgemeester werd tot dat doel
een terrein onderzocht en geschikt bevonden.
Bjj het gemeentebestuur van Arnemuiden
werd aangedrongen op reiniging en geregelde
uitloozing eener nabjj het station gelegen
sloot, waarop bjjna alle riolen van het dorp
uitgeloopen en die vooral bjj warme dagen een
ondrageljjken stank verspreidt. Door den bur
gemeester is verbetering toegezegd, Wegens
het nog voortdurend voorkomen van diphtheritis
te Scherpenisse en St. Maartensdijk, werden
ook mjjnerzjjds de plaatselijke autoriteiten ge-
gewezen op de onvoldoende zorg voor de open
bare reinheid. (Zie mededeelingen van 13 Juni
1890).
Te Kloetinge werd aangedrongen op oprui
ming van een tweetal langs de straat gelegen
putten, waarin de mest van nabjj gelegen var
kenshokken verzameld wordt.
Begraafplaatsen. Tegen eene aan
vraag [om binnen den afstand van 50 M. van
de begraafplaats te Westkapelle een woonhuis
te mogen bouwen, waartoe de vergunning van
Gedeputeerde staten verzocht werd, bestond
geen overwegend 'bezwaar.
Naar aanleiding van een verzoek van een in
woner te Zierikzee om het 1 jjk van een aan rook-
vonk overleden persoon over te brengen naar
eene andere plek der begraafplaats, iB vanwege
het geneeskundig staatstoezicht den burgemees
ter in overweging gegeven deze verplaatsing niet
toe te staan dan onder voorwaarde dat de aarde
boven het 1 jjk vooraf worde gedrenkt met carbol-
zuurwater, bedoeld sub 1 der regelen van bet
Kon. besluit van 26 Juli 1885 (Sthl. no 167)
dat het nieuwe graf vooraf geheel gereed ge
maakt worde en de opgegraven kist of over-
bljjfselen onmiddelljjk geplaatst worden in
eene nieuwe goed sluitende kist, aangevuld
door zaagsel, hetwelk met carbolzuurwater
begoten- is, en dat deze kist daarna rechtstreeks
naar het nieuwe graf worde overgebracht.
Scholen. Bezocht zjjn de openbare
scholen voor lager onderwjjs te Middelburg
(gedeelteljjk op verzoek van het dageljjksch
bestuur), Kloetinge, Borssele, Breskens, Tholen,
St. Maartensdjjk, Scherpenisse, 's Heer Arends-
kerke, zoomede 1 openbare school te Goes, 1
bewaarschool te Breskens en 2 bewaarscholen
te Kloetinge. Bjj dit onderzoek bleek
lo. dat te Middelburg school E (voor uit
gebreid lager onderwjjs) gebrekkig verlicht is
en de scholen C en B (voor min- en onver-
mogenden) overbevolkt zjjn, terwjjl in bjjna
alle schoolgebouwen goede kunstmatige venti-
latiemiddelen ontbreken
2o. dat de openbare scholen te Breskens en
Borssele te klein zjjn en de laatste bovendien
te weinig licht ontvangt.
Van een der bewaarscholen te Kloetinge
grenst de speelplaats onmiddelljjk aan eene
open mestvaalt. De bewaarschool te Breskens
bleek wegens te weinig ruimte, gebrek aan
luchtver vei sching, onvoldoenden afvoer der
faecaliën en de onmiddellijke nabjjheid van
varkenshokken bepaald schadeljjk te zijn voor
de gezondheid.
Van deze bevinding is kennis gegeven aan
de betrokken gemeentebesturen.
Aan het bestuur der gemeente Breskens werd
in overweging gegeven geen subsidie meer te
verleenen aan deze inrichting, zoolang niet de
noodige en afdoende verbeteringen aan het
gebouw zijn aangebracht.
d. Fabrieken. Yan den Commissarisdes
Konings werd bericht ontvangen, dat aan de
direotie der beetwortelsuikerfabriek te Sas van
Gent vergund is het fabriekswater af te voe
ren op de rijkswaterleiding ten westen van
het kanaal van Terneuzen, onder bepaalde
voorwaarden betreffende bezinking en opvol
gende filtratie van dit afvalwater
e Yoedselsen dranken. TeTerneuzen
werd op last van den burgemeester het vleesch van
een rund, dat bjj onderzoek gebleken was aan
een natuurlijken dood te zjjn gestorven, in be
slag genomen en onteigend. Een ander gedeelte
van het vleesch, hetwelk reeds verkocht was
werd door de politie hjj de burgerjj opgehaald
en met het overige vernietigd.
Tegen de verkoopers, die gehandeld hadden
in strjjd met de plaatseljjke verordening, wel
ke den verkoop verbiedt van vleesch, afkomstig
van dieren die aan een natuurljjken dood ge
storven zjjn, is proces-verbaal opgemaakt, ter
wijl van de handeling van den betrokken
veearts kennis is gegeven aan de justitie.
Naar aanleiding van dit verslag achtte de
heer Bolle het een verbljjdend verschjjnsel dat
de pas opgetreden inspecteur een onderzoek
had ingesteld naar den toestand van school E te
Middelburg. Die school, die zich zelf bedruipt,
is slecht ingericht en slecht verlicht, terwijl
enkele klassen broeinesten van ongezondheid
genoemd mogen worden. Spreker gaf den voor
zitter in overweging die zaak nogmaals te
onderzoeken.
De voorzitter deelde mede dat hjj te dezer
zake een uitvoerig rapport aan het gemeente,
bestuur heeft uitgebracht, wjjl het onderzoek
is ingesteld op verzoek van dat bestuur. Hjj
gaf lecture van dat rapport en deelde mede
dat bjj reden had te veronderstellen dat het
gemeentebestuur de noodige verbeteringen zal
aanbrengen.
De heer Bolle dankte den voorzitter voor zjjne
mededeelingen en zette in het breede zjjne be
zwaren tegen de inrichting van school E uiteen.
Hjj sprak de hoop uit dat de inspecteur zjjne
aandacht aan de school zal bljjven wjjden.
Thans werden verschillende verslagen uitge
bracht, t. w. dat van gecommitteerden voor
de winkelvisitatiën, dat van gecommitteerden
betreffende vleeschkeuring en dat van dr Couvée
omtrent gegalvaniseerd vaatwerk in plaats van
vertind jjzer.
Bljjkens de verslagen van gecommitteerden
voor de winkelvisitatiën waren de onderzochte
apotheken over het algemeen in gunstigen
toestand.
Volgens het verslag betreffende vleeschkev
ring laat die keuring op verschillende plaatsen
veel te wenschen over. Te Goes enVliBsingen
zjjn strenge bepalingen gemaakt en ook te
Middelburg zjjn in de concept-politieverordening
betere bepalingen, dan tot dusver bestonden,
opgenomen.
Om algemeen verbetering te krjjgen ware
een rjjkswet op vleeschkeuring noodig en ge-
wenscht. Do commissie stelt daarom voor bjj
de regeering op zoodanige wet aan te dringen.
Conform dit voorstel werd besloten.
Eindeljjk bracht de heer dr Couvée zjjn
rapport uit omtrent gegalvaniseerd vaatwerk
in plaats van vertind jjzer. Daaruit bleek dat
de rapporteur het gebruik van gegalvaniseerd
vaatwerk niet wenscheljjk of raadzaam acht.
De voorzitter noodigde de heeren Couvée en
De Ligny, die de meeste scheikundige onder
zoekingen van water doen, uit om hunne aan
dacht eraan te wjjden of ook veel zinkhoudend
water voorkomt.
Achtereenvolgens werden benoemd in de
commissie tot het uitbrengen van advies na
mens den geneeskundigen raad de heeren mr
W. A. van Hoek, De Ligny en dr Bolle, en
herbenoemd als correspoadeerend lid van den
geneeskundigen raad de heeren M. LutejjD
Mazure en M. Henry, beiden te Oostburg.
Na eenige besprekingen betreffende de biblio
theek kwam aan de orde eene mededeeÜDg
van den voorzitter betreffende de woonverhou
dingen van de arbeidende klassen in Zeeland.
Wjjzende op hetgeen in andere landen ten
deze wordt gedaan, achtte spreker het op den
weg te liggen van den geneeskundigen raad
eens een onderzoek in te stellen naar de huis-
vesting van den arbeidende klasse in Zeeland.
De heer dr Bolle achtte dit werk te bezwa
rend voor vele leden van den raad, vooral
ook omdat niet alle streken even tal rij k in den
raad zjjn vertegenwoordigd. Hjj gaf den voor
zitter daarom in overweging Om te trachten
eenige gegevens te dezer zake in te winnen,
die données te brengen in de vergadering van
inspecteurs van het geneeskundig staatstoe
zicht en door die vergadering een enquête van
den kant der reg9eriiJg te doen vragen.
De heer De Man apprecieerde het plan van
den voorzitter hoog, doch was van oordeel dat
het werk te groot zjjn zal in verhouding tot
de te verkrjjgen resultaten.
De heer Yan Berlekom gaf in overweging
eene proef te nemen en te Middelburg een
onderzoek in te stellen om dan later te over
wegen of zoodanig onderzoek over geheel Zee
land zal worden uitgestrekt.
De voorzitter trok daarop zjjn eerst gedaan
voorstel in en nam het denkbeeld van den
laatsten spreker over, waarmede de vergadering
zich ook vereenigde.
De heer De Looze wees ten slotte op het feit
dat meermalen door aspiranten-apothekers
examen als apothekers-bediende gedaan wordt
ofschoon zij slechts korten tijd practisch in
de apotheek zijn werkzaam geweesthjj deed
de vraag of het niet wenscheljjk zou zijn dat
bij de wet bepaald werde dat leerlingen-apothe
kers, vóór tot het examen te worden toegelaten,
gedurende een zekeren tjjd in eene apotheek
moeten zjjn werkzaam geweest.
De voorzitter deed de toezegging deze zaak
in de vergadering van inspecteuren ter sprake
te zullen brengen.
De heer De Ligny wees er op dat z. i. die
bepaling niet billjjk zou zjjnbij was van oor
deel dat door bet examen blijken moet en kan
of de candidaat de vereischte kundigheden,
theoretisch en practisch, bezit.
De heer dr Couvée stelde in het licht dat
hetgeen de heer De Looze wenscht eigenljjk
weinig beduiden zou, wjjl een certificaat als dat
lid van den raad bedoelt, allicht te verkrjjgen
is zonder dat er waarborg bestaat dat de can
didaat praktisch is werkzaam geweest
Nadat de heeren mr Yan Hoek en De Ligny
nog op de onbilïjjkheid van een voorschrift,
als door den heer De Looze bedoeld, hadden
gewezen, nam deze zjjn denkbeeld terug tn
werd de openbare zitting gesloten. De leden
bleven in comité bjjeen.
Van vriendschappelijke zijde wordt ons mede»
gedeeld dat in deze zitting met gesloten deu
ren door de leden aan den heer dr J. P. Ber
denis van Berlekom, als secretaris van den
raad, ter gelegenheid van het vjjf en twintig
jarig bestaan van deze geneeskundige staats
inrichting, een souvenir is aangeboden met toe»
passeljjk opschrift.
