N°. 264.
133® Jaargang.
1890.
Zaterdag
8 November.
len toopt ktatelpe wool
Dose courant verschijnt d a g 1Q k 8
met uitzondering van Zon- en Feestdagen?
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.-r®k
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën: 20 cent per regel Bij abonnement lager
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle
dankbetuigingen: van 17 regels f 1.50;
iedere regel meer /0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Middelburg 7 November.
ONDERWIJS.
KERKNIEUWS.
RECHTSZAKEN.
mnnri
V k enaometei.
Middelburg 7 Nov. vm. 8 a 44 gr.
m. 12 u, 48 gr. av. 4 u, 48 gr. F.
VerwaoM Z. W. wind
Agente* te Vlisaingen: P. G. db Vbt Mestdagh Zook, te Goes: A. A. W. Bollakb, te Krniningen: F. v. d. Peul, te Zierikiee: A. C. bi Mooii te TholenW. A. vak lilverlMttta
nncwkkkunzek en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de moeten des namiddags te unr
advertentie-bnrean's van Nijgh Vak Ditmab te Botterdam, de Gebr. Belintantb, te "s Gravenhage, en A. de la Mar Azn, te Amsterdam. j aan bet bureau bezorgd zjjn, willen
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie gënérale de Publicity étrangère G. L. Daubb Cie., Johk F. Jokes, opvolger. sij des avonds nog worden opgenomen
Mr Van Houten heeft wederom behoefte
gevoeld, door middel van een eigen orgaan,
van zijn gevoelen te doen blijken over den
politieken toestand van het oogenblik, vooral
in verband met de aanhangige legerwet.
Daaraan danken wij de verschijning van
het eerste nommer eener nieuwe reeks zijner
Staatkundige brieven geschriften die steeds
de aandacht verdienden en zullen blijven
trekken als van een bekwaam en talentvol
vertegenwoordiger, van wien wij het alleen
betreuren dat hij zich in kritieke oogenblikken
bij voorkeur erop schijnt toe te leggen de
zwakke zijden aan te wijzen van de anti-
clericale partij in plaats van zooveel moge
lijk te trachten hare gelederen te versterken;
hare licht kwetsbare punten te verbergen.
Zoo ook wederom ditmaal.
Met de stembus in 1891 in het naast
verschiet zinspeelt hij ook thans bij voorkeur
op tweedracht, op scheiding in de liberale
gelederen. En dat niettegenstaande hij het
gaarne anders zou wenschen.
»Ik erken gaarne" zoo schrjjft hjj »dat
het wenscheljjk ware als de liberale partjj
steeds als een gesloten geheel optrad en ook
in 1891 het vertrouwen der kiezers kwam
vragen. Maar d priori is dit reeds onmogelijk
wegens het verschil van gedragslijn bjj de be
handeling der schoolwet, terwijl ook bp de
behandeling der wet op den krjjgdienst zich
evenzeer, en wel kort vóór de verkiezingen,
een zoo diepgaand verschil van gevoelen zal
openbaren, dat bet een ongerijmdheid wordt
van de liberale kiezers in den lande te vra
gen de liberalen in de kamer en bloc te steunen.
»Er moet bjj de voorbereiding der verkie
zingen van 1891 ook in de liberale partij ge
streden worden. Dit is onvermijdelijk en voor
de staatkundige ontwikkeling van ons volk
heilzaam en gezond. Ieder liberaal kiezer
moet er zich rekenschap van geven, welke
gedragsljjii hp in de vraagstukken, die het
meest op den voorgrond treden, door den afge
vaardigde wenscht aangenomen te zien. Naar
mate van de al of niet overeenstemming op die
hoofdpunten moet hp oordeelen de omstandig
heid dat kiezer en gekozene beide op den
naam van liberaal aanspraak maken, moet ter
zjjde gesteld worden in een tjjd, waarin over
bet begrip van liberaal zoo weinig eenstemmig
heid bestaat. Natuurlijk moet men zich tot
hoofdpunten beperken. Overeenstemming in
alles te vragen zou consequent er toe leiden,
dat ieder kiezer slechts op zich zelf zjjn stem
kon uitbrengen. Dit toch ware bet eenige
middel om van volkomen overeenstemming
verzekerd te zpn."
Reeds in deze redeneering ligt dunkt
ons een groote fout.
In de eerste plaats komt het ons vrij
nutteloos voor nog eens te herinneren aan
hetgeen voorviel bij de behandeling der
schoolwet, een wet, die thans niet aan de
orde is; en die blijkens de klaagtonen
der vrienden van het kabinet zelve en niet
het niinst van de katholieken, getuige een
brief uit Noord-Brabant, die dezer dagen voor
kwam in de Maasbode, allerminst voldoet
aan de verwachtingen onzer tegenstanders,
zoodat waarlijk de liberalen, die aan haar
totstandkoming meewerkten, nog in het gelijk
worden gesteld door de hedendaagsche
ervaring, die tevens nog de juistheid aan het
licht brengt van hun beweren dat eenmaal
de schoolkwestie van de baan de twee
dracht onder de quasi-bondgenooten zou
ontbranden. Ons dunktals het zijn nut
heeft aan den schoolstrijd onder de liberalen
te herinneren, dan is het wel om aan te toonen,
hoe wat thans te aanschouwen wordt gegeven
in de gelederen der anti-liberalen en der
katholieken onderling het krachtigste bewijs
is voor het goed inzicht van zoovele vrijzin
nigen, die hij het schoolwet-vraagstuk aan
den tegenstander eoncessiën wilden doen,
ook om hem een krachtig wapen ter bestrij
ding uit de hand te slaan.
En wat nu in bet algemeen betreft de
kwestie van strijd onder partijgenootener
moet in de liberale partij gestreden worden
dit is onvermijdelijk en voor de staatkundige
ontwikkeling van ons volk heilzaam en ge
jond» Wij zeggen dit mr. Van Houten
volkomen nade liberale partij bestaat uit
elementen, die elk1* voor zich gaarne eene
opinie zich vormen over de groote vraagstuk
ken van den dag en dan in hunne kringen, in
hunne kiesvereenigingen daarvan blijk geven.
Maar dat sluit niet zooals mr. Van
Houten het voorstelt de mogelijkheid uit
van liet aaneengesloten optreden der liberale
partij in 1891, iets wat hij ook met ons zoo
gewenscht vindt. Dit optreden is volstrekt niet
h priori onmogelijk. Integendeel. Juist omdat
men zich in deze tot hoofdpunten moet
bepalen, tracht men vooraf te geraken tot
het vaststellen van een algemeen standpunt,
daarbij aan te nemen. En dit zal gelukken
ook ten opzichte van de aanhangige legerwet.
Want wij kunnen ons niet voorstellen dat
het meerendeel der liberalen in deze kwestie,
voor leeken zoo moeilijk te beoordeelen, elk
een eigen standpunt zal innemen. Omtrent
enkele punten zullen zij ieder hun persoon
lijke ideeën hebben; er zal trouwens ook op
dit punt geen enkele wet tot stand te brengen
zijn, waarvan alle bepalingen elks sympathie
wegdragen. Maar daarom is het ook hierbij
niet te doen! Op de hoofdpunten komt
net aan. De bijzaken kunnen met onderling
overleg door de kamerleden worden geregeld.
En een dier hoofdpunten nu is dat een
einde worde gemaakt aan de plaatsvervanging,
eene onrechtvaardigheid tegenover duizenden:
eene bevoorrechting van de gefortuneerden
tegenover de niet-bemiddelden. Daarover
eenstemmigheid onder de liberalen te ver
krijgen en aansluiting bij de anti-revolution-
nairen, die ditzelfde beginsel zijn toegedaan,
is hoofddoel der hedendaagsche beweging.
Een militaire natie zijn wij nietmaar
waar wij nu schatten van geld besteden
aan eene in het oog van menig deskundige
slechte organisatie daar is het geen
overtollige eiseh, in strijd met onze anti-
militaire sympathieën, iets te vragen wat
beter aan het doel beantwoordtons te
verdedigen als wij worden aangevallen.
Het groote bezwaar, dat mr Van Houten
heeft tegen de aanhangige regeling, is dat
dit ontwerp weder geheel ligt in de lijn der
van ouds bekende conservatieve staatkunde.
»Met fijn beleid heeft" zegt hjj »de
regeering zich in betrekking gesteld met eenige
van de conservatiefste elementen der liberale
richting, officieren inzonderheid, aan wie men
overijver voor hun vak niet ten kwade kan
duiden, om, schijnbaar voortgedreven door een
communis opinio van bevoegde beoordeelaars,
een ontwerp ter tafel te brengen, dat alleen
en zeer eenzijdig voor een vermeend staatsbe
lang zorgt, maar elk ander volksbelang dan het
zuiver militaire ten eenenmale verwaarloost.
De lichtingen zullen worden verhoogd van
11,000 tot 16,800 man en de kosten natuurljjk
in evenredigheid. Om de pil aanvankelijk te
vergulden zullen 2500 van de 16,300 slechts
voor een korte oefening van 2j maand opge
roepen worden, maar men behoeft geen oud
gediende op parlementair gebied te zpn, om te
begrijpen, dat in het stelsel der regeering, die
legerkorpsen wil vormen, in staat om buiten
verband met onze liniën te opereeren, deze
oefening spoedig zoo al niet reeds bij amen
dement, zal worden vermeerderd. Tot diep
in den mannelijken leeftjjd zullen steeds oefe
ningen herhalingsoefeningeninspectiën en
belemmerende wetsbepalingen onzen dienstplich
tigen hun vrjjheid van beweging ontnemen.
Aan den voor onze welvaart en handelsrela-
tiën zoo gewichtigen arbeid in het buitenland
en in de kolonie zal onze dienstplichtige bur
ger jj niet kunnen deelnemen. Van burgerweer
geen sprake meer. Algemeene oefenplicht en
volkswapening worden behandeld als een droom
beeld of als een gevaar".
Ziedaar de hoofdbedenkingen van mr Van
Houten. Tegenover zijn beweren dat de
voorgestelde oefening spoedig zoo al
niet reeds bij amendement, zal worden ver
meerderd, stellen wij de mogelijkheid
dat hij amendement al te overdreven eischen
op dit punt kunnen worden tegengegaan.
De heer Van Houten verliest in zijn be
toog eenvoudig te veel de hoofdzaak uit het
oog om de bijzaken in een donker licht te
plaatsen.
Dat is ons grootste bezwaar tegen zijn
betoog.
Aan deskundigen zij het overgelaten te
beoordeelen, in hoever zijne bedenkingen
gegrond zijn en daaraan kan worden tege
moet gekomen.
Mr Van Houten nog onlangs zoo scherp
optredend tegen de katholieken, schaart
zich nu in deze beslist aan hunne zijde; en
tegenover het thans aanhangige ontwerp
beveelt hij aan het stelsel-Reuther, welk
stelsel slechts een nieuwe uitgave is van
het stelsel-De Roo, indertijd onder den bijval
van een kern van liberale kamerleden
geformuleerd.
Maar in dat stelsel was nog plaats voor
nummerverwisseling. Dat dit bestlijding
vond en nog vindt kan de heer Van Houten
zich begrijpen. „Dat echter eenige niet-
militarist, die om deze reden voorstander is van
de persoonlijke dienstvervulling bij de militie,
enkel omdat ook het ontwerp-Bergansius die
persoonlijke dienstvervulling voorschrijft, dat
ontwerp tot wet verheven zou willen zien,
kan slechts, volgens mr Van Houten, uit
onbekendheid met zijn verderen inhoud ver
klaard worden.
Geen wonder dat de katholieke bladen
mr Van HouteD, na zijn jongsten staatkundigen
brief, even hard toejuichen als zij hem on
langs aanvielen.
Hij is voor hen nu een trouwe bondge.
noot geworden
Van de gauche der anti-revolutionnaire
partij en van de liberalen verwacht hij in
deze steun om het ontwerp te bestrijden en
te doen vallen.
Dr Kuijper waarschuwt hij. „Hij, Kuijper
is" aldus schrijft hij „door de chris
telijke behoudsparlij gebruikt als haute utiliU
voor het verkiezingswcrk. Is eens dat werk
achter den rug, dan laat men hem in den
steek en dan mag hij aan de goede gemeente
de conservatieve staatkunde van het kabinet
als vrucht van fijne berekening en hooge
wijsheid schetsen. Ongetwijfeld zal tegen
Juni 1891 hetzelfde spel herhaald worden.
Meegaander volksleider dan dr Kuijper en
meegaander gauche eener regeeringspartij
dan de gauche der anti-revolutionnairen zijn
niet te vinden."
Vleiend is deze betuiging voor den leider
der anti-revolutionnaire partij allerminst
maar wij gelooven dat in zake de legerwet
dr. Kuyper niet zoo spoedig den weg zal
bewandelen, dien de heer Van Houten hem
wil doen inslaan. In de Standaard toch
komt de hoofdredacteur daartoe te sterk op
tegen Van Houten's beschouwing en tegen
de ingenomenheid van de Tijd met diens
oordeel over het aanhangige ontwerp.
En wat zal de liberale partij doen
Onnoodig bijna te zeggen dat wij wenschen:
alles, behalve opvolgen den wenk van mr
Van Houten, dien wij op dit oogenblik hoogst
bedenkelijk noemen.
Het verleden getuigt van zoovele mislukte
pogingen op het gebied der reorganisatie
van onze levende strijdkrachten zoo menig
ontwerp struikelde reeds bij de verheerlijking
van een vroeger ingediend, maar toch even
eens verworpendat wij nu eindelijk gaarne
iets tot stand zagen komen dat onze verde
diging zal baten, vooraWn de tegenwoordige
moeilijke oogenblikken, die wij doorleven, en
met het oog op de naaste toekomst, die ons
wacht.
Al mogen dan ook vele bepalingen van
het ontwerp uit de parlementaire smeltkroes
gewijzigd te voorschijn treden, het voorschrift,
de persoonlijke dienstvervulling rakende, zal,
naar wij hopen, daarbij behouden blijven,
des noods de verplichtingen in deze nog
verscherpende eerder dan de vrijstellingen
uitbreidende.
Bij kon. besluit is bepaald dat door de minis
ters van koloniën en van justitie in eene
openbare vereenigde vergadering der staten-
generaal, te houden Woensdag 12 November,
des namiddags te 3 uur, zal worden aangeboden
een ontwerp van wet tot benoeming van eene
regentes van het koninkrijk, zoolang het in het
eerste lid van art. 38 der grondwet omschreven
geval niet heeft opgehouden te bestaan.'
Wij deelden dit, evenals andere kon. hesluiten,
reeds in een deel der oplaag van ons vorig
nommer mee.
Naar men meldt bestaat het voornemen H
M. de koningin, na hare benoeming tot re
gentes, op den dag van hare beëediging in
eene plechtige vereenigde vergadering van de
beide kamers der Staten-Generaal met hetzelfde
ceremonieel als voor eene opening der kamers
is vastgesteld, van het koninklijk paleis naar
de kamer en terug te begeleiden.
Volgens bericht van Het Loo aan de Avond
post wordt de toestand van Z. M. den koning
ongunstiger. De krachten nemen merkbaar af.
De koning verkeert sinds Donderdag ochtend
in nog al opgewonden toestand.
Bjj kon. besluit
zjjn benoemd tot heemraad van het water,
schap Schouwen J. Schalkwijktot voorzitter
van het beBtuur van het waterschap Walcheren
D. A. Dronkers; tot dijkgraaf van het water
schap St. Maartensdjjk A. Kloet Mz.tot
plaatsverv. djjkgraaf van den Joanna-Maria-
polder J. Zandee
is pensioen verleend aan J. v. d. Bet, hoofd
eener openb. lag. school te Kruiningen, van
f 700 P. Visser, zich Bchrjjvende P. Visser Pz.,
hoofd eener openb. lag. school te Serooskerke,
f 684; A. J. Chivat, onderwijzeres, hoofd eener
openb. lag. school voor meisjes te Middelburg,
291 en J. J. Betel, hoofd eener openb. lag.
school te Anna-Jacohapolder, gem. St. Philips-
land, 506.
Nog is, met ingang van 1 Dec., aan den
directeur van het postkantoor te Vlissingen,
B. H. Esser, en aan den directeur van het
poetkantoor te Groningen, O. G. Dungenberg,
op verzoek, eervol ontslag verleend uit die be
trekking.
Tevens is, met ingang van 16 Deo., benoemd
tot directeur van het postkantoor te Haarlem
Th. Hoijer, thans directeur van het postkan
toor te Dordrecht.
Verder is aan jhr mr J. Schorer en W. van
Konijnenburg, op het daartoe door hen gedaan
verzoek, eervol ontslag verleend, de eerste van
voorzitter, en de laatste van secretaris der
hoofdcommissie' voor de herziening van de be
lastbare opbrengst der ongebouwde eigendom
men zulks met dankbetuiging voor de goede
diensten, door hen in genoemde betrekkingen
bewezen.
Nog ia benoemd tot ontvanger der acc. te Haar
lem P. J. A. Clavareau, controleur der dir. bel.,
invoerrechten en acc. te Tieltot ontvanger
der dir. bel. en acc. te Balk c. a. G. A. de
Stoppelaar, ontvanger te Ootmarsum c. a.tot
ontvanger te Lisse C. J. van de Watering,
ontvanger te Noordwijk c. a.tot ontvanger
te Gulpen c. a. J. D. B. Penris, ontvanger
te Grave c. a.tot ontvanger der dir. belas
tingen voor het zesde kantoor te Amsterdam
M. Haentjes, controleur der dir. bel. aldaar
3de afd.tot ontvanger der dir. bel. en acc.
te Veghel c. a. B. W. K. M. Dierkens, ont
vanger te Leerdam c. a.j tot ontv. der dir. bel.
en acc. te Alblasserdam c. a, H. J. van Gelder
ontvanger te Bemmel g. a.tot ontvanger der
dir. bel. voor het vjjfde kantoor te Amsterdam
J. Alma, controleur der dir. bel. aldaar, 1ste
afd.tot ontvanger der dir. bel. en acc. te
Elburg c. a. J. C. Boest, ontvanger der dir.
bel., invoerrechten en acc. te Simpelveld c. a. j
tot ontvanger der dir. bel. en acc. te Heyt-
huyzen c. a. W. P. C. van Heuven, surnume
rair uit de insp. Zwolle; tot ontvanger der
dir. hel., invoerrechten en acc. te Simpelveld
c. a. J. Moll, surnumerair uit de insp. Maas
tricht tot ontvanger der dir. bel. en acc. te
Ootmarsum c. a. H. van de Ven, surnumerair
uit de insp. Botterdamtot controleur der
dir. bel. te Amsterdam, 1ste afd., A. O. J.
Schindler, referendaris bij het dep. van fin.,
belast met de afd. invoerrechten en acc. te
's Gravenhage.
Th. N. Krouzas, predikant bjj de herv. gem.
te Kralingen, is benoemd tot predikant bp de
protestantsche gemeente in Ned.-Indië, en A.
van der Linden, kweekeling van de Utrecht-
sche zendingsvereeniging, tot hulpprediker bp
de inlandsche christengemeenten in Ned.-Indië.
Eervol zpn op verzoek uit 's lands dienst
ontslagen met toekenning van pensioenA. J.
Hendriks en J. G. Starck als rjjksopziener op
de spoorwegdiensten; de le luit. der inf. van
het leger in Ned.-Indië O. de Visser, ter zake
van lichaamsgebreken de Oost-Ind. ambtenaar
J. P. van Harencarspel, laatstelijk ads.-res.der
XIII en IX Kota's (Sumatra's Westkust); D. H. W.
Ravia de Ligny, laatst, president van de wees-
en boedelkamer te Makaaserjhr J. Th. Hora
Siccama, laatst, referendaris bjj Let dep. van
binnenl. bestuur in Ned.-Indië mr A. J. Cohen
Stuart, gew. ingenieur 3e kl. bjj den waterstaat
en 'b lands burg. openb. werken in Ned.-Indië
W. A. van Sliedregt, gewezen opzichter le kl.
bij den waterstaat en 's lands burg. openb.
werken in Ned.-Indië, en mej. M. A. 's Grat uwen,
laatstelijk hulponderwjjzeres bjj het openb.
lager onderw. voor Europeanen en met deze
gelpkgestelden in Ned.-Indië. De zeven laatst
genoemde personen zpn allen met verlof hier
te lande.
De bjj kon. besluit ingestelde commissie tot
het houden van een vergeljjkend onderzoek naar
de bekwaamheid der candidaten, naar de be
trekking van adspirant ingenieur van den
waterstaat dingende, bestaat uit de heeren
P. Caland, hoofdinspecteur van den waterstaat,
als voorzitter; H. E. DeBruyn,hoofdingenieur,
belast met den algemeenen dienst; W. J.S.J.
Blom, hoofdingenieur in het 1/2 districtdr. G.
J. Legebeke, hoogleeraar aan de polytechnische
school te Delft; dr. C. A. Seheltema, hoog
leeraar aan de polytechnische school te Delft
C. A. Jolles, ingenieur der 3de klasse te Vlis
singen; mr. N. J. van IJselsteyn, hoofdcommies
bjj het departement van waterstaat, handel
en njjverheiden H. F. Beperman, ingenieur
der 2de klasse te 's Gravenhage, tevens als
secretaris.
De directie van de Maatschappij tot Exploi
tatie van Staatsspoorwegen en van de Hollandsche
IJzerwegmaatschappij hadden in gemeen overleg
de heeren Van Kerkwjjk, lid van de Tweede kamer
te 's-Gravenhage, van Van de Wall Bake, spoor
wegdirecteur te Amsterdam, en mr Van Bolhuis,
advocaat, te Utrecht, uitgenoodigd, om bjj ge
schil tusschen genoemde maatschapppen over
het gemeenschappeljjk gebruik van spoorwegen
op te willen treden als scheidslieden.
De heer Van Kerkwjjk heeit voor de betrek
king van scheidsman bedankt.
Men schrjjft ons uit Hoedekenskerke
Bjj de opening der herhalingschool op 8 Nov,
jl. meldde zich geen enkele leerling aan. Trou
wens dit is hier de regel. Met 1 Dec. wordt
de gelegenheid opnieuw geopend en dan komen
er gewoonljjk 4 a 5 leerlingen. En dat niet
tegenstaande de vrjjgevigheid van het gemeente
bestuur en den onderwjjzer, wat de eischen
betreft, zoodat de herh. school eigenljjk meer
het karakter heeft van de vroegere avondschool»
't Zal niemand, die weet hoe ontzaggelpk groot
het schoolverzuim in deze streken is, vooral op
sommige scholen, verwonderen dat het peil der
volksontwikkeling nog zoo ontzettend laag staat.
Te 's Gravenhage is geslaagd voor akte
M. O. boekhouden K H en Q de heer T. van
der Klip te Utrecht.
Door het provinciaal kerkbestuur van Zee
land is heden tot de Evangeliebediening in de
Ned. Herv. kerk toegelaten de heer L. A.
Bahler, cand. te Groningen, die zich niet ter*
stond beroepbaar stelt.
Arrondissements-Rechtbank te Middelburg
Heden, Vrijdag, zpn veroordeeld wegens!
diefstal: A. M., 22 j.. visscher, thans ge
detineerd, en W. N., 19 j., arbeider, Wemel-
dinge, ieder tot 2 m. gev. strafen
mishandeling: A. A. A., 17 j., land
bouwersknecht, Zuiddorpe, tot 5 b. s. 5 d. h;
Beiden in de kosten.
Een agent in stjjf- en strpkmachines, do
heer S., ontving van den bleeker M. te Vlis
singen het verzoek om prjjsopgave van ge
noemde werktuigen, naar aanleiding waarvan
hjj dezen persoonljjk bezocht en hem nu drie
machines, twee als voorwaardelijk gekocht en
éen op zicht, zond.
Volgens den agent bestond de voorwaarde
van koop en verkoop slechts daarin, dat de
kooper ze drie maanden na levering zou moeten
betalen. De kooper beweerde evenwel, dat de
koop eerst dan gesloten zou zpn, wanneer de
verkooper iemand gezonden zou hebben, die,
door zelf met de machines te werken, aan
toonde, dat zjj aan het daaraan gesteld ver-
eischte, het behoorlpk opleveren van 300
overhemden of 3000 hoorden en manchetten